Ponieważ, jak już wcześniej wspomniano, regulacje prawne nakładają na omawiane podmioty obowiązek używania w nazwie wyrażenia „spółdzielnia socjalna”, podjęto próbę identyfikacji tych z nich, które w nazwie podkreślają również rodzinny cha-rakter. Okazuje się, że w Krajowym Rejestrze Sądowym udało się wyodrębnić sześć podmiotów, które obok wyrażenia „spółdzielnia socjalna” zawierają również określe-nie „rodzinna” lub „rodzina”. Są to: Centrum Usług i Wsparcia – Rodzinna Spółdziel-nia Socjalna z Warszawy, SpółdzielSpółdziel-nia Socjalna Rodzinna z Radomia, Społeczna In-tegracyjna Spółdzielnia Socjalna Rodzina z Krakowa, Spółdzielnia Socjalna „Rodzina” z Warszawy, Bełchatowska Spółdzielnia Socjalna „Rodzina” i Spółdzielnia Socjalna „Familia” z Tarnowskich Gór. Bardzo trudno było zidentyfikować czym zajmują się wskazane spółdzielnie socjalne. Jak wykazano również w wyżej wspomnianym Ra-porcie…, większość spółdzielni prowadzi działalność o charakterze lokalnym, a więc nie przekraczającym obszaru jednej lub kilku gmin, a dodatkowo jednym z proble-mów tychże spółdzielni jest bark informacji na temat samych spółdzielni i ich dzia-łalności w sieci, co ogranicza dostęp do ich usług. Wiele spółdzielni socjalnych nie posiada strony internetowej, nie podaje również adresu email. Ten aspekt stanowi znaczące ograniczenie w rozwoju ich działalności, problem ten pojawił się również w próbie identyfikacji działalności wyżej wymienionych podmiotów. Trudno powie-dzieć, czy są to organizacje działające w oparciu o pracę członków rodziny, czy też prowadzą działania na rzecz rodziny. Jedyną w zasadzie organizacją spośród sześciu wyżej wymienionych, na temat której można stosunkowo łatwo pozyskać informacje jest Spółdzielnia Socjalna Rodzinna z Radomia. Oficjalnie używa ona nazwy „Miód-malina” i prowadzi działalność usługową w zakresie usług cukierni, restauracji oraz cateringowych. Osoby zaangażowane w prowadzenie działalności to: „(...) teściowa, mąż, rodzeństwo męża” [radom.iwes.pl].
Identyfikacja rodzinnego charakteru spółdzielni socjalnych jest trudna, co często wynika z faktu, że nawet strona internetowa zawiera zupełnie inne dane niż te, które zawarte są w nazwie spółdzielni socjalnej. Jako przykład może posłużyć Spółdzielnia Socjalna Ofka, która prowadzi hotel, wypożyczalnię rowerów oraz biuro eventowe w Cieszynie. Hotel nosi nazwę „8 pokoi” i jest to miejsce łatwe do identyfikacji, nato-miast dane na temat samej Spółdzielni Socjalnej Ofka znacznie trudniej jest znaleźć, ponieważ częściej używana jest i łatwiej identyfikowana nazwa 8 pokoi niż nazwa Ofka. Hotel posiada już swoją renomę, jednak wiele osób nie kojarzy go ze
spółdziel-nią socjalną. Spółdzielnia powstała przy wsparciu Ośrodka Wsparcia Ekonomii Spo-łecznej – OWES w Bielsku-Białej. Obecnie OWES realizuje projekt uruchamiania spół-dzielni socjalnych dla osób mieszkających na terenie miasta Bielska-Białej, powiatu bielskiego, cieszyńskiego lub żywieckiego, oferując m. in. [OWES]:
· tworzenie biznesplanu z pomocą doradcy,
· dotację – jednorazową bezzwrotną pomoc finansową na założenie i działalność spółdzielni socjalnej – do sześciokrotności przeciętnego wynagrodzenia dla każ-dej osoby (max trzydziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia na spółdzielnię socjalną),
· podstawowe wsparcie pomostowe – bezzwrotną pomoc finansową, przyznawa-ną w formie comiesięcznej dotacji dla spółdzielni socjalnej – 1000 zł/miesiąc/osobę przez 6 miesięcy,
· przedłużone wsparcie pomostowe – bezzwrotną pomoc finansową, przyznawa-ną w formie comiesięcznej dotacji dla spółdzielni socjalnej – 700 zł/miesiąc/osobę przez kolejnych 6 miesięcy.
Jest to tylko jeden z przykładów takich projektów, które, szczególnie w świetle zmian, jakie wprowadzono do ustawy o spółdzielniach socjalnych, powinny zachę-cać do uruchamiania takich podmiotów.
Podsumowanie
Wydaje się, że cechy charakterystyczne oraz sposób funkcjonowania spółdzielni so-cjalnych w dużym stopniu zbliżają je do firm rodzinnych. Do najważniejszych cech łączących działalność tych podmiotów należą:
· wspólny wysiłek, · wspólna własność,
· działanie na rzecz członków spółdzielni/rodziny, · wsparcie finansowe ze środków publicznych.
To wszystko powinno zachęcać do tworzenia podmiotów, w których członkowie (potencjalnie powiązani więzami rodzinnymi) będą wspólnie pracować na rzecz fir-my, realizując wspólną wizję i mając świadomość tego, że sukces takiego podmiotu zależy głównie od osób zaangażowanych w jego funkcjonowanie. Niektóre z cech, wymienianych przez A. Marjańskiego jako charakteryzujące firmy rodzinne, w przy-padku nałożenia się na siebie „więzi spółdzielczych” oraz powiązań rodzinnych, mogą działać na korzyść organizacji, inne zaś mogą stanowić istotną barierę w jej rozwoju [PARP, Stowarzyszenie Inicjatywa Firm Rodzinnych 2012, s. 35], a są to:
· udział rodziny we własności przedsiębiorstwa, · udział rodziny w zarządzaniu przedsiębiorstwem,
· udział rodziny w zatrudnieniu oraz rodzinny system zarządzania zasobami ludz-kimi,
· świadomość rodzinnego charakteru przedsiębiorstwa,
· dążenie do rodzinnego transferu własności i/lub władzy w podmiocie gospodar-czym,
· rodzinna kultura organizacyjna,
· splot celów rodziny i biznesu w realizowanej strategii przedsiębiorstwa.
Cechy, które z kolei po stronie spółdzielni socjalnych mogą być czynnikami sprzy-jającymi rodzinnemu charakterowi takich organizacji to:
· członkowie spółdzielni są z litery prawa zobowiązani do świadczenia pracy na jej rzecz,
· mimo możliwości pełnienia różnych ról, spółdzielcy posiadają jednakowe prawo głosu i decydowania o losach przedsiębiorstwa,
· brak możliwości swobodnego dysponowania nadwyżką finansową, która nie może być skonsumowana, ale musi być przeznaczona na realizację celów założo-nych w statucie spółdzielni,
· konieczność sformalizowania systemu wynagradzania, czego często brakuje w małych firmach, nie tylko rodzinnych,
· równość właścicieli, którzy są jednocześnie pracownikami, niezależnie od tego czy należą do jednej rodziny, czy też nie.
Oczywiście niektóre z tych cech mogą być potraktowane jako bariery dla dzia-łalności rodzinnej, np. równość wszystkich członków spółdzielni, która może powo-dować, że osoby spoza rodzinny uzyskają wpływ na podejmowanie decyzji dotyczą-cych firmy. Z pewnością spółdzielnie socjalne, zwłaszcza te o charakterze rodzinnym, stanowią słabo zbadany jeszcze obszar, który będzie zyskiwał na znaczeniu wraz ze zwiększeniem liczby takich podmiotów.
Bibliografia
Bulka A., Brzozowska J. (2006), Spółdzielnie socjalne, „Ekonomia Społeczna Teksty”, Agencja Rozwoju Spółdzielczości Związku Lustracyjnego Spółdzielni Pracy, Kraków.
Co to jest ekonomia społeczna? [online], http://www.ekonomiaspoleczna.pl/x/433225, do-stęp: styczeń 2016.
Pacut A. (2010), Przedsiębiorczość społeczna w Polsce – problemy i wyzwania, „Zarządzanie Publiczne”, nr 4(14) [online], cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element...c8bc.../zp14-3. pdf , dostęp: grudzień 2016.
Cukier E., Trenholm S., Carl D. i in. (2011), Social Entrepreneurship: A content analysis, “Journal of Strategic Innovation and Sustainability”, vol. 7(1) [online], www.na-businesspress.com/ JSIS/CukierWeb.pdf, dostęp: styczeń 2016.
Duranowski W., Pankiv O. (red.) (2014), Przedsiębiorczość społeczna a praca socjalna, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa.
Firma w rodzinie czy rodzina w firmie. Metodologia wsparcia firm rodzinnych (2012), PARP, Sto-warzyszenie Inicjatywa Firm rodzinnych, Warszawa.
Frączak M., Hausner J., Mazur S. (red.), Wokół ekonomii społecznej, UEK/MSAP, Kraków. Hausner J. (red.) (2008), Przedsiębiorstwa społeczne w Polsce. Teoria i praktyka, UEK, MSAP, Kra-ków.
http://radom.iwes.pl/spoldzielnia-socjalna-rodzinna [online], dostęp: styczeń 2016.
Informacja o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych działających na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych za okres 2012-2013 (2015), Warszawa [online], http://radom.iwes.pl/spoldzielnia-socjalna-rodzinna, dostęp: styczeń 2016.
Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej (2014), Uchwała nr 174 Rady Ministrów z dn. 12.08.2014 w sprawie przyjęcia programu pod nazwą „Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej”, „Monitor Polski”, poz. 811.
Mączyńska E. (2008), Zarządzanie w warunkach ekonomii niepewności. Systemy wczesnego ostrzegania [online], www.pte.pl/pliki/2/12/Elzbieta%20Maczynska%20-%20Lodz.pdf, do-stęp: styczeń 2016.
Sułkowski Ł. (2004), Organizacja a rodzina. Więzi familijne w życiu gospodarczym, TNOiK, Toruń. Mazur S., Pacut A (red.), Ekonomia społeczna a publiczne służby zatrudnienia w Polsce –za-sady, perspektywy i kierunki współpracy [online], www.pozytek.gov.pl/files/pozytek/PRO-ES3/080430_poradnik.pdf, dostęp: styczeń 2016.
Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej OWES w Bielsku-Białej [online], http://www.owes.bcp. org.pl/oferta/tworzenie-spoldzielni-socjalnej-i-miejsc-pracy-w-ps, dostęp: luty 2016. Sułkowski Ł., Marjański A. (2009), Firmy rodzinne – jak osiągnąć sukces w sztafecie pokoleń, Wydawnictwo Poltext, Warszawa.
Ustawa o spółdzielniach socjalnych z dn. 26.04.2006, Dz.U. z 2006, nr 94, poz. 651 z późn. zmianami.