Pojęcie i zasady systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej

W literaturze przedmiotu coraz powszechniejsze jest traktowanie, tzn.

opisywanie i wyjaśnianie, funkcjonowania UE jako systemu politycznego⁶, który generalnie nosi cechy, jakie zostały zdefiniowane kilkadziesiąt lat temu przez G.A. Almonda i D. Eastona jako charakterystyczne dla sys-temów politycznych⁷. Mamy w przypadku UE wyraźnie określoną grupę instytucji, a mieszkańcy i państwa członkowskie Unii starają się osiągnąć swoje cele i troszczyć się o swoje interesy, wykorzystując części składowe systemu. Funkcjonowanie tego systemu jest związane z podejmowanymi decyzjami politycznymi, otoczenie systemu oddziałuje na decyzje i działa-nia (zaniechadziała-nia) jego uczestników. Wiele unijnych polityk powoduje, że można mówić o tym, iż system polityczny UE wpływa na rozdział dóbr materialnych pomiędzy jego elementy składowe (państwa członkowskie, różnego rodzaju grupy interesu, przedsiębiorstwa, osoby fizyczne itp.).

Należy jednak zwrócić uwagę na fakt i podkreślić, że UE nie posiada własnego aparatu przymusu, który to atrybut jest wskazywany przez

6 Zob. np.: K.A. Wojtaszczyk: Instytucje w systemie politycznym Unii Europejskiej.

W: System instytucjonalny Unii Europejskiej. Red. K.A. Wojtaszczyk. Warszawa 2005, s. 17; M. Rewizorski, B. Przybylska-Maszner: System instytucjonalny Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony. Aspekty polityczne i prawne. Warszawa 2012, s. 28.

7 G.A. Almond: Comparative political systems. “The Journal of Politics” 1956, Vol. 18, No 3, s. 391–409; D. Easton: The political system. An inquiry into the state of political science. New York 1953; D. Easton: An approach to the analysis of political systems. “World Politics” 1957, Vol. 9, No 3, s. 383–400.

G.A. Almonda w definicji systemu politycznego⁸; ,,prawomocne użycie przemocy” jest wspólną cechą większości definicji systemu politycznego⁹.

Janusz Ruszkowski wskazuje na następujące przesłanki, które powodu-ją, że można mówić o systemie politycznym UE: dobrze rozwinięte ramy instytucjonalne i procedury podejmowania decyzji, klasyczny trójpodział władzy na władzę prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, instytucja obywatelstwa UE oraz proces konstytucjonalizacji. Jednocześnie autor ten zastrzega, że trzeba ,,zachować należytą ostrożność przy stosowaniu terminu »system polityczny UE«, a przede wszystkim przy próbach odno-szenia go do systemów politycznych suwerennych państw”¹⁰. Z kolei K.A.

Wojtaszczyk wskazuje na następujące elementy systemu politycznego UE:

– podsystem instytucjonalny, tzn. instytucje UE oraz państw członkow-skich w takim zakresie, w jakim wykonują one funkcje powierzone przez UE;

– podsystem normatywny, czyli normy proceduralne i materialne prawa UE oraz regulacje krajowe będące instrumentami implementacji prawa UE;

– podsystem relacjonalny, czyli relacje między instytucjami UE oraz pomiędzy nimi a odpowiednimi instytucjami państw członkowskich;

– podsystem funkcjonalny, czyli funkcje wypełniane przez cały pod-system instytucjonalny zarówno w ramach UE (,,do wewnątrz”), jak i wobec państw i organizacji międzynarodowych (,,na zewnątrz”)¹¹.

Chociaż więc, jak pisał np. Cezary Mik, system instytucjonalny UE ,,nie jest jasno zdefiniowany w literaturze naukowej”¹², a ,,wielu autorów nie posługuje się nawet tym pojęciem”¹³, to jednak, biorąc pod uwagę wskazane traktowanie UE jako systemu politycznego, rozwój doktryny w tym zakresie, jaki nastąpił w ostatnich kilkunastu latach, oraz zasadni-czą zmianę charakteru UE dokonaną na mocy TL (np. Janusz Józef Węc pisze, że TL ustanawia po raz pierwszy system instytucjonalny UE¹⁴),

8 G.A. Almond: Comparative political…, s. 394–395.

9 G.A. Almond, G.B. Powell: System polityczny, jego otoczenie, wejścia i wyjścia, W: Władza i polityka. Wybór tekstów ze współczesnej politologii zachodniej. Red. M. An-kwicz. Warszawa 1986, s. 24–25.

10 J. Ruszkowski: Wstęp do studiów europejskich. Warszawa 2007, s. 208–209.

11 K.A. Wojtaszczyk: Instytucje w systemie…, s. 18. Na temat UE jako systemu politycznego zob. też np. A. Wierzchowska: System instytucjonalny Unii Europejskiej.

Warszawa 2008, s. 11–19.

12 C. Mik: Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki. T. 1. Warsza-wa 2000, s. 110.

13 Ibidem.

14 J.J. Węc: Traktat lizboński. Polityczne aspekty reformy ustrojowej Unii Europejskiej w latach 2007–2009. Kraków 2011, s. 157. Pojęcia ,,system instytucjonalny UE” używa

2.2. Pojęcie i zasady systemu instytucjonalnego… 101

wydaje się, że posługiwanie się kategorią „system instytucjonalny UE”

jest zasadne. W niniejszej pracy system ten będzie rozumiany właśnie jako element (podsystem) systemu politycznego UE¹⁵. Chociaż zgodnie z tytułem pracy uwaga koncentrować się będzie przede wszystkim na legitymizacji systemu instytucjonalnego UE, to jednak jest oczywiste, że nie sposób nie poruszać kwestii dotyczących pozostałych trzech podsys-temów wymienionych przez K.A. Wojtaszczyka. Jest tak chociażby tylko dlatego, że przedstawione wyróżnienie podsystemów systemu politycznego UE ma charakter przede wszystkim analityczny; w praktyce podsystemy te ,,nakładają się na siebie” i trudno opisywać tylko jeden z nich w od-dzieleniu od pozostałych.

Na przykład Marek Rewizorski i Beata Przybylska-Maszner definiują system instytucjonalny jako ,,pewien układ instytucji i organów oraz specyficzne zasady postępowania wyznaczające relacje między nimi”¹⁶. Zatem pojęcie/kategorię ,,system instytucjonalny UE” możemy spróbować zdefiniować jako zestaw (układ, grupa) instytucji, organów i jednostek organizacyjnych UE oraz określonych w prawie oraz orzecznictwie TS UE i wykształconych w praktyce politycznej Unii zasad ich funkcjonowania, celów, kompetencji i relacji między nimi.

Takie rozumienie systemu instytucjonalnego UE można określić mia-nem wąskiego; w szerszym ujęciu pod tym pojęciem byłyby rozumiane także instytucje krajowe państw członkowskich oraz relacje zachodzące pomiędzy nimi a instytucjami UE – instytucje krajowe stanowią część systemu instytucjonalnego UE w takim zakresie, w jakim wykonują funkcje powierzone przez UE¹⁷. Z oczywistych względów w niniejszej pracy uwaga koncentrować się będzie na systemie instytucjonalnym UE rozumianym w tym węższym znaczeniu, czyli stricte na instytucjach UE.

Należy także zwrócić uwagę na to, że w zaproponowanej definicji mowa jest o ,,instytucjach, organach i jednostkach organizacyjnych UE”. Jest to

także np. J. Maliszewska-Nienartowicz czy M. Górka. Zob. J. Maliszewska-Nienartowicz:

System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Toruń 2010, s. 56; M. Górka: System instytucjonalny Unii Europejskiej. Warszawa 2012, s. xvii.

15 C. Mik pisze, że ,,system instytucjonalny Unii zazwyczaj postrzegany jest jako superstruktura organizacyjna, która istnieje ponad państwami”. Wydaje się jednak, że takie postrzeganie systemu instytucjonalnego UE, ze względu np. na międzyrządowy charakter niektórych instytucji UE czy też na sposób powoływania członków poszcze-gólnych instytucji UE, ich kompetencje i wzajemne relacje, nie jest do końca właściwe.

C. Mik: Europejskie prawo…, s. 111.

16 M. Rewizorski, B. Przybylska-Maszner: System instytucjonalny Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony. Aspekty polityczne i prawne. Warszawa 2012, s. 19.

17 C. Mik: Europejskie prawo…, s. 111–112.

konsekwencją zapisów zawartych w TUE¹⁸ oraz TFUE¹⁹. Zgodnie z art.

13 ust. 1 TUE instytucjami Unii są: Parlament Europejski, Rada Euro-pejska, Rada, Komisja EuroEuro-pejska, Trybunał Sprawiedliwości, Europejski Bank Centralny i Trybunał Obrachunkowy. Ich celami są ,,propagowanie jej [UE – T.K.] wartości, realizacja jej celów, służenie jej interesom, inte-resom jej obywateli oraz inteinte-resom państw członkowskich, jak również zapewnianie spójności, skuteczności i ciągłości jej polityk oraz działań”.

Szczegółowe postanowienia dotyczące instytucji UE wymienionych w art.

13 ust. 1 zawarte są w części szóstej TFUE, tytule I, rozdziale 1. W art.

13 ust. 4 TUE mowa jest także o Komitecie Ekonomiczno-Społecznym i Komitecie Regionów, które pełnią funkcje doradcze i wspomagają PE, Radę i KE. Nie są one jednak wymienione jako instytucje UE w art. 13 ust. 1 TUE, postanowienia zaś dotyczące tych podmiotów zawarte są w części szóstej TFUE, tytule I, rozdziale 3 TFUE, który nosi tytuł Organy doradcze UE. Oprócz instytucji i organów, w traktatach jest mowa także o ,,jednostkach organizacyjnych UE” – np. art. 9 TUE, art. 15 TFUE, art. 123 ust. 1 TFUE, art. 130 TFUE, art. 228 TFUE, art. 265 TFUE.

Przywoływani już M. Rewizorski i B. Przybylska-Maszner wyróżniają w systemie instytucjonalnym UE instytucje (te wymienione w art. 13 ust. 1 TUE) oraz pozostałe organy, które dzielą na organy doradcze – wspomniane Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów, or-gany pomocnicze, niebędące ani instytucjami, ani organami doradczymi (np. COREPER), organy wyspecjalizowane, działające w poszczególnych sferach aktywności UE innych niż dawny tzw. II (WPZiB) i III filar UE (nazwa po wejściu w życie TL to przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości), np. EBI i unijne agencje oraz organy sui generis, funk-cjonujące tylko w obszarach dawnego II i III filaru²⁰.

Jak wspomniano, na system instytucjonalny UE składają się m.in.

szczególne, specyficzne tylko dla UE, zasady stanowiące ogólną podstawę funkcjonowania i relacji pomiędzy instytucjami UE²¹. Zasady systemu in-stytucjonalnego UE należy odróżnić od zasad ustrojowych UE (np.

solidar-18 Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej. ,,Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej” C 83, 30.03.2010.

19 Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. ,,Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej” C 83, 30.03.2010.

20 M. Rewizorski, B. Przybylska-Maszner: System instytucjonalny…, s. 37–38.

21 Na temat definicji zasad, zasad prawa, zasad prawa UE w kontekście zasad sys-temu instytucjonalnego UE zob. np.: T. Dubowski: Zasada równowagi instytucjonalnej w prawie Unii Europejskiej. Warszawa 2010, s. 23–95; J. Galster: Równowaga insty-tucjonalna jako kategoria doktrynalna, orzecznicza i normatywna. Studium zasady Unii Europejskiej. Toruń 2008, s. 15–51.

2.2. Pojęcie i zasady systemu instytucjonalnego… 103

ności, pomocniczości, proporcjonalności, przyznania kompetencji) oraz zasad stosowania prawa UE (np. bezpośredniego skutku, supremacji)²².

Na podstawie art. 13 TUE można wskazać cztery zasady systemu instytucjonalnego UE: jednolitych ram instytucjonalnych, równowagi instytucjonalnej, autonomii instytucjonalnej oraz lojalnej współpracy.

Zasada jednolitych ram instytucjonalnych określona jest w art. 13 ust. 1 TUE: ,,Unia dysponuje ramami instytucjonalnymi…”. Rozwinię-ciem tej zasady są postanowienia art. 7 TFUE, zgodnie z którym ,,Unia zapewnia spójność swoich poszczególnych polityk i działań, uwzględnia-jąc wszystkie swoje cele i zgodnie z zasadą przyznania kompetencji”.

W art. 21 ust. 3 TUE stwierdzono, że spójność ta dotyczy także ,,różnych dziedzin działań zewnętrznych UE” oraz działań zewnętrznych z innymi politykami UE. Zapewniają je i współpracują w tym celu Rada i KE, wspomagane przez wysokiego przedstawiciela do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Działania Unii i jej instytucji ograniczone są zasadą przyznania kompetencji. Zgodnie z nią, UE ,,działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez państwa członkowskie w traktatach do osiągnięcia określonych w nich celów. Wszelkie kompe-tencje nieprzyznane Unii w traktatach należą do państw członkowskich”

(art. 5 ust. 2 TUE).

Zasada równowagi instytucjonalnej nie została explicite wyrażona w traktatach, ale wynika z art. 13 ust. 2 TUE (instytucje UE działają ,,zgodnie z procedurami, na warunkach i w celach” określonych w trakta-tach). Jej treść wynika także z innych postanowień traktatów dotyczących kompetencji i relacji pomiędzy instytucjami UE (w tym postanowień do-tyczących kontroli działań instytucji UE) oraz z orzecznictwa TS. Biorąc to pod uwagę, można w doktrynie spotkać się z opiniami, że zasada ta zo-stała ,,wymyślona” przez TS²³. Istnieją również bardzo duże rozbieżności co do znaczenia tej zasady. W literaturze przedmiotu wskazuje się m.in., że jest to podstawowa zasada ustrojowa systemu instytucjonalnego UE, porównuje się ją do zasady podziału władz albo mechanizmu checks and balances. Jednocześnie twierdzi się, że zasada równowagi instytucjonalnej nie ma charakteru normatywnego i jest albo opisem istniejących regulacji dotyczących kompetencji i relacji pomiędzy instytucjami UE, albo tego, jak powinny one wyglądać, czy też, że jest to w ogóle ,,pusta formuła”, która jest ,,arbitralnie rozumiana i interpretowana” przez TS. Zgodnie

22 Z. Brodecki: Prawo integracji w Europie. Warszawa 2008, s. 88. Przegląd róż-nych kategoryzacji zasad prawa UE zob. np. J. Galster: Równowaga instytucjonalna…, s. 23–35.

23 Podstawy prawa Unii Europejskiej z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony. Red.

J. Galster. Toruń 2010, s. 141.

z jeszcze innymi poglądami, zasada ta ma, oprócz prawnego, znaczenie polityczne i uzupełnia postanowienia prawne dotyczące instytucji UE i ich kompetencji²⁴. Jak pisze Jan Galster, ,,»diapazon« poglądów jest tu imponujący”²⁵.

Ze zróżnicowaniem opinii mamy do czynienia także w odniesieniu do tego, czego dotyczy zasada równowagi instytucjonalnej. Z jednej strony, w szerokim ujęciu prezentowanym np. przez Marię M. Kenig-Witkowską, równowaga dotyczy funkcji poszczególnych instytucji, równowagi intere-sów wspólnotowych i międzyrządowych w ramach instytucji UE, a także interesów unijnych i partykularnych na poziomie państw członkow-skich²⁶. Z drugiej strony (i takie ,,węższe” podejście wydaje się bardziej uzasadnione), zdaniem np. J. Galstera ,,nie wydaje się”, aby odnoszenie zasady równowagi instytucjonalnej do relacji pomiędzy Unią a państwa-mi członkowskipaństwa-mi było uprawnione – podpaństwa-mioty, do których się ona odnosi są, zdaniem tego autora, ustalone, relacje zaś w wymiarze wer-tykalnym porządkowane są innymi zasadami, np. lojalnej współpracy²⁷. Zasada równowagi instytucjonalnej w swoim aspekcie ,,negatywnym”

polega na tym, że instytucje UE nie podejmują działań nienależących do ich właściwości oraz, w aspekcie ,,pozytywnym”, na tym, że instytucje te przestrzegają kompetencji innych instytucji²⁸. Należy podkreślić, iż zasada ta nie oznacza ,,równości” instytucji UE, ale takie ich relacje, które za-pewniałyby sprawne funkcjonowanie systemu²⁹. Jarosław Sozański pisze, że zgodnie z poglądem większości autorów zasada ta oznacza, iż żadna instytucja nie ma supremacji nad inną³⁰. Nie sposób mówić w odniesie-niu do UE o ,,równości” jej instytucji już chociażby z tego powodu, że ich kompetencje dotyczą różnych sfer władzy. Poza tym, zasada ta jest obec-na w prawie unijnym (wcześniej wspólnotowym) od początku istnienia WE, a kompetencje poszczególnych instytucji WE (UE) i tym samym ich ,,pozycja” w całym systemie zmieniały się wraz z każdą kolejną rewizją

24 Ibidem, s. 140. Zob. także przywoływane stanowiska na ten temat: T. Dubow-ski: Zasada równowagi…, s. 96–97; J. Galster: Równowaga instytucjonalna…, s. 55–75;

T.T. Koncewicz: Równowaga instytucjonalna i Parlament Europejski. Wspólnotowy hard case w Trybunale Sprawiedliwości. ,,Palestra” 2007, nr 3–4, s. 224–225.

25 J. Galster: Równowaga instytucjonalna…, s. 93.

26 Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej. Red. M.M. Kenig-Witkowska. Warszawa 2008, s. 156–157.

27 J. Galster: Równowaga instytucjonalna…, s. 58.

28 T.T. Koncewicz: Równowaga instytucjonalna…, s. 226. Zob. także J. -Nienartowicz: System instytucjonalny…, s. 63.

29 Podstawy prawa Unii Europejskiej…, s. 140.

30 J. Sozański: Ogólne zasady prawa a wartości Unii Europejskiej (po traktacie lizboń-skim) – studium prawnoporównawcze. Toruń 2012, s. 188.

2.2. Pojęcie i zasady systemu instytucjonalnego… 105

traktatów. Dlatego też nie było i nie ma jakiejś ustalonej raz na zawsze i zawartej w traktatach równowagi, ale ma ona charakter ,,dynamiczny”.

Jak wspomniano, oprócz postanowień traktatowych wpływ na cha-rakter i treść zasady równowagi instytucjonalnej w UE wywarło także orzecznictwo TS. Po raz pierwszy określenie ,,równowaga władz” zostało użyte przez TS w wyroku w sprawie 9/56³¹ (Meroni & Co., Industrie Me-tallurgiche, S.p.A. przeciwko Wysokiej Władzy EWWiS). TS orzekł m.in.

o tym, że instytucje EWWiS nie mogą pozbawiać się kompetencji o sze-rokim zakresie uznaniowości przyznanych im przez TEWWiS na rzecz innych instytucji niż te, które na podstawie traktatu mają kompetencje do wykonywania tego rodzaju uprawnień. Przekazanie takich uprawnień dyskrecjonalnych stanowi naruszenie zasady równowagi władz gdyż cele wymienione w TEWWiS powinny być realizowane przez jej instytucje w ramach przyznanych im kompetencji. Równowaga władz, stanowi gwa-rancję, że w działaniach instytucji EWWiS będzie chodziło o osiągnięcie tych celów a instytucje Wspólnoty nie będą przekraczały kompetencji przyznanych im przez traktat.

Bardzo ważny w kontekście zasady równowagi instytucjonalnej wyrok TS został wydany w sprawie C-70/88³² (Parlament Europejski przeciwko Radzie Wspólnot Europejskich; tzw. sprwa ,,Chernobyl’’). TS stwierdził m.in., że traktaty przyznały każdej instytucji swoistą rolę w strukturze instytucjonalnej (punkt 21. orzeczenia), równowaga instytucjonalna zaś oznacza, że ,,każda instytucja musi wykonywać swoją władzę z poszano-waniem władzy pozostałych instytucji” (punkt 22.). TS stwierdził także, że równowaga instytucjonalna wymaga, aby możliwe było zastosowanie sankcji w przypadku jej naruszenia (punkt 22.). W tym celu TS m.in. musi mieć możliwość sprawowania kontroli nad przestrzeganiem kompetencji instytucji WE za pomocą odpowiednich instrumentów prawnych (punkt 25.). Dlatego też, chociaż traktaty nie zawierają postanowienia dającego PE prawo wniesienia skargi o unieważnienie, dopuszczenie możliwości naruszenia kompetencji PE bez możliwości dostępu tej instytucji do jed-nego ze środków prawnych przewidzianych w traktatach może stanowić ,,lukę proceduralną” (ang. procedural gap), ale nie może przeważyć nad fundamentalnym interesem, jakim jest zachowanie zasady równowagi in-stytucjonalnej (punkt 26.). TS przyznał więc PE prawo wniesienia skargi o unieważnienie pod warunkiem, że jej celem jest ochrona interesów PE (punkt 27.). Stanowisko TS dotyczące równowagi instytucjonalnej

31 Sprawa 9/56, Meroni & Co., Industrie Metallurgiche, S.p.A. przeciwko Wysokiej Wła-dzy EWWiS. Wyrok Trybunału z dnia 13 czerwca 1958 r., Zbiór Orzeczeń 1958, s. 00133.

32 Sprawa C-70/88. Parlament Europejski przeciwko Radzie Wspólnot Europejskich.

Wyrok Trybunału z dnia 22 maja 1990 r., Zbiór Orzeczeń 1990, s. I-02041.

we WE zostało podtrzymane także np. w wyroku w sprawie C-316/91³³ (Parlament Europejski przeciwko Radzie Unii Europejskiej, punkty 11. i 12.

orzeczenia).

O nakazie poszanowania kompetencji instytucji m.in. w kontekście zasady równowagi instytucjonalnej mowa jest także w wyroku TS w spra-wie 138/79³⁴ (S.A. Roque Frères przeciwko Radzie Wspólnot Europejskich).

TS stwierdził m.in., że konsultacje przewidziane w art. 43 ust 2 TEWG pozwalają PE odgrywać rolę w procesie prawodawczym, co stanowi ,,istotny czynnik równowagi instytucjonalnej” przewidzianej w traktacie.

Odpowiednia konsultacja z PE wtedy, kiedy przewidziane jest to w trakta-cie, stanowi formalność, której pominięcie powoduje nieważność danego aktu prawnego (punkt 33. orzeczenia). Wymóg ten jest spełniony, gdy PE swoją opinię wyda, a nie tylko, gdy Rada się o nią zwróci (punkt 34.).

Linia orzecznicza, zgodnie z którą niewysłuchanie PE stanowi naru-szenie podstawowego wymogu proceduralnego i jest podstawą do unie-ważnienia aktu prawnego, została potwierdzona w kolejnych sprawach – m.in. 139/79³⁵ (Maizena GmbH przeciwko Radzie Wspólnot Europejskich, punkty 33. i 34. orzeczenia), C-21/94³⁶ (Parlament Europejski przeciwko Radzie Unii Europejskiej, punkty 17. i 18. orzeczenia), C-392/95³⁷ (Parla-ment Europejski przeciwko Radzie Unii Europejskiej, punkt 14. orzeczenia), C-408/95³⁸ (Eurotunnel S.A. i in. przeciwko SeaFrance, punkt 45. orzecze-nia). W tych sprawach TS niejako ,,bronił” kompetencji PE. Jednocześnie w sprawie 294/83³⁹ (Parti écologiste ,,Les Verts’’ przeciwko Parlamentowi Europejskiemu) TS potwierdził swoje prawo do badania legalności aktów prawnych instytucji WE, w tym także PE, które to akty wywołują skutki prawne dla stron trzecich (punkty 22.–24. orzeczenia). Natomiast w spra-wie 149/85⁴⁰ (Roger Wybot przeciwko Edgar Faure i innym, punkt 23.

orze-33 Sprawa 316/91, Parlament Europejski przeciwko Radzie Unii Europejskiej. Wyrok Trybunału z dnia 2 marca 1994 r., Zbiór Orzeczeń 1994, s. I-00653.

34 Sprawa 138/79, S.A. Roquette Frères przeciwko Radzie Wspólnot Europejskich. Wy-rok Trybunału z dnia 29 października 1980 r., Zbiór Orzeczeń 1980, s. 03334.

35 Sprawa 139/79, Maizena GmbH przeciwko Radzie Wspólnot Europejskich. Wyrok Trybunału z dnia 29 października 1980 r., Zbiór Orzeczeń 1980, s. 03394.

36 Sprawa C-21/94, Parlament Europejski przeciwko Radzie Unii Europejskiej. Wyrok Trybunału z dnia 5 lipca 1995 r., Zbiór Orzeczeń 1995, s. I-01845.

37 Sprawa C-392/95, Parlament Europejski przeciwko Radzie Unii Europejskiej. Wyrok Trybunału z dnia 10 czerwca 1997 r., Zbiór Orzeczeń 1997, s. I-03233.

38 Sprawa 408/95, Eurotunnel S.A. i in. przeciwko SeaFrance. Wyrok Trybunału z dnia 11 listopada 1997 r., Zbiór Orzeczeń 1997, I-06340.

39 Sprawa 294/83, Parti écologiste ,,Les Verts’’ przeciwko Parlamentowi Europejskiemu.

Wyrok Trybunału z dnia 23 kwietnia 1986 r., Zbiór Orzeczeń 1986, s. 01357.

40 Sprawa C-149/85 Roger Wybot przeciwko Edgar Faure i innym. Wyrok Trybunału z dnia 10 lipca 1986 r., Zbiór Orzeczeń 1986, s. 02403.

2.2. Pojęcie i zasady systemu instytucjonalnego… 107

czenia) TS stwierdził, iż w ramach równowagi instytucjonalnej praktyka PE nie może pozbawić traktatowych prerogatyw innych instytucji.

Biorąc więc pod uwagę bardzo ogólną treść art. 13 ust. 2 TUE oraz uwzględniając orzecznictwo TS, można stwierdzić, że wg zasady równowagi instytucjonalnej instytucje UE wykonują swoje zadania zgodnie z okreś-lonymi w traktatach kompetencjami i procedurami, tylko na podstawie upoważnień zawartych w traktatach i nie wykraczając poza kompetencje przyznane im na mocy traktatów tak, aby poszanowane były kompetencje innych instytucji. Instytucje UE nie mogą również zastępować się w wyko-nywaniu przyznanych im kompetencji, nie mogą być reprezentowane przez inne instytucje czy organy UE ani też nie mogą bez specjalnych powodów przekazywać swoich uprawnień innym instytucjom czy organom⁴¹.

Zasada autonomii instytucjonalnej wynika z postanowienia art. 13 ust. 2 TUE: ,,każda instytucja działa w granicach uprawnień przyzna-nych jej na mocy traktatów”. W aspekcie ,,pozytywnym” przyznane instytucjom UE uprawnienia pozwalają m.in. na uchwalanie tzw. nie-oznaczonych aktów prawa UE (takich jak regulaminy, programy, rezolucje Rady, komunikaty KE, deklaracje), powoływanie organów pomocniczych, tworzenie regulaminów wewnętrznych, podkreślanie odrębności instytucji poprzez określanie pozycji prawnej jej funkcjonariuszy, ustalanie odręb-nych zasad wykonywania przez nich pracy, zwłaszcza poprzez nadanie im określonych przywilejów i immunitetów. Przykładowo, TS podkreś-lił prawo PE do określenia swojej organizacji wewnętrznej w sprawie 230/81⁴² (Wielkie Księstwo Luksemburga przeciwko Parlamentowi Europej-skiemu, punkt 38. orzeczenia), co potwierdził później w przywoływanej już sprawie 294/83⁴³ (Parti écologiste ,,Les Verte” przeciwko Parlamentowi Europejskiemu, punkt 42. orzeczenia). Jednocześnie w sprawie 230/81 (punkty 37.–44. orzeczenia) TS stwierdził, że instytucje Wspólnot nie mogą samodzielnie określać miejsca swojej siedziby, gdyż kompeten-cja ta należy do państw członkowskich, a potwierdził to w sprawie C-345/95⁴⁴ (Republika Francuska przeciwko Parlamentowi Europejskiemu, punkty 20.–32. orzeczenia). Postanowienia, które szczególnie mocno wpływają na wzmocnienie autonomii instytucji UE, zawarte są w

dołą-41 Zob. na ten temat: R. Mieńkowska, A. Wnukowska: Zasada równowagi instytucjo-nalnej. W: System instytucjonalny Unii Europejskiej. Red. K.A. Wojtaszczyk. Warszawa 2005, s. 66–67; J. Galster: Równowaga instytucjonalna…, s. 77; Podstawy prawa Unii Europejskiej…, s. 141; T. Dubowski: Zasada równowagi…, s. 121–131.

42 Sprawa 230/81, Wielkie Księstwo Luksemburga przeciwko Parlamentowi Europej-skiemu. Wyrok Trybunału z dnia 10 lutego 1983 r., Zbiór Orzeczeń 1983, s. 00258.

43 Sprawa 294/83, Parti écologiste ,,Les Verts”…

44 Sprawa C-345/95, Republika Francuska przeciwko Parlamentowi Europejskiemu.

Wyrok Trybunału z dnia 1 października 1997 r., Zbiór Orzeczeń 1997, s. I-5235.

czonym do traktatów ,,Protokole w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej”⁴⁵. Natomiast ,,negatywny” aspekt zasady autonomii instytucjonalnej polega m.in. na zakazie ingerencji w autonomię państwa członkowskiego lub instytucji⁴⁶.

czonym do traktatów ,,Protokole w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej”⁴⁵. Natomiast ,,negatywny” aspekt zasady autonomii instytucjonalnej polega m.in. na zakazie ingerencji w autonomię państwa członkowskiego lub instytucji⁴⁶.