Rozwój markowych produktów turystycznych w Euregionie Beskidy

Euroregion Beskidy jest jednym z euroregionów funkcjonujących w granicach Polski. Zgodnie z przyjĊtą definicją termin ”euroregion” oznacza wyodrĊbniony, poáoĪony na pograniczu dwóch lub kilku sąsiadujących ze sobą paĔstw region europejski oraz organizacjĊ powoáaną do koordynacji wspóápracy na takim obszarze przez strony umowy euroregionalnej i zaakceptowaną przez UniĊ Europejską, która moĪe wspieraü finansowo jej dziaáalnoĞü¹⁷⁹. Celem euroregionu jest realizowanie wspóápracy transgranicznej, której definicja zawarta zostaáa w Konwencji Madryckiej, a uwaĪa siĊ za nią „wspólnie podjĊte dziaáania mające na celu umacnianie i rozwój sąsiedzkich kontaktów miĊdzy wspólnotami i wáadzami terytorialnymi dwóch lub wiĊkszej liczby umawiających siĊ stron, jak równieĪ zawarcie porozumieĔ oraz przyjĊcie uzgodnieĔ koniecznych do realizacji takich zamierzeĔ”¹⁸⁰.

Euroregion Beskidy to obszar pogranicza polsko-sáowacko-czeskiego, który swoim zakresem obejmuje¹⁸¹:

− czĊĞü polską: powierzchnia 3 088 km², ludnoĞü: 729 000 osób,

− czĊĞü czeską: powierzchnia 972 km², ludnoĞü: 161 000 osób,

− czĊĞü sáowacką: powierzchnia 2 083 km², ludnoĞü: 295 500 osób.

Euroregion Beskidy po polskiej stronie, administrowanej przez Stowarzyszenie

„Region Beskidy”, obejmuje zasiĊgiem przygraniczną czĊĞü terenu województwa Ğląskiego i maáopolskiego z oĞmioma powiatami: bielskim, pszczyĔskim, suskim, Īywieckim, wadowickim, myĞlenickim, oĞwiĊcimskim oraz Bielskiem-Biaáą ⎯ powiatem grodzkim. Po stronie sáowackiej swoim zasiĊgiem ⎯ jak wczeĞniej wspomniano ⎯ obejmuje województwo ĪyliĔskie, a po stronie czeskiej gminy wokóá miasta Frydek-Mistek.

Do Stowarzyszenia "Region Beskidy" naleĪy 38 czáonków, w tym:

− 30 gmin, w tym jedna na prawach powiatu (miasto Bielsko-Biaáa),

− 4 powiaty ziemskie (bielski, Īywiecki, suski i pszczyĔski),

− 4 czáonków wspierających (1 MSP, 1 instytucja edukacyjna, 1 JST – organizacja samorządowa, 1- NGO).

NajwyĪszy organ nadzorczy Stowarzyszenia to Komisja Rewizyjna. Do jej kompetencji naleĪy kontrola caáoksztaátu dziaáalnoĞci Stowarzyszenia, a w szczególnoĞci¹⁸²:

− kontrola gospodarki finansowej,

179 W. JastrzĊbska, Rola euroregionów i wspóápracy transgranicznej …, op. cit., s. 97.

180 M. Greta, Euroregiony a integracja europejska. Wnioski dla Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu àódzkiego, àódĨ 2003, s. 39.

181 H. Howaniec, I. Dudzik-Lewicka, Rola klastrów w rozwoju przedsiĊbiorczoĞci…, op. cit., s. 97-110.

182 Opracowano na podstawie wywiadu zrealizowanego w ramach projektu Cluster Cord: Clusters &

Cooperation for Regional Development in Central Europe.

− kontrola stanu majątku oraz sposobu zarządzania tym majątkiem,

− kontrola wykonania uchwaá Walnego Zebrania Czáonków,

− kontrola przestrzegania statutu,

− skáadanie sprawozdaĔ wraz z oceną dziaáalnoĞci, wnioskami dotyczącymi udzielania absolutorium Zarządowi,

− uchwalenie regulaminu Komisji Rewizyjnej.

NajwyĪszą wáadzą Stowarzyszenia jest Walne Zebranie Czáonków. Do jego kompetencji naleĪy:

− ustalenie gáównych kierunków dziaáaĔ Stowarzyszenia,

− rozpatrywanie sprawozdaĔ z dziaáalnoĞci Stowarzyszenia,

− podejmowanie uchwaá w sprawach przedstawionych przez Zarząd oraz KomisjĊ Rewizyjną,

− udzielenie lub odmowa udzielenia absolutorium zarządowi na wniosek Komisji Rewizyjnej,

− wybór Prezesa i czáonków zarządu oraz Przewodniczącego i czáonków Komisji Rewizyjnej,

− uchwalenie zmian statutu,

− podejmowanie uchwaá o rozwiązaniu Stowarzyszenia,

− podejmowanie uchwaá w sprawach, które ze wzglĊdu na szczególne znaczenie wymagają zgody ogóáu uprawnionych czáonków,

− nadawanie godnoĞci czáonka honorowego,

− okreĞlanie wysokoĞci skáadki czáonkowskiej,

− uchwalenie regulaminów dziaáania Zarządu oraz komisji Rewizyjnej,

− uchwalanie regulaminów obrad Walnych ZebraĔ Czáonków,

− tworzenie funduszy oraz okreĞlenie zasad ich wykorzystania,

− podejmowanie uchwaáy o prowadzeniu dziaáalnoĞci gospodarczej, z której dochody przeznacza siĊ na realizacjĊ celów statutowych Stowarzyszenia.

Zarząd Stowarzyszenia jest organem wykonawczym. Kieruje on pracą Stowarzyszenia w okresie miĊdzy Walnymi Zebraniami Czáonków. Na jego czele stoi Prezes i wiceprezes.

Do kompetencji Zarządu naleĪy:

− kierowanie dziaáalnoĞcią oraz zarządzanie funduszami i majątkiem Stowarzyszenia oraz zarządzanie Ğrodkami pomocowymi oraz Ğrodkami pochodzącymi z Unii Europejskiej,

− uchwalanie planu dziaáalnoĞci i preliminarzy budĪetowych,

− przedkáadanie sprawozdaĔ ze swej dziaáalnoĞci podczas obrad Walnego Zebrania Czáonków oraz wykonywanie jego uchwaá,

− reprezentowanie Stowarzyszenia na zewnątrz i dziaáanie w jego imieniu,

− zwoáywanie Walnych ZebraĔ Czáonków,

− formuáowanie wniosków o nadanie godnoĞci czáonka honorowego,

− podejmowanie uchwaá w sprawach nie zastrzeĪonych do kompetencji innych wáadz stowarzyszenia,

− przyjmowanie i wykreĞlanie z listy czáonków Stowarzyszenia,

− podejmowanie uchwaá w sprawach zatrudniania i zwalniania pracowników,

− organizowanie Biura Zarządu w celu zabezpieczenia obsáugi administracyjno-ksiĊgowej Stowarzyszenia,

− udzielanie peánomocnictw do wykonywania czynnoĞci w imieniu Stowarzyszenia.

Czáonkowie Euroregionu mają prawo do zgáaszania inicjatyw i aktywnego uczestnictwa w jego rozwoju. upowaĪnieni są do korzystania ze wspólnej administracji oraz inicjowania nowych wspólnych projektów. Na czele Euroregionu Beskidy jest prezydium, które co rok wybiera prezesa Euroregionu spoĞród jednego ze stowarzyszeĔ czáonkowskich (Polska, Sáowacja, Czechy).

Gáównym obszarem zainteresowania euroregionu jest turystyka. Zgodnie z przyjĊtą wizją, Euroregion Beskidy to obszar o duĪych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, czystym Ğrodowisku i zrównowaĪonym rozwoju, na którym Īyje bezpieczne spoáeczeĔstwo, mające zapewniony godny byt materialny oparty na zasobach tego obszaru, spoáeczeĔstwo, które pielĊgnuje tradycjĊ i kulturĊ oraz jest otwarte na wspóápracĊ transgraniczną i innowacje.

Za gáówne cele strategiczne Euroregionu przyjĊto:

1. Rozwój procesów integrujących spoáecznoĞü Euroregionu Beskidy i budujących demokracjĊ lokalną.

2. Rozwój gospodarczy aktywizowany szczególnie przez budowanie transgranicznych powiązaĔ kooperacyjnych.

3. Dbanie o bogactwo zasobów przyrody i ochrona Ğrodowiska.

4. Optymalny rozwój potencjaáu ludzkiego i podniesienie jakoĞci Īycia mieszkaĔców Euroregionu.

Wspólne usáugi oferowane w ramach Euroregionu to:

− promocja walorów turystycznych regionu (m.in. udziaá w targach),

− promocja czáonków poprzez dziaáania podejmowane przez stowarzyszenie,

− pozyskiwanie funduszy UE na realizacjĊ wizji i strategii Euroregionu oraz inicjatyw oddolnych czáonków,

− realizacja tzw. projektów parasolowych, których celem jest realizacja mikroprojektów z dziedziny rozwoju gospodarczego, wymiany kulturalnej, demokracji lokalnej, ochrony Ğrodowiska, turystyki, zdrowia i przepáywu informacji,

− wymiana sportowa, kulturalna, naukowa pomiĊdzy stroną polską a partnerami zagranicznymi (np. wspólne konferencje, badania),

− realizacja projektów transgranicznych,

− transfer wiedzy, doĞwiadczeĔ pomiĊdzy wspóápracującymi partnerami (obszarami).

Stowarzyszenie „Region Beskidy” w ciągu kilkunastoletniej dziaáalnoĞci zrealizowaáo kilkaset mikroprojektów. Byáy to projekty z dziedziny rozwoju gospodarczego, wymiany kulturalnej, demokracji lokalnej, ochrony Ğrodowiska, turystyki, zdrowia i przepáywu informacji realizowane w partnerstwie ze stroną czeską lub sáowacką.

WĞród koordynowanych inicjatyw realizowane byáy m.in.:

− organizacja wspólnych imprez kulturalnych (np. warsztatów, konkursów sztuki, wystaw, festiwali, festynów),

− ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego,

− dziaáalnoĞü wydawnicza promująca wspóápracĊ transgraniczną (publikacje, broszury, katalogi itp.),

− przedsiĊwziĊcia z zakresu sportu, turystyki i rekreacji (zawody sportowe, konkursy, obozy szkoleniowe, rajdy, spotkania itp.),

− promowanie walorów przyrodniczych,

− dziaáania informacyjne (strony internetowe, informatory, broszury i ulotki informacyjne, tablice informacyjne, banery, plakaty, audycje radiowe i telewizyjne itp.),

− ochrona i rewaloryzacja dziedzictwa przyrodniczego,

− organizacja konferencji, seminariów i warsztatów,

− organizacja targów,

− tworzenie sieci wspóápracy poprzez rozbudowĊ powiązaĔ instytucjonalnych miĊdzy organizacjami spoáecznymi, gospodarczymi, kulturalnymi i innymi,

− drobne inwestycje infrastrukturalne powiązane z przedsiĊwziĊciami o charakterze „miĊkkim” z dziedziny kultury, sportu, turystyki i ochrony Ğrodowiska.

Przykáadowo: w ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA Polska – Republika Sáowacka 2004-2006 Stowarzyszenie „Region Beskidy”

koordynowaáo realizacjĊ ok. 36 mikroprojektów na áączną kwotĊ 350 000 euro.

Gáówne obszary dziaáalnoĞci Euroregionu to:

− koordynacja wspóápracy,

− tworzenie wspólnych projektów,

− wspólny marketing/PR podejmowanych dziaáaĔ rynkowych,

− poprawa wizerunku Euroregionu Beskidy,

− funkcje administracyjne.

Do podstawowych czynników sukcesu inicjatorzy Euroregionu zaliczają:

− posiadaną wizjĊ i strategiĊ rozwoju Euroregionu,

− budowanie relacji i sojuszy wspierających ww. wizjĊ, co przyczynia siĊ do jej transformacji w dziaáanie,

− posiadaną sieü kontaktów,

− posiadane umiejĊtnoĞci i doĞwiadczenie, które są wykorzystywane podczas aplikowania i koordynacji mikroprojektów,

− zaangaĪowanie czáonków Euroregionu,

− kulturĊ organizacyjnĊ, charakteryzująca siĊ wysokim zaufaniem w stosunku do czáonków i partnerów oraz ich poczuciem odpowiedzialnoĞci za rozwój Euroregionu.

Do markowych produktów turystycznych, promowanych na terenie Euroregionu Beskidy, zalicza siĊ po stronie polskiej:

1. Piwo ĩywiec - polska marka, która odniosáa ogromny sukces za granicą, rozpoznawalna wĞród smakoszy piwa na caáym Ğwiecie. Marka znana i uznana nawet w czasach PRL-u, kiedy stanowiáa jeden z polskich hitów eksportowych, a dla Polaków í synonim trudno osiągalnego, a niekiedy wrĊcz nieosiągalnego, luksusu. KaĪda butelka i puszka ĩywca dostĊpna w Polsce i za granicą powstaje wyáącznie w jednym miejscu na Ğwiecie - w Browarze w ĩywcu, zaáoĪonym w 1856 roku z inicjatywy ksiĊcia Albrechta Fryderyka Habsburga. ĩywiec to marka zawsze kojarzona z najwyĪszą jakoĞcią. Nowa odsáona butelki piwa ĩywiec akcentuje to, co dla ĩywca byáo i jest najwaĪniejsze - grawerowane w szkle motywy ukazują genezĊ i historyczne dziedzictwo browaru. Wzór przedniego graweru przedstawia pierwsze zabudowania Īywieckiego browaru, a wieĔcząca kaĪdą butelkĊ habsburska korona to przywilej i zobowiązanie - oznaczaáo siĊ nią bowiem tylko wyroby najlepsze. WspóáczeĞni potomkowie Habsburgów, doceniając wiernoĞü zasadom i unikalny charakter browaru, podtrzymali zgodĊ na wykorzystanie tego symbolu na produktach ĩywca. Dlatego korona od lat jest nieodáącznym elementem kaĪdego opakowania¹⁸³.

2. Pierniki Īywieckie, które od czterech pokoleĔ produkuje rodzina Bielewiczów w zakáadzie przy ulicy Piernikarskiej w ĩywcu. Wytwarzane od blisko 100 lat pierniki powstają wedáug tradycyjnej receptury i są sáodką wizytówką ĩywca, rozpoznawalną w kraju i za granicą. Firma zdobyáa m.in. tytuá Maáy PrzedsiĊbiorca Roku przyznawany przez KoalicjĊ Marek Ziem Górskich (2004), nagrodĊ Nasze Kulinarne Dziedzictwo ⎯ Smaki Regionów (2008), wyróĪnienie Peráa'2008 w konkursie na Najlepszy Polski Regionalny Produkt ĩywnoĞciowy. Pierniki Īywieckie posiadają wpis na listĊ produktów tradycyjnych i atest artystyczno-etnograficzny¹⁸⁴.

183 http://www.grupazywiec.pl (dostĊp: 30.04.2014); B. Drewnowska, Tradycja zamkniĊta w butelce, Rzeczpospolita, 20.12.2008.

184 H. Wójcik, Pierniki odpustowe w poáudniowej Maáopolsce, Polska Sztuka Ludowa, „Konteksty” 1966, t. 20, z. 3-4, s. 203-215; http://www.minrol.gov.pl/pol/Jakosc-zywnosci/Produkty-regionalne-i-tradycyjne/Lista-produktow-tradycyjnych/woj.-slaskie (dostĊp: 30.04.2014).

3. ĩywiec Zdrój - firma z ĩywiecczyzny, która z niewielkiego zakáadu produkującego wodĊ Ĩródlaną dynamicznie przeksztaáciáa siĊ w jedną z najwiĊkszych polskich firm, zatrudniającą blisko 500 pracowników.

Wysoką jakoĞü produktów gwarantują Ğwiatowe standardy wydobycia i butelkowania, dziĊki czemu woda Ĩródlana marki ĩywiec Zdrój od wielu lat jest najczĊĞciej wybieraną przez Polaków wodą butelkowaną. Marka jest laureatem wielu prestiĪowych tytuáów i nagród m.in.: MARQA, Záoty Laur Konsumenta, Superbrand i Marka Godna Zaufania. Firma otrzymaáa teĪ I nagrodĊ w konkursie Pracodawca Podbeskidzia (2009) i tytuá Lidera Polskiego Biznesu (2010)¹⁸⁵.

Przykáadowe, markowe produkty turystyczne po stronie sáowackiej to:

1. Korytnica - naturalna woda mineralna o wyjątkowym skáadzie, posiada zrównowaĪony stosunek istotnych dla Īycia mineraáów, tj. wapnia i magnezu, niską zawartoĞü sodu, a takĪe delikatny smak. Woda mineralna Korytnica dziĊki unikalnej kompozycji jest idealna do codziennego spoĪycia, zalecana jest takĪe do picia podczas wysiáku sportowego, kiedy organizm spala mineraáy i pierwiastki Ğladowe w wiĊkszym stopniu niĪ zwykle¹⁸⁶.

2. Liptovské wyroby mleczarskie - sáone przekąski marki Liptov pod nazwą Hravé (figlarne), Pareniþky (serki owcze), korbáþiky (biczyki), czy nitky (nitki) bardzo popularne wĞrod ĝáowaków. Wszystkie serki Hravé marki Liptov są wytwarzane wedáug unikalnej tradycyjnej receptury, z najwyĪszej klasy surowców pochodzenia naturalnego i bez dodatku sztucznych konserwantów. Mleko uĪywane do ich produkcji pochodzi z rejonów górskich i podgórskich, co gwarantuje ich najwyĪszą jakoĞü¹⁸⁷.

3. RĊcznie wyrabiane drewniane czerpaki - symbol sáowackich bacówek.

Nieodáącznym elementem Liptova jest pasterstwo. Siedząc w owczarni w otoczeniu przyrody, owiec i psów, moĪna degustowaü ĞwieĪy ser, oscypek czy piü ĪĊtycĊ. Nawet sam zapach szaáasu dostarcza kaĪdemu turyĞcie niezapomnianych przeĪyü. Jednym z symboli szaáasu są drewniane czerpaki. Naczynia te - do picia ĪĊtycy, z ozdobnie rzeĨbionym uchem, to szczytowe osiągniĊcia sztuki rzeĨbiarskiej pasterzy sáowackich. Pierwotnie czerpaki byáy uĪywane do nabierania (czerpania) páynów i stąd równieĪ pochodzi ich nazwa. Wyrabiali je rĊcznie sami pasterze. W owczarniach staáy uáoĪone w rzĊdach pod sufitem albo nad drzwiami bądĨ zawieszone na

185 http://www.zywiec-zdroj.pl (dostĊp: 30.04.2014).

186 http://mineralkorytnica.pl/index.php/component/content/article?id=18 (dostĊp: 30.04.2014).

187 http://www.nasliptov.sk/vyrobky/syry/hrave/Hrave-parenicky-udene?detail=1031;

http://www.liptovcard.sk/files/Sprievodca_2012_leto/LETO2012-.pdf (dostĊp: 30.04.2014).

Ğcianach koliby. Przypominają, jak praktycznie i w zgodzie z naturą Īyli nasi przodkowie, w tĊtniących Īyciem wsiach czy szaáasach¹⁸⁸.

4. Wafelki Gerlašky i KriváĖky - produkowane wedáug tradycyjnej receptury przez spóákĊ Peþivárne Liptovský Hrádok od 1939 roku, kiedy to powstaáa firma o nazwie Tatranka. Receptury i technologia ich produkcji wywodzą siĊ z tradycyjnych przepisów, opartych na wykorzystaniu surowców naturalnych. Oprócz produkcji klasycznych sáodkich wafli, kruchych ciastek oraz polew cukierniczych, obecnie spóáka koncentruje siĊ na produkcji i sprzedaĪy zdrowych, peánoziarnistych produktów oraz specjalnych, sáodkich artykuáów spoĪywczych, przeznaczonych dla diabetyków, chorych na celiakiĊ i tych wszystkich, którzy dbają o zdrowy styl Īycia¹⁸⁹.

5. Demänovka - pozwala na posmakowanie unikalnej kompozycji 3 magicznych skáadników, w doskonaáej harmonii: najwyĪszej jakoĞci miodu sáowackiego, krystalicznie czystej wody i 14 rodzajów kojących zióá.

Przyjemny i uznany na caáym Ğwiecie sáowacki napój jest produkowany w dwóch popularnych smakach: Demänovka Liqueur Sladká, której smak jest przyjemnie zioáowy, sáodki i miodowy oraz Demänovka Bitter Horká, w której dominują gorzkie skáadniki zioáowe i jest mniej sáodka.

Demänovka jest obecnie jednym z symboli Sáowacji. W przepiĊknej nowej butelce, z oryginalnym reliefowym wzorem na bokach, jest cennym i poszukiwanym prezentem. Jej początki siĊgają aĪ do 1867 roku¹⁹⁰.

6. Východná - tradycyjna, sáowacka bryndza, uwaĪana za bombĊ peáną probiotyków, których korzystny wpáyw na organizm ludzki coraz czĊĞciej potwierdzają naukowcy i lekarze. Jest to unikalny okaz natury. W jednym gramie sera owczego znajduje siĊ okoáo miliarda poĪytecznych mikroorganizmów. Ma pozytywny wpáyw w profilaktyce raka jelita grubego, zaburzeniach trawienia, alergiach, utracie masy kostnej, cukrzycy, zwiĊksza odpornoĞü organizmu i obniĪa ciĞnienie krwi. Tradycyjna, 100%

sáowacka owcza bryndza jest wyprodukowana z surowego, niepasteryzowanego mleka owczego. Produkty z mleka owczego z Východnej posiadają juĪ kilka nagród. Bryndza z Východnej zwyciĊĪyáa w anonimowej ankiecie goĞci wystawy rolniczej Agrokomplex w Nitrze, zdobyáa teĪ pierwszą nagrodĊ w konkursie specjaáów z sera Ovenálie 2010 i 2011 w Pribyline¹⁹¹.

Wymionione produkty to marki sztandarowe, regionalne, do grupy których – oczywiĞcie - mogą aspirowaü nowe.

188 http://www.mikulas.sk/pl/_clanok.php?clanok=1858 (dostĊp: 30.04.2014).

189 http://www.pecivarne.sk/sk/produkty/7402 (dostĊp: 30.04.2014).

190 http://www.stn-trade.sk/en (dostĊp: 30.04.2014).

191 http://dobrysyr.sk/ (dostĊp: 30.04.2014)

Rozdziaá 5.

Wybrane aspekty rozwoju pogranicza polsko-sáowackiego

5.1. Uwarunkowania rozwoju wspóápracy transgranicznej i euroregionalizacji

Wspóápraca transgraniczna to jedna z form wspóápracy terytorialnej róĪnego typu jednostek w regionach przygranicznych, która moĪe w zasadzie odnosiü siĊ do wszystkich dziedzin Īycia. Wspólny rodowód historyczny oraz inne, istotne podobieĔstwa pomiĊdzy sąsiednimi obszarami np. jĊzykowe, kulturowe, ustrojowe, spoáeczne czy gospodarcze, mogą sprzyjaü m.in. áączeniu siá partnerów w regionach transgranicznych na rzecz realizacji wspólnych celów rozwojowych, a nawet wspólnych dąĪeĔ o uzyskanie okreĞlonej autonomii¹⁹². Regiony przygraniczne, czĊsto peryferyjne i zmarginalizowane, charakteryzują siĊ przewaĪnie niĪszymi wskaĨnikami rozwoju ekonomiczno-spoáecznego, posiadają teĪ sáabszy potencjaá niĪ obszary korzystniej zlokalizowane. Sytuacja na pograniczach mobilizuje spoáecznoĞci lokalne do podejmowania transgranicznych inicjatyw, sáuĪących przezwyciĊĪeniu wspólnych trudnoĞci, a takĪe synergicznemu wykorzystaniu potencjaáu dwóch lub wiĊkszej liczby krajów na rzecz dynamizacji rozwoju pograniczy¹⁹³. JednoczeĞnie intensywne procesy globalizacji oraz integracji europejskiej wzmacniają status regionów, takĪe regionów transgranicznych, zyskujących dodatkowe Ğrodki, ale takĪe wiĊkszą decyzyjnoĞü i odpowiedzialnoĞü za swój rozwój.

Wspóápraca transgraniczna ma na celu tworzenie sieci powiązaĔ na szczeblu lokalnym i regionalnym, dziĊki którym rozwija siĊ wspóádziaáanie w zakresie gospodarki oraz ustĊpują bariery kulturowe i socjalne w lokalnych spoáecznoĞciach¹⁹⁴. Wspóápraca transgraniczna nabiera w ostatnich latach wyjątkowego znaczenia gospodarczego i spoáecznego, a realizowane w tym kontekĞcie na pograniczach inwestycje i inne przedsiĊwziĊcia osiągają coraz powaĪniejszy wymiar finansowy.

Fundusze transgraniczne przeznaczone przez UniĊ Europejską na rozwój pograniczy dodatkowo sprzyjają znaczącemu rozwiniĊciu partnerskich relacji pomiĊdzy sąsiadującymi paĔstwami.

Efektywny rozwój wszelkich powiązaĔ transgranicznych warunkowany jest istnieniem podstawowych aktów miĊdzynarodowych, dotyczących wzajemnego uznania sąsiadów, regulacji form i zasad komunikacji transgranicznej i rozwiniĊtej

192 M. CiechociĔska, Regionalizm na obszarach pogranicznych, [w:] Regionalizm polski u progu XXI wieku, S. Bednarek (red.), Wydawnictwo Silesia, Wrocáaw 1994, s. 43-45.

193 M. Jakubiec, J. Kurowska-Pysz, JakoĞü ksztaácenia zawodowego na pograniczu polsko-czeskim jako determinanta konkurencyjnoĞci przedsiĊbiorstw, Wydawnictwo Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Biaáej, Bielsko-Biaáa 2013, s. 23.

194 Wspóápraca transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, M. Perkowski (red), Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaáystok 2010, s. 12-16.

infrastruktury granicznej.¹⁹⁵ Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych uchwalona w Euregio na pograniczu Niemiec i Holandii 20.

listopada 1981 roku, nowelizowana w 2004 roku, definiuje wspóápracĊ transgraniczną zarówno jako wspóápracĊ sąsiedzką (regionów granicznych), jak i zagraniczną (wáadz szczebla regionalnego i lokalnego, organizacji lub instytucji reprezentujących obszary graniczne)¹⁹⁶. DefinicjĊ wspóápracy transgranicznej zawarto równieĪ w Europejskiej Konwencji Ramowej o Wspóápracy Transgranicznej miĊdzy Wspólnotami i Wáadzami Terytorialnymi, sporządzonej w Madrycie, 21. maja 1980 roku.¹⁹⁷ W tym dokumencie okreĞla siĊ ją jako kaĪde wspólnie podjĊte dziaáanie, mające na celu umocnienie i dalszy rozwój sąsiedzkich kontaktów miĊdzy wspólnotami i wáadzami terytorialnymi dwóch lub wiĊkszej liczby paĔstw, jak równieĪ zawarcie porozumieĔ i przyjĊcie uzgodnieĔ koniecznych do realizacji takich zamierzeĔ. Wspóápraca transgraniczna ograniczona jest ramami wáaĞciwoĞci wspólnot i wáadz terytorialnych, w sposób okreĞlony przez prawo wewnĊtrzne. Europejska Karta Samorządu Lokalnego, podpisana 15. paĨdziernika 1985 roku przez Komitet Ministrów Rady Europy¹⁹⁸, okreĞla zasady związane z zawieraniem porozumieĔ miĊdzypaĔstwowych o wspieraniu wspóápracy transgranicznej oraz regionalnych uzgodnieĔ transgranicznych. PrzyjĊta 5. czerwca 1997 roku Europejska Karta Samorządu Regionalnego, opracowana przez Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych, nadaje wáadzom regionalnym szerokie kompetencje w sprawach dotyczących wspóápracy transgranicznej¹⁹⁹.

Wspóápraca transgraniczna odnosi siĊ jednak nie tylko do dziaáaĔ wáadz samorządowych, lecz takĪe do wspólnych inicjatyw innych interesariuszy rozwoju pogranicza, np. przedsiĊbiorstw, czy teĪ organizacji pozarządowych. W kontekĞcie funkcjonowania Unii Europejskiej wspóápracĊ transgraniczną postrzega siĊ jako potencjalną moĪliwoĞü nawiązywania nowych relacji spoáeczno-gospodarczych, jak teĪ poszerzania wczeĞniejszych kontaktów miĊdzy spoáecznoĞciami lokalnymi na pograniczu, poprzez szereg dziaáaĔ sáuĪących realizacji wspólnych celów np. promocjĊ regionu, pozyskiwanie inwestorów, rozwój turystyki itp.²⁰⁰

Formy wspóápracy transgranicznej, co do zasady, mają doĞü swobodny charakter. Zakres i cele wspóápracy okreĞlają sami partnerzy wedáug wáasnych potrzeb

195 W. Malendowski, M. Ratajczak, Euroregiony. Polski krok do integracji, wydanie II poprawione i uzupeánione, wyd. ALTA 2 Wrocáaw 2000, s. 64 -67

196 Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych uchwalona w EUREGIO na pograniczu Niemiec i Holandii 20 listopada 1981 r. nowelizowana w 2004, http://www.cie.gov.pl/, (dostĊp:

24.10.2011).

197Europejska Konwencja Ramowa o Wspóápracy Transgranicznej miĊdzy Wspólnotami i Wáadzami Terytorialnymi sporządzona w Madrycie dnia 21 maja 1980 r., Dz. U z dnia 10 lipca 1993r.

198 Europejska Karta Samorządu Lokalnego, sporządzona w Strasburgu dnia 15 paĨdziernika 1985 r., Dz.

U z dnia 25 listopada 1994 r.

199Europejska Karta Samorządu Regionalnego przyjĊta 5. czerwca 1997 r. w Strasburgu, www.karpacki.pl/pliki/eksr200804124345.doc, (dostĊp: 24.10.2011).

200 M. Proniewski, ZewnĊtrzna granica Unii Europejskiej – BiaáoruĞ – moĪliwoĞü wykorzystania dla dynamizacji procesów rozwojowych. Wspóápraca transgraniczna, [w:] Espertyzy do Strategii rozwoju spoáeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do 2020 roku, Tom II, MRR, Warszawa 2007, s. 111.

oraz zgodnie z wáasnymi oczekiwaniami. Realizacja projektów transgranicznych moĪe byü luĨnym porozumieniem dotyczącym wyáącznie jednej, podejmowanej wspólnie inicjatywy, albo mieü szerszy, uniwersalny kontekst. Wspóápraca sąsiadujących partnerów odbywa siĊ na zasadzie partnerstwa. Jedną z form kooperacji na pograniczu jest partnerstwo transgraniczne, uregulowane w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1083/2006. Zgodnie w tym rozporządzeniem kaĪde paĔstwo w zaleĪnoĞci od swoich potrzeb i moĪliwoĞci ustawodawczych podejmuje partnerstwo z wáadzami publicznymi róĪnego szczebla, czy teĪ innymi podmiotami, równieĪ pozarządowymi, bĊdącymi parterami gospodarczymi i spoáecznymi²⁰¹. Partnerstwo transgraniczne moĪe byü zawarte w formie stowarzyszenia, umowy cywilnoprawnej, czy teĪ porozumienia.

Forma partnerstwa wpáywa na realizacjĊ wspólnych projektów oraz ich rozliczanie, stąd najlepiej oprzeü tego typu wspóápracĊ o konkretną umowĊ²⁰². Partnerem projektu transgranicznego, dofinansowanego z funduszy Wspólnoty Europejskiej, moĪe byü osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowoĞci prawnej, która korzysta w tym trybie ze Ğrodków budĪetu unijnego na podstawie decyzji lub umowy o dofinansowanie projektu²⁰³.

Podstawą funkcjonowania partnerstwa transgranicznego jest misja i cele oraz

Podstawą funkcjonowania partnerstwa transgranicznego jest misja i cele oraz

W dokumencie Klaster jako instrument rozwoju polsko-słowackiej współpracy transgranicznej (Stron 69-0)