w dobie koronawirusa
prof. dr hab. Eryk Łon Katedra Finansów Publicznych, Wydział Ekonomii, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
Eryk
Łon
1 W. McKibben, R. Fernando, The Global Macroeconomic Impacts of
Banki centralne redukują stopy procentowe
Tego typu prognozy mogą wpływać negatywnie na nastroje konsumentów. Można sądzić, że właś-nie przekonawłaś-nie o stosunkowo znacznych poten-cjalnych negatywnych skutkach koronawirusa doprowadziło do tego, że 3 marca tego roku ame-rykański bank centralny obniżył stopy
procen-2
towe o 50 pkt bazowych .
Należy ponadto zauważyć, że bankierzy centralni starają się oddziaływać na nastroje konsumentów nie tylko za pomocą obniżek stóp procentowych, lecz także przez zapowiadanie różnych niestandardowych działań.
Perspektywa powrotu FED i Banku Japonii do działań niestandardowych
Przykładowo 6 marca tego roku szef Rezerwy Federalnej z Bostonu Eric Rosengren powiedział, że FED powinien mieć możliwość zakupu szer-szej grupy papierów wartościowych lub aktywów
3
niż obecnie . Tego typu zapowiedź wskazuje na realną możliwość powrotu najpotężniejszego banku centralnego świata do działań niestandar-dowych.
Co więcej, prezes Banku Japonii Haru-hiko Kuroda wydał oświadczenie, w którym także wyraził przekonanie, że Bank Japonii powinien dopuścić możliwość podjęcia kolejnych działań
4
polegających m.in. na skupie aktywów .
FED obniża stopy procentowe mimo rosną-cej inflacji
Warto mieć świadomość, że w pierwszym mie-siącu tego roku inflacja konsumpcyjna w USA ukształtowała się na poziomie 2,5% i była najwyższa od października 2018 roku. Mogło się wówczas wydawać, że skoro narasta presja infla-cyjna, to FED będzie myślał raczej o rozpoczęciu podwyżek stóp procentowych. Tymczasem postąpił odwrotnie. Można sądzić, że zachęciło to przedstawicieli innych banków centralnych, m.in. z Kanady i Australii, do redukcji stóp pro-centowych. Widać więc, że sytuacja jest bardzo poważna, skoro FED nie czekał ze swoją decyzją
o obniżce stóp procentowych do kolejnego po-siedzenia, lecz podjął decyzję jeszcze przed tym wydarzeniem.
Kontynuacja łagodnej polityki pieniężnej banków centralnych
Obniżanie stóp procentowych przez wiele ban-ków centralnych na świecie, z różnych kontynen-tów, może sugerować, że występują obawy o ha-mowanie tempa wzrostu gospodarczego w róż-nych regionach świata. Globalny charakter owych obaw może z jednej strony prowadzić do wnios-ku, iż perspektywy polskiego eksportu mogą ulec pewnemu pogorszeniu. Z drugiej strony oznacza to, że banki centralne podejmują działania ofen-sywne i starają się przeciwdziałać procesom re-cesyjnym.
Naturalnie decyzje w Polsce podejmu-jemy samodzielnie, jest to przejawem naszej suwerenności monetarnej. Natomiast możemy w ramach owej samodzielności wykorzystywać różnego typu metody działania banków central-nych z incentral-nych krajów, dostosowując je do sytuacji gospodarczej w Polsce.
Moją uwagę przykuły słowa prezes EBC Christine Lagarde, która w swojej wypowiedzi wskazała na potrzebę intensyfikacji działań EBC
5
w zakresie skupu obligacji korporacyjnych . Myślę, że tego typu instrument można by z powo-dzeniem zastosować również w Polsce.
Najnowsza projekcja NBP argumentem za obniżką stóp procentowych
Uważam, że te przykłady pokazują, iż banki cen-tralne powinny obecnie starać się przede wszyst-kim przeciwdziałać pogorszeniu nastrojów uczestników życia gospodarczego, związanych z obawami przed koronawirusem. Myślę, że tego typu zadanie stoi także przed Narodowym Bankiem Polskim. Z uwagi na znaczenie tego zagrożenia należy poważnie rozważyć możliwość dalszych obniżek stóp procentowych i wyko-rzystania instrumentów niestandardowych w na-szym kraju.
2 FED obniżył główną stopę procentową, „Gazeta Prawna”, 3 marca 2020.
3 T. Sarma, FED obniży stopy do 0?, „Comparic” 2020, 7 marca.
4 T. Stasiuk, Kuroda: Bank Japonii gotowy do wsparcia gospodarki, „Puls Biznesu”, 12 marca 2020.
Warto zauważyć, że z najnowszej projek-cji inflaprojek-cji oraz PKB zamieszczonej w Raporcie
6
o inflacji wynika, iż w kolejnych latach spodziewać
się można wyhamowania tempa wzrostu gospo-darczego. W związku z tym dużą wagę będę przy-wiązywał także do publikacji kolejnych projekcji, aczkolwiek skupię się również na obserwacji wskaźników nastrojów konsumenckich, a także innych mierników stanu polskiej gospodarki.
Warto działać wyprzedzająco i obniżać stopy procentowe NBP
Myślę, że warto działać wyprzedzająco, czyli wówczas, gdy już pojawiają się zagrożenia mogące skutkować spowolnieniem tempa wzros-tu gospodarczego, a nie dopiero wówczas, gdy spowolnienie to wystąpi. Dlatego uważam, że należy obniżać stopy procentowe NBP. Warto bowiem pamiętać, że polityka pieniężna działa z pewnym opóźnieniem i ewentualne decyzje podjęte dziś mogą skutkować określonymi kon-sekwencjami za kilka kwartałów.
W ostatnich sześciu miesiącach konse-kwentnie składałem wnioski o obniżkę stóp pro-centowych NBP, bo uważałem, że priorytetem obecnie jest dbanie o utrzymanie stabilnego wzrostu gospodarczego w Polsce i ochrona
7
miejsc pracy naszych rodaków . Dlatego z moc-nym przekonaniem głosowałem za obniżką stóp procentowych NBP w dniu 17 marca tego roku. Uważam, że w obecnych warunkach czas na ofen-sywne i sprytne działania naszego banku central-nego, wspierające polską gospodarkę. Współpra-ca NBP z polskim rządem zwiększy skuteczność działań osłonowych dla aktywności gospodarczej i polskiego rynku pracy.
Używając pewnej przenośni, to był czas na zdecydowane „cięcie stóp dobrze zaostrzo-nym toporem”. Takie zdecydowane decyzje, tj. cięcie stóp procentowych o 50 pkt bazowych, podjęły inne banki centralne. Jednogłośnie za obniżką stóp procentowych głosowali w marcu 2020 roku decydenci monetarni Banku Kanady, Banku Norwegii oraz Banku Islandii. Natomiast Bank Anglii zdecydował o cięciu stóp
procento-wych aż o 75 pkt bazoprocento-wych. Natomiast 15 marca tego roku amerykański bank centralny (FED) nie-spodziewanie ściął stopy aż o 100 pkt bazowych
8
do niemal 0% . Warto zauważyć, że FED w ciągu 12 dni marca obecnego roku ściął stopy aż o 150 pkt bazowych. Zapowiedział też skoordynowaną akcję z największymi pięcioma bankami cen-tralnymi świata, by zagwarantować płynność.
Obecnie NBP kontynuuje łagodną po-litykę pieniężną poprzez redukcję stóp procento-wych i skup papierów skarboprocento-wych. W ostatnich tygodniach obecnego roku polski sektor banko-wy został zasilony kwotą 55 mld zł z czterech operacji skupu skarbowych papierów wartościo-wych na rynku wtórnym. Operacje te odbyły się 19, 23, 26 marca oraz 16 kwietnia. NBP obniżył stopę rezerwy obowiązkowej z 3,5% do 0,5% dla banków, co oznacza, że pod koniec kwietnia tego roku uwolnione zostanie kolejne 42 mld zł płynności dla banków. NBP będzie kontynuował operacje wykupu skarbowych papierów warto-ściowych na wtórnym rynku. Zgodnie z decyzją Rady Polityki Pieniężnej z kwietnia tego roku skupem będą też objęte obligacje gwarantowane Skarbu Państwa i bony skarbowe.
Rośnie znaczenie polityki pieniężnej w go-spodarce
We współczesnym świecie rośnie znaczenie po-lityki pieniężnej w oddziaływaniu na gospodarkę. Ostatnie lata pokazują, że banki centralne odgry-wają coraz większą rolę w stabilizowaniu gosdarki. Działania ofensywne są potrzebne, aby po-kazać Polakom, że mając suwerenność monetar-ną, możemy użyć własnych narzędzi polityki pieniężnej, by wspierać polskich konsumentów i przedsiębiorców w tych trudnych chwilach.
Mając własną walutę i własny bank centralny, Polska może szybciej i łatwiej pokonać trudności gospodarcze wywołane epidemią koro-nawirusa niż kraje, które zlikwidowały własne waluty i pozbyły się własnej krajowej polityki
pie-9
niężnej . Doświadczenie pokazuje, iż w obliczu kryzysu gospodarczego państwa narodowe działają dużo sprawniej i szybciej niż organizacje
6 NBP, Raport o inflacji, marzec 2020, s. 61–81.
7 E. Łon, Zgodna współpraca NBP i rządu szansą dla Polski, „wGospodarce”, 7 października 2019.
8 M. Żuławiński, Rezerwa Federalna niespodziewanie obniża stopy procentowe, „Bankier”, 3 marca 2020.
9 E. Łon, Suwerenność monetarna ogromnym atutem Polski w walce z koronawirusem, Radio Maryja, 23 marca 2020.
międzynarodowe, gdzie kraje członkowskie mają czasami sprzeczne interesy i dłużej dochodzą do konsensusu. Szerszą argumentację za tym poglą-dem przedstawiłem w ostatnim wywiadzie dla Radia Wnet.
Uczestnicy rynku spodziewają się obniżek stóp procentowych NBP
Analizując zachowanie kontraktów terminowych na stopy procentowe w Polsce, można dostrzec, że uczestnicy rynku spodziewają się w najbliż-szych miesiącach łagodzenia polityki pieniężnej przez obecną Radę Polityki Pieniężnej. Sądzę, że może wynikać to z przekonania uczestników ryn-ku, iż w sytuacji pojawiania się czynników ryzyka dla wzrostu gospodarczego uzasadnione jest obniżanie stóp procentowych. Uważam, że tego typu rozumowanie jest jak najbardziej uzasadnio-ne i wskazuje na to, że uczestnicy rynku finanso-wego w Polsce zakładają, że RPP w swoich dzia-łaniach wyrażać będzie troskę o krajową aktyw-ność gospodarczą.
Bankierzy centralni często różnią się w po-glądach na prowadzenie polityki pieniężnej
Obecna sytuacja jest w pewnym sensie nietypowa. Z jednej bowiem strony obserwujemy od kilku miesięcy pogorszenie nastrojów konsumenckich, o czym świadczą dane GUS. Spada zarówno bieżący, jak i wyprzedzający wskaźnik nastrojów konsumenckich. Z drugiej strony rośnie nieco inflacja. W tej sytuacji mogą rodzić się różnego typu postawy odnoszące się do tego, jak powinna być prowadzona obecnie polityka pieniężna. Tego typu różnice są czymś normalnym.
Podam pewien przykład. Oto 10 lipca 2008 roku doszło do bardzo ciekawego posiedze-nia Banku Anglii. Jeden z uczestników tego gre-mium, Tim Besley, złożył wniosek o podwyżkę stóp procentowych o 25 pkt bazowych. Z kolei David Blanchflower złożył wniosek przeciwny – o obniżkę stóp także o 25 pkt bazowych. Co cie-kawe, analogiczne wnioski zostały powtórzone na kolejnym posiedzeniu w dniu 7 sierpnia 2008 roku.
Przykład ten pokazuje, że różnice w po-glądach na temat pożądanego sposobu
prowa-dzenia polityki pieniężnej są czymś naturalnym. Myślę, że wzbogacają one kolegialne gremium decyzyjne, jakim jest także polska Rada Polityki Pieniężnej.
Przywołana sytuacja z posiedzenia Ban-ku Anglii unaocznia także, jak ważne znaczenie ma suwerenność monetarna, czyli prawo do pro-wadzenia własnej krajowej polityki pieniężnej. Okazuje się bowiem, że umożliwia ona prowa-dzenie bardzo różnej polityki pieniężnej, nawet jeśli uwarunkowania gospodarcze czy przebieg cyklu koniunkturalnego w dwóch krajach były bardzo podobne. Także i z tego powodu warto bronić polskiego złotego i prawa Polski do prowadzenia własnej polityki pieniężnej.
Ujemna krzywa dochodowości obligacji zapowiedzią spowolnienia gospodarki
Argumentów za złagodzeniem polskiej polityki pieniężnej jest wiele i pojawienie się epidemii ko-ronawirusa jest tylko jednym z nich. Obserwując uwarunkowania międzynarodowe, dostrzegam pojawianie się symptomów wyhamowania global-nego wzrostu gospodarczego. Może to negatyw-nie wpływać na dynamikę oraz rentowność pol-skiego eksportu. Warto zauważyć, że już w po-przednim roku widoczne były poważne sympto-my zwiastujące nadejście recesji w USA. Przede wszystkim pojawiła się tzw. ujemna krzywa dochodowości papierów dłużnych. Były bowiem takie sytuacje, że rentowność 3-miesiecznych weksli skarbowych była wyższa niż rentowność 10-letnich obligacji skarbowych.
Co więcej, w pewnym momencie także rentowność obligacji 2-letnich była wyższa od rentowności wspomnianych już obligacji 10-let-nich. Wprawdzie tendencje te dotyczyły rynku amerykańskiego, ale zważywszy na ogromną rolę gospodarki USA w gospodarce globalnej, mogą one zapowiadać pogorszenie koniunktury
10
gospodarczej na całym świecie, w tym i w Polsce .
Zmiany stóp procentowych wpływają na ak-tywność gospodarczą i inflację
Na łamach pisma „Materiały i Studia” wydawa-nego przez NBP, w numerze 330 z 2018 roku, ukazał się artykuł: Mechanizm transmisji polityki
pieniężnej w Polsce, opracowany przez pracowników
NBP. W jego podsumowaniu stwierdza się, iż: „w okresie realizacji przez NBP strategii bezpo-średniego celu inflacyjnego wpływ krótkotermi-nowych stóp procentowych na aktywność go-spodarczą i inflację stawał się stopniowo
silniej-11
szy” . W innym fragmencie wspomnianego tek-stu zaznaczono, że „potwierdza się istotny wpływ zmian krótkoterminowych stóp procentowych na procesy makroekonomiczne w Polsce”.
Biorąc pod uwagę wspomniane wnioski, myślę, że skuteczność instrumentów w postaci zmian stóp procentowych NBP w kształtowaniu procesów makroekonomicznych w naszym kraju jest znacząca. Co więcej, publikowanie tekstów z tego typu wnioskami jest bardzo ważne, gdyż umacnia uczestników polskiego życia gospodar-czego w przekonaniu, że działania NBP mogą być skuteczne.
NBP powinien wspierać politykę gospodar-czą rządu
Najnowsza projekcja zakłada, że jeszcze w tym roku nastąpi powrót inflacji do dopuszczalnego pasma odchyleń od celu inflacyjnego. Można więc powiedzieć, że nie ma w tej chwili zagrożeń dla realizacji celu inflacyjnego. W związku z powyż-szym NBP może skoncentrować się na wspiera-niu polityki gospodarczej rządu, której jednym z aktualnych celów jest walka ze skutkami epide-mii koronawirusa.
Koordynacja polityki pieniężnej i budże-towej możliwa jest wówczas, gdy kierownictwo banku centralnego i kierownictwo rządu zdają sobie sprawę z przydatności owej koordynacji. Odnoszę wrażenie, że to poczucie potrzeby koor-dynacji występuje. Jest to słuszne, gdyż zarówno polityka budżetowa, jak i polityka pieniężna po-winny zmierzać do budowy dobrobytu społecz-nego. Praca przedstawicieli NBP oraz rządu w ramach Komisji Stabilności Finansowej jest jedną z ważnych form koordynacji polityki pieniężnej i budżetowej. Także wchodzenie do zarządu NBP osób mających doświadczenie rządowe może być czynnikiem sprzyjającym wspomnianej koordynacji. Myślę, że fakt czaso-wej zbieżności podejmowania określonych
dzia-łań przez politykę pieniężną i budżetową może być także objawem procesu skoordynowania obu polityk.
Bessa na rynkach akcji i surowców argumen-tem za obniżkami stóp procentowych
Generalnie bessa na rynku akcji oraz spadki cen surowców mogą stanowić wyraz obaw uczestni-ków obu rynuczestni-ków przed wyhamowaniem popytu
12
w gospodarce w przyszłości , z czym może się wiązać zarówno zmniejszenie tempa wzrostu gospodarczego, jak i spadek inflacji.
Już zresztą teraz dostrzegamy, że w przy-padku różnych krajów dane o inflacji konsump-cyjnej w marcu tego roku wskazują na pewne wyhamowanie presji inflacyjnej w stosunku do lutego. Zważywszy na silne spadki cen akcji oraz cen surowców w pierwszej połowie marca tego roku można spodziewać się, że w marcu presja inflacyjna ulegnie dalszemu wyhamowaniu. Sta-nowi to ważny argument za obniżeniem stóp pro-centowych.
NBP obok zakupu złota mógłby rozważyć zakup akcji spółek
Bardzo pozytywnie oceniam akcję zakupu złota przez NBP. Spoglądając na wykres ceny złota, można zauważyć, że jest to aktyw o stosunkowo dużej wahliwości. Aktywem o podobnej wahli-wości są akcje spółek. Uważam, że skoro NBP zaangażował się w zakup takiego aktywu jak zło-to, to nie ma żadnego powodu, aby wykluczać zaangażowanie naszego banku centralnego w za-kup akcji spółek.
Nawiasem mówiąc, wieloletnie doświad-czenie pokazuje, że w dłuższym okresie stopa zwrotu z inwestycji na rynku akcji jest wyższa niż stopa zwrotu z obligacji skarbowych, obligacji korporacyjnych czy też lokat terminowych.
Być może NBP mógłby przeznaczyć część aktywów na zakupy akcji płynnych spółek i ich papierów dłużnych, emitowanych przez przedsiębiorstwa po to, aby zyski płynące z tytułu zarządzania ową częścią aktywów mogły w przy-szłości powiększać poziom otrzymywanych przez Polaków emerytur.
11 T. Chmielewski i in., Mechanizm transmisji polityki pieniężnej w Polsce, „Materiały i Studia” 2018, nr 330.
12 E. Łon, Polityka pieniężna NBP a zmiany stopy zwrotu z wybranych indeksów giełdowych notowanych na GPW
w Warszawie, [w:] J. Ostaszewski (red.), Rozwój nauki o finansach. Stan obecny i pożądane kierunki jej ewolucji, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2014, s. 351–360.
Koncepcję poszerzenia instrumentów polityki pieniężnej o akcje spółek i inne aktywa finansowe można znaleźć w moich artykułach:
13
NBP nadzieją dla Polski, Europy i świata , Czas na
14
nowe instrumenty . W pierwszym zaproponowałem
wykorzystanie polskiego rynku akcji jako nowego kanału oddziaływania NBP na polską gospo-darkę.
NBP powinien rozważyć także zastosowanie instrumentów niestandardowych
Warto rozważyć umożliwienie NBP stosowanie instrumentów niestandardowych, takich jak skup obligacji korporacyjnych czy akcji. Myślę, że te działania wymagałyby jeszcze dodatkowych ana-liz prowadzonych w banku centralnym i ich pod-jęcie byłoby uzasadnione przede wszystkim wów-czas, gdyby analitycy banku centralnego uznali w którymś momencie akcje spółek notowanych na giełdzie warszawskiej za silnie niedowartościo-wane, wtedy też należałoby określić zasady kwali-fikacji akcji spółek do portfela NBP. Uważam, że obecnie jesteśmy w takim właśnie momencie, gdy akcje polskich spółek są bardzo atrakcyjne i silnie niedowartościowane. Warto zauważyć, że wielu bankierów centralnych, m.in. z FED, EBC, Ban-ku Anglii czy BanBan-ku Norwegii, bierze pod uwagę akcje spółek jako jeden z atrakcyjnych instrumen-tów w ramach polityki skupu aktywów.
Szerszą argumentację, kiedy i jak wyko-rzystywać instrumenty niestandardowe w polity-ce pieniężnej NBP, można znaleźć w moim
arty-15
kule Instrumenty niestandardowe banków centralnych .
Kapitałowe i kredytowe instrumenty niestan-dardowe
Polityka pieniężna, wykorzystując swoiste dla siebie instrumenty, powinna być tak prowadzona, aby jej decyzje sprzyjały rozwojowi społeczno--gospodarczemu, tzn. uwzględniały troskę za-równo o wzrost gospodarczy, jak i odpowiedni poziom zatrudniania.
Z tego też powodu uważam, że warto prowadzić badania nad potrzebą wprowadzenia zarówno kredytowych, jak i kapitałowych instru-mentów niestandardowych w polityce pieniężnej
16
NBP . Instrumenty kapitałowe powinny być związane zarówno z rynkiem obligacji korpora-cyjnych, jak i z rynkiem akcji. Można by stosować różnego typu kryteria, które pozwalałyby naby-wać określone obligacje korporacyjne albo też akcje spółek. Można przyjąć zasadę, iż jednym z warunków nabycia tych papierów wartościo-wych byłoby np. utrzymanie poziomu zatrudnie-nia w danym przedsiębiorstwie będącym emiten-tem obligacji korporacyjnych lub akcji. Natural-nie, gdyby doszło do wzrostu zatrudnienia, byłoby jeszcze lepiej, ale w każdym razie ważne byłoby to, aby nie dochodziło do redukcji etatów.
Można by też pomyśleć o instrumentach typu kredytowego. Możliwe byłoby zastosowanie takich instrumentów, które nawiązywałyby nieja-ko do węgierskiego modelu funkcjonowania ban-ku centralnego. W przypadban-ku Węgier bank cen-tralny podejmował działania kredytowe, mające na celu udzielenie kredytów bezprocentowych bankom komercyjnym, które następnie były udzielane małym i średnim przedsiębiorstwom. Także i w tym przypadku można przyjąć okreś-lone kryteria, które powinny być stosowane w przypadku udzielania owych kredytów dla małych i średnich przedsiębiorstw. Mogłyby być to także kryteria związane z zatrudnieniem.
Naturalnie badania dotyczące potrzeby i przydatności instrumentów niestandardowych powinny być wciąż prowadzone choćby dlatego, że instrumenty te stosowane są już przez inne banki centralne i np. skoro nabywcami obligacji korporacyjnych w Wlk. Brytanii, strefie euro czy też Japonii mogą być tamtejsze banki centralne, to choćby dla pewnego wyrównania szans warto, aby podmioty gospodarcze mające siedzibę w Polsce, emitując obligacje korporacyjne, rów-nież miały szansę na to, aby nabywcą takich obli-gacji był polski bank centralny.
13 E. Łon, NBP nadzieją dla Polski, Europy i świata, Radio Maryja, 12 sierpnia 2019.
14 E. Łon, Czas na nowe instrumenty, NBP nadzieją dla Polski, Europy i świata, „Nasz Dziennik”, 24 maja 2018.
15 E. Łon, Instrumenty niestandardowe banków centralnych, „Pieniądze i Więź” 2018, nr 1.
Ciekawy pomysł koordynacji działań ban-ków centralnych
Bardzo zainteresował mnie artykuł opubliko-wany 26 lutego tego roku na łamach pisma „The Wall Street Journal” przez byłego członka kie-rownictwa amerykańskiego banku centralnego Kevina Warsha, który zaapelował o skoordyno-waną akcję Ludowego Banku Chin, EBC, Banku Anglii, Banku Japonii oraz innych chętnych ban-ków centralnych, które wspólnie mogłyby doko-nać obniżek stóp procentowych i zapowiedzieć możliwość podjęcia dalszych podobnych działań.
Tego typu wypowiedź świadczy o tym, że rośnie poczucie potrzeby ostrych działań mają-cych na celu uchronienie świata przed groźbą recesji. Jestem głęboko przekonany, że potrzeba nam dynamizmu i odwagi, aby podjąć zdecydo-wane działania monetarne, gdyż w przeciwnym wypadku grozi nam wpadnięcie w recesję.
Pierwsza połowa marca tego roku poka-zała, że niektóre banki centralne, o których pisał Kevin Marsh, albo podjęły decyzje o obniżce stóp procentowych, albo zasugerowały choćby chęć
17
podjęcia innych działań łagodzących .
Wnioski końcowe
Po pierwsze, zdecydowana większość banków centralnych na świecie łagodzi obecnie politykę pieniężną w obawie przed negatywnymi skutkami epidemii koronawirusa dla gospodarki.
Po drugie, łagodzenie polityki pieniężnej odbywa się poprzez wykorzystanie zarówno instrumentów standardowych (obniżki stóp pro-centowych), jak i instrumenty niestandardowe (skup aktywów).
Po trzecie, również NBP łagodzi polity-kę pieniężną, obniżając stopy procentowe do naj-niższego poziomu w historii oraz skupując