46 Powiat kamiennogórski
Środowisko przyrodnicze. Historia
Powiat zajm uje powierzchnię 395,9 km2. Położony jest na pograniczu Sudetów Środkowych i Zachodnich. Centralną częścią obszaru powiatu jest Kotlina Kamiennogórska. Zróżnicowana budowa geologiczna, gleby typowe dla terenów górskich oraz cechy klimatyczne wytworzyły specyficzne środowisko roślinne na terenie Kotliny. Najciekawsze przyrodniczo obszary powiatu objęte zostały ochroną prawną. Rudawski Park Krajobrazowy (utworzony w 1989 roku) jest atrakcyjny ze względu na walory przyrodnicze (budowa geologiczna, bogactwo form skalnych, flora, fauna), krajoznawcze
i ciekaw e zabytki architektury. Do interesujących przyrodniczo rejonów i miejsc powiatu należą ponadto: rezerwat geologiczno-krajobrazowy „Kruczy Kamień" koło Lubawki, rezerwat geologiczny „G łazy Krasnoludków" oraz
„Diabelska M aczuga". Łączna powierzchnia obszarów prawnie chronionych wynosi niemal 10 tys. ha (stanowią one 25/1% ogólnego obszaru powiatu).
Tereny powiatu niemal w całości leżą w dorzeczu rzeki Bóbr. jednym z bardziej atrakcyjnych miejsc jest „Purpurowe Jeziorko" w wyrobisku pirytów w W ieściszow icach. W miejscowości Bukówka znajduje się sztuczny zbiornik wodny o powierzchni niemal 200 ha.
Osadnictwo na tym terenie ma wielow iekową historię. D ynam iczny jednak ro/wój społeczno-gospodarczy rejonu kamiennogórskiego nastąpił w XVI wieku m.in. dzięki tkactwu lnu. W 1676 roku w Kamiennej Górze założono konfraternię kupiecką zajm ującą się sprzedażą płótna. W drugiej połowie XVIII wieku w rejonie tym powstają pierwsze manufaktury tkackie.
Szczególnie dynam iczny rozwój gospodarczy Kamiennej Góry i okolic (oparty głównie o przemysł włókienniczy) ma miejsce w XIX wieku. W okresie
międzywojennym nastąpił natomiast istotny rozwój funkcji turystycznej i rekreacyjnej rejonu kamiennogórskiego.
Zabytkiem unikatowym w skali światowej i najcenniejszym w kraju zespołem barokowym jest zespół klasztorny cystersów w Krzeszowie. Zespół tc»n był wielokrotnie przebudowywany, a w obecnej postać i wzniesiony został w latach 1728-1735. Wśród licznych zabytków architektury sakralnej w ym ienić należy ponadto kamiennogórskie kościoły: Świętych Piotra i Pawła oraz Matki Boskiej Różańcowej wzniesiony w latach 1709-1720 jako jeden / sześciu na Dolnym Śląsku kościołów Laski. Do grupy atrakcyjnych zabytków należy także Kościół Parafialny W niebow zięcia Najświętszej Marii Panny w Lubawce, Kościół Parafialny świętej Rodziny oraz zespół drewnianych
Powiat kamiennogórski 47
domów tkaczy śląskich tzw. „Dwunastu Apostołów" w Chełmsku Śląskim.
Ciekaw e są ponadto zespoły zabudowy rynkowej w Kamiennej Górze, Lubawce i w Chełmsku Śląskim.
Ludność i osadnictwo
Sieć osadniczą powiatu tworzą dwa miasta (Kamienna Góra i Lubawka) oraz 45 miejscowości wiejskich.
Według stanu w końcu 2000 roku w powiecie zam ieszkiwało 48,9 tys.
ludności, w tym w miastach 61,1% ogółu (29,8 tys. osób).
Ludność Powierzchnia w ha
gmina miejska Kamienna Góra 22985 1797
gmina miejsko-wiejska Lubawka 12248 13808
gmina wiejska Kamienna Góra 8611 15810
gmina wiejska M arciszów 5014 8198
Gospodarka powiatu
Sektor prywatny ma dominującą rolę w gospodarce powiatu. Spośród 2944 jednostek gospodarczych zarejestrowanych w końcu 2000 roku, do sektora prywatnego należało 2859 podmiotów (co stanowiło 97,1% ogółu). Najwięcej jednostek gospodarczych zw iązanych było z sekcjami: „Handel i naprawy"
(928 podmiotów) oraz „Przetwórstwo przemysłowe" i „Budownictwo"
(po 327)
Powiat ma obecnie charakter przemysłowo-turystyczno-rolniczy. Wśród wiodących przedsiębiorstw wym ienić należy: „G A M B IT" w Lubawce (producent uszczelnień i termo izolacji), Dolnośląską Fabrykę Maszyn W łókienniczych „D O FA M A S.A ." i PETRI PATRS PO LSKA (producent
podzespołów dla przemysłu samochodowego).
Zróżnicowana budowa geologiczna tych terenów stanowi o występowaniu wielu bogactw naturalnych. Istotne znaczenie gospodarcze posiadają przede wszystkim surowce skalne i piaski. Stąd też duże znaczenie gospodarcze ma wydobycie oraz przetwórstwo surowców mineralnych m .in. dolomitów (Pisarzowice), piasków formierskich (Krzeszówek), glin ceram icznych (Krzeszów), amfibolitów (Ogorzelec), żw irów i melafirów. Ponadto wiele firm zajm uje się przetwórstwem spożywczym oraz produkcją wyrobów chem icznych i odzieżowych.
48 Powiat kamiennogórski
Teren powiatu znajduje duże zainteresowanie wśród inwestorów. W ynika to z przygranicznego położenia, wysokiej dostępności komunikacyjnej oraz funkcjonowania od 1997 roku Specjalnej Strefy Ekonomicznej Małej
Przedsiębiorczości.
Gospodarka rolna koncentruje się na hodowli bydła mlecznego, a wśród upraw przeważały ziem niaki, żyto i jęczm ień. W czerwcu 2000 roku funkcjonowały 1853 indywidualne gospodarstwa rolne. W strukturze indywidualnego rolnictwa dominowały gospodarstwa o powierzchni od 1,0 do 2,00 ha (574, które stanowiły niemal 31% ). Gospodarstwa o powierzchni ponad 10 ha (664) stanowiły 19,6% ogólnej ich liczby w powiecie.
Coraz większe znaczenie w gospodarce powiatu odgrywa agroturystyka oraz różnego rodzaju usługi. W 2000 roku na terenie powiatu funkcjonowało 21 obiektów noclegowych turystyki dysponujących 845 miejscami noclegowymi.
Rynek pracy
W gospodarce powiatu w 2000 roku pracowało 9,6 tys. osób, a zdecydowana ich większość (56%) zw iązana była z sektorem przemysłowym i budowlanym. Pracujący w sektorze usługowym stanowili zaś 4 2 ,5 % ogółu pracujących.
W końcu 2000 roku odnotowano 5304 osoby pozostające bez pracy, a stopa bezrobocia rejestrowanego wynosiła 26,6% .
W strukturze bezrobotnych, według stanu / końca 2000 roku, niewielki udział ma bezrobocie wśród absolwentów s/kół różnych szczebli (301 osób, tj. 5,7 % ogólnej liczby bezrobotnych).
Infrastruktura osadnicza
Podstawowymi elementami lokalnej infrastruktury technicznej powiatu w 2000 roku było:
> 193,8 km rozdzielczej sieci wodociągowej (w miastach z sieci tej korzystało 9 6 ,9 % ogółu ludności),
>
154,7 km rozdzielczej sieci kanalizacyjnej (w miastach z sieci tej korzystało 9 3 ,3 % ogółu ludności),> 7 komunalnych oczyszczalni ścieków o łącznej przepustowości 20928 mVd (obiekty tc* obsługiwały 6 9 ,9 % ludności powiatu),
Powiat kamiennogórski 49
> 52,5 km rozdzielczej sieci gazowej (z sieci tej korzystały 8774 gospodarstwa domowe),
> 219 km dróg powiatowych oraz 263 km dróg gminnych.
Zasoby mieszkaniowe powiatu (według stanu w dniu 31 XII 2000 roku) liczyły 15826 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej wynoszącej 879,4 tys. m \ Udział substancji mieszkaniowej stanowiącej własność komunalną wynosił 36,8% . Na osobę przypadało przeciętnie 18,2 m'’
powierzchni użytkowej mieszkania. W roku 2000 oddano do użytku 86 mieszkań.
Sieć instytucji infrastruktury społecznej powiatu w 2000 roku tworzyło m .in.:
>
7 przedszkoli, do których uczęszczało 650 dzieci,> 15 szkół podstawowych, do których uczęszczało 3714 uczniów oraz 8 gim nazjów (1467 uczniów),
> 1 liceum ogólnokształcące dla młodzieży (łącznie 800 uczniów) oraz 2 średnie szkoły zawodowe (1442 uczniów),
V placówki szkolnictwa specjalnego: 1 szkoła podstawowa, 1 gimnazjum,
> 12 bibliotek publicznych (łącznie z filiami) dysponujących księgozbiorem liczącym 171,9 tys. wol. (na 1000 m ieszkańców przypadało 3519 wol.),
> 1 kino stałe posiadające 349 miejsc na widowni,
> 4 przychodnie i 5 ośrodków zdrowia,
> 2 szpitale ogólne posiadające 421 łóżek,
V 2 domy pomocy społecznej zapewniające opiekę dla 139 pensjonariuszy.
Placówkami kulturalnymi o zasięgu ponadlokalnym są Centrum Kultury oraz Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego w Kamiennej Górze, a na uwagę zasługuje także Parada - Dom Trzech Kultur - ośrodek pracy twórczej prowadzony od 1992 roku w Niedamirowie.
Budżet powiatu
Dochody budżetu powiatu w 2000 roku wynosiły 24105,8 tys. zł (na mieszkańca przypadało 492,73 zł). Wydatki budżetu wynosiły zaś
24038,6 tys. zł. Na inwestycje przeznaczono 5,7 % ogółu wydatków.
Największą część stanowiły wydatki na oświatę i w ychow anie (27,3% ogółu wydatków), bezpieczeństwo publiczne (21,9% ) oraz opiekę społeczną (18,7% ).
50 Powiat kamiennogórski
> m ■ ! ■ « ! ■ ■ — — — — ■ — mmmmm— ■ — — — — — ^ » ■ i i m ■ n
Współpraca samorządowa
W ładze powiatu współpracują z ukraińskim rejonem Starobielskim obwodu Ługańskiego. Zawarto także urnowy o partnerstwie i wzajemnej współpracy ze stowarzyszeniami gmin „Jestfebi Hory" oraz „Źaclćfsko". W ładze powiatu współpracują ponadto z gminami: Ikast (Dania), Vierzon (Francja) oraz Wolfenbuttel (Niemcy).
Strategiczne kierunki rozwoju powiatu
Cel główny: zrównow ażony rozwój powiatu Cele szczegółowe:
> zrównoważony rozwój ochrony środowiska,
> rozwój społeczny,
> rozwój gospodarczy,
> ład przestrzenny,
> zarządzanie powiatem.
a Ruda