Dania
szkolenia praktyczne/praca na okres próbny przez 4 tygodnie w przedsię-biorstwach
wsparcie zatrudnienia i rehabilitacji zdrowotna;
Szwecja
szkolenia i poradnictwo przygotowu-jące do innych działań aktywizują-cych;
Finlandia
wielowymiarowe połączone usługi profesjonalne mające wzmocnić zdol-ność przywrócenia do zatrudnienia oferowaną przez PSZ;
współpraca z władzami komunal-nymi i jednostkami zabezpieczenia społecznego w celu zaoferowania kom-pleksowego, przykrojonego do potrzeb wsparcia w postaci oferty podniesienia kwalifikacji, usług socjalnych
i zdrowotnych, rehabilitacji zdrowotnej; subsydia płacowe w przypadku bezrobotnych osób starszych i osób niepełnosprawnych;
edukacja zawodowa i szkolenia.
Wielka Brytania
wsparcie dopasowane do indywi-dualnych potrzeb w ramach Work
Programme;
intensywne działania, takie jak codzienne spotkania z doradcą lub praca wolontaryjna przez okres 6 miesięcy na rzecz społeczności lokal-nej, jeśli bezrobotny chce utrzymać prawo do zasiłku dla poszukujących pracy w ramach Help to Work
Pro-gramme;
utrzymanie jednego punktu kon-taktowego oferującego usługi spo-łeczne, szkoleniowe i udział w pro-gramach podnoszących kwalifikacje.
Źródło: opracowanie własne na podstawie European Commission (2015b), Country Factsheet
EUEMP12A-1498-104; Factsheet-UK V05.pdf; Factsheet-EU V07(1).pdf, dostęp: 4 października 2015.
Ocena propozycji Komisji Europejskiej w zakresie efektywnych
metod ograniczania bezrobocia długookresowego
We wrześniu 2015 r. Komisja Europejska (KE) ogłosiła publiczną dyskusję nad reko-mendowanymi propozycjami działań na rzecz zwiększenia skuteczności metod ogra-niczania bezrobocia długookresowego (tab. 2).
Za najbardziej rokujące działania na rzecz ograniczenia bezrobocia długookreso-wego uznano indywidualizację rozwiązań. Chodzi o indywidualne rozpatrywanie sytuacji każdej osoby, która pozostaje bez pracy ponad rok, a następnie w oparciu o wnioski z przeprowadzonej, pogłębionej oceny (w wielu krajach członkowskich stosowane są do tej pory uproszczone oceny online) zaproponowanie jej spersonali-zowanego planu powrotu do pracy w oparciu o „Porozumienie na rzecz zatrudnienia”. Wszystko to powinno być przygotowane zanim upłynie 18 miesiąc bezrobocia.
Tabela 2. Propozycje KE w zakresie poprawy usług publicznych kierowanych do długotrwale bezrobotnych
1. Nakłonienie do rejestracji osób długotrwale bezrobotnych w urzędach pracy; 2. Indywidualna, pogłębiona ocena najpóźniej w 18 miesiącu bezrobocia;
3. „Porozumienie na rzecz integracji zawodowej” (Job integration agreement) najpóźniej w 18 miesiącu bezrobocia, w którym zostaną określone prawa i zakres odpowiedzial-ności stron zawierających porozumienie, tj. osoby bezrobotnej i instytucji oferującej wsparcie.
Źródło: http://ec.europa.eu/social/keyDocuments.jsp?pager.offset=20&langId=en&mode=advanced
Submit&advSearchKey=LTUfactsheet, dostęp: 10 października 2015.
Kluczową sprawą wydaje się przygotowanie owego planu powrotu do pracy, który – zależnie od narzędzi aktywnej polityki zatrudnienia w danym kraju członkowskim – może zawierać: usługi mentoringu, pomoc w poszukiwaniach pracy, dalszą edukację lub szkolenie, pomoc mieszkaniową, transport, pomoc w opiece nad dziećmi, usługi opiekuńcze i rehabilitacyjne. Powodzenie całej akcji nie będzie możliwe bez aktywne-go włączenia się pracodawców oraz wsparcia ze środków EFS.
Poddając ocenie nową ofertę unijną w zakresie rekomendowanych działań na rzecz ograniczania bezrobocia długookresowego można powiedzieć, że nic nowego nie zostało zaproponowane ponad to, co już występuje w praktyce wielu krajów członkowskich. Nadto budzi wątpliwość rekomendowane dość późne wzmożenie aktywności służb publicznych wobec długotrwale bezrobotnych. Ta grupa osób po-winna doznawać szczególnego wsparcia już po upływie roku bezskutecznego poszu-kiwania pracy, aby nie dopuścić do ich zniechęcenia i przesunięcia się w stan bierności zawodowej (odsetek zarejestrowanych osób bezrobotnych długookresowo spadł z 77% w latach 20042008 do 73% w 2014 r. przeciętnie w UE).
Wśród propozycji rekomendowanych przez KE mających doprowadzić do zmniej-szenia bezrobocia długookresowego nie ma praktyk dyscyplinujących bezrobotnych długookresowo, podobnych do tych w brytyjskim Work Programme i Help to Work Programme. Generalnie rozwiązania brytyjskie mają na celu ograniczenie pola ewen-tualnych nadużyć ze strony osób długotrwale bezrobotnych, które pobierają świad-czenia dla poszukujących pracy i nie mogą tej pracy znaleźć przez dłuższy czas. Wprowadzone rozwiązania typu „praca za świadczenie” mieszczą się w koncepcji workfare, która jest alternatywną koncepcją do tradycyjnie rozumianej pomocy spo-łecznej. Jednak zdaniem brytyjskich związków zawodowych są one zbyt restrykcyjne, gdyż nakładają obowiązek codziennego meldowania się bezrobotnych u odnośnych
służb i dokumentowania swoich wysiłków w poszukiwaniu pracy. Alternatywnie jest możliwa praca wolontaryjna na rzecz społeczności lokalnej, taka jak np. czyszczenie śmietników ulicznych, zmywanie graffiti ze ścian lokalnych budynków, co ma zająć bezrobotnemu 30 godzin tygodniowo w okresie do 6 miesięcy. Dodatkowo powinien on udokumentować każdego tygodnia, co najmniej 4 godziny poszukiwań pracy. Rozwiązania te zdaniem związkowców to wymuszanie pracy nieodpłatnej pod groźbą zakwestionowania otrzymywanego świadczenia dla poszukujących pracy, które nie gwarantują trwałego powrotu do pracy [New Help, 2014]. Przewidziano także ofertę dla bezrobotnych, którzy napotykają na zwielokrotnione bariery na rynku pracy z po-wodu braku dostatecznych umiejętności czytania, pisania i liczenia (jak się oblicza do tej grupy należy jedna osoba na dziesięciu długotrwale bezrobotnych) [Help to Work scheme 2015].
Brakuje działań w ramach LMP nakierowanych wprost na bezrobotnych długo-okresowo. Te oferowane wszystkim bezrobotnym są w większości przechwytywane przez bezrobotnych krótkookresowo, gdyż oni rokują relatywnie szybki powrót na rynek pracy i tym samym poprawiają wskaźniki efektywności stosowane do oceny pracy publicznych służb zatrudnienia. Tylko osiem krajów UE kieruje ponad 30% środ-ków w ramach ALMP bezpośrednio do osób bezrobotnych długookresowo, w Finlan-dii nawet 72%, w IrlanFinlan-dii 65% (tab. 3).
Tabela 3. Skala wydatków realizowanych w krajach UE w ramach polityki rynku pracy (LMP) na rzecz bezrobotnych długookresowo (% ogółu wydatków w 2012 r.)
% wydatków Kraje członkowskie Unii Europejskiej
poniżej 10 Czechy, Rumunia, Dania, Francja, Łotwa, Luksemburg, Węgry, Holandia, Słowacja
10-20 Estonia, Litwa, Malta, Portugalia, Austria 20-30 Bułgaria, Niemcy, Polska
30-40 Belgia, Włochy, Słowenia 40-50 Hiszpania, Chorwacja, Szwecja 50 i więcej Irlandia, Finlandia
brak danych Grecja, Wielka Brytania, Cypr
Źródło: European Commission, Proposal for a Council Recommendation on the integration of the long-term unemployed into the labour market, Brussels, 17.9.2015 SWD(2015) 176 final, s. 12.
Kryzys finansowo-gospodarczy wymusił oszczędności w programach ALMP kiero-wanych do bezrobotnych długookresowo; średnio w latach 20082012 wydatki te zmalały w UE o 10,1%. Nie dotyczy to wszystkich krajów, gdyż mimo ogólnych trud-ności, np. w Szwecji wydatkowano na jedną osobę bezrobotną długookresowo w 2012 r. blisko o jedną trzecią więcej niż w 2008 r. Różnice w wydatkach ponoszo-nych na jedną osobę bezrobotną długookresowo są bardzo duże, np. w Irlandii były one w 2012 r. 4,8-krotnie wyższe niż średnio w UE28, w Danii trzykrotnie [European Commission 2015, s. 82-83].
Wnioski
Z przeprowadzonych analiz wynika duże zróżnicowanie poziomu i dynamiki bezrobo-cia długookresowego w krajach UE-28. Najtrudniejsza sytuacja jest w krajach dotknię-tych w największym stopniu kryzysem finansowo-gospodarczym. Jest mało prawdo-podobne, aby zaproponowane przez KE kierunki działań o charakterze mikroekono-micznym miały znaczący wpływ na ograniczenie skali bezrobocia długookresowego w krajach UE; niektóre rekomendowane działania spotkały się z sceptycznym przyję-ciem (np. AGE 2015). Zdając sobie sprawę z wagi problemu bezrobocia długookreso-wego, które najczęściej dotyczy osób najsłabszych w społeczeństwie ze względu na brak lub niskie kwalifikacje, niepełnosprawność, pochodzenie, prześladowania (np. Romowie), a także z uwagi na warunki strukturalne i koniunkturalne krajów członkow-skich, Komitet Stałych Przedstawicieli (krajów członkowskich UE) zaproponował za-warcie porozumienia politycznego na rzecz przyjęcia przez Radę Unii Europejskiej rekomendacji w sprawie integracji bezrobotnych długookresowo na rynku pracy [Council of the European Union 2015]. Zapoczątkowany został pozytywny, lecz niewy-straczający kierunek działań, gdyż wskutek napływu uchodźców do Europy temat bezrobocia długookresowego będzie powracał w zwielokrotnionym zakresie w nieda-lekiej przyszłości.
Bibliografia
AGE Platform Europe (2015), Position paper, Council recommendation on the integration of
long-term unemployed, Brussels, 03/12/2015, www.age-platform.eu [5.12.2015].
Baza danych Eurostatu, ec.europa.eu/Eurostat/data/database.
Council of the European Union (2015), Proposal for a Council Recommendation on the integration of
2015/0219 (NLE), 14361/15, Brussels, 27 November 2015 (OR. en), http://data.consilium.europa.eu/doc/document/st-14361-2015-init/en/pdf [11.12.2015].
Eurofound (2015), Third European Company Survey – Overview report: Workplace practices –
Pat-terns, performance and well-being, Publications Office of the European Union, Luxembourg.
European Commission (2015), Commission Staff Working Document, Analytical Supporting Document Accompanying the document: Proposal for a Council Recommendation on the
in-tegration of the long-term unemployed into the labour market, Brussels, 17.9.2015 SWD(2015)
176 final, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52015SC0176 [25.09.2015].
European Commission (2015a), Draft Joint Employment Report from the Commission and the Council
Accompanying the Communication from the Commission on the Annual Growth Survey 2016,
Brus-sels, 26.11.2015 COM(2015) 700 final https://ec. europa.eu/transparency/regdoc/rep /1/2015/EN/1-2015-700-EN-F1-1.PDF [6.12.2015].
European Commission (2015b), Country Factsheet EUEMP12A-1498-104; Factsheet-UK V05.pdf; Factsheet-EU V07(1).pdf [4.10.2015].
Help to Work scheme announced by the government, https://www.gov.uk/government/
news/help-to-work-scheme-announced-by-the-government, [23.11.2015].
http://ec.europa.eu/social/keyDocuments.jsp?pager.offset=20&langId=en&mode=advancedSu bmit&advSearchKey=LTUfactsheet [10 października 2015].
Kucharski L., Kwiatkowski E. (2002), Bezrobocie długookresowe w Polsce w latach 1992—2000.
Tendencje, struktura, determinanty, [w:] S. Krajewski, T. Tokarski (red.), Wzrost gospodarczy,
restrukturyzacja i bezrobocie w Polsce. Ujęcie teoretyczne i empiryczne, Katedra Ekonomii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Kucharski L.(2014), Bezrobocie równowagi w Polsce. Ujęcie teoretyczne i empiryczne, Wydawnic-two Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Kwiatkowski E. (2002), Bezrobocie. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, War-szawa.
Kwiatkowski E., Kucharski L. (2009), Bezrobocie długookresowe w Polsce w latach 1995-1997, [w:] M. Ratajczak (red.), Polska transformacja – między teorią a praktyką, „Zeszyty Naukowe”, nr 118, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
New Help to Work Programme comes into force for long-term unemployed (2014) [online], http://www.theguardian.com/society/2014/apr/28/help-to-work-programme-long-term-unemployed, dostęp: 10 grudnia 2015.
Śliwicki D. (2013), Wpływ głównych czynników makroekonomicznych na bezrobocie
The Economist (2015), The Economist explains: Why long-term unemployment in the euro area is
so high [online], http://www.economist.com/blogs/economist-explains/2015/08/
economist-explains, dostęp: 2.08.2015.
Ustawa z 20. 04. 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (wersja ujednolicona wg stanu na dzień 30.11.2015 r.).
OECD (2015), OECD Revenue Statistics 2015. Revenue Statistics 2015-Poland, http://www.oecd.org/tax/tax-policy/revenue-statistics.htm [10.1.2015].
Tom XVII Zeszyt 4 Część 2 ss. 161-173
Paweł A. Nowak1
Uniwersytet Łódzki