Identyfikacja głównych problemów pozwoliła na określenie wniosków - możli wych metod ich rozwiązania, uwzględniając istniejące uwarunkowania oraz obo wiązujące prawo. Proponowane działania obejmują teren całego miasta i mają na celu stworzenie spójnie działającego ośrodka, wykorzystującego wszystkie lo kalne walory. Schemat proponowanych rozwiązań przedstawia rycina 7.
Ryc. 7. Kalwaria Z ebrzydow ska. S chem at o b s z a ró w p r o b le m o w y c h w y s tę p u ją c y c h na styku życia m iasta z S an ktuarium .
Źródło: opracowanie własne.
L E G E N D A : 1 . P A R K K U L T U R O W Y O CHRONA OBSZARU DROZEK 2 . R Y N E K M I A S T A - S A L O N M I A S T A - PR ZESTRZEŃ STWORZINA DO WYPOCZYNKU MIESZKAŃCÓW I PR O M OC JI MIASTA JAKO OŚRODKA PIELGRZYMKOWEGO i TRADYCYJNEGO PRZEMYŚLU MEBLARSKIEGO
3 . D R O G A K R A J O W A N R 5 2 - O B W O D N I C A RUCH TRANZYTOWY WYCOFANY
Z C fN T R U M MIASTA 4 . R U C H P I E S Z Y
- STWORZENIE ATRAKCYJNYCH CIAGOW PIESZYCH ŁĄCZĄCYCH NAJWAŻNIEJSZE PUNKTY MIASTA
(M.IN. RYNEK, STACJA DWORZEC)
•
WAŻNIEJSZE PR ZESTRZENIE PUBLICZNE MIASTA POŁĄCZONE • M M CIĄGAMI PIESZYMI,m m m CIĄGAMI JEZDNYMI
Agata Korzeniowska
-Proponowane rozwiązania to:
A. Stworzenie funkcjonalnego p o w iązania pomiędzy ośrodkiem piel grzym kowym (Sanktuarium ) i obszarem tradycyjnego przemysłu (m ia stem) oraz p o p raw a zaplecza turystycznego poprzez:
• Identyfikację w izerunkow ą - podkreślenie wizerunku obszaru mia
sta jako ośrodka o tradycjach rzemieślniczej i pielgrzymkowej. Szero ka popularyzacja lokalnego rzemiosła na całym obszarze gm iny i po za jej g ranicam i poprzez sieć punktów informacyjnych i promocyjnych oraz „żywe m uzea" (M ędrzyk 2014).
• Powiązanie pom iędzy najważniejszymi obszaram i miasta:
stw orzenie sieci przestrzeni publicznych, łączących główne kierunki ruchu na terenie m iasta (parkingi, dworce) oraz podniesienie atra k cyjności tych tras,
stw orzenie sieci busów kursujących na obszarze g m iny i do Sanktu arium .
B. U tw orzenie Parku Kulturowego na obszarze Dróżek, w prow adzające go zasady obowiązujące na tym terenie, m.in. w zakresie zagospodarowania przestrzennego, w tym architektury, komunikacji, zieleni i krajobrazu.
C. Przebudowę aktualnego rynku w kierunku „Salonu M iasta", przycią gającego turystów, pielgrzym ów oraz prom ujący miasto i region poprzez:
stworzenie zaplecza usługowego ukierunkowanego na rozpowszech nianie lokalnych tradycji;
przeniesienie ruchu tranzytowego na obwodnicę oraz ograniczenie do m in im u m ruchu sam ochodowego na rzecz sw obodnego ruchu pie szych;
polepszenie jakości przestrzeni w zakresie m.in. doboru usług, archi te k tu ry i zagospodarow ania przestrzennego;
D. Poprawa jakości przestrzeni wzdłuż drogi krajowej nr 52 (ulic Jagiel lońskiej i Krakowskiej) poprzez:
• ustalenie ścisłych wytycznych dotyczących realizacji nowych inwesty
cji na tym terenie,
• zmniejszenie ruchu kołowego na rzecz wydzielonych stref dla pie
szych.
E. Istotnymi elem entam i w zakładanym rozwoju powinny być działania w za kresie infrastruktury technicznej oraz komunikacyjnej, tj.:
• stworzenie sieci powiązań pieszych pomiędzy ważnymi punktam i roz
w ijającego się miasta, w tym: Sanktuarium, odnowionym rynkiem, stacjam i PKP i dworcem PKS,
• poprawa poziomu in fra s tru k tu ry technicznej odpow iednio do rozwija
jących się obszarów,
Kalwaria Zebrzydowska m ia sto i Sanktuariu m . Proble m y rozw oju przestrzennego miasta
-Podsumowanie
Kalwaria Z ebrzydow ska je s t w ażnym m iejscem na m ap ie M a ło p o ls k i i Polski ze w zględu na swoje w a rto ś c i krajob razo w e , d z ie d z ic tw o k u ltu rowe, a przede wszystkim tra d y c ję m eb la rską ora z ruch pielgrzym kow y. Na jednym obszarze, fu n k c jo n u ją o d rę b n ie ośrodki; chao tycznie ro z w ija jące się m iasto, z d o m in o w a n e przez przem ysł m e b lo w y ora z o dcięte od
niego S a nktua riu m p ie lgrzym kow e. Podzielony obszar, p oprzez złe gosp o d arow an ie przestrzenią, z a tra c a największe w a rto ś c i, na których m ó g ł by o pierać swój rozwój. Istotą d o b re g o fu n k c jo n o w a n ia ca łego m ia s ta po w inna być sym bioza poszczególnych je g o obszarów. A b y d o p ro w a d z ić do tego konieczne je s t w p ro w a d z e n ie szeregu zm ian w zakresie społeczno- -przestrzennym . W a żn a je s t też z m ia n a w sposobie p a trz e n ia na m ia sto przez m ieszkańców i lokalne w ładze. A n a liz y istniejących d o k u m e n tó w do wodzą, że część ze wskazanych p ro b le m ó w z n alazło ju ż w nich o d z w ie r ciedlenie. Jednak są one tylko częściowo w p ro w a d z a n e w przestrzeń. Re alizacja za pisów d o k u m e n tó w planistycznych w y m a g a konsekwentnie prow adzonej polityki, d łu g o fa lo w y c h decyzji i konkretnych d z ia ła ń (Kowic- ki 2014).
Dzięki zm ia no m Kalwaria Zebrzydowska m o g ła b y stać się ce ntrum tu rystyki (w tym pielgrzymkowej), prom ującej żywą trad ycje m eblarską oraz unikatowe w skali św iatow ej Założenie Kalwaryjskie. Jednocześnie zm ia ny m iałyby pozytyw ny w pływ na życie mieszkańców nie tylko ze względu na dochody z rozw ijającej się tu rystyki oraz przemysłu m eblarskiego. Na zm ianach zyskałoby samo m iasto jako lepsza, przyjem niejsza do życia prze strzeń, pozbaw iona wielu aktualnych problem ów .
Sum m ary
The town o f Kalwaria Zebrzydowska is an im p o r ta n t place, considering the historical value o f objects and areas located there. The S anctuary o f O u r Lady o f Angels is one o f the m ost im p o rta n t p ilg rim a g e d estinations in Poland. The to w n is also a center o f the fu rn itu re in dustry o f a distinguished tra d itio n . However, its d evelopm ent o p p ortu n itie s, ste m m in g from its cultural and a rtis a n a l potential, are underestim ated.
This study contains an analysis o f the fu n ction in g o f Kalwaria Zebrzydowska and the Sanctuary as tw o im p o rta n t centers based on p ilg rim a g e to u rism and in dustry. It includes historical connections as well as c u rre n t relations - those based on land use, com m unica- tion, and economy. It is also an a tte m p t a t developin g solu tio ns fo r c u rre n t problems.
Key words: Kalwaria, Sanctuary, industry, UNESCO
Agata Korzeniowska
-Literatura
C h a d o m A. (1 9 8 4 ), Z a ry s D z ie jó w K a lw a rii Z e b rzyd ow skiej, K a lw a ria Z ebrzydow s ka: W y d a w n ic tw o : C a lv a ria n u m .
G a w ro ń s k i K. (20 10 ), In s tr u m e n ty o c h ro n y Ś ro d ow iska w p la n o w a n iu i z a g o s p o d a
r o w a n iu p rz e s trz e n n y m o ra z ich ro la w k s z ta łto w a n iu k ra jo b ra z u k u ltu row e go ,
[w:] K. G aw ro ński, J. Hernik, (red.) P la n o w a n ie i z a g o s p o d a ro w a n ie prze s trz e n
ne ja k o in s tr u m e n t k s z ta łto w a n ia k ra jo b ra z ó w kultu ro w y c h , Bydgoszcz: O ficyna
W y d a w n ic z a B ranta, 1 9 - 3 8 .
G ro d n ic k i A. (19 85 ), S tolarze z K a lw a rii Z e b rzyd ow skiej, B ie lsko-B iała : Beskidzka O fic y n a W y d a w n ic z a .
H e ffn e r K., H a la m a A. (red.) (2 0 1 2 ), E w o lu c ja M a ły c h m ia s t w Polsce, Katowice: Z eszyty N a u k o w e W y d z ia ło w e U n iw e rs y te tu Ekonom icznego w K atowicach. H e ffn e r K., M a r s z a łT . (red.) (20 08 ), O ś ro d k i lo k a ln e w s tre fie o d d z ia ły w a n ia w iel
kich m ia s t, W a rs z a w a : Biuletyn KPZK PAN, 238.
Kowicki M. (2 0 14 ), Rozproszenie z a b u d o w y n a o b s z a ra c h wiejskich M ałopo lski,
a kryzys k re a ty w n o ś c i o p ra c o w a ń plan istyczno -p rz e s trz e n n y c h , Kraków: W y d a w n ic t w o Politechniki Krakowskiej.
M ę d rz y k S. (2 0 1 4 ), B a d a n ia p o s trz e g a n ia m a r k i re g io n a ln e j i lokalnej, [w:] E. Kacz m arska, P. Raźnia k (red.), S po łe czno-e kon om iczn e i prze s trz e n n e p rz e m ia n y
s tr u k tu r re g io n a ln y c h , Kraków: O fic y n a W y d a w n ic z a AFM , 1 6 1 - 1 8 0 .
M itk o w s k a A. ("2003), Polskie K alw arie, W r o c ła w - W a r s z a w a - K r a k ó w : W yd. Osso lineum .
Pawłowska K., S taniewska A., K onopacki J. (2 0 1 2 ), U d z ia ł s p o łe c z e ń s tw a w o c h ro
nie, z a rz ą d z a n iu i p la n o w a n iu k ra jo b ra z u - p o d rę c z n ik d o b ry c h pra k ty k , Kra-
k ó w - W a r s z a w a : G e n e ra ln a Dyrekcja O c h ro n y Środowiska.
Pulit F. (2 0 11 ), O p ra c o w a n ie e k o fiz jo g ra fic z n e d la g m in y K a lw a ria Zebrzydow ska, Kraków.
Rydz E. (red.) (2 0 0 6 ), S tu d ia o b s z a ró w wiejskich, t. 11, W a rs z a w a : Komisja O bsza ró w W iejskich, Polskie T o w a rz y s tw o G eo graficzn e.
Akty prawne
U s ta w a z dn ia 27 m a rc a 2 0 0 3 r. o p la n o w a n iu i z a g o s p o d a ro w a n iu przestrzennym (tekst je d n o lity Dz. U. 2 0 1 5 poz. 199).
U s ta w a z d n ia 23 lipca 2 0 0 3 r. o o c h ron ie z a b y tk ó w i opiece nad z a b y tk a m i (tekst je d n o lity Dz. U. 2 0 1 4 poz. 1446).
U s ta w a z d n ia 8 m a rc a 1 9 9 0 r. o s a m o rz ą d z ie g m in n y m (tekst je d n o lity Dz. U. z 2 0 0 1 r. N r 142 poz. 1591 ze zm.).
U c h w a ła N r V I / 4 4 / 2 0 1 5 Rady M iejskiej w K a lw a rii Z ebrzydow skiej z dnia 23 kwiet nia 2 0 1 5 roku w s p ra w ie w s p ra w ie u c h w a le n ia z m ia n y S tud ium U w a ru n k o w a ń
Kalwaria Zebrzydowska m iasto i Sanktuariu m . Proble m y rozw oju przestrzennego miasta
-i K-ierunków Z a g o s p o d a ro w a n -ia Przestrzennego M -ia s ta -i G m -in y K a lw a r-ia Ze brzydowska.
U c h w a ła N r X V / 1 7 4 / 0 3 Sejmiku W o je w ó d z tw a M a ło p o ls k ie g o z d n ia 22 g r u d nia 2 0 0 3 r. w s pra w ie u c h w a le n ia Planu Z a g o s p o d a r o w a n ia P rzestrzennego W o je w ó d z tw a M a ło p o ls k ie g o .
U c h w a ła N r XVI11/141 / 2 0 0 4 Rady M ie jskie j w K alw arii Z ebrzyd ow skiej z d n ia 3 0 września 2 0 0 4 roku w s p ra w ie u c h w a le n ia Planu Rozwoju Lokalnego G m in y K alw aria Zebrzydow ska 2 0 0 4 - 2 0 1 3 .
U ch w ała N r X X I / 2 2 9 /2 0 0 8 Rady M ie jskiej w K alw arii Z ebrzyd ow skiej z dnia 18 lis to p a d a 2 0 0 8 roku w s p ra w ie u c h w a le n ia Lokalnego P rog ram u R ewital izacji K alw arii Z ebrzydow skiej na la ta 2 0 0 8 - 2 0 1 3 .
Decyzja o wpisie na Listę Ś w ia to w e g o D z ie d z ic tw a UN ESCO o K ra jo b ra z o w e g o Zespołu M a n ie ry s ty c z n e g o Parku w K alw arii Z ebrzydow skiej z dn ia 1 g ru d n ia 19 99 roku.
Decyzje o W p is ie do W o je w ó d z k ie g o Rejestru Z a b y tk ó w W o je w ó d z tw a M a ło p o l skiego o b ie k tó w położonych w g ra n ic a c h g m in y K a lw a ria Z e brzyd ow ska w y d a ne w la ta ch 1 9 3 4 - 2 0 0 9 .
Netografia
U rzq d M ia s ta i G m in y K alw aria Z e brzyd ow ska - w w w .k a lw a ria z e b rz y d o w s k a .p l. C e n tru m Kultury, Rekreacji i S po rtu w K a lw a rii Z ebrzydow skiej - w w w .c k s tk a lw a r-
ia.com.
Bank Danych Lokalnych GUS - w w w .s ta t.g o v .p l/s ta ty s ty k a -re g io n a ln a .
W ójto w ic z -W ró b e l A. (2 0 13 ), W spółczesne p r o b le m y p rz e o b ra ż e ń m a ły c h m ia s t
w rejonie o d d z ia ły w a n ia K rako w a - n a w y b ra n y c h p rz y k ła d a c h , Kraków, h t t p : / /
s u w . b i b l o s . p k . e d u . p l / r e s o u r c e s / i 1 / i 6 / i 2 / i 7 / i 5 / r 1 6 2 7 5 / W o j t o w ic z W r o b e lA _ W spolczesneP roblem y.pdf.