1.4. Systemy discovery
1.4.3. Polskie wdrożenia systemów discovery
Dwie z trzech firm, których produkty są obecne na polskim rynku, działały w Polsce za pośrednictwem dystrybutorów – Primo firmy Ex Libris jest dystrybuowane przez firmę Aleph Polska (znanego wcześniej jako dystrybutor innych produktów tej firmy), Summon firmy ProQuest był rozprowadzany przez firmę ABE-IPS (znaną polskim bibliotekarzom akademickim jako dostawca zagranicznych książek, czasopism i baz danych). Obecnie Summona można zakupić bezpośrednio od firmy ProQuest. Firma EBSCO ma swój oddział w Polsce.
Syst e m y di sc ove ry z a c z ę ł y poj a wi a ć si ę w pol ski c h bi bl i ot e ka c h w 2011 r.30 Pierwszym wdrożonym oprogramowaniem było Primo, które w kwietniu 2011 r. pojawiło się w Bibliotece Pedagogicznej w Bolesławcu oraz w pozostałych dolnośląskich bibliotekach pedagogicznych – mimo że już wówczas istniał Primo Central Index, w tej instalacji nie wykorzystano go i zastosowano system Primo jedynie jako interfejs zastępujący tradycyjny OPAC systemu Aleph.
Kilka miesięcy później, w listopadzie tego samego roku pojawiło się pierwsze pełne wdrożenie systemu discovery (z wykorzystaniem megaindeksu i uwzględnieniem zasobów z subskrybowanych elektronicznych baz danych) w bibliotece akademickiej – w październiku Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie wdrożyła system EDS.
Wkrótce, w grudniu 2011 systemy discovery pojawiły się na dwóch kolejnych uczelniach wyższych – w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz w Politechnice Warszawskiej wdrożono Summona. W roku kolejnym pojawiły się cztery wdrożenia, a w następnym kilkanaście. W 2014 r. pojawiło się jeszcze o kilka więcej nowych wdrożeń. Wówczas prawdopodobnie rynek zaczął się nasycać – biblioteki, które dostrzegały potrzebę i były w stanie wygospodarować środki na wdrożenie nowej wyszukiwarki, w znaczącej części miały już system wdrożony, gdyż w 2015 r. wdrożeń było mniej niż w dwóch poprzedzających latach.
30 Daty wdrożenia podano na podstawie deklaracji firm lub ich oddziałów dystrybuujących systemy discovery w Polsce.
1.Wstęp
Z deklaracji dostawców oprogramowania z przełomu października i listopada 2015 r. wynika, że najwięcej instytucji – aż 35, licząc osobno Bibliotekę Uniwersytecką w Toruniu i Bibliotekę Medyczną Collegium Medicum w Bydgoszczy – udostępnia swoim użytkownikom system EDS. Należy jednak mieć na uwadze, że tylko w 14 z tych wdrożeń (a więc zaledwie 2/5) zaindeksowano zbiory tradycyjne bibliotek. W pozostałych 21 implementacjach EDS pełni funkcję systemu integrującego przeszukiwanie zasobów elektronicznych. Primo wraz z Primo Central Index jest obecnie wdrożone w dwunastu instytucjach (trzy z nich są uczestnikami konsorcjum utworzonego w ramach projektu Lubelskiej Biblioteki Wirtualnej; w jednym przypadku, Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej, wyszukiwarka nie jest udostępniania na stronie biblioteki). Summona w wersji produkcyjnej można znaleźć w dwóch uczelniach (instalacja dla Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu oraz Biblioteki Medycznej Collegium Medicum w Bydgoszczy stanowi jedno wdrożenie) . Systemy discovery są instalowane przede wszystkim w bibliotekach akademickich (uniwersytetów, uczelni technicznych i medycznych etc.).
W przypadku większości wdrożeń biblioteki korzystają z systemów discovery w formie subskrybowanej usługi (SaaS) – oznacza to, że oprogramowanie jest utrzymywane na serwerach producenta. Infrastrukturę chmury obliczeniowej ( cloud computing) wykorzystano w przypadku wszystkich instytucji subskrybujących system EDS i Summona oraz niektórych korzystających z Primo. Firma Ex Libris jako jedyna pozwala także na wdrożenia lokalne, z wykorzystaniem infrastruktury informatycznej klienta (biblioteki lub instytucji macierzystej). Możliwość tę wykorzystano w pięciu instytucjach korzystających z Primo Central Index (w tym w trzech instytucjach biorących udział w konsorcjum Lubelskiej Biblioteki Wirtualnej). Instalacja lokalna została także zastosowana w przypadku sieci dolnośląskich bibliotek pedagogicznych, Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy oraz czterech pozostałych instytucji uczestniczących w konsorcjum Lubelskiej Biblioteki Wirtualnej, w których Primo funkcjonuje bez PCI. W siedmiu pozostałych instytucjach skorzystano z wersji SaaS.
Jesienią 2015 r. jedna biblioteka udostępniała swoim użytkownikom dwie wyszukiwarki naukowe – Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu subskrybowała Summona i EDS-a, przy czym drugi z systemów nie zawierał w indeksie danych zasobów tradycyjnych.
Na stronie głównej Biblioteki znajdowało się pole wyszukiwawcze Summona, podczas
1.Wstęp
gdy do systemu EDS można było dotrzeć przez menu. Oba te systemy udostępniało swoim użytkownikom też Collegium Medicum w Bydgoszczy31.
Ponieważ najczęstszą formą zakupu dostępu do systemów discovery jest roczna subskrypcja, biblioteki mogą zmieniać stosowane systemy. W Bibliotece Uniwersyteckiej UWM w Olsztynie w kwietniu 2014 r. uruchomiono Primo, mimo że w czerwcu 2013 r. w bibliotece tej rozpoczęto roczny płatny test systemu EDS (skończył się on wraz z końcem maja 2014 r., czyli w momencie, kiedy użytkownicy mogli już korzystać z nowego rozwiązania)32. Pojawiają się też przypadki rezygnacji z systemu, z którego korzystano w wersji produkcyjnej, na rzecz systemu innego producenta. Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu zamieniła Summona na Primo, a Biblioteka Politechniki Łódzkiej na system EDS. Biblioteką, która zrezygnowała z systemu discovery i nie zastąpiła od razu po rezygnacji jednego rozwiązania konkurencyjnym, jest Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej – subskrybowano Summona przez półtora roku, do czerwca 2013 r. Dopiero dwa lata później wdrożono w tej instytucji system Primo.
Trzy pierwsze z pięciu poniższych tabel prezentują listy polskich wdrożeń poszczególnych systemów: EDS, Primo i Summona wraz z datami ich uruchomienia i ewentualnego zakończenia korzystania z nich. Tabele zawierające listy wdrożeń systemu EDS i Primo opracowano na podstawie danych udostępnionych na przełomie października i listopada 2015 przez dostawców omawianego oprogramowania. W przypadku Summona oparto się na informacjach uzyskanych w sierpniu 2014 r. od wcześniejszego dystrybutora systemu, firmy ABE-IPS, które zaktualizowano na podstawie informacji uzyskanych od bibliotek oraz dzięki przejrzeniu kolejnych wersji stron bibliotek w Internet Archive.
Ostatnia tabela umieszczona w niniejszym rozdziale prezentuje liczbę wdrożeń poszczególnych systemów w różnego rodzaju instytucjach, przy czym w przypadku systemu EDS osobno zsumowano instytucje, których zbiory tradycyjne mogą być przeszukiwane w systemie discovery, oraz takie, w przypadku których zbiorów tradycyjnych nie zaindeksowano. W tabeli nie uwzględniono wdrożeń Primo, w których zaindeksowano jedynie dane z baz lokalnych (OPAC-u, ewentualnie także biblioteki cyfrowej), gdyż nie wykorzystano w ich przypadku jednej z kluczowych (obok samego mechanizmu
31 W przypadku Summona jest to część wdrożenia dla Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu), natomiast firma EBSCO traktuje instalację dla tej instytucji jako osobne wdrożenie.
32 Wdrożenie będące płatną wersją testową systemu EDS nie zostało wymienione przez firmę EBSCO na liście wdrożeń; przedstawiciel firmy poinformował jednak autorkę rozprawy o testowym wdrożeniu w Bibliotece Uniwersyteckiej UWM.
1.Wstęp
wyszukiwania) cech systemów discovery – możliwości przeszukiwania zdalnych (subskrybowanych i dostępnych w otwartym dostępie) baz danych.
Tabela 1.1. Polskie wdrożenia systemu EDS (stan na listopad 2015).
Instytucja wdrażająca
1.Wstęp
Medycznego w Łodzi Listopad 2013 Tak
Biblioteka Uniwersytecka
w Toruniu Styczeń 2014 Instytucja jednocześnie posiada
wdrożony system Summon
1.Wstęp
Łódzkiej Grudzień 2014 System EDS zastąpił wdrożnego
wcześniej Summona Tak
Politechniki Krakowskiej Styczeń 2016 Planowana data wdrożenia Tak Biblioteka Główna
Politechniki Gdańskiej
Styczeń 2016 Planowana data wdrożenia Tak
Tabela 1.2. Polskie wdrożenia systemu Primo (stan na listopad 2015).
Instytucja wdrażająca
system Primo Data wdrożenia Data zakończenia korzystania z
Kwiecień 2011 Wdrożenie bez megaindeksu Primo
Central Index
Październik 2014 Wdrożenie bez centralnego indeksu Primo Central Index
Biblioteka Uniwersytecka
w Poznaniu Luty 2015 Primo zastąpiło Summona
Lubelska Biblioteka
Wirtualna – konsorcjum Maj 2015 Trzy instytucje (Biblioteka Główna Uniwersytetu Medycznego w Lublinie,
Biblioteka Główna Maj 2015 Do 15 lipca było to wdrożenie bez
1.Wstęp
Instytucja wdrażająca
system Primo Data wdrożenia Data zakończenia korzystania z systemu
Komentarz
Politechniki Warszawskiej centralnego indeksu Primo Central Index
Biblioteka Główna
Uniwersytetu Opolskiego Czerwiec 2015 Biblioteka Główna
Politechniki Wrocławskiej Lipiec 2015 W Bibliotece wdrożono wcześniej system EDS, który nadal jest udostępniany
Tabela 1.3. Polskie wdrożenia systemu Summon (stan na listopad 2015).
Instytucja wdrażająca
Poznaniu Grudzień 2011 Luty / marzec 2015 Summon został zastąpiony przez Primo Biblioteka Główna
Politechniki Warszawskiej Grudzień 2011 Czerwiec 2013 Biblioteka nie zastąpiła systemu Summon żadnym innym rozwiązaniem tego typu
Łódzkiej Październik 2013 Październik 2014 Summon został zastąpiony przez system EDS
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu
Sierpień 2013 Instytucja jednocześnie posiada wdrożony system EDS (bez danych zasobów tradycyjnych w indeksie); z tego samego wdrożenia korzysta Biblioteka Medyczna Collegium Medicum w Bydgoszczy (w przypadku systemu EDS instytucje te mają osobne wdrożenia33)
Tabela 1.4. Liczba polskich instytucji udostępniających użytkownikom systemy discovery (stan na październik/listopad 2015)34.
Instytucje Liczba wdrożeń systemu EDS Liczba wdrożeń systemu Primo
33 Można to rozpoznać po różniących się identyfikatorach klientów w adresach URL.
34 Uwzględniono wdrożenia, w których nie są przeszukiwane metadane dokumentów tradycyjnych, nie uwzględniono tych, w których system jedynie zastępuje OPAC.
1.Wstęp
Uczelnie medyczne 1 7 2 0
Uniwersytety i inne o profilu
uniwersalnym 5 4 5 2
Uczelnie przyrodnicze 1 2 0 0
Uczelnie techniczne 5 5 4 0
Uczelnie
techniczno-przyrodnicze 1 0 0 0
Wyższe szkoły
zawodowe 0 1 0 0
Razem 14 21 12 2