W m iarę w zrostu ludn ości i rozd rob n ien ia w ła sn o ści gru n tow ej , w n aszym zaś k ra ju szczegó ln ie z p o stęp ującą deteryora- c y ą klim atu w sk u tek niszczen ia lasów gó rsk ich , sp raw a r e g u la c y i w ó d i m elioracyj, k tó ra w m yśl §. 18 statutu k ra jo w e g o stanow i jed n e z n ajw ażn iejszych agen d S e jm u , n ab iera coraz w ię k sze g o znaczenia. T o też odnośna ru b ryk a w yd atk ó w , k tó ra przed la ty dziesięciu sta n o w iła zaled w ie znikom ą c y frę 3.500 (w. r. 1880), d o się g ła w b u d żecie k ra jo w ym na ro k 1861 pow ażn ej su m y 234.786 zł. w . a ., k tó ra w porów n an iu z rub. X I I I w y d a tk ó w r. 1890 w sum ie 204.770 zł. w . a. p rzed staw ia w zrost 36.016 zł. w . a. c zy li i4.6°/0. S to p n io w e podn oszen ie w y d a tk ó w w tej ru b ry c e , k tó ra je st w yrazem p o w o li b u d ząceg o się zrozum ienia potrzeb e kon om iczn ych k ra ju , je st tem bardziej p o c ie sz a ją c e m , że w y d atk i łożon e na ten d zia ł g osp od arstw a k ra jo w e g o są p a r e x c e l len ce in w estycyjn e, k ażd y cent k ra jo w y p o c ią g a za sob ą ta k i sam n a k ła d z skarbu pań stw a i od in tereso w an ych w ła ścic ie li gruntów , a w dodatku pieniąd z o b raca n y na ro b o cizn ę dostaje się w ud ziale k la sie ludności pracującej i z a ro b k u ją c e j, pobudzając ją zarazem do p iln o ści, oszczędności i staran n ie jszego g o sp o
darstw a.
R e g u la c y e w ód i m elio racy e dadzą się p o d zielić na p od sta w ie ich w ażn ości dla dobra p ub liczn ego, dalej u staw i ro zpo rzą dzeń norm ujących udział p ań stw a, kraju i in tereso w an ych w ła ś c i cie li g ru n tó w w kosztach, w reszcie u ch w a ł sejm o w ych p o w zięty ch w tej m ierze na trzy k a te g o r y e :
1. D o 1 k a te g o r y i n ależą rze k i gran iczn e i sp ław n e, które na pod staw ie p ostan ow ień cesarsk ich z d. 30. p aźd ziern ika 1830, i z d. 11. listo p ad a 1861 m ają b y ć regu lo w a n e w y łą c z n ie na koszt skarbu p a ń s tw a : W is ła z d op ływ am i, g ra n iczn ą P r z e m s z ą , D u najcem (od Z g ło b ic do u jścia), W is ło k ą (od M ielca do ujścia)
pów) i inne m niejsze rzek i stan o w iące g ra n icę od stro n y W ę g ie r i R o s y i.
2. D o drugiej k a te g o r y i r z e k , k tó ry c h r e g u la c y a w y m a g a zn aczn iejszego n ak ład u ze skarbu p ań stw a i w m yśl ustępu d ru gieg o §. i p ań stw o w ej u sta w y m elioracyjn ej (z d. 30 czerw ca 1884 D z. u. p. 1. 116) m oże b y ć p rzep row ad zon ą w drodze o so b n ych u staw p a ń stw o w y ch , dadzą się z a lic z y ć w sz y s tk ie w ięk sze rze k i k a rp a ck ie, do k tó ry c h odnoszą się u ch w a ły sejm ow e z d. 17. p aźd zier n ika 1884 p o w zięte w sk u tek p ow odzi z te g o roku, a m ia n o w ic ie :
aj d o p ły w y W i s ł y : 1) S o ła, 2) S k a w a . 3) R a b a , 4) D u n a
je c (od Z g ło b ic w górę), 5) B ia ła , 6) W is ło k a , (od M ielca w górę), 7) W is ło k , 8) S an fod J aro sław ia g ó r ę ) ;
b) 9) g ó rn y D n i e s t r z d o p ły w a m i: 10) S t r y j , 11) Ś w ic a
12) Ł o m n ica , 13) B y s tr z y c a so ło tw iń sk a , 14) B y s tr z y c a nadw ór- n ia ń s k a ;
c) 15) P r u t z d o p ły w e m : 16) Czerem oszem .
D o drugiej k a te g o r y i m elioracyj w yp a d n ie ta k że za lic zy ć osuszenie i naw odn ien ie n a jro zleglejszych w kraju b a g ie n nad- d n ie strza ń sk ich , k tó re g o w yk o n a n ie w y m a g a ć b ęd zie rów n ież znacznejszej p o m o cy p a ń stw a , a tem sam em w yd a n ia osobnej u sta w y p ań stw o w ej.
3. D o 3-ciej w reszcie k a te g o r y i n ależą w ła ściw e p rzed się b io rstw a m elio racyjn e podpadające pod p o stan ow ien ia w zm ia n k o w anej państw ow ej u sta w y m elio racy jn e j, a m ian ow icie w m yśl program u W y d z ia łu k ra jo w e g o p rzed staw ion ego Sejm o w i w sp ra w ozdaniu m elioracyjn em z r. 1884 i 1886:
a) re g u la c y a n izin n ych d o p ły w ó w W is ły w raz z u po rząd k o
w aniem tra sy w a łó w W is ł y i jej g ó rsk ich d opływ ów , zo stających pod p ieczą rząd ow ą m ięd zy K ra k o w e m a Z aw ich o stem ;
b) re g u la c y a w ód w półn ocn o-w sch od n iej części kraju, k tóre
za b agn iają zn aczn e o b szary, m ian o w icie B u g u z P e łtw ią i S ty ru z d o p ły w a m i;
c) r e g u la c y a n a jn ieb ezp ieczn iejszych g ó rsk ich i p o d g ó rsk ich
p o to k ó w w p ad ają cy ch do d o p ływ ó w W is ły i D niestru, tudzież do P rutu i C zerem osza, w raz z potrzebn em i zabudow aniam i i zale- sieniam i.
d) w re szcie u p orząd kow an ie p o d o lskich d o p ły w ó w D niestru
w ra z z ew entualnem i m eiioracyam i, m ającem i na celu p o p raw ien ie klim atu (zalesien ia, b u d o w a Zbiorników w ód i n aw od n ien ia na w ię k sz ą skalę).
O b ok ty ch trzech g łó w n y c h k a te g o ry j re g u la cy j w ód i me- lio racyj ,' k tó re w ym a g a ją w sp ó łd ziałan ia czyn n ikó w u sta w o d a w czych , zasłu gu ją ta k że na w zm ian kę ta k zw an e „d rob n e m eliora- c y e “ (kleinere Meliorationen), re g u la c y e m niejszych potoków , o s u szenia, d ren ow an ia i naw o d n ien ia, któ re m ają w p raw d zie ty lk o znaczenie lo k a ln e , je że li je d n a k p od ejm yw an e są siłam i zbioro- w em i lub ja k o p rzy k ła d w p ły w a ją zach ęcająco do p rze p ro w ad ze nia m elioracyj w pew nej o k o licy , otrzym ać m ogą odpow iedn i za siłe k z państw ow ej a o b ecn ie już i z krajow ej d o tacyi m elio racyjn ej.
S p ra w ą re g u la c y i rzek p i e r w s z e j k a t e g o r y i t. j. spław - n ych i g ra n iczn y ch zajm ow ać się Sejm m oże, choć do ko sztó w tej r e g u la c y i się nie p rzy czyn ia , na p od staw ie §. 19 statutu k r a jo w e g o i rze czy w iśc ie też po pow odzi w r. 1884 p o w zią ł Sejm
w ażn ą rezo lu cyą w sp raw ie p rzysp ieszen ia r e g u la c y i ty ch rzek i o b jęcia d a lszych przestrzeni pod o p iekę pań stw a. M imo tej re- zo lu cyi je d n a k r e g u la c y a rzek sp ław n ych , ta k ja k daw niej, len iw o postępuje, mimo w y ra źn e g o p ostan o w ien ia ce sarsk ieg o z r. 1861, że ma b y ć w cią g u lat 20 t. j. do r. 1881 ukończoną, d alek ą jest od w yk o ń czen ia , a n aw et podobno i p rojekt tech n iczn y co do r e g u la c y i gran iczn ej W is ły , k tó ry ma b y ć w sp ó ln ie z rządem ro syj skim u ło ż o n y , jeszcze nie został u stalon y. Z tych p ow od ów coroczn ie p raw ie w p ły w a ją na stó ł obrad Sejm u p e ty c y e gm in i obszarów' d w orskich ża lą cych się na zniszczenia, ja k ie rzeki zo stające pod w y łą cz n ą p ieczą rządu w yrząd zają przez zryw a n ie gruntów , a k o m isya g o sp o d a rstw a k ra jo w eg o , która do za ła tw ie nia tych podań je st p o w o ła n ą , w id zia ła się w roku b ieżą cym sp o w od o w an ą w spraw ozdan iu sw em „w y r a z ić oczekiw an ie, że re g u la c y e lo kaln e rz e k n ie sp ła w n y ch podejm ow ane p rzy p om o cy p a ń s tw o w e g o funduszu b u d o w li w o d n y c h , nie p rzyn io są uszczerbku w r e g u la c y i doln ych przestrzeni ty ch r z e k , zo stających pod w y łączn ą p ieczą p a ń stw a , dki k tó ry ch w łaśn ie ten fundusz p a ń stw o w y je st p rzezn aczo n y. K o m is y a ma tu p rzed ew szy stk iem na m yśli dolną przestrzeń S a n u , sk ąd często w p ły w a ją pe t y c y e do Sejm u i W y d z ia łu kra jo w e g o o zabezp ieczen ie b rze gó w rzek i w przestrzeni gran iczn ej m ięd zy K u r y łó w k ą a K o p k a m i, niem niej też w p o w ie cie T arn obrzeskim w zd łu ż bu d u jących się obecn ie w ałó w sa n o w y c h “ .
A szk o d a w ielk a , że ta k ie r z e k i, ja k W is ła i D niestr, któ re m o g ły b y się stać dla kraju w aż nem i arteryam i kom u n ikacyjn em i, w sk u tek zan ied ban ia nie są zdolne do spław u. Ze zaś p rzez odpo- w ied ne u reg u lo w an ie obie te rzek i m ogą b y ć uspław ione, do
wo-dzi najlepiej m ała g ra n iczn a P rzem sza, której re g u la c y ą dla u d o go d n ien ia sp ław u w ę g la do K r a k o w a pruskim w ła ścicielo m k o palń oba rząd y, a u stry a c k i i pruski, z w zo ro w ą sy sty m a ty c zn o ścią już p rzep ro w ad ziły .
N ajw ażn iejszą dla kraju a zarazem n ajw ięcej n akład u w y m a g ają cą je st r e g u la c y a p o w y ż e j w ym io n ych szesn astu rzek d r u g i e j k a t e g o r y i , ta k zw an ych n iesp ław n ych , które, w y p ły w a ją c z K a r pat, to czą z w ie lk ą g w a łto w n o ścią ogrom n e ilości żw iru i kam ien i, a w d olin ach W is ły , D n iestru i P ru tu pow odują n ajw iększe k lę sk i pow od ziow e.
R e g u la c y ą ty ch rze k z a in ic y o w a ł Sejm w r. 1884, w o tu jąc na ten cel w drodze u sta w y dotąd n iesan kcyon ow an ej sumę 3,500.000 zł. w. a. M in isterstw o ro ln ictw a zajęło się też w y p ra c o w aniem planów , k tó ry c h k o szty w części (40°/,,) p o k r y ł fundusz kra jo w y , a n aw et w r. 1885 w y s tą p ił rząd w R a d z ie p ań stw a z osobnym projektem u sta w y , p rzy zn a jący m na re g u la c y ą 14 n a szych k a rp ack ich 6o°/0 za siłe k ze skarbu państw a. N a ty ch je d n a k d o b rych ch ęciach sk o ń czy ła się na razie cała a k c y a regu lacyjn a, g d y ż p ro jek t ten u sta w y w R a d zie państw a w ca le nie p rzy sze d ł pod obrad y, a p rzew ó d cy d e le g a c y i, te o re ty c y — p ro feso rzy d y scyp lin p raw n iczych , k tó rym ani stosun ki i p o trze b y k ra ju , ani istota i cel re g u la c y i, nie są dostatecznie znane, w yra źn ie p rzy sp osob n ości, m ian ow icie p rzy om aw ianiu k w e s ty i k o n w e rs y i d łu g ó w k ra jo w y ch , o ś w ia d c z y li. że z sp raw ą r e g u la c y i rze k w cale nie sym p atyzu ją.
D op iero w roku b ie żą c y m ze p ow odu poruszonej przez m inisterstw o ro ln ictw a re g u la c y i Ł o m n ic y zajęła się tą sp ra w ą g o ili- w ie k o m isya gospodarstw a, k rajo w ego , a referen t k o m isyjn y, p rezes sejm ow ej unii k o n s e rw a ty w n e j, b y ł y M a rsza łe k Jan hr. T a r n o w s k i, k tó ry ja k o p ra k ty c z n y g o sp o d arz całkiem trafn ie na rzecz się za p a tru je, za p ro p o n o w ał S e jm o w i rezo lu cyą w zy w a ją cą rząd d o b e z z w ł o c z n e g o p od jęcia r e g u la c y i rze k k a rp ack ich .
M o ty w a tej re zo lu cy i brzm ią n astępująco :
„M niej p om yśln ie p rzed staw ia się k w e s ty a re g u la c y i rzek k a rp a c k ic h , w yw o ła n a w y le w a m i rzek w r. 1884, której to regrn- la c y i d om agał się W y s o k i Sejm w ca ły m szeregu u ch w ał p o w zię ty ch na dniu 17. p aźd ziern ik a 1884.
J a k b ow iem z przeprow ad zonej m ięd zy W y d z ia łe m krajow ym a c. k. rządem ko resp o n d en cyi okazu je się , n ie ty k o sp ra w a ta mimo u p ły w u lat sześciu nie p ostąp iła n ap rzó d , ale nadto c. k. m inisterstw o roln ictw a, p rzy c h y la ją c się częściow o do w n io sk ó w W y d z ia łu k ra jo w e g o i c. k. n am iestn ictw a, w przed m iocie regu
-la c y i jedn ej z rzek k a r p a c k ic h , redukuje udział skarb u p ań stw a w k o sztach z 6o°/0 p ro p o n o w an ych w rząd ow ym p ro jek cie u staw y p rzed ło źyn ym w r. 1885 R a d z ie p ań stw a p o czą tk o w o na 40n/0, ob ecn ie zaś na 5 O ° / 0 , w ym ierza jąc p rzytem za siłe k nie z o g ó ln ych funduszów p a ń s tw o w y c h ; lecz z stosun kow o szczu p łeg o funduszu m elioracyjn ego.
K o m is y a g o sp o d arstw a k ra jo w e g o aprobuje w zu p ełn o ści zajęte w tej sp raw ie zasadn icze stan ow isko W y d z ia łu kra jo w eg o , k tó ry , na p od staw ie ustępu d ru gieg o §. 1 p ań stw ow ej u sta w y m elioracyjn ej, dom aga się od rządu p rzep ro w ad zen ia re g u la c y i rzek k a rp ack ich w drodze u staw o d aw stw a p a ń stw o w eg o p rzy ta kim za siłk u skarbu pań stw a, ja k to sam rząd w roku 1885 p r o p on ow ał.
N ajprzód bow iem unorm ow any p ań stw o w ą u staw ą m eliora cyjn ą w ym iar za siłk u p a ń stw o w eg o je st z b y t szczu p ły, a b y p rzy takiej p o m o cy pań stw a k o szto w n e r e g u la c y e rzek g ó rs k ic h m o g ły b y ć p rze p ro w ad zo n e ; p ow tóre g d y b y n aw et kraj z d e c y d o w a ł się p rzy jąć p ro p o z y c y ą m in isterstw a ro ln ictw a , to p rzy o becn ym stanie p ań stw o w eg o funduszu m elioracyjn ego, g d z ie w o g ó le około 5,400.000 zł. w. a. je st do d y s p o z y c y i, p rzy p om ocy te g o fund u szu b y ła b y m ożliw ą do p rzep row ad zen ia r e g u la c y a zaled w ie 2 rzek k a r p a c k ic h , a dalsza a k c y a około w ła ś ciw y c h robót m e lio racy j n ych, dla k tó ry ch rzeczo n y fundusz został utw orzonym , m u siałaby b y ć zupełnie w strzym aną.
W u w zględ n ien iu ty ch w łaśn ie o k o liczn o ści, p rzep ro w ad ziło ju ż c. k. m inisterstw o ro ln ictw a c a ły szereg re g u la cy j rze k g-ór- skich w A lp a c h , w drodze o so b n ych ustaw p a ń stw o w y ch p rzy 6o"/0 a w y ją tk o w o n aw et i w yższym udziale skarbu państw a. (A d y g a , D raw a , r e g u la c y a w ód w T yrolu )
Z p o w y ż s z y c h p o w o d ó w u w aża k o m isya go sp o d arstw a k ra jo w e g o za w skazan e, p rzyp o m n ieć rząd o w i tę w ażn ą dla kraju sp raw ę w drodze zam ieszczonej poniżej r e z o lu c y i, m ającej na celu przynajm n iej stopniow e przep row ad zenie r e g u la c y i naszych rzek k a rp a ck ich na zasadach przez c. k. rząd w r. 1885 p ro p o n o w a nych. C oraz trudniejsze bow iem w arunki ro ln ictw a w y m a g a ją spiesznej a k c y i k o ło p od n iesien ia w szy stk ich g ałę zi g-ospodarstwa kra jo w eg o , i to a k c y i w szerszych ro zm ia ra c h , ja k ą ty lk o p ań stw o pod jąć m oże, a ja k ą też rząd y sąsiednich p ań stw już p o d jęły. P o m ijają c P r u s y i inne pań stw a n ie m ie c k ie , d ość tu ty lk o w sk a za ć na W ę g r y . K r a j ten w ciągu lat dw udziestu, mimo o gro m n ych n akład ów na przem ysł, w y d a ł w ed le urzędow ej publi- k a c y i m in isterstw a ro ln ictw a z r. 1890 n. p. na r e g u la c y ą D unaju
i d o p ływ ó w R a b y , D ra w y , T em es i B e g i, w raz z o b w ało w an ia m i i kan ałam i osuszającym i i n aw odn iającym i, o k rą g ło 42,000.000 zł., a na r e g u la c y ą i o b w ało w an ie C isy . z d o p ły w a m i, oraz m eliora- c y ą d o lin y tej rze k i 97,000.000 zł., razem 139 m ilionow “ .
R e z o lu c y a ko m isyi g o sp o d a rstw a k ra jo w e g o p rzy ję tą też zo stała przez Sejm (d. 15. listop ad a 1850) z p o p ra w k ą p o sła D r. R u - to w sk ie g o , żąd ającą od rządu b e zzw ło czn e g o w yk o n a n ia system a tyczn ej re g u la c y i rzek k a rp a c k ic h oraz w yje d n an ia w drodze k o n stytucyjn ej 60"/o za siłk u p a ń stw o w e g o na te re g u la c y e , a to Zgo dnie z przed łożen iem rządow em w niesion em w r. 1885 do R a d y państw a.
D op iero w ostatniej se sy i w szed ł Sejm na d ro g ę p rak tyczn ą , bo u ch w alił na p osied zeniu z d. 27. listo p ad a 1890. dw a w ażn e p ro jek ty ustaw , przed łożon e przez W y d z ia ł k ra jo w y , o r e g u la c y i d w óch rzek k a rp ack ich , m ianow icie o r e g u la c y i rze k i B i a ł y z do p ły w a m i i uzupełn ien iu o b w ało w an ia p ra w e g o b rzeg u D u n a j c a , tudzież o zabudow aniu p o to k ó w g ó rsk ich w dorzeczu Ł o m n i c y .
P ro je k t re g u la c y i B ia ły , sp orząd zon y w czę ści p rzez c. k. s e k c y ą p rze m y sk ą dla zabu d ow ań p o to k ó w g ó r s k ic h , w części zaś przez k ra jo w e biuro m elioracyjn e, obejm uje c a łe dorzecze rzeki B ia ły w raz z p raw y m b rzegiem D u n ajca łącznej d łu g o ści 151., k ilo m etró w obu rzek i ro z cią g a się na w ie lk ą przestrzeń kraju od g ra n ic y w ę g ie rsk ie j na dziale w ód k a rp ack im aż do g ra n ic y K r ó le s tw a P o ls k ie g o pod O patow cem .
O dp ow ied n io do trzech g łó w n y c h celó w r e g u la c y i, m iano w ic ie : zatrzym an ia żw iru i kam ien i w g ó ra c h , ochron y b rzegó w od p o d ry w a n ia , zabezp ieczen ia szero k ich rów n in w dolnym b iegu B ia ły i D u n ajca od p o w o d z i, zam ierzone są trzy k a te g o r y e robót na ty c h rzekach :
1. zabu d ow an ie n ajszk o d liw szych p o to kó w g ó rsk ich w p ad ają c y c h do B ia ły p o w yżej G ry b o w a (w ed le projektu c. k. s e k c y i dla zabu dow ań p o to k ó w g ó rsk ich );
2. zabezp ieczen ie tam am i i opaskam i b rze g ó w B ia ły w jej śro d k o w y m i dolnym b ie g u p rzy zastosow aniu p rzek o p ó w dla sp rostow an ia kieru n ku rzek i i p o g łę b ie n ia ło ż y s k a (w łaściw e ro b o ty r e g u la c y jn e ) ;
3. o b w ało w an ie d oln ego b ie g u B ia ły m ięd zy la r n o w e m a uj ściem do D u n ajca, tudzież uzu p ełn ien ie o b w ało w an ia p raw eg o b rze g u D u n ajca od mostu k o le i K a r o la - L u d w ik a w B o gu m iło w i- cach do ujścia do W is ły . (O sta tn ie d w ie k a te g o r y e robót objęte są projektem biura m elioracyjn ego). Jest to w ięc p ie rw sz y p ro je k t re g u la c y jn y p rzed staw io n y przez W y d z ia ł kra jo w y, k tó ry ma
na celu u p o rząd k o w an ie c a łe g o system u w ód na zn a czn ych o b szarach k ra ju , a w ed le opinii W y d z ia łu k ra jo w e g o odpow iad a w szelkim w ym ogom go sp o d arczym i te c h n icz n y m , oraz u w z g lę dnia najnow sze w y n ik i bad ań i dośw iad czeń w zak resie bud ow n i ctw a w odnego.
W p ro jek to w a n ych ro b o tach in teresow an e są p raw ie całe trz y p o w ia ty : g r y b o w s k i, tarn o w sk i i d ąb ro w sk i, oraz p o ło w a p o w iatu m ie le ck ie g o p o ło żo n a po le w y m b rze g u W is ło k i, do której w ie lk ie w o d y D un ajca p rzy n a d zw ycza jn ych w ezbran iach dochodzą. L ic z b a gm in i obszarów in teresow an a bezpośredn io w zam ierzonem p rzed sięb io rstw ie w y n o si, p rzy w yłą cze n iu p o w iatu m ielsk iego i dolnej części P o w iś la w p o w iecie dąbrow sk im :
a) w p o w iecie dąbrow skim 53 gm in z ludn ością 25.230
b) „ brzeskim 2 „ „ 1.468
c) „ tarn ow skim 37 „ „ 44-713
d) „ g ry b o w sk im 40 „ „ 23.364
R a z e m 132 gm in z ludn ością 94.775 m ięd zy którem i znajduje się jedno w ięk sze m iasto T arn ów , m ia sto p o w iato w e G ry b ó w , oraz 5 m n iejszych m iasteczek (Ż ab n o , T u ch ó w , G rom n ik, C ię żk o w ice i B o b o w a).
G ru n ty położone w dolinie B ia ły i D u n ajca są najlepszej ja kości, zaszacow an e do n a jw y ższy ch k la s k a ta straln ych (z czy sty m dochodem 10 do 11 zł. z m orga) i zostają pod in ten syw n ą kulturą. N a obszarach d w orskich w yk o n u ją się bardzo liczn e m elio racye lo kaln e, ja k d ren ow an ie a n aw et sztuczne naw odnienie, kultura roślin p astew n ych dla u trzym an ia odpow iedniej ilo ści inw entarza przew ażnie je st już zap ro w a d zo n ą , a w ostatnich latach rozszerza się coraz bard ziej także u praw a roślin h an d lo w ych : chm ielu, bu rak ó w cu k ro w y ch i c y k o ry i. T ej ja k o śc i gruntu i in ten syw ności k u ltu ry o d p ow iad a też siła p o d atkó w in tereso w an ych gruntów , g d y ż sam n. p. p o w ia t tarn ow sk i o p ła ca około 190.000 zł. p od at k ó w bezp ośred n ich (w r. 1888 w y so k o ść p rzy p isa n y ch p o d atkó w bezp ośred n ich w yn o siła 189.818 zł. 54 ct.).
Im w ię k sza jed n ak urodzajność ziem i i staranniejsza upraw a, tem d o tk liw sze są szkod y, ja k ie objęte p rojektem re g u la cyjn y m rzeki, przez p o d ryw an ie b rzeg ó w , za sy p yw a n ie gru n tów żw irem i w y le w y w yrzą d za ją Jed n orazow y bow iem ty lk o w y le w B ia ły i D u n ajca w r. 1884 w y rz ą d z ił szkod ę na 1,618.966 zł. w . a., tak, iż ta sum a szkód p o w o d zio w y ch d o ró w n yw a p raw ie całem u n a k ła d o w i na r e g u la c y ą i o b w ało w an ie (1,635.000 zł. w. a.).
N iem niej w ie lk ie są tak że straty, ja k ic h coroczn ie doznają w ła ś c ic ie le p rzez zry w a n ie gru n tó w n ad b rzeżn ych oraz z a s y p y w an ie ż w ir e m , k tó ry c h w arto ść p rzy ob ecn ym stanie zd ziczałego ło ży sk a B ia ły p rzed staw ia, w ed le obliczeń W y d z ia łu k ra jo w eg o , p o w ażn ą sum ę 1,554.000 zł. wa. Już te dw ie c y fry , p rzen o szące p raw ie w dw ójnasób k o szty p ro jek to w a n ych robót, dow odzą d ostateczn ie u żyteczn ości publicznej i n a g ło ści proponow an ej przez “W y d zia ł k ra jo w y r e g u la c y i, o k tó rą w ła ś cie le g ru n tó w in tereso w an ych od lat siedm dziesięciu, mimo zn aczn ych n akład ów , p rzy rozdrobnieniu sił i d o ry w c z y ch robotach, nadarem nie się ku sili. T em donioślej- szem zaś dla dobra p u b liczn eg o i ro ln ik ó w in tereso w an ych je st to zam ierzone dzieło, ile że przez w yk o n a n ie p ro je k to w a n ych b u dow li m ają b y ć zabezp ieczo n e w ażn e k o m u n ik a cy e p ań stw o w e i p o w iato w e (koleje, d rogi i m osty), u ła tw io n y sp ła w k am ien ia b u d o w la n eg o i p ro d u k tó w d rzew n ych , odw odn ien ie gru n tó w p o d le g a ją cych zalew om i um ożliw ien ie n aw od n ien ia w o k o lic y T a r now a, a w reszcie podn iesien ia chow u b y d ła w p o w iecie G-rybo- w skim , w sk u te k czego zam ierzona re g u la c y a p rzed staw ia się z a razem ja k o w ie lk a m elio racy a całej d olin y B ia ły i p raw eg o b rze g u D un ajca.
Z p o w y ższy c h pow odów , tudzież ze w zg lę d u na p o trzebę ochron y w y k o n a n y ch ju ż m elioracyj w p o w iatach T arn o w skim , D ą b ro w sk im i M ieleckim , m ian ow icie n a Ż ab n icy, k a n a le Z y b li- k ie w icza , N o w ym i S ta rym B rn iu , k tó re m o gą b y ć łatw o n a ra żone n a zn iszczen ie p rzez w y le w D u n ajca i B ia ły , uzn ał Sejm zap atryw an ie W y d z ia łu k ra jo w e g o co do w ażn o ści i n a g ło śc i za m ierzon ego p rzed sięb io rstw a w całej ro z cią g ło śc i za uzasadnione. Co do k w e s ty i finansow ej, k o m isya g o sp o d a rstw a k ra jo w e g o za zn a czy ła , że sum a ko sztó w c a łe g o p rzed sięb io rstw a o b liczo n y ch n a 1,789.000 zł. w . a. je st bard zo w y s o k a ; z drugiej stro n y je d n a k p rzy zn a ła, że ta k o lbrzym ie dzieło, ja k ie p ro jek ty W y d z ia łu k r a jo w e g o i m in isterstw a ro ln ictw a obejm ują, w y m a g a ć m uszą zna czn y ch n a kład ó w , je ż e li ro b o ty m ają b y ć racyonaln ie. i od p o w ie dnio ce lo w i p rzeprow ad zon e. Z a zn a czyła też p rzy tej sposobn ości kom isya, że p rzy ję te do k o szto ry su ce n y je d n o stk o w e są znaczn ie niższe od g a lic y jsk ic h cen fiska ln ych , co daje rękojm ię o szczę d n ego p row ad zen ia robót, oraz, że c a ły k o szto rys je st ta k szcze g ó ło w o o p raco w an y, iż nie zach od zi o b aw a rozczarow ań p r z y w yk o n an iu i p rzek ro czeń sum k o szto ry so w y ch , ja k się to n ie ste ty z b y t często zd arzało p rzy r e g u la c y i rzek alp ejsk ich ze szko d ą dla całej a k c y i re g u la cyjn e j w państw ie.
Ze w zględ u na ta k w yso k ą sum ę ko szto ryso w ą, oraz w ie lk i rozm iar robót, k o m isya go sp o d arstw a k ra jo w e g o w y r a z iła zdanie,