Potencjał edukacyjny sportu a zagrożenia wychowawcze edukacji sportowej

Poszukując odpowiedzi na piąte pytanie badawcze wskazano najważniejsze i najsilniejsze związki stylów adaptacji wobec poszczególnych elementów towarzyszących rywalizacji sportowej z wynikiem ogólnym stylu adaptacji. Uwzględniono także korelacje stylów adaptacji wobec elementów towarzyszących rywalizacji sportowej. Przy użyciu analizy związku R Pearsona pokazano pierwszą z opisanych wyżej korelacji. Poniżej zamieszczono tabelę z podsumowaniem analizy.

Tabela 10. Podsumowanie analizy korelacji R Pearsona stylów adaptacji wobec elementów towarzyszących rywalizacji sportowej.

Grupa Element rywalizacji Style adaptacji

Przeciwnik r = 0,77*

Wyczynowa;

n = 111

Sędzia r = 0,74*

Przepisy r = 0,82*

Kibice r = 0,78*

Rodzice r = 0,39*

Szkoła r = 0,69*

Komercjalizm / media r = 0,49*

Olimpizm r = 0,31*

Merkantylizm r = 0,43*

Trener r = 0,11

Przeciwnik r = 0,83*

Sędzia r = 0,76*

Przepisy r = 0,76*

Kibice r = 0,65*

Rekreacyjna;

n = 120

Rodzice r = 0,61*

Szkoła r = 0,59*

Komercjalizm / media r = 0,5*

Olimpizm r = 0,35*

Merkantylizm r = 0,48*

Trener r = 0,32*

N = liczba obserwacji, * - poziom istotności p< 0,001

Źródło: Opracowanie własne

Na początku należy wspomnieć, że wszystkie istotne korelacje są na poziomie p < 0,001.

W grupie wyczynowej (n = 111) najsilniejsze związki ze stylem adaptacji widać dla relacji z przepisami (r = 0,82), kibicami (r = 0,78), przeciwnikiem (r = 0,77) i sędzią (r = 0,74). Związki te są dodatnie i bardzo silne. W grupie wyczynowej maleje także związek relacji rodziców z ogólnym wynikiem adaptacji (r = 0,39) w porównaniu z grupą rekreacyjną. Związek ten jest umiarkowany i dodatni. Oznaczać to może względnie wyższy poziom asertywności młodych piłkarzy wobec rodzicielskich oczekiwań (chodzi i o presję sukcesu okupionego oszustwem, i o apel o konformistyczny styl funkcjonowania). W tej grupie komunikat ze strony trenera pozostaje nieistotny - rodzi to uzasadnione wątpliwości co do wykonywanej przez trenerów pracy wychowawczej (rozumianej jako kształtowanie konformistycznego stylu adaptacji).

W drugiej części odpowiedzi na analizowane pytanie badawcze określono korelacje między stylami adaptacji wobec elementów towarzyszących rywalizacji sportowej. Poniżej w obszernej tabeli zamieszczono wyniki analizy korelacji R Pearsona grupach wyczynowej i rekreacyjnej.

Tabela 11. Podsumowanie analizy korelacji stylów adaptacji wobec elementów towarzyszących rywalizacji

--0,2* 0,32* 0,37* 0,13 0,24* 0,09 0,41* 0,14

Zgromadzone dane należy rozjaśnić interpretacją najciekawszych zależności.

Porównując grupy wyczynową i rekreacyjną widać różnice w sile niektórych korelacji. Związek sędziego z przeciwnikiem w grupie wyczynowej (r = 0,48) jest słabszy niż w grupie rekreacyjnej (r = 0,59). W grupie wyczynowej jest on umiarkowany, a w rekreacyjnej - silny.

Wynikać to może z kontekstu sytuacyjnego - w sporcie wyczynowym relacja z przeciwnikiem charakteryzować się będzie większym antagonizmem niż w sporcie rekreacyjnym (gdzie często rywalem jest kolega ze szkolnej ławki). Znacznie bardziej zbliżone emocje wydaje się generować u osób z obydwu grup prowadzący zawody sędzia.

Związek sędziego z rodzicami jest słabszy w grupie wyczynowej (r = 0,28) niż w grupie rekreacyjnej (r = 0,45). W pierwszej jest to korelacja na poziomie słabym, a w drugiej - umiarkowanym. Tłumaczyć to należy faktem odmiennych potrzeb: sędzia ma sprawiedliwe prowadzić zawody, tymczasem rodzice młodych piłkarzy mogą się czuć zobowiązani do udzielania im wsparcia każdego rodzaju. W tym wywierania presji na arbitra. Wynik warto odnieść do odnotowanego w badaniach własnych większego przyzwolenia rodziców osób trenujących wyczynowo do realizowania przez nich innowacyjnego stylu adaptacji.

W grupie wyczynowej zmniejsza się też korelacja stylów adaptacji względem rodzica i przeciwnika (r = 0,11), rodzica i przepisów (r = 0,33) oraz rodzica i szkoły (r = 0,25). Korelacje te są widocznie większe w grupie rekreacyjnej. Oznacza to, że rodzice z tej drugiej grupy zwracają większą uwagę na konformistyczny styl funkcjonowanie w tychże wymiarach, niż rodzice z grupy wyczynowej.

Słabsza korelacja w grupie wyczynowej występuje także w związkach między stylem adaptacji realizowanej względem szkoły a przeciwnikiem - jest to związek umiarkowany (r = 0,43), gdy w grupie rekreacyjnej odnotowano związek silny (r = 0,52).

Przyczyną niższej korelacji u osób z grupy wyczynowej może być częstsza konieczność

rywalizowania z nieznanym przeciwnikiem na boisku. W dodatku, porównując to do zajęć wychowania fizycznego, tu napięcie pomiędzy graczami może być znacznie większe.

Innowacyjny styl adaptacji względem przeciwnika może wydawać się wówczas jedyną dostępną formą zaradzenia trudnościom, jakie nastąpiły w trakcie rywalizacji - co nie oznacza, że styl ten zawodnik również często uzna za właściwy względem komunikatów formułowanych przez szkołę.

Odwrotnie prezentuje się korelacja między stylami adaptacji realizowanymi w wymiarze odnoszącym się do funkcjonowania wobec szkoły i wobec przepisów. Tu, w grupie wyczynowej, korelacja jest silniejsza (r = 0,65) niż w grupie rekreacyjnej (r = 0,52). Oba te związki są silne, lecz przewaga w sile jest j ednoznaczna. Wynik ten oznacza, że uczniowie lepiej odnoszący się do autorytetu szkoły jako instytucji, będą rzadziej naruszać sportowe regulacje - zależność ta będzie silniejsza w grupie wyczynowej niż w grupie rekreacyjnej.

W młodzieżowych klubach sportowych nie brakuje zawodników mających kłopoty w nauce, jak i częściej naruszających przepisy. Tą drugą umiejętność trenerzy często określają mianem boiskowego cwaniactwa - manewrowanie między przepisami traktowane jest jako piłkarski kunszt. Przedstawiony wyżej wynik oznacza, że osoby przejawiające tak funkcjonującego na boisku mogą też słabiej doceniać autorytet szkoły.

Także korelacja stylów adaptacji względem przepisów a kibiców w grupie wyczynowej (r = 0,58) jest silniejsza niż w grupie rekreacyjnej (r = 0,31), gdzie znajduje się na poziomie umiarkowanym. Wynik oznacza, że większą więź z kibicami przejawiają osoby częściej naruszające boiskowe przepisy. Być może wynika to z konieczności sprostania oczekiwaniom kibiców grupy wyczynowej - wygranie meczu, nawet w sposób nieuczciwy, ma dla nich największe znaczenie.

U młodych piłkarzy odnotowano też silną korelację (r = 0,52) w relacji dotyczącej stylów adaptacji realizowanych wobec szkoły a kibiców. W grupie rekreacyjnej zależność ta była na poziomie umiarkowanym (r = 0,34). Różnica ta wynika z uwarunkowań, jakie towarzyszą środowiskom kibicowskim obecnym w młodzieżowych klubach sportowych.

W wyniku określającym korelacje odnaleźć można pewną wskazówkę do przeciwdziałania środowiskom kibicowskim - jest nią poprawienie stosunku wobec szkoły u osób uprawiających sport wyczynowo. Wtedy też młody piłkarz nie będzie traktował agresywnych kibiców jako

swoich partnerów i realizować będzie względem nich bardziej konformistyczny styl adaptacji.

W grupie rekreacyjnej komunikaty nauczyciela wychowania fizycznego wykazują większą korelację niż trenera w grupie wyczynowej. Jedyna korelacja, która wyróżnia pozytywnie trenerów piłki nożnej jest umiarkowany związek komunikatów trenera z olimpizmem (r = 0,44). Odnotować też można nieznaczną pracę wychowawczą trenera względem innowacyjnego zaadaptowania się do presji płynącej z obecnych w sporcie komercjalizacji/mediów (r = 0,27) - nieznaczną, bo jest to związek słaby (ale wyższy, niż u nauczycieli wychowania fizycznego (r = 0,2)). Pomimo tych dwóch korelacji wynik sugeruje brak pracy wychowawczej realizowanej przez trenerów młodzieżowych klubów sportowych (rozumianej jako stymulowanie do konformistycznego stylu adaptacji).

Podsumowując, w grupie wyczynowej najwięcej korelacji widać dla stylów adaptacji względem sędziego (z: przeciwnikiem, przepisami, kibicami, rodzicami, szkołą, komercjalizacją/mediami, merkantylizacją), przepisów (z: sędzią, przeciwnikiem, kibicami, rodzicami, szkołą, komercjalizacją/mediami, olimpizmem i merkantylizacją), szkoły (z: sędzią, przeciwnikiem, przepisami, kibicami, rodzicami, komercjalizacją/mediami i merkantylizacją) i kibiców (z: sędzią, przeciwnikiem, przepisami, rodzicami, szkołą, komercjalizacją/mediami i merkantylizacją). Natomiast w grupie rekreacyjnej najwięcej korelacji odnotowano dla stylów adaptacji wobec kibiców (z: sędzią, przeciwnikiem, przepisami, rodzicami, szkołą, komercjalizacją/mediami, olimpizmem), przepisów (z: sędzią, przeciwnikiem, kibicami, rodzicami, szkołą, komercjalizacją/mediami i merkantylizacją), przeciw nika (sędzią, przepisami, kibicami, rodzicami, szkołą, komercjalizacją/mediami, merkantylizacją) i sędziego (z: przeciwnikiem, przepisami, kibicami, rodzicami, szkołą, komercjalizacją/mediami i merkantylizacją).

Powyższe akapity, wskazujące na różnice w korelacji stylów adaptacji oraz ich wkład w budowanie wyniku ogólnego stylu adaptacji, będą miały swoje rozwinięcie w dalszej części tej pracy. Znajomość przedstawionych wyników będzie miała swoje praktyczne zastosowanie w procesie wychowawczym młodzieży aktywnej sportowo. Korelacje potraktować należy jako potencjał edukacyjny sportu, który - poprzez opracowanie odpowiedniej strategii profilaktycznej - może przeciwdziałać zagrożeniom wychowawczym edukacji sportowej.