40 Powiat jeleniogórski
Rzeźba terenu cechuje się dużym zróżnicowaniem form.
Unikalność flory, fauny i przyrody nieożywionej Karkonoszy sprawiły, że już w 1933 roku tworzono na tym terenie pierwsze rezerwaty przyrody.
W 1959 roku utworzono tu Karkonoski Park Narodowy. Jego powierzchnia wynosi 5562 ha, w tym 1718,8 ha objętych jest ścisłą ochroną. Specyficzne walory i doniosłe znaczenie tego ekosystemu górskiego legły u podstaw
uznania w 1992 roku tego obszaru za Światowy Bilateralny Rezerwat Biosfery.
W alory przyrodnicze i krajobrazowe występujące w północno-zachodniej i wschodniej części powiatu objęte są ochroną w dwóch parkach krajobrazowych, tj. w Parku Krajobrazowym Doliny Bobru i w Rudawskim Parku Krajobrazowym. Znajduje się tu nadto florystyczny rezerwat przyrody
„Krokusy w Górzyńcu" oraz liczne pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej. Łączna powierzchnia obszarów prawnie chronionych wynosi prawie 38,3 tys. ha (stanowią one 60,9% ogólnego obszaru powiatu).
Lasy zajm ują ponad 47,1% ogólnej powierzchni powiatu. W kompleksach leśnych przeważa świerk, a w poszczególnych fragmentach dominują drzewostany mieszane.
W ciągu w ieków na terenie powiatu prowadzono wiele różnorodnych form działalności gospodarczej opartej najczęściej o miejscowe zasoby naturalne.
W średniowieczu miał miejsce ożywiony napływ poszukiwaczy kamieni szlachetnych. Od XII wieku w Kowarach rozwijało się górnictwo rud żelaza
i kowalstwo, a po 1945 roku w tym mieście wydobywano rudy uranu.
Od XIV wieku w Karpaczu poszukiwano złota i srebra, a w rejonie Szklarskiej Poręby wydobywano rudy metali. W XVI i XVII wieku w rejonie Jeleniej Góry nastąpił rozwój tkactwa. Rejon ten został zdynam izowany gospodarczo począwszy od XIX wieku dzięki rozwojowi turystyki i rekreacji.
O bogatej i burzliwej historii tego terenu świadczą liczne zabytkowe obiekty kultury materialnej. Jednym z najstarszych śladów piastowskich
są ruiny zam ków w Bolczowie i w Karpnikach oraz wieża mieszkalna (z monumentalnym nagrobkiem Urlicha Schaffgotscha z 1563 roku) czy liczne krzyże pokutne.
Powiat jeleniogórski 41
Ludność i osadnictwo
Sieć osadniczą powiatu tworzą cztery miasta (Karpacz, Kowary, Piechowice i Szklarska Poręba) oraz 46 miejscowości w iejskich.
Według stanu w końcu 2000 roku w powiecie zam ieszkiwało 67,0 tys.
ludności, w tym w miastach 4 9 ,6 % ogółu (33,2 tys. osób).
Ludność Powierzchnia w ha
gmina miejska Karpacz 5632 8915
gmina miejska Kowary 12809 3739
gmina miejska Piechowice 6825 4329
gmina miejska Szklarska Poręba 7970 7542
gmina wiejska Janowice W ielkie 4212 5809
gmina wiejska Jeżów Sudecki 5867 9438
gmina wiejska M ysłakowice 10246 8875
gmina wiejska Podgórzyn 8144 8247
gmina wiejska Stara Kamienica 5325 1 1046
Gospodarka powiatu
Sektor prywatny ma dominującą rolę w gospodarce powiatu. Spośród 6205 jednostek gospodarczych zarejestrowanych w końcu 2000 roku, do sektora prywatnego należały 6034 podmioty (co stanowiło 97,2% ogółu).
Wśród jednostek gospodarczych funkcjonujących na terenie powiatu najliczniejsze zw iązane były z następującymi sekcjami: „Handel i naprawy"
(1812 podmiotów), „Hotele i restauracje" (741) oraz „Przetwórstwo przemysłowe" (675).
Powiat ma charakter turystyczno-rolniczo-przemysłowy. W większości miejscowości powiatu dominuje funkcja turystyczna. Turystyka stanowi 0 ponadregionalnej randze powiatu jeleniogórskiego. W roku 2000 na terenie
powiatu funkcjonowało 366 obiektów noclegowych turystyki dysponujących 1 7202 miejscami noclegowymi. Bogate i wieloletnie są także tradycje rozwoju przemysłu na tym terenie. Przemysł lekki (m.in. Fabryka Dyw anów w Kowarach, Zakłady Lniarskie „O rzeł" S.A. w M ysłakowicach), przemysł papierniczy (m.in. fabryki papieru w Dąbrow icy i w Piechowicach), przemysł elektrotechniczny (m.in. Karkonoskie Zakłady Maszyn Elektrycznych
„Karelm a" S.A. w Piechowicach) oraz przetwórstwo spożywcze dominują w strukturze działalności produkcyjnej powiatu. Ponadto w wielu m iejscowościach rozwija się kopalnictwo surowców mineralnych.
Powiat jeleniogórski nie ma odpowiednich warunków do specjalizacji rolniczej. Liczba indywidualnych gospodarstw rolnych w czerw cu 2000 roku wynosiła 1978. W strukturze indywidualnego rolnictwa dominowały gospodarstwa o powierzchni od 1,00 do 2,00 ha (634, co stanowiło 32,1% ).
42 Powiat jeleniogórski
Indywidualne gospodarstwa rolne dysponujące użytkami rolnymi o powierzchni ponad 10 ha (376) stanowiły 19,0% ogólnej ich liczby w powiecie.
Rynek pracy
W końcu 2000 roku w gospodarce powiatu pracowało 11,4 tys. osób, a zdecydowana ich większość (49,2% ) zw iązana była z sektorem usługowym.
Pracujący w sektorze przemysłowym i budowlanym stanowili 48,4% ogółu pracujących.
Według stanu z końca grudnia 2000 roku zarejestrowanych było 5486 osób pozostających bez pracy, a stopa bezrobocia wynosiła 22,2% . W strukturze bezrobotnych, niewielki udział stanowili absolwenci szkół różnych szczebli (184 osoby, tj. 3,4 % ogólnej liczby bezrobotnych).
Infrastruktura osadnicza
Podstawowymi elementami lokalnej infrastruktury technicznej powiatu w 2000 roku było:
> 345,9 km rozdzielczej sieci wodociągowej (w miastach z sieci tej korzystało 88,1% ogółu ludności),
V
134 km rozdzielczej sieci kanalizacyjnej (w miastach z sieci tej korzystało 38,6% ogółu ludności),V 14 komunalnych oczyszczalni ścieków o łącznej przepustowości 16932 m7d (obiekty te obsługiwały 45,8% ludności powiatu),
> 167,16 km rozdzielczej sieci gazowej (z sieci tej korzystało 10546 gospodarstw domowych),
> 261 km dróg powiatowych oraz 937 km dróg gminnych.
Zasoby mieszkaniowe powiatu (według stanu w dniu 31 XII 2000 roku) liczyły 21465 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej wynoszącej 1389,5 tys. m2. Udział substancji mieszkaniowej stanowiącej własność komunalną wynosił 23,3% . Na osobę przypadało przeciętnie 21,0 n r’
powierzchni użytkowej mieszkania. W roku 2000 oddano do użytku 54 mieszkania.
Sieć instytucji infrastruktury społecznej powiatu w 2000 roku tworzyło m .in.:
> 15 przedszkoli, do których uczęszczało 1072 dzieci,
> 31 szkół podstawowych (bez specjalnych), do których uczęszczało 4522 uczniów oraz 11 gim nazjów (1634 uczniów),
Powiat jeleniogórski 43
> 3 licea ogólnokształcące dla młodzieży (łącznie 658 uczniów) oraz 4 średnie szkoły zawodowe (560 uczniów),
V
placówki szkolnictwa specjalnego: 4 szkoły podstawowe, 5 gimnazjów,> 26 bibliotek publicznych (łącznie z filiami) dysponujących księgozbiorem liczącym 353,8 tys. w ol. (na 1000 m ieszkańców przypadało 5278 wol.),
> 3 kina stałe posiadające 992 miejsca na widowni,
> 8 przychodni i 5 ośrodków zdrowia,
> 6 szpitali ogólnych posiadających 972 łóżka,
V 6 domów pomocy społecznej zapew niających opiekę dla 378 pensjo
nariuszy.
Budżet powiatu
Dochody budżetu powiatu w 2000 roku wynosiły 33447,8 tys. zł (na mieszkańca przypadało 498,63 zł). Wydatki budżetu powiatu osiągnęły zaś kwotę 33044,7 tys. zł. Na inwestycje przeznaczono 5,3 % ogółu wydatków. Dom inowały wydatki na oświatę i w ychow anie (39,2% ogółu wydatków), opiekę społeczną (28,4% ) oraz administrację samorządową (16,5% ).
Współpraca samorządowa
Starostwo Powiatowe w Jeleniej Górze nawiązało dotychczas kontakty / następującymi jednostkami administracyjnymi poza granicami kraju:
z powiatem Aachen w Niemczech, z regionem Ringkjoebing w Danii,
z powiatem Bautzen w Niemczech.
W ramach współpracy z regionem Aachen zorganizowano wzajem ne w izyty przedstawicieli władz obu powiatów.
W ramach współpracy z regionem Ringkjoebing postrzegana jest m.in.
m ożliwość uczestnictwa polskich firm i powiatu jeleniogórskiego w znanych międzynarodowych targach w Herning.
Współpraca z powiatem Bautzen w Niem czech została nawiązana w listopadzie 1999 roku jako wymiana na piśmie wspólnych propozycji zacieśnienia kontaktów pomiędzy powiatami. Sprzyja temu wzajem ne bliskie położenie obu regionów i co się z tym w iąże, podobne tradycje i warunki naturalne. Szczególne miejsce w ramach tej współpracy zajm ują kontakty G m iny Stara Kamienica z Gminą Grosspostwitz w powiecie Bautzen (np. organizacja wspólnych szkoleń na temat integracji regionów).
44 Powiat jeleniogórski