R OLA INNOWACJI

Przedsiębiorstwa mogą korzystać z tych możliwości otoczenia, które stanowią źródła innowacji, są to: nieoczekiwane okazje, np. nieoczekiwane powodzenie lub porażka, nieoczekiwane zdarzenie zewnętrzne, niezgodność między rzeczywistością a wyobrażeniami o niej, innowacja wynikająca z potrzeb procesu, zmiany w strukturze przemysłu lub strukturze rynku, które wszystkich zaskakują, demografia, zmiany z postrzeganiu, nastro-jach, wartościach, oraz wiedza, zarówno w dziedzinie nauk ścisłych, jak i innych. Do wymagań otoczenia, wymuszających pojawianie się innowacji w przedsiębiorstwach, należą takie czynniki jak skracanie się cykli życia produktów, silna konkurencja ze strony innych przedsiębiorstw, migracja wartości polegająca na zmieniających się obszarach działań i wchodzeniu na nowe obiecujące rynki, zacieranie się granic branż, rozwój technologii informatycznych przyczyniających się do powstawania nowych form prowa-dzenia biznesu, organizacji przedsiębiorstwa i kanałów sprzedaży, dzięki możliwości płynnych przepływów danych i informacji oraz globalizacja, któ-ra przy wykorzystaniu internetu i nowoczesnych środków komunikacji sprawia, że coraz częściej lokalne przedsiębiorstwa stają się elementem globalnych sieci kooperacyjnych. Wiedza, talent i czas pracowników to naj-cenniejsze zasoby przedsiębiorstwa w obliczu rosnącej złożoności i zmien-ności otoczenia⁶. Ze względu na własność posiadanych przez przedsiębior-stwo zasobów możemy mówić o potencjale innowacyjnym wewnętrznym i zewnętrznym, czyli zdolności do efektywnego wdrażania innowacji. Jed-nym z podstawowych warunków funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa jest posiadanie odpowiedniego kapitału do prowadzenia działalności gospo-darczej. Każda decyzja przedsiębiorstwa ma swoje przełożenie na jego sytu-ację finansową. Zaangażowane środki finansowe stanowią mechanizm na-pędzający funkcjonowanie każdego przedsiębiorstwa. Bez odpowiedniej ilo-ści kapitału nie jest możliwy rozwój, a nawet utrzymanie się przedsiębior-stwa na rynku. Wysokość środków finansowych na działalność innowacyj-ną uzależniona jest od rodzaju działalności przedsiębiorstwa. Proporcje oraz okres finansowania jest odmienny w zależności od tego czy jest to działal-ność produkcyjna czy usługowa. Metody finansowania oraz wielkość uzy-skanych środków kapitałowych, których przedsiębiorstwo potrzebuje do rozpoczęcia działań innowacyjnych, są zależne od wielu czynników m.in.:

wielkości przedsiębiorstwa, formy własności, rodzaju stosowanej technologii a przede wszystkim od realizowanego przedsięwzięcia. Dlatego też nie moż-na przedstawić jednego sposobu fimoż-nansowania działalności innowacyjnej

6 Popławski W., Sudolska A., Zastępowski M., Współpraca przedsiębiorstw w Polsce w procesie budowania ich potencjału innowacyjnego, Wyd. „Dom Organizatora”, Toruń 2008,

idealnego dla każdego przedsiębiorstwa⁷. Należy pamiętać, że metody finan-sowania zależne są od różnych czynników, np. od rodzaju przedsięwzięcia, czy możliwości finansowych przedsiębiorstwa. Znacznie trudniej jest uzy-skać wsparcie finansowe długookresowe na działalność inwestycyjną, roz-wojową. Bariery wejścia inwestorów prywatnych w przedsięwzięcie, możli-wości wyjścia z inwestycji i realizacji zysków oraz stan infrastruktury insty-tucjonalno-prawnej to czynniki określające podaż kapitału na działalność innowacyjną.

Istotę i znaczenie innowacji można scharakteryzować następująco:

 funkcją innowacji jest wprowadzanie nowości w gospodarce, które w efekcie prowadzą do rozwoju w czasie,

 rozwój wiedzy prowadzi do innowacji, a z kolei innowacje wymuszają rozwój wiedzy i postęp naukowo-techniczny,

 innowacje stały się motorem postępu w gospodarce i społeczeństwie,

 coraz częściej innowacje są rezultatem wzajemnych relacji pomiędzy uczestnikami sieci, w których zachodzi zarządzanie wiedzą,

 tworzenie i wdrażanie innowacji powiązanych ze zmianami w organiza-cji lub na rynku staje się bardziej efektywne dzięki powstającym w go-spodarce rozwiązaniom organizacyjnym w postaci sieci, w których pro-wadzona jest działalność innowacyjna; należą do nich klastry i parki naukowo-technologiczne,

 innowacje wdrażane w organizacjach zwiększają ich konkurencyjność na rynku, wzrost innowacyjności regionów i krajów prowadzi do rozwo-ju gospodarczego⁸.

Głównym celem działalności każdego przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku i pomnożenie kapitału⁹, ale jest to nie do osiągnięcia bez uzyskania przez to przedsiębiorstwo odpowiedniej pozycji na rynku a następnie jej utrzymania. To zaś najczęściej wymaga odpowiedniego rozwijania skali prowadzonej działalności i jej rentowności¹⁰.

Ze względu na fakt, że innowacje stanowią integralną część mechani-zmu funkcjonowania przedsiębiorstwa istnieje konieczność włączenia ich do przyjętych strategii działania, które wyznaczają cele jego działania. Cele te dają się dzielić z punktu widzenia różnych kryteriów ich różnicowania.

Próbę takiej specyfikacji celów działalności innowacyjnej przedsiębiorstwa prezentuje tabela 1.

7 A Milecki., Innowacyjność – kluczowy czynnik sukcesu polskich firm na globalnym rynku [w:]

Społeczne problemy zarządzania. Studia i przypadki na Jubileusz Profesora Kazimierza Do-brzańskiego. Red. K. Zieniewicz, AE, Poznań 2004,

8 M. Dolińska, Innowacje w gospodarce opartej na wiedzy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2010.

9 M. Barańska-Fischer., Innowacje jako narzędzie kreowania zmian na rynku [w:] Oblicza współczesnego zarządzania organizacją. Red. J. Stankiewicz, UZ, Zielona Góra 2005.

10 W. Wiszniewski, Innowacyjność Polskich przedsiębiorstw przemysłowych. Procesy dostoso-wawcze do polityki innowacyjnej Unii Europejskiej, ORGMASZ, Warszawa 1999.

Tabela 1. Cele działalności innowacyjnej przedsiębiorstwa Sfera działalności Cele działalności innowacyjnej

Produkcja wyrobu

Zapewnienie rozwoju przedsiębiorstwa.

Zwiększenie zysku.

Pomnażanie wartości przedsiębiorstwa (ważne dla spółek akcyjnych).

Dostarczanie nowych produktów na rynek.

Zapewnienie większej konkurencyjności wyrobów na rynku.

Pozyskiwanie nowych odbiorców krajowych i zagranicznych.

Poprawa jakości i funkcjonalności wyrobu.

Podwyższenie prestiżu przedsiębiorstwa.

Inne.

Technologia produkcji

Unowocześnienie bazy technicznej przedsiębiorstwa.

Zwiększenie oszczędności materiałów i energii.

Zapewnienie lepszego BHP na stanowisku pracy.

Lepsze wykorzystanie drogich i trudno dostępnych materiałów i surowców.

Minimalizacja zagrożeń środowiska.

Inne.

Organizacja i zarządzanie

Lepsze dostosowanie się do zmiennych potrzeb rynku.

Podniesienie wydajności i efektywności pracy.

Wydajniejsze wykorzystanie stanowisk pracy.

Racjonalizacja zatrudnienia pracowników w przedsiębiorstwie.

Lepsze wykorzystanie maszyn i urządzeń w przedsiębiorstwie.

Zmniejszenie lub zlikwidowanie strat nadzwyczajnych w przedsiębiorstwie.

Usprawnienie transportu wewnątrzzakładowego.

Inne.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: M. Brzeziński (red.), Zarządzanie innowa-cjami technicznymi i organizacyjnymi, Difin, Warszawa 2001.

Możemy wyróżnić trzy modele procesu innowacyjnego model pchany przez naukę, ciągniony przez rynek i model sprężenia poniżej każdy z nich został opisany.

1) I Model innowacji „pchanej przez naukę”

a) Model o charakterze liniowym,

b) Przyczynowa rola osiągnięć naukowo technicznych (np. wynalazków) czyli czynników podażowych,

c) Im więcej B+R tym więcej innowacji,

d) Osiągnięcia w sferze badań podstawowych prowadzą do rozwoju techniki, która powoduje wpływ nowych produktów i procesów technologicznych na rynek,

e) Osiągnięcie sukcesu uwarunkowane jest stopniem znajomości efek-tów badań podstawowych,

2) II Model innowacji „ciągnionej przez rynek”, a) Model o charakterze liniowym,

b) Ukierunkowanie na potrzeby społeczne,

c) Innowacje techniczne powstają jako rezultat dostrzeżonych potrzeb społecznych,

d) Osiągnięcie sukcesu uwarunkowane jest poziomem znajomości po-trzeb rynkowych i poziomem umiejętności obserwacji rynku,

3) III Model sprzężenia

a) Więcej B+R nie musi koniecznie oznaczać więcej innowacji,

b) Nadmierne akceptowanie bieżących potrzeb rynku prowadzi do po-stępu przyrostowego i braku radykalnych innowacji

c) Zgodnie z modelem sprzężenia innowacja jest traktowana jako lo-gicznie sekwencyjny, chociaż niekoniecznie ciągły proces, który można podzielić na ciąg funkcjonalnie odrębnych lecz sprzężonych i współzależnych faz,

d) Model sprzężenia umożliwia połączenie potrzeb rynkowych z możli-wościami technicznymi,

e) Nie ma znaczenia czy pomysł nowego wyrobu powstaje w wyniku po-jawienia się nowej możliwości technicznej czy nowej potrzeby ryn-kowej, lecz jest on najczęściej kombinacją obu tych przyczyn.

W związku z potrzebą bliższego zrozumienia procesów innowacyjnych na gruncie teorii ekonomii pojawiły się modele ekonomiczne i ekonome-tryczne próbujące przybliżyć specyfikę tych procesów. Jednym z pierw-szych, prostpierw-szych, ale i nie w pełni odpowiadających obecnym realiom go-spodarczym, jest model procesu innowacyjnego „pchanego” przez naukę co prezentuje rysunek 2.

Rysunek 2. Model innowacji „pchanych” przez naukę

Źródło: Opracowanie własne na podstawie P. Niedzielski, K. Rychlik, Innowacje i kre-atywność, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2006.

Zakłada się w nim, że to nauka poprzez odkrycia i wynalazki stymuluje rozwój innowacji¹¹. Zasadniczą rolę odgrywają więc rozważania teoretyczne i badania podstawowe prowadzące do badań stosowanych. W następstwie odkrywania nowych rozwiązań niejako od podstaw tworzymy nowe produk-ty, by w rezultacie wykreować podaż innowacji dla potencjalnych odbior-ców. Taki model może funkcjonować jedynie w bardzo niedoskonałej, z punktu widzenia równowagi rynkowej, gospodarce. W takiej gospodarce, klient charakteryzuje się niskimi wymaganiami względem dostawców, wy-nikającymi również z nieprzejrzystości rynku.

W nieco odmiennych warunkach i bardziej rozwiniętych gospodarczo rejonach, odczuwalna jest nie tyle sprawcza rola nauki, co potrzeba zaspo-kajania istniejącego już popytu. W końcu lat ubiegłego wieku zwrócono uwagę na ważność czynników popytowych w kształtowaniu innowacji¹². W efekcie spowodowało to pewną rekonstrukcję liniowego modelu procesu innowacyjnego w kierunku modelu „ciągnionego” przez rynek co prezentuje rysunek 3.

Rysunek 3. Model innowacji „ciągnionych” przez rynek.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie P. Niedzielski, K. Rychlik, Innowacje i kre-atywność, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2006.

11 A. Zachorowska, Ekonomiczne instrumenty sterowania chłonnością innowacyjną przedsię-biorstw przemysłowych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 1989,

12 P. Niedzielski, K. Rychlik, Innowacje i kreatywność, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2006,

Badania podstawowe

Badania stosowane

i rozwojowe Wdrożenie

Marketing Sprzedaż

i dyfuzja

Zapotrzebowanie

ze strony rynku Badania

rozwojowe Wdrożenie

Marketing Sprzedaż

i dyfuzja

Model innowacji „ciągnionych” przez rynek sprowadzał się głównie do ujęcia popytowego. Rynek ten decydował o powstaniu innowacji, realizowa-nych w zasadzie na jego zamówienie. To w latach 60. szczególną uwagę zwrócono na potrzebę przeprowadzania systematycznych badań rynkowych, ich szczegółowej analizy, obserwacji konkurencji oraz zachowań nie tylko ekonomicznych, ale również społecznych i kulturowych klientów, mających ogromne znaczenie dla kształtowania popytu. Ostatnie obserwacje na ryn-kach azjatyckich potwierdziły znaczenie tego podejścia. Użycie modelu in-nowacji „pchanej”, by zarządzać innowacją, wywołuje znacznie niższe tempo dyfuzji innowacji. Obserwacja skutków takiej polityki w państwach azjatyc-kich sugeruje, że polityka „ciągnienia” przez rynek jest podstawową dla zwiększenia skuteczności polityki innowacyjnej¹³ w tym rejonie.

Z

AKOŃCZENIE

Działalność inwestycyjną można traktować jako podstawę do wprowa-dzania innowacji. Jednak tworzenie i wdrażanie innowacji powinno wiązać się nie tylko z inwestycjami ale również z posiadaniem przez przedsiębior-stwo następujących zdolności²⁶: – strategicznych, obejmujących m.in.

umiejętność perspektywicznego patrzenia, kreowania wizji rozwoju przed-siębiorstwa, identyfikacji trendów rynkowych, – zarządzania wiedzą, w tym umiejętność pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania, aktualizowania i wykorzystywania oraz umiejętność przekształcania danych w informacje, informacji w wiedzę a wiedzy w innowacje, – organizacyjnych, obejmujące m.in. skłonność do podejmowania ryzyka i umiejętność jego opanowania, umiejętność organizowania współpracy zewnętrznej z klientami, dostawca-mi, organizacjami badawczo-rozwojowydostawca-mi, konsultingowydostawca-mi, umiejętność rozwiązań prawnych, finansowych i przetworzenia ich na potrzeby procesów innowacyjnych oraz inwestowanie w zasoby ludzkie, gdyż lepiej poinformo-wani i wyszkoleni pracownicy znacznie silniej angażują się w działalność innowacyjną zgodną z celami rozwojowymi przedsiębiorstwa, – technicz-nych, polegających na twórczym kojarzeniu najnowszych rozwiązań tech-nicznych i technologicznych, – ekonomicznych, obejmujących zdolność przedsiębiorstwa do oceny lub oszacowania efektów wynikających z propo-nowanych inwestycji. Wśród czynników sprzyjających wzrostowi innowacji w przedsiębiorstwach, szczególną rolę powinno odgrywać państwo, wyzna-czając kierunki długotrwałej polityki rozwoju. Czynnikami wpływającymi na intensywność aktywności innowacyjnej są m.in.: stan państwa, rozmiary i efektywność funkcjonowania administracji państwowej, potrzeby pań-stwowe, biurokracja, konstrukcja systemu prawnego (ochrona własności intelektualnej, prawo patentowe), system podatkowy, ogólny klimat poli-tyczny, formuła i priorytety strategii rozwojowych i innowacyjnych na róż-nych poziomach.

13 J. Wonglimpiyarata, T.N. Yuberk, In support of innovation management and Roger’s Innova-tion Diffusion theory, „Government InformaInnova-tion Quarterly” 2005.

L

ITERATURA

:

[1] Barańska-Fischer M., Innowacje jako narzędzie kreowania zmian na rynku [w:] Oblicza współczesnego zarządzania organizacją. Red. J. Stankiewicz, UZ, Zielona Góra 2005.

[2] Dolińska. M., Innowacje w gospodarce opartej na wiedzy, Polskie Wydawnic-two Ekonomiczne, Warszawa 2010.

[3] Jasiński A., Innowacje i transfer techniki w procesie transformacji, Difin, Warszawa 2006.

[4] Janasz W., Kozioł K., Determinanty działalności innowacyjnej przedsię-biorstw, PWE, Warszawa 2007.

[5] Milecki A., Innowacyjność – kluczowy czynnik sukcesu polskich firm na glo-balnym rynku [w:] Społeczne problemy zarządzania. Studia i przypadki na Jubileusz Profesora Kazimierza Dobrzańskiego. Red. K. Zieniewicz, AE, Po-znań 2004.

[6] Niedzielsk Pi, K. Rychlik, Innowacje i kreatywność, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2006.

[7] Penc J., Innowacje i zmiany w firmie, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1999.

[8] Popławski W., Sudolska A., Zastępowski M., Współpraca przedsiębiorstw w Polsce w procesie budowania ich potencjału innowacyjnego, Wyd. „Dom Organizatora”, Toruń 2008.

[9] Wiszniewski W., Innowacyjność Polskich przedsiębiorstw przemysłowych.

Procesy dostosowawcze do polityki innowacyjnej unii Europejskiej, ORGMASZ, Warszawa 1999.

[10] Wonglimpiyarata, T.N. Yuberk, In support of innovation management and Roger’s Innovation Diffusion theory, „Government Information Quarterly”

2005.

[11] Zachorowska A., Ekonomiczne instrumenty sterowania chłonnością innowa-cyjną przedsiębiorstw przemysłowych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 1989.

[12] Żurek J., Znaczenie wartości niematerialnych i prawnych w budowaniu przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa [w:] Studia i Materiały Instytutu Transportu i Handlu Morskiego, UG, Gdańsk 2008.

S

TRESZCZENIE

Wybrane aspekty innowacji we współczesnym przedsiębiorstwie

Celem artykułu jest ukazanie istoty innowacji, sposobów zarządzania nimi w przedsiębiorstwach, a także możliwości wykorzystania odpowiedniej metody w budowaniu innowacyjności organizacji. W artykule wykorzystano przegląd dostępnej literatury, opracowań i raportów z zakresu innowacji i zarządzania.

Słowa kluczowe: Innowacyjność, przedsiębiorczość, produkt, innowa-cja w przedsiębiorstwie.

S

UMMARY

Selected aspects of innovation in the modern enterprise

The aim of the article is to show the essence of innovation, the man-agement practices in companies, as well as the possibility of using the right methods to build innovative organization. The article uses a review of the available literature, studies and reports on innovation and management.

Keywords: Innovation, entrepreneurship, product innovation in the enterprise.

W dokumencie PRACE NAUKOWE (Stron 66-75)