Specyfika kompetencji i relacji pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Europejską, Radą i Komisją Europejską

Wybrane aspekty

Jak wskazano w rozdziale pierwszym, bardzo często poglądy o deficy-cie legitymizacji, a zwłaszcza deficydeficy-cie demokracji w UE, formułowane są z powodu specyficznych kompetencji i relacji pomiędzy czterema instytu-cjami UE – Parlamentem Europejskim, Radą Europejską, Radą i Komisją Europejską. Dzieje się tak ze względu na szczególny, odmienny w porów-naniu do stanu rzeczy z jakim mamy do czynienia na poziomie państw członkowskich UE, zakres kompetencji przyznany tym instytucjom oraz relacje pomiędzy nimi.

W państwach członkowskich UE (i w ogóle w państwach demokra-tycznych) – pisząc w największym skrócie i pomijając oczywiście analizę rozwiązań szczegółowych (których znaczenie w kontekście tematu niniej-szego opracowania jest drugorzędne), funkcjonujących w poszczególnych krajach – pochodzący z bezpośrednich, powszechnych wyborów parlament jest najważniejszą instytucją określającą ustrój i stanowiącą prawo. Ugru-powania polityczne, które (pojedynczo lub w koalicji) zdobyły większość miejsc w parlamencie (w przypadku parlamentów dwuizbowych zazwy-czaj w jego tzw. izbie niższej), stanowią polityczne zaplecze rządu. Rząd ten, jako organ kolegialny, oraz jego poszczególni członkowie sprawują władzę wykonawczą, a za swoje działania są politycznie odpowiedzialni przed parlamentem, który pełni wobec władzy wykonawczej funkcję kon-trolną. Kontrola przestrzegania prawa jest zadaniem systemu niezależnego sądownictwa. Takie rozwiązania stanowią kanon we współczesnych

pań-stwach o demokratycznych systemach politycznych i uważa się, że w ten sposób zapewniona jest demokratyczna legitymacja sprawowanej władzy.

W UE sytuacja jest bardzo wyraźnie odmienna. Od 1979 r. jedno-izbowy PE, mający charakter instytucji ponadnarodowej, wybierany jest bezpośrednio w wyborach powszechnych. Zaczynając analizę od funkcji ustrojodawczej – czyli w przypadku UE (a wcześniej WE) od wpływu na charakter tej organizacji, zakres integracji dokonujący się w jej ramach itp., co określone jest w traktatach założycielskich zmienianych tzw.

traktatami rewizyjnymi, to formalne znaczenie PE i jego wpływ jest tutaj niewielki. Traktaty te mają charakter umów międzynarodowych zawiera-nych przez rządy państw członkowskich. Zgodnie z art. 48 ust. 2 TUE¹, PE jest jednym z podmiotów (obok rządu każdego państwa członkow-skiego i KE) mających prawo przedłożenia propozycji zmiany traktatów.

Są one przekazywane Radzie Europejskiej (oraz notyfikowane parlamen-tom narodowym), która po konsultacji z PE i KE może podjąć decyzję o rozpatrzeniu proponowanych zmian. Jeśli tak się stanie, przewodniczący Rady Europejskiej zwołuje konwent, w którego skład wchodzą m.in. także przedstawiciele PE. Jeśli zakres proponowanych zmian jest niewielki, Rada Europejska po uzyskaniu zgody PE może podjąć decyzję o niezwoływaniu konwentu – wtedy określa mandat konferencji międzyrządowej państw członkowskich, na której forum uchwala się zmiany, które mają zostać dokonane w traktatach (art. 48 ust. 3 i 4 TUE). Wchodzą one w życie po ich ratyfikowaniu przez państwa członkowskie zgodnie z ich odpowied-nimi wymogami konstytucyjnymi (art. 48 ust. 4 TUE). PE może także przedłożyć propozycję w ramach uproszczonej procedury zmiany, która może mieć zastosowanie do postanowień części trzeciej TFUE (dotyczy ona polityk i działań wewnętrznych UE). Decyzja o zmianach należy tutaj do Rady Europejskiej po konsultacji z PE i KE (oraz EBC w przypadku zmian instytucjonalnych w dziedzinie pieniężnej). Aby weszły w życie, zmiany te również muszą być zatwierdzone przez państwa członkowskie (art. 48 ust. 6 TUE). Podsumowując, formalny wpływ PE na treść trakta-tów i tym samym na coś, co można by określić mianem ustroju UE, jest ograniczony. PE ma w tym zakresie znacznie mniejsze kompetencje, niż mają w tej sferze parlamenty w państwach demokratycznych, a decydu-jące znaczenie ma instytucja międzyrządowa, jaką jest Rada Europejska.

Jeśli chodzi o funkcję prawodawczą, to należy podkreślić, że PE po-zbawiony jest kompetencji inicjatywy prawodawczej, co w fundamental-ny sposób odróżnia go od parlamentów w państwach demokratyczfundamental-nych.

1 Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej. ,,Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej” C 83, 30.03.2010.

3.1. Specyfika kompetencji i relacji… 167 Ponadto władza stanowienia prawa nie spoczywa tylko w ręku PE, ale jest podzielona – od wejścia w życie TL funkcję prawodawczą pełnią PE i Rada (art. 14 ust. 1 TUE). Rada zaś jest instytucją międzyrządową, w której skład wchodzą przedstawiciele państw członkowskich szczebla ministerialnego (art. 16 ust. 2 TUE), a więc osoby sprawujące na pozio-mie krajowym władzę wykonawczą. Wreszcie współudział w stanowie-niu przez PE prawa nie dotyczy wszystkich polityk UE – szczególnym zasadom podlega Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa UE, która jest określana i realizowana przez Radę Europejską i Radę (art. 24 ust. 1 TUE). Oprócz stanowienia prawa w ramach zwykłej procedury prawodawczej, w której akty prawne są przyjmowane przez PE i Radę na wniosek KE (art. 289 ust. 1 TFUE²), w niektórych przypadkach prze-widzianych w traktatach akty prawne przyjmowane są w drodze szczegól-nej procedury prawodawczej, czyli przez PE z udziałem Rady lub przez Radę z udziałem PE (art. 289 ust. 2 TFUE), co oznacza, że wpływ PE na treść przyjmowanych aktów prawnych może być mniejszy niż w ramach zwykłej procedury prawodawczej. Co więcej, w traktatach przewiduje się także przyjmowanie aktów prawnych przez Radę na wniosek KE (art. 292 TFUE), a więc zupełnie bez udziału PE. Zatem PE ma wpływ na treść stanowionego prawa, ale generalnie jego znaczenie jako instytucji prawodawczej jest mniejsze niż znaczenie w tym kontekście Rady. Jak zauważa tutaj np. Vivien A. Schmidt, to państwa członkowskie UE kon-trolują legislację na poziomie UE – zarówno jeśli chodzi o przyjmowanie aktów prawnych (Rada Europejska i Rada), jak i o ich wprowadzanie w życie³. Oczywiście także w porównaniu do parlamentów narodowych pozycja PE jako instytucji prawodawczej jest wyraźnie słabsza. W efek-cie, w odniesieniu do kompetencji PE formułowane są np. takie opinie:

,,jedyną pracą PE na pełny etat (oprócz ochrony swoich przywilejów) jest kreowanie wyborców [ang. constituencies] dla samego siebie”⁴. Należy jednak tutaj przypomnieć, że jak to zostało pokazane w rozdziale drugim, znaczenie PE jako instytucji prawodawczej (i w ogóle zakres kompetencji PE) systematycznie wzrasta – zawarte w przyjętych traktatach rewizyjnych postanowienia oznaczały wzrost kompetencji prawodawczych PE.

Odmiennie w porównaniu do typowych rozwiązań funkcjonujących w państwach demokratycznych wyglądają także relacje pomiędzy PE jako organem pochodzącym z wyborów bezpośrednich a instytucjami

pełnią-2 Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. ,,Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej” C 83, 30.03.2010.

3 V.A. Schmidt: Democracy in Europe. The EU and national polities. Oxford 2006, s. 48.

4 J. Gillingham: Design for a new Europe. Cambridge 2006, s. 42.

cymi funkcje wykonawcze, w tym szczególnie polityczna odpowiedzial-ność tych ostatnich przed PE. Jak to zostało wspomniane, międzyrządowa Rada – kluczowa instytucja stanowiąca prawo na poziomie UE – tworzo-na jest przez osoby, które tworzo-na poziomie krajowym pełnią funkcje władzy wykonawczej i których demokratyczna legitymacja jest pośrednia (są oni politycznie odpowiedzialni przed parlamentami krajowymi). Natomiast na poziomie unijnym Rada – ani jako instytucja, ani jako jej poszczególni członkowie – nie jest politycznie odpowiedzialna ani przed pochodzącym z wyborów bezpośrednich PE, ani przed żadną inną instytucją.

Również zależności pomiędzy PE a innym organem ponadnarodowym – Komisją Europejską – są wyraźnie odmienne od relacji zachodzących pomiędzy parlamentami a rządami w państwach demokratycznych. Zna-czenie PE podczas powoływania KE jest wyraźnie mniejsze w porównaniu z wpływem parlamentów na skład rządów w państwach członkowskich UE. Zgodnie z art. 17 ust. 7 TUE kandydata na przewodniczącego KE przedstawia Parlamentowi Rada Europejska (ciało o charakterze między-rządowym) – ,,uwzględniając wybory do PE i po przeprowadzeniu stosow-nych konsultacji”. Jest on wybierany przez PE, a w przypadku nieuzyskania wymaganej większości procedura jest powtarzana. Pozostali kandydaci na członków KE przyjmowani są przez Radę w porozumieniu z przewodni-czącym KE, a następnie kolegialnie zatwierdzani przez PE, co jest podstawą do mianowania ich przez Radę Europejską. Oznacza to, że wpływ PE na skład KE jest ograniczony – PE może nie zaakceptować czy to kandydata na przewodniczącego KE, czy też całej KE, ale traktaty nie dają Parlamen-towi, przynajmniej oficjalnie, możliwości aktywnego wpływania na skład KE, tzn. wysuwania kandydatów na przewodniczącego lub członków KE.

Komisja ponosi przed PE odpowiedzialność (art. 17 ust. 8 TUE), ale jest to odpowiedzialność kolegialna, tzn. PE może uchwalić wobec całej KE wotum nieufności (w takim przypadku jej członkowie kolegialnie rezygnują ze swoich funkcji) zgodnie z art. 234 TFUE. Oznacza to, że odpowiedzialność poszczególnych członków KE przed PE jest mniej-sza w porównaniu do odpowiedzialności, z jaką mamy zazwyczaj do czynienia w państwach demokratycznych, w których parlament może odwołać nie tylko cały rząd, ale także jego poszczególnych członków.

Zatwierdzanie Komisji oraz możliwość jej odwołania przez PE jest naj-ważniejszym instrumentem kontroli PE nad KE i w ten sposób źródłem demokratycznej legitymacji Komisji. Ze względów politycznych znacznie trudniejsze jest wyrażenie wotum nieufności wobec całego organu w sy-tuacji, gdy zastrzeżenia są kierowane tylko pod adresem jednego lub kilku jego członków. Oczywiście, teoretycznie można sobie wyobrazić sytuację, w której dochodzi do odwołania całej KE z powodu jednego jej członka,

3.1. Specyfika kompetencji i relacji… 169 a następnie do powołania ponownie tych samych osób z wyjątkiem tej jednej, wobec której PE miał jakieś zastrzeżenia. Jednak, po pierwsze, PE samodzielnie nie jest w stanie takiej operacji przeprowadzić i wymagałaby ona współpracy PE z państwami członkowskimi, których reprezentanci tworzą Radę Europejską i Radę. Po drugie, takie działania, niemające podstaw traktatowych i wymagające nieformalnego porozumienia po-między PE a państwami członkowskimi, raczej negatywnie wpłynęłaby na wizerunek unijnych instytucji. Wydaje się, że już chyba łatwiejszym sposobem – chociaż oczywiście także niedającym gwarancji skuteczności – byłaby jakaś forma nieoficjalnego nacisku na tego członka KE, który z jakichś powodów przestał cieszyć się zaufaniem PE.

Konstrukcja prawna, w której inne instytucje mają decydujący wpływ na skład KE (Rada Europejska i Rada), a inna (PE) ma prawo do zdy-misjonowania Komisji, wzmacnia jej niezależność. Biorąc pod uwagę to, że prawu odwołania Komisji przez PE nie towarzyszy prawo do jej mia-nowania, J.H.H. Weiler taką możliwość określa mianem ,,iluzorycznej”⁵.

Tak określone kompetencje PE w trzech podstawowych funkcjach, jakie spełniają parlamenty w państwach demokratycznych – ustrojodaw-czej, prawodawczej oraz kontroli politycznej nad rządem – pociągają za sobą jeszcze inne konsekwencje mające kluczowe znaczenie w kontekście legitymizacji systemu instytucjonalnego UE. Współcześnie, w państwach demokratycznych za suwerena, czyli podmiot, któremu przypisuje się atrybut władzy zwierzchniej w państwie, uważany jest podmiot zbiorowy – demos (lud, naród, społeczeństwo). Głosując na swoich przedstawicieli sprawujących w jego imieniu władzę, demos, przynajmniej teoretycznie, określa w ten sposób m.in. najważniejsze kierunki, zgodnie z którymi rzą-dzący powinni, znowu przynajmniej teoretycznie, sprawować tę władzę i podejmować decyzje polityczne. Mówiąc innymi słowy, głosujący wy-bierają pomiędzy różnymi rozwiązaniami politycznymi formułowanymi przez rywalizujące z sobą ugrupowania polityczne. To ugrupowanie (lub ich koalicja), które uzyska większość miejsc w parlamencie, tworzy rząd oraz ma decydujący wpływ na treść stanowionego prawa. Podchodząc w ten sposób do sprawy, wybory do PE nie spełniają tych podstawowych funkcji – biorąc w nich udział, głosujący nie mają żadnego wpływu ani na kształt i charakter ustrojowy UE, ani na skład egzekutywy działającej na poziomie UE, nie decydują też o najważniejszych kierunkach politycznych działań PE czy w ogóle UE. Jest tak pomimo, wskazanego w rozdziale pierwszym, olbrzymiego znaczenia i bezpośredniego wpływu, jaki

wywie-5 J.H.H. Weiler: The constitution of Europe. “Do the new clothes have an emperor?”

and other essays on European integration. Cambridge 1999, s. 78–79.

rają decyzje i działania unijnych instytucji na mieszkańców UE. Można w tym miejscu postawić pytanie w rodzaju: Jaki wpływ mają preferencje wyborców na unijną egzekutywę w sytuacji, w której uczestniczą oni w wyborach do organu przedstawicielskiego, który ma bardzo ograniczone możliwości kontroli nad instytucjami sprawującymi władzę wykonawczą w UE, w którym nie ma ani rządzącej większości, ani opozycji oraz gdy większość stanowisk politycznych obsadzana jest na zasadzie konsensu, a nie obejmowana przez zwycięzców? W wyborach krajowych, które – ze względu na znaczenie instytucji międzyrządowych, czyli Rady i Rady Europejskiej, są bardzo ważne także w kontekście europejskim, sprawy dotyczące UE, jej funkcjonowania i rozwoju mają raczej małe znaczenie i podejmowane są relatywnie rzadko. Z kolei wybory do PE i organizo-wane przy ich okazji kampanie wyborcze zdominoorganizo-wane są przez sprawy krajowe, a same wybory bardzo często traktuje się jako swoisty plebiscyt

„za” rządzącymi lub „przeciw” nim w danym momencie.

Podstawowymi dla funkcjonowania demokracji organizacjami są partie polityczne. Te działające na forum UE nazywane są ,,niedorozwi-niętymi” (ang. underdeveloped); stanowią one amalgamat różnych partii narodowych i charakteryzują się niską dyscypliną i spójnością, chociaż wzrastają od lat dziewięćdziesiątych XX w.⁶ Między innymi ta słabość partii politycznych funkcjonujących na poziomie unijnym powoduje, że inaczej wygląda rywalizacja polityczna na tym szczeblu; temat ten będzie jeszcze szerzej poruszony w następnym rozdziale. Według V.A. Schmidt członkowie Rady UE przemawiają raczej w imieniu reprezentowanych państw, a nie danej większości rządowej, z której się wywodzą. Z ko-lei członkowie PE reprezentują raczej interesy UE jako całości, a nie danej grupy wyborców. Znaczenie zaś w UE zorganizowanych grup in-teresu powoduje, że skuteczniejsze jest wywieranie wpływu i nacisków w Brukseli niż głosowanie lub protestowanie w stolicach narodowych⁷. Wraz z tym, że KE jest zorientowana raczej na dążenie do konsensu i na ,,techniczne” podejście do prowadzenia polityki, mamy w UE do czynienia przede wszystkim z zarządzaniem (ang. governance). Przedsta-wiciele władzy wykonawczej stanowią silną, ale pośrednią reprezentację w Radzie, natomiast PE, chociaż stanowi bezpośrednią reprezentację obywateli państw UE i w ten sposób posiada najsilniejszą bezpośrednią legitymację demokratyczną, to pozostaje instytucją najsłabszą, w której mamy do czynienia ze słabą polityką rywalizacji (ang. partisan politics) w porównaniu do instytucji krajowych⁸.

6 V.A. Schmidt: Democracy…, s. 160.

7 Ibidem, s. 163.

8 Ibidem, s. 158.

3.1. Specyfika kompetencji i relacji… 171 Jeśli zaś chodzi o funkcję kreacyjną PE, to jej najważniejszym prze-jawem jest wspomniany wpływ na powoływanie KE. Oprócz tego PE powołuje jeszcze tylko europejskiego rzecznika praw obywatela (art. 228 TFUE).

Wskazana uprzednio kluczowa rola Rady podczas stanowienia pra-wa w UE oraz w ogóle jej pozycja polityczno-prawna w systemie in-stytucjonalnym UE nastręcza jeszcze innych komplikacji w kontekście demokratycznej legitymizacji tej instytucji. Po pierwsze to, że jak wska-zano, członkami Rady są przedstawiciele państw członkowskich szczebla ministerialnego, oznacza, że osoby sprawujące władzę wykonawczą na poziomie krajowym – na szczeblu unijnym sprawują władzę prawodaw-czą. Oprócz prawodawczych Rada ma też kompetencje o charakterze wykonawczym (np. art. 16 ust. 1 TUE stanowi, że Rada ,,pełni funkcje określania polityki i koordynacji” czy też, jak już wspomniano, wespół z Radą Europejską określa i realizuje Wspólną Politykę zagraniczną i bez-pieczeństwa UE – art. 24 ust. 1 TUE). Pisząc ogólnie, na poziomie UE władza wykonawcza jest dzielona przez KE i Radę – KE jest odpowiedzial-na za bieżącą realizację unijnych polityk, Rada zaś – za funkcjonowanie UE w średnim i długim okresie⁹.

Po drugie, za swoje działania członkowie Rady odpowiedzialni są tylko na poziomie krajowym – przed parlamentami narodowymi – cho-ciaż przecież Rada jest instytucją UE (art. 13 ust. 1 TUE). Jak pisał np.

pierwszy przewodniczący Komisji EWG Walter Hallstein ,,Rada nie jest konferencją rządów, ale instytucją Wspólnoty”¹⁰; podobną opinię, tzn.

że Rada jest przede wszystkim instytucją wspólnotową, a nie międzyrzą-dową, wyraża też np. Spyros A. Pappas¹¹. Oznacza to pośrednią kontrolę polityczną członków Rady za ich działania na poziomie UE. Ma to bar-dzo duże znaczenie, np. w kontekście podejmowania decyzji przez Radę, której podstawowym sposobem stanowienia jest większość kwalifikowana (art. 16 ust. 3 TUE), co oznacza, że przedstawiciel jakiegoś państwa może zostać przegłosowany, a kraj ten będzie zmuszony podporządkować się jakiejś decyzji wbrew swojej woli lub też określone rozwiązanie nie zo-stanie przez Radę przyjęte pomimo takiej woli przedstawiciela jakiegoś

9 S. Panebianco: Relations between interest groups and party groups in the European Union. In: Transnational parties in the European Union. Eds. D.S. bell, Ch. Lord. Alder-shot 1998, s. 158.

10 W. Hallstein: L’Europe Inachevée. Paris 1970, s. 77. Cyt. za: D. beetham, Ch. Lord:

Legitimacy and the European Union. London–New York 1998, s. 63.

11 Citizens’ Europe: EU Constitution and the question of Union’s legitimacy, głos S.A. Pappas. In: Convention on EU reform and enlargement. Ed. M. Karasińska-Fendler.

Łódź 2003, s. 41.

państwa członkowskiego UE. Biorąc ponadto pod uwagę sposób pracy oraz podejmowania decyzji przez Radę, Roberto Gargarella pisze, że ludzie bardzo niewiele wiedzą o swoich przedstawicielach i ich pracy, i mają małe możliwości ich nagrodzenia lub ukarania, oraz zauważa, że wejście w życie TA oznaczało, że sytuacja się poprawiła, chociaż nie za-sadniczo. Poza tym bardzo często w istocie odpowiedzialny za ostateczne decyzje Rady jest COREPER określany mianem jednego z ,,najbardziej niejasnych” podmiotów w strukturze instytucjonalnej UE¹². W rezultacie, można spotkać się z opinią, że brak odpowiedzialności egzekutywy przed elektoratem jest ,,najpoważniejszym aspektem deficytu demokracji w UE, który jest podkreślany przez to, że Rada UE pełni jednocześnie funkcję wykonawczą oraz reprezentuje państwa członkowskie”¹³.

Instytucją UE, której pozycja polityczno-prawna powoduje, że jest najbardziej zbliżona do rządu z poziomu krajowego, jest Komisja Euro-pejska. Jednak i w tym przypadku wiele czynników bardzo poważnie odróżnia KE od rządu w państwach demokratycznych, co z kolei oznacza, że trudno mówić o jej demokratycznej legitymacji, analogicznie jak ma to miejsce w przypadku rządów w państwach członkowskich UE. Kwe-stia politycznej odpowiedzialności KE przed organem przedstawicielskim, czyli PE, została już poruszona. Jak pisał D. Marquand, ,,nie może być demokracji bez odpowiedzialności”, tzn. podejmujący decyzje muszą być za nie odpowiedzialni i musi być możliwość ich usunięcia przez tych, w imieniu których podejmują decyzje¹⁴. Odnosząc to do KE, zdaniem np.

D. Beethama raczej trudno mówić, że funkcjonowanie KE jako swoistego rządu UE odpowiada wymogom otwartego i odpowiedzialnego rządu tak, jak to jest w demokracjach¹⁵.

Złożoność sytuacji w kontekście legitymizacji w odniesieniu do KE potęguje to, że określenie KE jako organu wykonawczego byłoby bardzo nieprecyzyjne. Po pierwsze bowiem, kompetencje wykonawcze KE nie dotyczą wszystkich polityk UE – jak to już było sygnalizowane, wyjątek dotyczy WPZiB, która ma charakter międzyrządowy i jest wykonywana przez wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki

12 R. Gargarella: Demanding public deliberation. The council of Ministers: Some lessons from the Anglo-American history. In: Democracy in the European Union. Eds.

E.O. Eriksen, J.E. Fossum. London–New York 2000, s. 194–195.

13 F. Attinà: Party fragmentation and discontinuity in the European Union. In: Trans-national parties…, s. 12.

14 D. Marquand: Parliament for Europe. London 1979, s. 64.

15 D. Beetham: Key principles and indices for a democratic audit. In: Defining and measuring democracy. Ed. D. Beetham. London–Thousand Oaks–New Delhi 1994, s. 29–30.

3.1. Specyfika kompetencji i relacji… 173 bezpieczeństwa oraz przez państwa członkowskie (art. 24 ust. 1 TUE)¹⁶. Po drugie, KE posiada też bardzo istotne uprawnienia charakterystyczne dla władzy prawodawczej. Jak już sygnalizowano, z zasady, jeśli traktaty nie stanowią w poszczególnych przypadkach inaczej, akty prawodaw-cze w UE mogą być przyjmowane wyłącznie na wniosek KE (art. 17 ust. 2 TUE). KE uczestniczy też w procesie stanowienia prawa (przede wszystkim w trakcie zwykłej procedury prawodawczej – art. 294 TFUE).

KE może też, na mocy aktów prawodawczych, uzyskać uprawnienia do przyjmowania aktów o charakterze nieprawodawczym (delegowanych), które ,,uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne, elementy aktu prawodawczego” (art. 290 ust. 1 TFUE).

Po trzecie, w TUE stwierdza się, że KE pełni także funkcje ,,koordy-nacyjne” i ,,zarządzające” (art. 17 ust. 1 TUE). Razem oznacza to, że KE, chociaż jest organem tak różnym od rządów na poziomie krajowym, to pełni pewne funkcje charakterystyczne dla przywódców politycznych

Po trzecie, w TUE stwierdza się, że KE pełni także funkcje ,,koordy-nacyjne” i ,,zarządzające” (art. 17 ust. 1 TUE). Razem oznacza to, że KE, chociaż jest organem tak różnym od rządów na poziomie krajowym, to pełni pewne funkcje charakterystyczne dla przywódców politycznych