Prognozowanie kryminologiczne w związku

z odroczeniem albo przerwą w karze pozbawienia wolności

Problematyka związana z prognozą kryminologiczną najsze-rzej jawi się, rzecz jasna, w perspektywie instytucji Rozdziału VII kodeksu karnego dotyczących środków związanych z poddaniem sprawcy próbie. W sytuacji, gdy rozważana jest przez sąd ewentu-alność udzielenia skazanemu na przykład warunkowego zawiesze-nia wykonazawiesze-nia kary pozbawiezawiesze-nia wolności (art. 69 k.k.), warunko-wego zwolnienia z odbycia reszty kary (art. 77 k.k.), po spełnieniu ustawowych przesłanek formalnych dodatnia prognoza kryminolo-giczna została wyniesiona do rangi kodeksowej w formie przesłan-ki materialnej, od spełnienia której uzależnione jest zastosowanie danej instytucji. Ustawodawca nie pozostawia w tym względzie żad-nych wątpliwości, oczekując, gdy chodzi o warunkowe zwolnienie, od sądu penitencjarnego nawet „przekonania”, że skazany po zwol-nieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa (art. 77 § 1 in fine).

Z sytuacją zgoła odmienną mamy do czynienia w przypadku postępowań incydentalnych w sprawie odroczenia i przerwy wyko-nania kary pozbawienia wolności. Normatywny ogląd materialnych przesłanek stosowania zarówno odroczenia, jak i przerwy wykona-nia kary pozbawiewykona-nia wolności, już to w formie obligatoryjnej, już to fakultatywnej, nie daje verba legis podstaw do przyjęcia, że do-datnia prognoza kryminologiczna jest przesłanką stosowania tych instytucji – w takim rozumieniu, jak ma to miejsce przy probacji.

Nie oznacza to jednak, że na takim stwierdzeniu można poprze-stać. Prognozowanie kryminologiczne w odróżnieniu od prognozy kryminologicznej sensu stricto, czyli materialnej przesłanki pro-bacji, jest pojęciem szerszym.­Dość zauważyć, że jedną z funkcji badań kryminologicznych jest zwiększenie efektywności prawo-dawstwa karnego. Dla jej spełnienia istotne znaczenie ma progno-styczny aspekt takich badań.

Z kolei na etapie wymiaru kary potrzeba indywidualizacji, któ-rej wyrazem jest jej rodzaj i rozmiar, zakłada w granicach prewen-cji indywidualnej (art. 53 k.k.) konieczność prognozowania życia oskarżonego (prognoza sądowa) już po odbyciu kary w klimacie poszanowania dla porządku prawnego178. Przykładem pogłębiają-cym takie stanowisko jest instytucja art. 77 § 2 k.k., pozwalająca sądowi w przypadkach szczególnie uzasadnionych, tj. gdy progno-za kryminologiczna jest dla oskarżonego wyjątkowo niekorzystna, orzec w sentencji wyroku obok kary pozbawienia wolności surow-sze ograniczenia do skorzystania z warunkowego zwolnienia niż wynikające z określonych w art. 78 k.k.

Można więc przyjąć, że potrzeba przewidywania późniejszego sposobu życia nabiera szczególnego znaczenia przy orzekaniu kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykona-nia. Ma to związek zwłaszcza z wyższym stopniem demoralizacji skazanych na taką karę oraz z podejmowanymi przez służby peni-tencjarne programami wsparcia w reżimie środków i metod oddzia-ływania wychowawczego dającymi możliwość reagowania w sys-temie wolnej progresji na postępy (bądź ich brak) w readaptacji społecznej. Przechodząc tym samym do ostatniego z etapów postę-powania karnego, jakim jest postępowanie wykonawcze, pozosta-je przyjąć, że konieczność prognozowania kryminologicznego pozosta-jest

178 Por. J. Wojciechowski, Kodeks karny. Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 1998, s. 117; J. Wojciechowska, [w:] G. Rejman (red.), Kodeks karny. Część ogól-na. Komentarz, Warszawa 1999, s. 920; W. Wróbel, [w:] A. Zoll (red.), Kodeks kar-ny. Część ogólna. Komentarz, Zakamycze 2004, s. 826.

immanentną cechą tego postępowania w jego zinstytucjonalizowa-nych formach179.

Stąd też nie może budzić sprzeciwu celowość brania pod uwagę, czy wręcz wpisywania w materialną zawartość przedmiotowych po-stępowań incydentalnych, prognozowania kryminologicznego. Taka potrzeba została w piśmiennictwie dostrzeżona już pod rządami po-przedniej kodyfikacji180. Co prawda, kontekst tych wywodów był nie-co inny, jednak jako przykład podążania w kierunku poprawy efek-tywności pracy aparatu wymiaru sprawiedliwości, także w ramach polityki wykonania kary pozbawienia wolności, fakt taki powinien zawsze skłaniać do poszukiwania relewantnych odniesień. Nie ule-ga bowiem wątpliwości, że prognozowanie kryminologiczne w struk-turach instytucjonalnych każdego z etapów postępowania karnego jest ważnym instrumentem działalności prewencyjnej w ogóle, w tym przede wszystkim zapobiegania powrotowi do przestępstwa.

Powracając do zagadnień związanych z indywidualnym progno-zowaniem kryminologicznym, przy orzekaniu o odroczeniu (prze-rwie) wykonania kary pozbawienia wolności w pierwszym rzędzie należy odróżnić, czy przedmiotem rozważań uczynimy obligatoryj-ną, czy też fakultatywną ich formę.

179 Por. np. art. 93 k.k.w., art. 139 §1 i § 8 k.k.w., art. 141a § 4 k.k.w. Paragraf 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2003 r. (Dz.U. nr 151, poz. 1469) w sprawie sposobów prowadzenia oddziaływań penitencjarnych w zakładach karnych i aresztach śledczych w kolejnych punktach stanowi, że: „1. Prognoza kryminologiczno-społeczna sporządzana jest na czas pobytu skazane-go poza zakładem karnym, polega na pisemnym uzasadnieniu przypuszczenia, że skazany w czasie tego pobytu będzie przestrzegał porządku prawnego. 2. Prognozę kryminologiczno-społeczną sporządza się przed zaopiniowaniem: 1) wniosku o udzielenie nagrody, o której mowa w art. 138 § 1 pkt 7 lub pkt 8, lub przepustki, o której mowa w art. 91 pkt 7 lub art. 92 pkt 9, lub zezwolenia, o którym mowa w art. 165 § 2, lub zezwolenia, o którym mowa w art. 131 k.k.w., jeżeli skazany uprzednio nie korzystał z przepustki lub czasowego zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego, 2) zezwolenia, o którym mowa w art. 141a § 1 k.k.w., 3) zezwo-lenia, o którym mowa w art. 165 § 2 lub art. 131 k.k.w., jeżeli jest ono udzielane po raz pierwszy. 3. Prognozę, o której mowa w ust. 1, sporządza się także ska-zanemu, który nabył uprawnień do warunkowego przedterminowego zwolnienia. 4. Prognoza kryminologiczno-społeczna podlega aktualizacji, w szczególności, gdy: 1) skazany nadużył zaufania w trakcie korzystania z przepustek lub zezwoleń, 2) zaszły zmiany w zachowaniu skazanego, w jego sytuacji rodzinnej lub istotne zmiany w jego sytuacji prawnej”. Na ten temat także: S. Pławski, Prawo peniten-cjarne, s. 135 i n.

180 S. Pawela, O czynnikach prognostycznych przy warunkowym zwolnieniu, NP 1983, nr 9–10, s. 9–10; J. Korecki, O poprawę skuteczności wykonywania kary pozbawienia wolności, NP 1981, nr 5, s. 127.

W pierwszym przypadku, to znaczy, gdy zdiagnozowano u ska-zanego ciężką chorobę somatyczną lub, co więcej, chorobę psy-chiczną uniemożliwiającą wykonywanie kary pozbawienia wolności (art. 150 § 1 k.k.w., art. 153 § 1 k.k.w.), ipso iure wyłączona została nie tylko możliwość przystąpienia skazanego do odbywania orze-czonej kary, ale także dalszego jej kontynuowania181. W tym stanie rzeczy jakiekolwiek prognozowanie może dotyczyć co najwyżej wi-doków na poprawę stanu zdrowia skazanego, gdyż w przypadku ro-kowań niekorzystnych celowym może okazać się zawieszenie postę-powania wykonawczego na podstawie art. 15 § 2 k.k.w. bądź nawet jego umorzenie wobec zdiagnozowania „przyczyny wyłączającej to postępowanie” – jak stanowi art. 15 § 1 k.k.w. Nieco obok takiego stanowiska warto zauważyć, że w sytuacji ciężkiej choroby fizycz-nej zagrażającej życiu lub powodującej poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia, obiektywnie rzecz oceniając, śmiało można przyjąć, że aktywność człowieka w ogóle, a więc i skłonność do popełniania przestępstw, jest w tym czasie zwykle mocno ograniczona.

Fakultatywna forma omawianych instytucji zakłada, jak wia-domo, jedynie możliwość skorzystania przez skazanego z czasowe-go pobytu poza zakładem karnym w razie zaistnienia okoliczności odpowiadających przesłankom ujętym w art. 151 § 1 k.k.w., jeśli chodzi o odroczenie wykonania kary oraz w art. 153 § 2 k.k.w. właściwym przerwie. Oznacza to, że nie w każdym przypadku zo-biektywizowana kategoryzacja przedstawionego przez skazanego w stosownym wniosku stanu faktycznego przesądzi o orzeczeniu odroczenia albo przerwy. Nawet jeśli np. natychmiastowe wykona-nie kary pociągnęłoby dla skazanego skutki zbyt ciężkie (art. 151 § 2 k.k.w.), sąd może odmówić odroczenia wykonania kary. Przy- czyny takiego stanu rzeczy mogą być, rzecz jasna, rozmaite. Trudno oczekiwać przychylnej decyzji sądu w przypadku, gdy np. osoba skazana na wieloletnie więzienie podnosi, że natychmiastowe wyko-nanie kary pozbawi ją określonego dochodu, podczas gdy wcześniej nic nie stało na przeszkodzie w realizacji takiego celu. Pominąć wy-pada oczywiste przypadki odmowy odroczenia (przerwy) w sytuacji, gdy skazany przekonuje o konieczności niesienia pomocy rodzicom w podeszłym wieku lub chorym, pomijając przy tym fakt np. posia-dania rodzeństwa.

Zarówno przedstawione, jak i podobne przykłady można usze-regować w zespole okoliczności, które co prawda dla skazanego

181 Podobnie: postanowienie Sądu Apel. w Krakowie z dnia 29 listopada 1999 r., sygn. II AKz 279/99, Prok.iPr., dod. „Orzecznictwo” 2000, nr 4, s. 16.

lub jego rodziny mogą być ważne, jednak w świetle prawa karnego wykonawczego nie aspirują do miana przełamujących wyjątkowy charakter odroczenia (art. 9 § 1 k.k.w.) i przerwy wykonania kary pozbawienia wolności.

Co się zaś tyczy prognozowania kryminologicznego, jest ono wy-nikiem przewidywania zachowania skazanego w czasie odroczenia (przerwy) wykonania kary pozbawienia wolności. W nawiązaniu do wcześniejszych przykładów trzeba zauważyć, że potrzeba, czy wręcz konieczność, formułowania takiej prognozy pojawia się niejako w drugim etapie postępowania poprzedzającego wydanie orzecze-nia. Jest bowiem mało logiczne, by rozważać, jak skazany odrocze-nie (przerwę) wykorzysta, skoro w oceodrocze-nie sądu – przyjętej na etapie pierwszym – przedstawiony stan faktyczny wyłącza uznanie, że in concreto za przerwaniem wykonania kary przemawiają np. ważne względy zdrowotne (art. 153 § 2 k.k.w.).

Analizując przedstawione przykłady w ujęciu abstrakcyjnym, trzeba przyjąć, że działalność sądu poprzedzająca wydanie orze-czenia wymaga – co oczywiste – spojrzenia opartego na możliwie szeroko dostępnym materiale osobopoznawczym. W szczególności dotyczyć ono będzie potrzeby dokonania oceny dotyczącej spełnie-nia przesłanek kodeksowych. Przewidywanie zaś zachowaspełnie-nia ska-zanego w czasie odroczenia (przerwy) wykonania kary pozbawienia wolności ma rację bytu dopiero wówczas, gdy przesłanki (przesłan-ka) te w ocenie sądu zostaną spełnione.

O prognozowaniu kryminologicznym w omawianym zakresie możemy mówić w znaczeniu ogólnym. Ustawodawca bowiem – jak podniesiono – nie uwzględnił dodatniej prognozy w zespole przesła-nek obu postępowań incydentalnych. Nie zmienia to faktu, że sto-sując odroczenie (przerwę), sąd winien nabrać co najmniej uzasad-nionego przypuszczenia, że per analogiam – jak czytamy w § 25.1 cytowanego rozporządzenia ministra sprawiedliwości „w sprawie [...] oddziaływań penitencjarnych w zakładach karnych [...] – ska-zany w czasie pobytu poza tym zakładem będzie przestrzegał po-rządku prawnego”.

Problematyka zakresu tego pojęcia oraz zwłaszcza związanego z nim „naruszenia porządku prawnego” bądź to naruszenia „ra-żącego” z racji normatywnego charakteru tych instytucji będzie także przedmiotem dalszych rozważań dotyczących np. podstaw odwołania odroczenia (przerwy) w karze (art. 156 § 1 k.k.w.) czy fakultatywnych przesłanek zarządzenia wykonania kary warunko-wo zawieszonej (art. 75 § 2 k.k.w.) oraz odwarunko-wołania warunkowego zwolnienia (art. 160 § 2 k.k.w.).

Jeśli chodzi o udzielenie odroczenia albo przerwy wykonania kary pozbawienia wolności, obowiązek przestrzegania przez ska-zanego porządku prawnego można skupić w dwóch obszarach. Pierwszy wynika z obowiązku dotyczącego wszystkich obywate-li. Mocą art. 83 Konstytucji RP obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej został nałożony na każdego, kto przebywa pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, to jest na terytorium objętym jej jurysdykcją182. Ma więc charakter uniwersalny, zatem nikt z ta-kiego obowiązku zwolniony być nie może – w tym rzędzie i skaza-ny korzystający z dobrodziejstwa czasowego pobytu poza zakładem karnym. Jedynie ryzyko naruszenia tego obowiązku przez osobę, która już najmniej raz dopuściła się przestępstwa jest większe.

Drugi obszar, pozostający w ścisłym związku z treścią danej instytucji – ipso facto – dotyczy wyłącznie osób ubiegających się o odroczenie (przerwę) wykonania kary pozbawienia wolności. Niezależnie od tego, którą z instytucji mamy na uwadze, należy przyjąć, że nie są one „celem samym w sobie”, lecz mają służyć np. podratowaniu zdrowia lub niesieniu pomocy rodzinie.

Przyjęcie założenia w takiej formie wyraźnie nawiązuje do orze-czenia Sądu Apel. w Krakowie, który rozważając ewentualność udzielenia przerwy, spojrzał nie tylko na materialne przesłanki uzasadniające przerwę, ale również na podstawy do jej odwołania. W postanowieniu czytamy, że „[…] w razie żądania przerwy z waż-nych względów osobistych, rodzinważ-nych lub zdrowotważ-nych (§ 2 art. 153 k.k.w.) słuszne jest badanie, czy skazany rokuje wykorzystanie przerwy zgodnie z deklarowanymi celami. Gdyby bowiem skazany przerwy w tym celu nie wykorzystał (albo rażąco naruszył porządek prawny lub nałożone obowiązki – art. 153 § 4 k.k.w.), należałoby przerwę odwołać, a przeto lepiej będzie w ogóle jej nie udzielać”183.

Pomijając zastrzeżenie dotyczące obowiązków, które z mocy art. 153 § 4 k.k.w. sąd może nałożyć jedynie przy orzekaniu o prze-rwie, cała reszta zachowuje swą aktualność także wobec odroczenia w formie – rzecz jasna – fakultatywnej.

Mówiąc więc o prognozowaniu kryminologicznym w związ-ku z udzieleniem przerwy, należy podkreślić, że normatywnym

182 Szerzej na ten temat: D. Górecki, Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2008, s. 100–101; P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2008, s. 191–192.

183 Postanowienie Sądu Apel. w Krakowie z dnia 29 listopada 1999 r., sygn. II AKz 279/99, Prok.iPr. 2000, nr 4, s. 16; z glosą aprobującą G. Wicińskiego, Prok. iPr. 2001, nr 11, s. 125–132.

„zabezpieczeniem” prawidłowego, tj. zgodnego z celem, sposobu jej wykorzystania są możliwości wynikające z art. 153 § 4 k.k.w., jakie ustawodawca pozostawił do dyspozycji sądu. Zgodnie z przepisem, sąd penitencjarny może w takich razach zobowiązać skazanego do utrzymywania w okresie przerwy kontaktu z sądowym kuratorem zawodowym, może zakazać bez jego zgody zmiany miejsca pobytu, zobowiązać do podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej lub meldowania się we wskazanej jednostce policji. Z punktu widzenia prognostycznego nałożenie na skazanego określonego obowiązku (obowiązków) powinno być regułą, podobnie zresztą jak w przypad-ku probacji. Skoro jednak w art. 153 § 4 k.k.w. mamy do czynienia z konstrukcją fakultatywną, trzeba założyć, że skłonność do sko-rzystania z omawianych możliwości powinna być tym większa, im słabsze są widoki powodzenia przerwy. Jednak w przypadku ich braku żadne nałożone obowiązki nie mogą zastąpić dodatniej pro-gnozy kryminologiczno-społecznej.

Ten, jak się zdaje, dość klarowny obraz zakłóca wyjątkowo kru-cha podstawa normatywna do uzależnienia przerwy (odroczenia) od wyniku prognozowania kryminologicznego. Oznacza to, że w wy-miarze formalno-prawnym po prostu nie da się uzasadnić omawia-nej relacji w takim rozumieniu, jak ma to miejsce na przykład przy udzielaniu warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary.

Z punktu widzenia dogmatycznego nikogo nie trzeba przeko-nywać, że zarówno interpretacja prawa, jak i jego stosowanie nie jest realizowane wyłącznie z perspektywy czystego formalizmu. Nie jest to zresztą nawet możliwe, gdyż ustawodawca często świadomie wpisuje w ramy systemu pojęcia, znamiona czy nawet instytucje, których zakres desygnatów nie jest zamknięty. Z taką sytuacją – jak się zdaje – mamy do czynienia w omawianej kwestii.

Pomijając w tym miejscu złożoną i rozległą problematykę zasad interpretacji i stosowania prawa, dość zauważyć, że racjonalny usta-wodawca, stanowiąc prawo, w jego treści sytuuje szereg instytucji, z którymi wiąże potrzebę określonych zachowań. Są one poddane zarówno reżimowi wynikającemu ze standardu normatywnego, jak i służą realizacji założonego celu – bezpośredniego lub pośrednie-go. Bezpośrednim celem prawodawcy jest oczekiwanie zachowania się adresata, np. skazanego, zgodnego z normą prawną. Jest to cel oczywisty, aczkolwiek niekiedy dość skomplikowanym teoretycznie i praktycznie problemem bywa ustalenie, kiedy dane zachowanie jest z nim zgodne. Celem albo celami pośrednimi będą zwykle stany rzeczy dotyczące charakterystyki celu bezpośredniego, którego re-alizacja jest, jak się okazuje, „jedynie” środkiem do osiągania celów

pośrednich. W obu jednak przypadkach zamysłem prawodawcy jest spełnienie celu pozytywnego, który zakłada osiągnięcie wybranych stanów rzeczy jako rezultatu zachowania polegającego na wypeł-nianiu zakazów, względnie korzystaniu z uprawnień.

Przyjęcie określonych rozwiązań normatywnych jest z jednej strony pochodną założeń polityki kryminalnej, której faktyczna kreacja zawiera się w ramach statutowych zadań organów stosu-jących prawo. Nie oznacza to w żadnym razie zgody na dowolną interpretację prawa w zależności od doraźnych potrzeb. Chodzi ra-czej o racjonalne, aby nie powiedzieć – zgodne z logiką prawniczą, reguły interpretacyjne.

Przyjmując podniesione tezy, wypada powrócić do kluczowe-go pytania o to, co faktycznie oznacza, że została spełniona ta czy inna przesłanka materialna odroczenia (przerwy) wykonania kary pozbawienia wolności. Załóżmy, że chodzi o przesłankę dotyczącą względów zdrowotnych, a skazany faktycznie cierpi na schorzenie wymagające leczenia, które z przyczyn obiektywnych nie może być prowadzone w strukturach penitencjarnej służby zdrowia. Z pozo-ru – jak się zdaje – bez wahania można by przyjąć, że w obliczu spełnienia np. przesłanki z art. 153 § 2 k.k.w. zachodzą podstawy do udzielenia przerwy. Można też jednak spojrzeć na zaprezento-waną sytuację, a zwłaszcza przedstawiony stan faktyczny, z nieco większą przenikliwością.

W świetle wcześniejszych rozważań, tych zwłaszcza, które na-wiązywały do funkcjonalnej dyrektywy stosowania prawa, należy oczekiwać faktycznego spełnienia woli ustawodawcy, który ufa, że w efekcie zastosowania przez sąd penitencjarny instytucji art. 153 § 2 k.k.w. skazany podejmie leczenie prowadzące do podrato-wania zdrowia, być może nawet wyzdrowieje. Ta ostatnia konklu-zja jest bodaj najważniejsza. Sąd penitencjarny, stosując prawo, powinien więc oceniać zasadność wniosku w sposób – nazwijmy to – dwutorowy. Po pierwsze, należy rozważyć zasadność wniosku przez pryzmat jego uzasadnienia oraz przede wszystkim załączo-nej dokumentacji lekarskiej i ewentualnie wyjaśnień osób, któ-re mogą potwierdzić rzetelność podnoszonych okoliczności. Tak więc można przyjąć, że na tym etapie będzie chodziło o ustalenie istnienia bądź nie faktów uzasadniających – w omawianym przy-padku – przerwę. Przyjęte ustalenia z istoty swej mają charakter obiektywny, bowiem albo skazany jest chory i wymaga leczenia w warunkach wolnościowych, albo tak nie jest. Druga kwestia skupiona jest wokół oceny woli skazanego co do tego, czy rzeczy-wiście chce on wykorzystać przerwę zgodnie z jej celem, dlatego

też nabiera ona charakteru subiektywnej relacji, jaką w naszym przypadku jest zamiar podratowania swojego zdrowia184. Gdyby bowiem skazany nie miał zamiaru wykorzystania czasowego po-bytu poza zakładem karnym w tym celu albo zachodzi uzasad-nione przypuszczenie, że z innych powodów wskazanych w art. 156 k.k. trzeba będzie przerwę (odroczenie) odwołać, zasadność jej orzeczenia będzie mocno wątpliwa.

Ogólne kryteria służące ocenie prawdopodobieństwa sposobu wykorzystania przez skazanych czasowego pobytu poza zakładem karnym odnajdujemy w powoływanych wcześniej przepisach wy-konawczych do kodeksu karnego wykonawczego185. Nie odnoszą się one, co prawda, wprost do odroczenia ani przerwy wykona-nia kary pozbawiewykona-nia wolności, niepodobna jednak forsować ar-gumentów podważających ich relewantne odniesienie także i do tych postępowań incydentalnych. Tym bardziej – co godne odno-towania – że użyty w przepisie zwrot „[…] w szczególności” nie wskazuje na to, by objęto nim wszystkie istotne czynniki, które w konkretnym przypadku należałoby poddać analizie. Tak więc w postępowaniach incydentalnych, gdy – jak przykładowo podano – w grę wchodzi zdrowie skazanego, uwaga sądu powinna sku-pić się także wokół postępowania skazanego związanego z samą chorobą. Wręcz nieprawdopodobieństwem będzie przyjęcie woli ukierunkowanej na podratowanie zdrowia, jeżeli przed złoże-niem wniosku, np. o przerwę, w żaden sposób nie współdziałał on

184 Por. także wyrok Sądu Apel. w Lublinie, sygn. II Aka 63/99, Apel. Lub. 1999, nr 3, poz. 22, teza: „Na stan faktyczny sprawcy składają się nie tylko okoliczności natury przedmiotowej – czynności wykonawcze sprawcy, skutek prze-stępczy, okoliczności czasu, miejsca lub sposobu działania, przedmiot czynności wykonawczej itp. Wchodzą tu też w grę okoliczności natury podmiotowej (sensu largo): osoba sprawcy, prawno-karnie relewantny stosunek psychiczny sprawcy do czynu”.

185 Zgodnie z § 26 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2003 r. (Dz.U. nr 151, poz. 1469): „Prognoza kryminologiczno-społeczna powinna zawierać w szczególności analizę czynników charakteryzujących: 1) środowisko rodzinne; 2) cechy osobowości wraz z uwzględnieniem stopnia samodyscypliny oraz skłonności do używania przemocy; 3) problem alkoholowy skazanego albo uzależnienie od środków odurzających lub substancji psychotropowych; 4) prze-byte leczenie odwykowe, a także motywacje do zachowania abstynencji; 5) drogę wykolejenia społecznego wraz z określeniem stopnia demoralizacji; 6) rodzaj prze-stępstwa, za które skazany odbywa karę; 7) zachowanie podczas uprzednio odby-wanych kar, ze szczególnym uwzględnieniem sposobu wykorzystywania zezwo-leń na opuszczenie zakładu; 8) środowisko, w którym przebywać będzie skazany w trakcie korzystania z przepustki”.

z lekarzem więziennym lub – co jest jeszcze gorsze – postępował wbrew zaleceniom lekarskim. Jeżeli dodać do tego agresywną po-stawę wobec współwięźniów lub funkcjonariuszy, zezwolenie na czasowe opuszczenie zakładu karnego byłoby przykładem nieli-czenia się z funkcjonalnym uzasadnieniem przerwy w prawie kar-nym wykonawczym. Analogiczną argumentację i wynikające z niej wnioski można, rzecz jasna, odnieść także na gruncie odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności.

Godzi się ostrożnie wyrazić nadzieję, że opisany stan faktyczny nie jest sytuacją typową. Jednak również i w takich przypadkach, gdy postawa skazanego nie jest tak jednoznacznie negatywna, to