4.1. Organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej w placówkach
4.1.2. Rola specjalistów zatrudnionych w ramach pomocy psychologiczno-
psychologiczno-pedagogicznej w placówkach przedszkolnych Za organizację pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiedzialny jest dy-rektor placówki, a udzielać jej mają nauczyciele, wychowawcy oraz specjaliści, wśród których wyróżnić należy psychologów, pedagogów, logopedów, doradców zawodowych oraz terapeutów pedagogicznych300. Wszyscy specjaliści realizują za-dania, które zostały wyznaczone przez dyrektora placówki, prowadzą wspólnie z innymi nauczycielami zajęcia edukacyjne, realizują program działań, udzielają po-mocy nauczycielom w doborze metod i form pracy z dzieckiem. Dyrektor przedszkola w ramach pomocy psychologiczno- pedagogicznej powinien zapewnić dzieciom warunki do edukacji, sprzęt specjalistyczny środki dydaktyczne,
298 § 2 ust. 3, § 6 ust 5-6 § 28 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szko-łach i placówkach (Dz. U. z 2017 r., poz. 1591)
299 § 28 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2017 r., poz. 1591).
300 K. Marciniak-Paprocka, Zmiany wprowadzone w organizacji i udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicz-nej uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi po 30 kwietnia 2013 roku, „Student Niepełnosprawny.
Szkice i Rozprawy” 2013, z. 13(6), s. 80.
dostosowane do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i psychofizycznych dziecka posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego301.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedago-gicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach osobami, które mogą wystąpić z inicjatywą pomocy dla ucznia są: rodzice ucznia, nauczyciele bądź wy-chowawcy, poradnia psychologiczno-pedagogiczna, asystent edukacji romskiej oraz pomoc nauczyciela, pielęgniarka szkolna bądź środowiskowa, pracownik socjalny, asystent rodziny oraz kurator sądowy302. W nowelizacji tego rozporządzenia zostały bardzo jasno przedstawione zadania pedagoga i psychologa, logopedy, doradcy za-wodowego, także terapeuty pedagogicznego. Rozporządzenie wskazuje, iż do zadań pedagoga i psychologa w przedszkolu, szkole i placówce należy w szczególności:
1) prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów, w tym diagnozo-wanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możli-wości psychofizycznych uczniów w celu określenia przyczyn niepowo-dzeń edukacyjnych oraz wspierania mocnych stron uczniów,
2) diagnozowanie sytuacji wychowawczych w przedszkolu, szkole lub pla-cówce w celu rozwiązywania problemów wychowawczych oraz wspiera-nia rozwoju uczniów,
3) udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowied-nich do rozpoznanych potrzeb,
4) podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych proble-mów dzieci i młodzieży,
5) minimalizowanie skutków zaburzeń rozwojowych, zapobieganie zabu-rzeniom zachowania oraz inicjowanie różnych form pomocy w środowi-sku szkolnym i pozaszkolnym uczniów,
6) inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sy-tuacjach kryzysowych,
301 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad udzielania i orga-nizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej. (Dz. U. Z 2017r. poz. 1591).
302 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2013 roku w sprawie zasad udzielania i orga-nizacji po-mocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, Dz. U. nr 0 z 2013 r., poz. 532.
7) pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidu-alnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów,
8) wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej303. Odnosząc się do działań logopedy w przedszkolu, szkole i placówce rozporzą-dzenie wskazuje, że jego zadaniem jest:
1) diagnozowanie logopedyczne, w tym prowadzenie badań przesiewowych w celu ustalenia stanu mowy uczniów,
2) prowadzenie zajęć logopedycznych oraz porad i konsultacji dla uczniów i rodziców w zakresie stymulacji rozwoju mowy uczniów i eliminowania jej zaburzeń,
3) podejmowanie działań profilaktycznych zapobiegających powstawaniu zaburzeń komunikacji językowej we współpracy z rodzicami uczniów, 4) wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych
specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
W § 26 rozporządzenia normuje się zadania terapeuty pedagogicznego okre-ślając je jako:
1) prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub specyficznymi trudnościami w uczeniu się,
2) prowadzenie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym,
3) podejmowanie działań profilaktycznych zapobiegających niepowodze-niom edukacyjnym uczniów, we współpracy z rodzicami uczniów,
4) wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej304.
303 § 23. Rozporządzenia MEN z 30 kwietnia 2013 roku w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. nr 0 z 2013 r., poz. 532).
304 §24, i 26 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2013 roku w sprawie zasad udzielania i organizacji po-mocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, Dz. U. z 2013 r., poz. 532.
Wzajemna współpraca powołanych członków zespołu, udzielających wsparcia podczas różnorodnych form pracy z dzieckiem jest efektywna wtedy, gdy angażuje wszystkie osoby wchodzące w skład zespołu. Gwarancją osiągnięcia jak najlepszego sukcesu – na miarę możliwości indywidualnych dziecka, któremu pomoc jest udzie-lana jest to by wszyscy członkowie zespołu wykorzystywali swoje kompetencje i wiedzę w celu zrealizowania planu pomocy. Praca zespołowa ułatwia ujednolice-nie działań na linii przedszkole-dom – inne instytucje biorące udział w realizacji wsparcia. Rozeznanie wszystkich osób w sytuacji dziecka powoduje, że wszyscy po-winni być zgodni co do zakresu i sposobu dostosowania wymagań edukacyjnych, wynikających z rozpoznanych potrzeb i możliwości dziecka i jego rodziny. Źródłem informacji nie powinna być tylko obserwacja, wydana opinia czy orzeczenie, ale opi-nia specjalistów pracujących w placówce, wywiad z rodzicami oraz innymi oso-bami/instytucjami (pracownik socjalny, asystent rodziny, kurator sądowy) mają-cymi kontakt z dzieckiem. Wnikliwa analiza całej dokumentacji będzie podstawą do ustalenia zakresu pomocy i wsparcia. Wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjo-nowania dziecka305 powinna uwzględnić: rozwój fizyczny dziecka, rozwój intelektu-alny i rozwój społeczno-emocjonintelektu-alny. Zwiększać powinna także ocenę dotyczącą mocnych stron dziecka, predyspozycji oraz zainteresowań i uzdolnień. Zakres wsparcia i pomocy zaplanowany przez powołany zespół, powinien odpowiadać in-dywidualnym potrzebom edukacyjno- terapeutycznym, wskazywać bariery i ogra-niczenia utrudniające funkcjonowanie w przedszkolu, a także efekty podejmowa-nych działań w celu przezwyciężenia trudności306.
Od 2016 roku w rozporządzeniu wprowadzony został zapis, iż w przedszko-lach ogólnodostępnych, innych formach wychowania przedszkolnego, do których uczęszczają dzieci z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, z niepełnosprawno-ściami sprzężonymi, od 1 stycznia 2016r. zatrudnia się dodatkowo: nauczycieli po-siadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej w celu współorganizowa-nia kształcewspółorganizowa-nia uczniów niepełnosprawnych lub specjalistów, lub asystenta nauczy-ciela, lub pomoc nauczynauczy-ciela, z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych
305 §6 ust. 10 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowa-nych społecznie i zagrożoniedostosowa-nych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1578).
306 Ibidem.
w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Zgodnie z dotychczasowymi regulacjami powyższych specjalistów wspomagających pracę z uczniami z pozosta-łymi niepełnosprawnościami można zatrudnić w szkole za zgodą organu prowadzą-cego307.
Współpraca z poradnią psychologiczno-pedagogiczną, w tym poradnią specja-listyczną gwarantuje profesjonalne wsparcie w rozwiązywaniu problemów eduka-cyjno-wychowawczych poprzez prowadzenie działań diagnostycznych, terapeu-tycznych, wydawanie opinii i orzeczeń, a także realizację działań profilaktycznych.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicz-nych, w tym publicznych poradni specjalistycznych stwierdza, że: do zadań poradni należy:
1) diagnozowanie dzieci i młodzieży,
2) udzielanie dzieciom i młodzieży oraz rodzicom bezpośredniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
3) realizowanie zadań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki, w tym wspieranie na-uczycieli w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych, 4) organizowanie i prowadzenie wspomagania przedszkoli, szkół i placówek w zakresie realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuń-czych308.
Na mocy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2015 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek309, od 1 stycznia 2016 r.
placówki doskonalenia nauczycieli, poradnie psychologiczno-pedagogiczne oraz biblioteki pedagogiczne obowiązkowo prowadzą kompleksowe wspomaganie przedszkoli.
Każda placówka (ogólnodostępna, integracyjna i specjalna) ma obowiązek za-pewnienia każdemu dziecku obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych,
307 J. Rafał-Łuniewska, Zmiany warunków organizowania kształcenia specjalnego, Warszawa 2015, s. 8.
308 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad dzia-łania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych, Dz. U. 2013, poz. 199.
309 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2015 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek, Dz. U. z 2015 r., poz. 1214.
zajęć rewalidacyjnych oraz pomocy psychologiczno-pedagogicznej w tym w szcze-gólności realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjal-nego poprzez odpowiednio stworzone warunki do nauki, wyposażenie w sprzęt spe-cjalistyczny i środki dydaktyczne umożliwiające realizację programu nauczania oraz programu wychowawczego i profilaktyki. Pozwolić ma to na wykorzystanie odpo-wiednich form i metod pracy, integrację ze środowiskiem rówieśniczym, przygoto-wanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym, pomoc rodzicom uczniów nie-pełnosprawnych w zakresie doskonalenia umiejętności niezbędnych we wspieraniu rozwoju ich dzieci310. Podstawową zasadą, którą należy się kierować pracując z dzieckiem uzdolnionym jest taka organizacja kształcenia, która odpowiada indy-widualnym potrzebom poznawczym, społecznym i emocjonalnym ucznia. Wiąże się to z dostępem do różnorodnych źródeł wiedzy, odpowiednich dla ucznia metod i form nauczania, stwarzanie okazji do rozwoju emocjonalnego i społecznego. „In-dywidualizacja na etapie przedszkolnym wiąże się z wykształceniem w dziecku po-czucia odrębności i niezależności, dlatego dostrzeganie i docenianie dziecka i jego pomysłów sprzyja wzrostowi samooceny i rozbudza jego motywację do różnorod-nych działań, relacji społeczróżnorod-nych, poczucia więzi z rówieśnikami, znajdowania i wy-pracowania wspólnych form zabawy i wdrożenia tolerancji dla różnorodności”311.