62 Powiat lubański
Środowisko przyrodnicze. Historia
Obszar powiatu częściowo przynależy do geograficznego makroregionu Sudetów Zachodnich, częściowo zaś do makroregionu Przedgórza Sudeckiego. Jego powierzchnia wynosi 428,2 km2.
Główną rzeką powiatu jest Kwisa. Występują tu głównie gleby bielicowe oraz brunatne.
Swoiste bogactwo powiatu stanowią zasoby podziemnych wód leczniczych i mineralnych. Stwarzają one dodatkowe (poza korzystnymi warunkami klimatycznymi) okoliczności sprzyjające rozwojowi lecznictwa uzdrowiskowego (rejon Czerniaw y Zdroju - szczaw y wodorowęglanowo- -wapniowo-magnezowe żelaziste wody radoczynne, rejon Świeradowa Zdroju - szczaw y radoczynne i szczaw y wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowe żelaziste, wody radoczynne oraz wody termalne).
Podstawowymi formami ochrony przyrody na terenie powiatu są: część obszaru chronionego krajobrazu Karkonosze-Góry Izerskie (utworzonego w 1986 roku) oraz liczne pomniki przyrody. Łączna powierzchnia obszarów prawnie chronionych wynosi ponad 4,5 tys. ha (stanowią one 10,7% ogólnego obszaru powiatu).
O żyw io n y rozwój gospodarczy tego terenu przypada na okres XIII i XIV wieku. Położenie komunikacyjne sprzyjało rozwojowi handlu i rzemiosła.
Prawa miejskie uzyskują w ów czas m.in. Lubań (w 1253 roku) i Leśna (przed 1329 rokiem). Początki uzdrowiskowej funkcji Świeradowa Zdroju sięgają natomiast XVI-XVII wieku. W kolejnych stuleciach następuje systematyczny rozwój bazy uzdrowiskowej oraz rozszerzanie zakresu oferowanych kuracjuszom usług. Rozwija się także działalność produkcyjna. W XVII i XVIII wieku Leśna znana jest z produkcji sukna i płótna. Także Lubań i okoliczne
miejscowości wzbogacają swe struktury funkcjonalne o zróżnicowaną branżowo wytwórczość.
Na terenie powiatu znajduje się wiele interesujących obiektów kultury materialnej (m.in. średniowieczny Zamek Czocha, XIV-wieczna Baszta Bracka w Lubaniu, ruiny Zamku Świecie, Kościół Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej w Rudzicy, barokowy Pałac w Biedrzychowicach czy też renesansowy ratusz
miejski w Lubaniu).
Ludność i osadnictwo
Sieć osadniczą powiatu tworzą trzy miasta (Leśna, Lubań i Świeradów Zdrój) oraz 54 miejscowości wiejskie.
Według stanu w końcu 2000 roku w powiecie zam ieszkiwało 59,8 tys.
ludności, w tym w miastach 56,4% ogółu (33,8 tys. osób).
Powiat lubański 63
gmina miejska Lubań
gmina miejska Świeradów Zdrój gmina miejsko-wiejska Leśna jednostek gospodarczych, z czego do sektora prywatnego należało 4326 podmiotów (co stanowiło 9 6 ,6 % ogółu). Najwięcej jednostek zw iązanych było z sekacjami: „Handel i naprawy" (1607 podmiotów), „Przetwórstwo przemysłowe" (599) i „Budownictwo" (480).
Powiat wyróżnia się zróżnicowaną strukturą funkcjonalną. Na terenie tym współwystępują bowiem funkcje przemysłowe, turystyczne, uzdrowiskowe, usługowe, a na terenach wiejskich nadal istotną rolę odgrywa rolnictwo.
Podmioty gospodarcze prowadzące działalność produkcyjną w powiecie lubańskim w ykazują istotne zróżnicowanie branżowe. Duże znaczenie w strukturze tejże działalności odgrywa przemysł w łókienniczy (m.in. „Lubańska Bawełna" S.A., Zakłady Przemysłu Jedwabniczego „D olw is"
S.A. oraz Fabryka Tkanin Meblowych „Fatma" w Leśnej) oraz produkcja maszyn i urządzeń (w tym ZEHS Lubań „Agromet" Sp. z o.o., „Baworowo"
S.A. - Fabryka Części do Maszyn W łókienniczych i O dlew nia Metali w Leśnej). Do znaczących zakładów produkcyjnych powiatu zaliczyć ponadto należy: Olszyńskie Fabryki Mebli oraz Fabrykę Tektury „Jałowiec".
Z urozmaiconą budową geologiczną terenu powiatu w iąże się występowanie różnorodnych kopalin. Powiat ten jest terenem bogatym w złoża kruszywa naturalnego (żw iry, piaski, pospółka). Występują one przede wszystkim w rzecznych osadach wypełniających dolinę rzeki Kwisy.
Jest to kruszywo o wysokich właściwościach użytkowych. Powiat należy także do znaczących producentów wysokojakościowego kamienia drogowego oraz budowlanego (w tym głównie bazaltu). Znaczącą branżą przemysłu w powiecie jest zatem przemysł mineralny (Łużyckie Kopalnie Bazaltu,
Kopalnia Surowców Skalnych w Zarębie, Cegielnia w Kościelniku).
64 Powiat lubański
Powiat należy do najatrakcyjniejszych obszarów turystycznych województwa dolnośląskiego. Wśród gmin o wysokiej rangi walorach uzdrowiskowych, wypoczynkowych i krajoznawczych wskazać należy miasto Świeradów Zdrój, a następnie miasto Lubań oraz gminę Leśna. W 2000 roku na terenie powiatu funkcjonowało 50 obiektów noclegowych turystyki dysponujących 3031 miejscami noclegowymi.
Powiat lubański nie ma szczególnych predyspozycji do typowej specjalizacji rolniczej. Decydują o tym istniejące warunki naturalne (jakość gleb), po części klimatyczne, jak i struktura użytkowania gruntów. Według stanu w czerwcu 2000 roku, na terenie powiatu funkcjonowały 2062 indywidualne gospodarstwa rolne. W ich strukturze dominowały gospodarstwa o powierzchni od 1,00 do 2,00 ha (828, co stanowiło 40,2% ).
Indywidualne gospodarstwa rolne dysponujące użytkami rolnymi o powierzchni ponad 10 ha (322) stanowiły 15,6% ogólnej ich liczby a stopa bezrobocia rejestrowanego wynosiła 27,4% .
W strukturze bezrobotnych, według stanu z końca 2000 roku, niewielki był udział absolwentów szkół różnych szczebli (353 osoby, tj. 5,5 % ogólnej liczby bezrobotnych).
Infrastruktura osadnicza
Podstawowymi elementami lokalnej infrastruktury technicznej powiatu w 2000 roku było:
> 182,3 km rozdzielczej sieci wodociągowej (w miastach z sieci tej korzystało 89,3% ogółu ludności),
> 7
8,4 km rozdzielczej sieci kanalizacyjnej (w miastach z sieci tejkorzystało 69,6% ogółu ludności),
V 6 komunalnych biologicznych oczyszczalni ścieków o łącznej przepustowości 13094 mVd (obiekty te obsługiwały 56,6% ludności powiatu),
> 84,6 km rozdzielczej sieci gazowej (z sieci tej korzystały 9222 gospodarstwa domowe),
V 193 km dróg powiatowych oraz 279 km ciróg gminnych.
Powiat lubański 65
Zasoby mieszkaniowe powiatu (według stanu w dniu 31 XII 2000 roku) liczyły 18682 mieszkania o łącznej powierzchni użytkowej wynoszącej
1192,6 tys. n r . Udział substancji mieszkaniowej stanowiącej własność komunalną wynosił 19,5% . Na osobę przypadało przeciętnie 20,1 m2 powierzchni użytkowej mieszkania. W roku 2000 oddano do użytku 53 mieszkania.
Sieć instytucji infrastruktury społecznej powiatu w 2000 roku tworzyło zaś m .in.:
V 10 przedszkoli, do których uczęszczało 976 dzieci,
> 26 szkół podstawowych, do których uczęszczało 4822 uczniów oraz 14 gimnazjów (1 789 uczniów),
> 3 licea ogólnokształcące dla młodzieży (łącznie 756 uczniów) oraz 15 średnich szkół zawodowych (2832 uczniów),
V placówki szkolnictwa specjalnego: 2 szkoły podstawowe, 3 gimnazja, 1 zasadnicza szkoła zawodowa,
V 18 bibliotek publicznych (łącznie z filiami) dysponujących księgozbiorem liczącym 272,2 tys. wol. (na 1000 m ieszkańców przypadało 4549 wol.),
> 2 kina stałe posiadające 669 miejsc na widowni,
> 9 przychodni i 2 ośrodki zdrowia,
> 1 szpital ogólny posiadający 263 łóżka,
>
2 domy pomocy społecznej zapewniające opiekę dla 88 pensjonariuszy.Budżet powiatu
Dochody budżetu powiatu w 2000 roku wynosiły 33270,9 tys. zł (na mieszkańca przypadało 554,67 zł). Wydatki budżetowe zamknęły się kwotą 32935,4 tys. zł. Na inwestycje przeznaczono 6,1 % ogółu wydatków budżetu powiatu. W budżecie powiatu dom inowały wydatki na oświatę i w ychow anie (w 2000 roku stanowiły one 4 9 ,7 % ogółu wydatków), a relatywnie wysokie udziały dotyczyły także bezpieczeństwa publicznego (19,0% ) oraz administracji samorządowej (12,1% ).
Współpraca samorządowa
W lutym 1992 roku powstał w Lubaniu Zw iązek Gmin „Kw isa", którego celem jest współdziałanie gospodarcze, kulturowe i turystyczne w regionie oraz kształtowanie i ochrona środowiska rzeki i dorzecza Kwisy.
66 Powiat lubański
W ładze powiatu w 2000 roku nawiązały współpracę z niemieckim powiatem Lóbau - Zittau. Dotyczy ona w ym iany doświadczeń między władzami lokalnymi, inicjowania i wspierania bezpośrednich kontaktów między różnorodnymi organizacjami, zw iązkam i i stowarzyszeniami z obu powiatów oraz rozwijania wzajemnego zrozumienia i szacunku pomiędzy mieszkańcami obu wspólnot lokalnych dla ułatwienia procesu integracji europejskiej.
Starostwo Powiatowe podjęło także współpracę z Południowo-Zachodnim Forum Samorządu Terytorialnego „Pogranicze" i Chrześcijańsko-Społecznym Stowarzyszeniem Edukacyjnym Miltitz w Saksonii. Współpraca dotyczy głównie wsparcia środowisk wiejskich.