Sejmik województwa

Sejmik województwa, podobnie jak rada powiatu, jest jedynym organem województwa pochodzącym z  wyborów powszechnych o  kompetencjach stanowiących i kontrolnych, co wynika z art. 16 Ustawy o samorządzie

woje-wództwa. Podobnie jak rada powiatu posiada uprawnienia do podejmowania uchwał o charakterze generalnym oraz indywidualnym w zakresie przewi-dzianym ustawą. W  skład sejmiku województwa wchodzą radni wybrani w wyborach bezpośrednich w liczbie trzydziestu w województwach liczących do 2 000 000 mieszkańców oraz po trzech radnych na każde kolejne roz-poczęte 500 000 mieszkańców. W związku z powyższym, okręgi wyborcze mogą być bardzo zróżnicowane pod względem wielkości i mogą liczyć od 5 do 15 mandatów. W odróżnieniu od rady powiatu, radnych sejmiku wo-jewództwa wyłania się w okręgach wielomandatowych w systemie propor-cjonalnym z zastosowaniem 5% progu wyborczego. Sejmik województwa, dokonując podziału województwa na okręgi wyborcze, musi respektować jednolitą normę przedstawicielstwa. Kadencja sejmiku województwa trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów. Sejmik określa swoją strukturę wewnętrzną, w tym wybiera przewodniczącego oraz nie więcej niż 3 wiceprzewodniczą-cych. Wyboru dokonuje się bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym (art. 20 Ustawy o samorządzie wojewódzkim).

Sejmik województwa nie może z własnej inicjatywy skrócić ani wydłużyć swojej kadencji. Jedną z możliwości jej skrócenia jest decyzja mieszkańców województwa, którzy w drodze referendum wojewódzkiego mogą zadecydo-wać o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego zgodnie z art. 170 Konstytucji RP.

Odmiennie od zapisów Ustawy o samorządzie gminnym uregulowano zakres i  charakter kompetencji sejmiku województwa. W  Ustawie o  samorządzie gminnym ustawodawca wprowadził zasadę domniemania właściwości rady gminy we wszystkich sprawach pozostających w  zakresie jego działania o znaczeniu lokalnym (Nowacka, 1997, s. 46), o ile inne ustawy nie stano-wią inaczej, o tyle w przypadku sejmiku województwa jak i rady powiatu ustawodawca nie przewidział takiego domniemania. Wyliczenie spraw należących do wyłącznej właściwości sejmiku województwa ma charakter zamknięty, z wyłączeniem zapisu art. 18 ust. 20, w którym zapisano, iż do wyłącznej właściwości sejmiku województwa należy również podejmowanie uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami i statutem województwa, co ewidentnie daje możliwość na poszerzenie tego pozornie zamkniętego katalogu.

Zgodnie z zapisem art. 18 Ustawy o samorządzie województwa do jego wyłącznej kompetencji należą (Ustawa z 5 czerwca, 1998b):

1. Stanowienie aktów prawa miejscowego, w szczególności:

a) statutu województwa,

b) zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim,

c) zasad i  trybu korzystania z  wojewódzkich obiektów i  urządzeń użyteczności publicznej.

2. Uchwalanie strategii rozwoju województwa.

 3. Uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego.

 4. Podejmowanie uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej.

 5. Podejmowanie uchwały w sprawie szczegółowości układu wykonaw-czego budżetu województwa, z zastrzeżeniem, że szczegółowość ta nie może być mniejsza niż określona w odrębnych przepisach.

 6. Uchwalanie budżetu województwa.

 7. Określanie zasad udzielania dotacji przedmiotowych i podmiotowych z budżetu województwa.

 9. Rozpatrywanie sprawozdań z  wykonania budżetu województwa, sprawozdań finansowych województwa oraz sprawozdań z  wyko-nywania wieloletnich programów województwa.

10. Podejmowanie uchwały w  sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi województwa z tytułu wykonania budżetu województwa.

11. Uchwalanie, w granicach określonych ustawami, przepisów dotyczą-cych podatków i opłat lokalnych.

12. Podejmowanie uchwał w  sprawie powierzenia zadań samorządu województwa innym jednostkom samorządu terytorialnego.

13. Uchwalanie „Priorytetów współpracy zagranicznej województwa”.

14. Podejmowanie uchwał w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach współpracy regionalnej.

15. Wybór i odwołanie zarządu województwa oraz ustalanie wynagro-dzenia marszałka województwa.

16. Rozpatrywanie sprawozdań z  działalności zarządu województwa, w tym w szczególności z działalności finansowej i realizacji progra-mów, o których mowa w pkt 2.

17. Powoływanie i odwoływanie, na wniosek marszałka województwa, skarbnika województwa, który jest głównym księgowym budżetu województwa.

18. Podejmowanie uchwał w sprawie tworzenia stowarzyszeń i fundacji oraz ich rozwiązywania, a także przystępowania do nich lub wystę-powania z nich.

19. Podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych województwa do-tyczących:

a) zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej; uchwała sejmiku województwa jest wymagana również w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony do 3 lat strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość; do czasu określenia zasad zarząd może do-konywać tych czynności wyłącznie za zgodą sejmiku województwa,

b) emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, naby-wania i wykupu,

c) zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,

d) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i  kredytów krót-koterminowych zaciąganych przez zarząd województwa oraz maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd województwa w roku budżetowym,

e) tworzenia spółek prawa handlowego lub spółdzielni i przystępo-wania do nich oraz określania zasad wnoszenia wkładów, a także obejmowania, nabywania i zbywania udziałów i akcji,

f) tworzenia, przekształcania i  likwidowania wojewódzkich sa-morządowych jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek.

19a. Podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów.

20. Podejmowanie uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami i statutem województwa do kompetencji sejmiku województwa, 21. Uchwalanie przepisów dotyczących organizacji wewnętrznej oraz

trybu pracy organów samorządu województwa.

Uchwały sejmiku województwa zapadają zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, chyba że przepis ustawy stanowi inaczej. Konsekwencją takiego zapisu jest to, iż sejmik woje-wództwa nie ma prawa swobodnego decydowania, co do formy głosowania nad uchwałami. W związku z powyższym, co do zasady, uchwały powinny być podejmowane w głosowaniu jawnym. Potwierdzeniem takiego stwier-dzenia jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9.09.1996 r.

(II S.A. 966/96) (NSA 1996), w którym orzeczono, iż podejmowanie uchwał w trybie tajnym dopuszczalne jest tylko w okolicznościach przewidzianych w ustawie (odwołanie zarządu województwa, marszałka etc.).

Sejmik województwa obraduje na sesjach zwoływanych przez przewod-niczącego sejmiku w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał (Ustawa z 5 czerwca, 1998b). Ustawowa regulacja pozostawia sejmikowi pra-wo określenia dolnej minimalnej ilości sesji, która powinna zostać określona w statucie lub regulaminie. Przy zachowaniu zasady, iż nie może odbywać się ona rzadziej niż przewiduje to regulacja ustawowa, czyli raz na kwartał.

Ustawodawca przewidział również odmienny tryb zwołania sesji w trybie art.  21 ust. 7 Ustawy o  samorządzie wojewódzkim, prawo to przysługuje radnym na wniosek których w  liczbie co najmniej ¼ ustawowego składu sejmiku województwa, przewodniczący sejmiku obowiązany jest zwołać sesję w ciągu 7 dni od dnia złożenia takiego wniosku.

Znaczącą kompetencją sejmiku województwa jest prawo powoływania organów wykonawczych, zarządu województwa oraz marszałka wojewódz-twa, który kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje je

na zewnątrz. Pełni on funkcję kierownika urzędu marszałkowskiego, będąc zwierzchnikiem służbowym zarówno pracowników urzędu, jak również kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.

Posiada kompetencje do wydawania decyzji w sprawach z zakresu admini-stracji publicznej.

Sejmik województwa dokonuje wyboru marszałka bezwzględną większo-ścią głosów w głosowaniu tajnym. Wicemarszałkowie w liczbie nie więcej niż dwóch, wybierani są na wniosek marszałka zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Marszałek, wicemarszałkowie i pozostali członkowie zarządu woje-wództwa mogą być wybrani spoza składu sejmiku wojewoje-wództwa (art. 32.4 Ustawy o samorządzie województwa).

Funkcje kontrolne sejmiku województwa wyrażone w  art. 16 ustawy realizowane są za pośrednictwem komisji rewizyjnej, która kontroluje dzia-łalność zarządu województwa oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Zgodnie z art. 30 w skład komisji rewizyjnej wchodzą radni oraz przedstawiciele wszystkich klubów. Ustawodawca wprowadził zakaz łą-czenia funkcji członka komisji rewizyjnej z funkcją marszałka województwa, członka zarządu województwa, co jest jak najbardziej uzasadnione z uwagi na fakt, iż działalność obu tych organów stanowi przedmiot kontroli komi-sji. Ze składu komisji rewizyjnej wyłączono również przewodniczącego oraz wiceprzewodniczących sejmiku województwa. Podobnie jak w  przypadku komisji rewizyjnej na szczeblu powiatu, zajmuje się ona opiniowaniem wy-konywania budżetu oraz występuje z wnioskiem do sejmiku województwa o udzielenie absolutorium zarządowi województwa. W art. 34 Ustawy o sa-morządzie województwa zapisano, iż uchwała sejmiku województwa w sprawie nieudzielenia absolutorium zarządowi województwa zapada w terminie nie wcześniejszym niż po upływie 14 dni od dnia podjęcia uchwały o nieudzie-leniu absolutorium, bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku absolutorium i jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwo-łanie zarządu województwa. W trybie przewidzianym przez ustawę, sejmik województwa, po wysłuchaniu opinii komisji rewizyjnej i  po zapoznaniu się z  opinią w  tej sprawie Regionalnej Izby Obrachunkowej, ma prawo odwołać zarząd województwa większością co najmniej 3/5 głosów w głoso-waniu tajnym. Sejmik województwa posiada również prawo do odwołania marszałka województwa z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium, o czym stanowi art. 37.1 Ustawy o samorządzie województwa. Wniosek w tej sprawie musi zostać złożony przez co najmniej 1/4 ustawowego składu sejmiku, wniosek obligatoryjnie wymaga pisemnej formy wraz z podaniem przyczyny jego złożenia z uzasadnieniem. Dla skuteczności odwołania mar-szałka województwa, podobnie jak miało to miejsce w przypadku zarządu województwa, potrzebna jest większość co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu sejmiku, w tym przypadku głosowanie również ma charakter tajny.

Głosowanie może się odbyć po upływie jednego miesiąca od dnia złożenia wniosku w tej sprawie. Odwołanie marszałka w tym trybie równoznaczne jest z  odwołaniem zarządu województwa. Sejmik posiada również prawo do odwołania poszczególnych członków zarządu województwa na wniosek marszałka województwa zwykłą większością głosów w głosowaniu tajnym.

Należy zauważyć, iż rola organów stanowiących samorządu terytorialne-go rady gminy, rady powiatu oraz sejmiku województwa sprowadza się do realizacji funkcji o charakterze stanowiąco-kontrolnej. Funkcja stanowiąca realizowana jest poprzez kreowanie polityki samorządowej przejawiającej się w  rozstrzyganiu o  sprawach zasadniczych samorządu, realizowanych w formie norm o charakterze indywidualnym oraz generalnym. Sprawowanie funkcji kontrolnej stanowi z kolei naturalne uzupełnienie funkcji stanowiącej, podkreślając tym samym jej szczególną pozycję w ustroju jednostki samo-rządu terytorialnego. W związku z powyższym stwierdzić należy, iż organy stanowiące są podstawowym podmiotem realizującym interesy lokalnych wspólnot samorządowych (Byjoch i in., 2000, s. 114).