Odpowiadając na 9 pytanie badawcze dotyczące moderacyjnej roli stażu narzeczeństwa oraz wieku narzeczonych w relacji pomiędzy zmiennymi indywidualnymi (formalnymi właściwościami planowania, strategiami radzenia sobie ze stresem) oraz wymiarami funkcjonowania rodziny pochodzenia a procesami prężności rodzinnej, przeprowadzono szereg analiz regresji ze składnikami interakcji. Zmienne do modeli regresji wprowadzano w trzech blokach. Pierwszy blok uwzględniał predyktory właściwe dla każdego procesu prężności rodzinnej, natomiast blok drugi uzupełniał predyktory o
123 interakcję ze stażem związku narzeczeńskiego, a blok trzeci interakcję z wiekiem osób badanych.
Okazało się, że efekt interakcji zmiennych niezależnych z wiekiem okazał się nieistotny statystycznie w zakresie każdego procesu prężności rodzinnej. W związku z czym zdecydowano się przedstawić analizy dla modeli uwzględniających staż związku jako jedyny składnik interakcji. Zmniejszono ilość bloków do dwóch dla wprowadzanych do modeli zmiennych (usunięto blok: predyktory*wiek narzeczonych). W sytuacji, kiedy moderator (staż związku) okazywał się istotny statystycznie, przystępowano do wykonania analizy regresji w podziale na dwie podgrupy. Pierwszą grupę stanowiły osoby badane ze stażem narzeczeństwa do roku, drugą zaś grupę osoby badane ze stażem narzeczeństwa od roku do 3 lat. Poniżej zaprezentowano analizę regresji ze składnikiem interakcyjnym w postaci stażu związku dla każdego procesu prężności rodzinnej oddzielnie.
Proces rodzinnej komunikacji i rozwiązywania problemów
Zgodnie z pytaniem badawczym 9a w modelu uwzględniono następujące zmienne:
- Zmienna zależna: Rodzinna komunikacja i rozwiązywanie problemów,
- Blok 1. Zmienne niezależne: Komunikacja rodzinna, Zrównoważona spójność, Zrównoważona elastyczność, Aktywne radzenie sobie, Orientacja na cele, Planowość, staż związku narzeczeńskiego.
- Blok 2. Zmienne niezależne: Komunikacja rodzinna*staż związku narzeczeńskiego, Zrównoważona spójność*staż związku narzeczeńskiego, Zrównoważona elastyczność*staż związku narzeczeńskiego, Aktywne radzenie sobie*staż związku narzeczeńskiego, Orientacja na cele*staż związku narzeczeńskiego oraz Planowość*staż związku narzeczeńskiego.
Wprowadzone w pierwszym bloku predyktory wyjaśniały 8% wariancji zmiennej niezależnej, a model był dobrze dopasowany do danych F(7, 228) = 3,71, p < 0,001.
Istotnymi predyktorami okazały się: Komunikacja rodzinna (SOR) (β = 0,21, p < 0,05) oraz Orientacja na cele (β = 0,22, p < 0,05).
Wprowadzenie w drugim bloku składników interakcji nie wpłynęło znacznie na procent wyjaśnianej wariancji (9%). Model z efektem moderacji był dobrze dopasowany do danych F(13, 222) = 2,77, p < 0,001). Podobnie jak w pierwszym modelu uzyskano dwa predyktory: Komunikacja rodzinna (β = 0,21, p < 0,05) oraz Orientacja na cele (β = 0,22, p < 0,01), jednak żaden z efektów interakcji nie okazał się istotny statystycznie. W
124 związku z czym, w testowanym modelu nie można mówić o moderacyjnym charakterze zmiennej staż związku narzeczeńskiego.
Proces wykorzystywania społecznych i ekonomicznych zasobów
Zgodnie z pytaniem badawczym 9b w modelu uwzględniono następujące zmienne:
Zmienna zależna: Wykorzystanie społecznych i ekonomicznych zasobów,
Blok 1. Zmienne niezależne: Zrównoważona elastyczność, Komunikacja rodzinna, Orientacja na cele, Wsparcie społeczne, Poszukiwanie wsparcia, staż związku narzeczeńskiego,
Blok 2. Zmienne niezależne: Zrównoważona elastyczność*staż związku narzeczeńskiego, Komunikacja rodzinna*staż związku narzeczeńskiego, Orientacja na cele*staż związku narzeczeńskiego, Wsparcie społeczne*staż związku narzeczeńskiego, Poszukiwanie wsparcia*staż związku narzeczeńskiego.
Każdy z powyższych modeli regresji były dobrze dopasowany do danych.
Pierwszy z nich F(6, 229) = 3,89, p < 0,001 wyjaśniał 7% wariancji zmiennej zależnej, natomiast drugi, uwzględniający składniki interakcji F(11, 224) = 2,85, p < 0,01 wyjaśniał 8% zmiennej zależnej. Istotnym predyktorem procesu wykorzystywania społecznych i ekonomicznych zasobów w każdym z modeli okazała się Orientacja na cele (β = 0,22, p < 0,001). W modelu wzbogaconym o składniki interakcji nie wystąpiły żadne istotne statystycznie interakcje pomiędzy stażem narzeczeństwa a pozostałymi zmiennymi niezależnymi uwzględnionymi w modelu. W testowanym modelu moderator w postaci stażu związku okazał się nieistotny statystycznie.
Proces pozytywnego nastawienia
Zgodnie z pytaniem badawczym 9c w modelu uwzględniono następujące zmienne:
Zmienna zależna: Pozytywne nastawienie,
Blok 1. Zmienne niezależne: Komunikacja rodzinna, Zadowolenie z życia rodzinnego, Bogactwo treści życia, Poczucie humoru, staż związku narzeczeńskiego,
Blok 2. Zmienne niezależne: Komunikacja rodzinna*staż związku narzeczeńskiego, Zadowolenie z życia rodzinnego*staż związku narzeczeńskiego, Bogactwo treści życia*staż związku narzeczeńskiego, Poczucie humoru*staż związku narzeczeńskiego.
125 Tabela 18
Analiza regresji z efektami interakcji dla procesu pozytywnego nastawienia
Model Zmienne B 95% CI β t p
1 Stała 15,49 [11,72-16,95] 10,79 0,000
Komunikacja rodzinna 14,33 [-0,07-0,07] -0,01 -0,09 0,922 Zadowolenie z życia
Komunikacja rodzinna 15,45 [-0,06-0,08] 0,02 0,21 0,832 Zadowolenie z życia
Adnotacja. CI = przedział ufności dla B; KR = Komunikacja rodzinna; ZzŻR = Zadowolenie z życia rodzinnego; BTŻ = Bogactwo Treści Życia; PH = Poczucie humoru; staż = staż związku
narzeczeńskiego.
Każdy z testowanych modeli okazał się istotny statystycznie. Model pierwszy bez składnika interakcyjnego F(5, 229) = 4,82, p < 0,001 wyjaśniał 8% wariancji, a model drugi ze składnikami interakcyjnymi F(9, 225) = 3,68, p < 0,001 wyjaśniał 9% wariancji zmiennej zależnej. W testowanym drugim modelu oprócz uzyskanego w pierwszym modelu istotnego predyktora procesu pozytywnego nastawienia, którym było Zadowolenie z życia (β = 0,21, p < 0,05), istotne okazały się także: Poczucie humoru
126 (β = 0,15, p < 0,05) oraz interakcja pomiędzy Bogactwem treści życia a stażem narzeczeństwa (β = -0,19, p < 0,01). Wobec uzyskanych wyników w omawianym modelu ze składnikami interakcji możemy mówić o moderacyjnej roli stażu związku narzeczeńskiego. Wyniki analiz przedstawia tabela 18.
W związku z uzyskaniem istotnego efektu interakcji pomiędzy Bogactwem treści życia a stażem narzeczeństwa przeprowadzono analizę regresji z podziałem na podgrupy dla zmiennej zależnej Pozytywne nastawienie. Testowane modele regresji wielorakiej dla zmiennej zależnej - Pozytywne nastawienie okazały się istotne statystycznie w obydwu podgrupach. W grupie narzeczonych ze stażem narzeczeństwa do roku model regresji F(4, 102) = 4,05, p < 0,01 wyjaśniał 10% zmiennej zależnej, natomiast w grupie narzeczonych ze stażem narzeczeństwa powyżej roku do 3 lat F(4, 123) = 4,24, p < 0,01 wyjaśniał 9% zmiennej zależnej. Okazało się również, że obydwa modele przewidywane są przez odmienne zmienne. W modelu dla narzeczeństw krótszych istotnym predyktorem okazało się Poczucie humoru (β = 0,23, p < 0,05), a w narzeczeństwach dłuższych Bogactwo treści życia (β = 0,20, p < 0,05). Wyniki dla związków narzeczeńskich krótszych przedstawia tabela 19, a dla dłuższych tabela 20.
Tabela 19
Analiza regresji dla procesu pozytywnego nastawienia (PN) w grupie ze stażem narzeczeńskim poniżej jednego roku
Zmienne B 95% CI β t p
Stała 18,60 [14,68-22,52] 9,41 0,000
Komunikacja rodzinna 0,01 [-0,07-0,10] 0,04 0,28 0,778
Zadowolenie z życia rodzinnego
0,05 [-0,03-0,14] 0,17 1,22 0,224
Bogactwo treści życia -0,07 [-0,14-0,01] -0,17 -1,84 0,069
Poczucie humoru 0,48 [0,08-0,88] 0,23 2,37 0,020
Skorygowane R2 = 0,10
Adnotacja. CI = przedział ufności dla B.
127 Tabela 20
Analiza regresji dla procesu pozytywnego nastawienia (PN) w grupie ze stażem narzeczeńskim powyżej roku do 3 lat
Zmienne B 95% CI β t p
Stała 12,30 [8,77-15,84] 6,88 0,000
Komunikacja rodzinna 0,003 [-0,11-0,11] 0,010 0,05 0,961 Zadowolenie z życia
rodzinnego
0,09 [-0,02-0,20] 0,25 1,66 0,101
Bogactwo treści życia 0,08 [0,01-0,14] 0,20 2,30 0,023
Poczucie humoru 0,18 [-0,22-0,58] 0,08 0,89 0,378
Skorygowane R2 = 0,09
Adnotacja. CI = przedział ufności dla B.
Proces spójności rodzinnej
Zgodnie z pytaniem badawczym 9d w modelu uwzględniono następujące zmienne:
Zmienna zależna: Spójność rodzinna,
Blok 1. Zmienne niezależne: Zrównoważona spójność, Zrównoważona elastyczność, Komunikacja rodzinna, Bogactwo treści życia, Poczucie humoru, staż związku narzeczeńskiego,
Blok 2. Zmienna niezależna: Zrównoważona spójność*staż związku narzeczeńskiego, Zrównoważona elastyczność*staż związku narzeczeńskiego, Komunikacja rodzinna*staż związku narzeczeńskiego, Bogactwo treści życia*staż związku narzeczeńskiego, Poczucie humoru*staż związku narzeczeńskiego.
Testowane modele okazały się istotne statystycznie. Pierwszy model bez składników interakcji F(6, 229) = 4,76, p < 0,001 wyjaśniał 9% wariancji zmiennej zależnej. Drugi model, wzbogacony o składniki interakcji F(11, 224) = 4,05, p < 0,001 wyjaśniał 13% wariancji zmiennej zależnej. W drugim modelu oprócz Komunikacji rodzinnej (β = 0,28, p < 0,01 ), istotny okazał się efekt interakcji pomiędzy Bogactwem treści życia a stażem związku narzeczeńskiego (β = 0,22, p < 0,001). Wobec uzyskanych wyników w omawianym modelu ze składnikami interakcji możemy mówić o moderacyjnej roli stażu związku narzeczeńskiego. Wyniki przedstawia tabela 21.
128 Tabela 21
Analiza regresji z efektami interakcji dla procesu spójności rodzinnej (SR)
Model Zmienne B 95% CI β t p
1 Stała 13,61 [11,15-16,09] 10,86 0,000
Zrównoważona spójność 0,02 [-0,09-0,13] 0,05 0,42 0,678 Zrównoważona elastyczność -0,03 [-0,13-0,08] -0,05 -0,51 0,608 Komunikacja rodzinna 0,09 [0,03-0,15] 0,29 3,03 0,003 Bogactwo treści życia 0,04 [-0,01-0,09] 0,11 1,75 0,082 Poczucie humoru 0,09 [-0,17-0,34] 0,04 0,67 0,501 Staż związku narzeczeńskiego -0,12 [-0,47-0,22] -0,05 -0,71 0,478 Skorygowane R2 dla 1 modelu = 0,09
2 Stała 14,34 [11,83-16,85] 11,26 0,000
Zrównoważona spójność 0,02 [-0,08-0,13] 0,05 0,45 0,656 Zrównoważona Elastyczność -0,02 [-0,12-0,08] -0,04 -0,39 0,695 Komunikacja rodzinna 0,09 [0,03-0,15] 0,28 2,91 0,004 Bogactwo treści życia 0,02 [-0,02-0,07] 0,06 0,97 0,334 Poczucie humoru 0,12 [-0,14-0,37] 0,06 0,90 0,371 Staż związku narzeczeńskiego -0,09 [-0,43-0,24] -0,03 -0,55 0,586 ZS * staż 0,10 [-0,004-0,21] 0,21 1,90 0,059 ZE * staż -0,07 [-0,17-0,04] -0,12 -1,28 0,201 KR * staż -0,01 [-0,07-0,05] -0,04 -0,43 0,670 BTŻ * staż -0,08 [-0,13--0,03] -0,22 -3,34 0,001
PH * staż 0,21 [-0,05-0,46] 0,10 1,60 0,111
Skorygowane R2 dla 2 modelu = 0,13
Adnotacja. CI = przedział ufności dla B; ZS = Zrównoważona spójność; ZE = Zrównoważona
Elastyczność; KR = Komunikacja rodzinna; BTŻ = Bogactwo treści życia; PH = Poczucie humoru; staż
= staż związku narzeczeńskiego.
W związku z uzyskaniem istotnego efektu interakcji pomiędzy Bogactwem treści życia a stażem związku dla zmiennej Spójność rodzinna przeprowadzono analizę regresji wielorakiej dla każdej z podgrup. Model regresji wykonywany dla związków narzeczeńskich ze stażem krótszym okazał się nieistotny statystycznie F(5, 102) = 4,64,
129 p > 0,05, zaś model regresji dla związków ze stażem dłuższym okazał się istotny statystycznie F(5, 122) = 4,29, p < 0,001 i wyjaśniał 12% wariancji zmiennej zależnej.
Istotnymi predyktorami w testowanym modelu dla narzeczeństw ze stażem dłuższym okazały się dwie zmienne: Komunikacja rodzinna (β = 0,32, p < 0,05) oraz Bogactwo treści życia (β = 0,30, p < 0,001). Wyniki przedstawia tabela 22.
Tabela 22
Analiza regresji dla procesu spójności rodzinnej (SR) w grupie ze stażem narzeczeńskim powyżej roku do 3 lat
Zmienne B 95% CI β t p
Stała 12,29 [9,13-15,46] 7,69 0,000
Zrównoważona Spójność -0,08 [-0,23-0,07] -0,17 -1,07 0,287 Zrównoważona Elastyczność 0,05 [-0,11-0,20] 0,08 0,59 0,559
Komunikacja Rodzinna 0,10 [0,02-0,18] 0,32 2,52 0,013
Bogactwo treści życia 0,10 [0,04-0,16] 0,30 3,44 0,001
Poczucie humoru -0,09 [-0,43-0,25] -0,04 -0,52 0,604
Skorygowane R2 = 0,12
Adnotacja. CI = przedział ufności dla B.
Proces duchowości rodzinnej
Zgodnie z pytaniem badawczym 9e w modelu uwzględniono następujące zmienne:
Zmienna zależna: Duchowość rodzinna,
Blok 1. Zmienne niezależne: Komunikacja rodzinna, Bogactwo treści życia, Poszukiwanie wsparcia, Zwrot ku religii, staż związku narzeczeńskiego,
Blok 2: Zmienne niezależne: Komunikacja Rodzinna*staż związku narzeczeńskiego, Bogactwo treści życia*staż związku narzeczeńskiego, Poszukiwanie wsparcia*staż związku narzeczeńskiego, Zwrot ku religii*staż związku narzeczeńskiego.
Testowane modele okazały się być dobrze dopasowane do danych. Pierwszy model bez składników interakcji F(5, 230) = 5,37, p < 0,001 wyjaśniał 9% wariancji zmiennej zależnej (R2 = 0,09). Drugi model wzbogacony o składniki interakcji F(9, 226)
= 3,37, p < 0,001, wyjaśniał 8% (R2 = 0,08) wariancji zmiennej zależnej. W każdym z modeli jedynym istotnym predyktorem procesu duchowości rodzinnej okazał się Zwrot ku religii (β = 0,27, p < 0,001). Efekty interakcji zmiennych niezależnych ze stażem
130 związku narzeczeńskiego (moderator) okazały się nieistotne statystycznie, w związku z czym nie można mówić o efekcie interakcji.
Proces nadawania znaczenia przeciwnościom
Zgodnie z pytaniem badawczym 9f w modelu uwzględniono następujące zmienne:
Zmienna zależna: Nadawanie znaczenia przeciwnościom,
Blok 1. Zmienne niezależne: Zrównoważona spójność, Zrównoważona elastyczność, Komunikacja rodzinna, Bogactwo treści życia, Aktywne radzenie sobie, Akceptacja, staż związku narzeczeńskiego,
Blok 2. Zmienne niezależne: Zrównoważona spójność*staż związku narzeczeńskiego, Zrównoważona elastyczność*staż związku narzeczeńskiego, Komunikacja rodzinna*staż związku narzeczeńskiego, Bogactwo treści życia*staż związku narzeczeńskiego, Aktywne radzenie sobie*staż związku narzeczeńskiego, Akceptacja*staż związku narzeczeńskiego.
Testowane modele okazały się istotne statystycznie. Pierwszy model bez składników interakcji F(7, 228) = 2,14, p < 0,05 wyjaśniał 3% wariancji zmiennej zależnej. Istotny dla procesu nadawania znaczenia przeciwnościom w modelu 1 okazał się jeden predyktor, którym było Bogactwo treści życia (β = 0,16, p < 0,05). Natomiast model ze składnikami interakcji F(13, 222) = 2,54, p < 0,01 wyjaśniał 8% wariancji zmiennej zależnej. Istotne w nim okazały się dwa efekty interakcji, pomiędzy: stażem związku narzeczeńskiego i Komunikacji rodzinnej (β = 0,25, p < 0,05) oraz stażem związku narzeczeńskiego i Bogactwem treści życia (β = 0,23, p < 0,001). Wobec uzyskanych wyników w omawianym modelu ze składnikami interakcji możemy mówić o moderacyjnej roli stażu związku narzeczeńskiego. Wyniki prezentuje tabela 23.
W związku z uzyskanymi istotnymi efektami interakcji dla zmiennej Nadawanie znaczenia przeciwnością w testowanym modelu z moderatorem wykonano osobne regresje dla podgrup. Model regresji wielorakiej w związkach krótszych okazał się nieistotny statystycznie F(6, 101) = 1,50, p > 0,05. Model regresji wielorakiej przeprowadzony dla związków dłuższych okazał się istotny statystycznie F(6, 121) = 3,88, p < 0,01 i wyjaśniał 12% wariancji zmiennej zależnej. Istotnymi predyktorami wyjaśniającymi zmienną zależną w tym modelu były: Komunikacja rodzinna (β = 0,29, p < 0,05) oraz Bogactwo treści życia (β = 0,33, p < 0,001). Wyniki prezentuje tabela 24.
131 Tabela 23
Analiza regresji z efektami interakcji dla procesu nadawania znaczenia przeciwnościom
Model Zmienne B 95% CI β t p
1 Stała 6,89 [5,18-8,60] 7,94 0,000
Zrównoważona spójność 0,03 [-0,04-0,10] 0,11 0,92 0,358 Zrównoważona elastyczność -0,03 [-0,10-0,03] -0,09 -0,97 0,334 Komunikacja rodzinna 0,02 [-0,02-0,05] 0,08 0,82 0,416 Bogactwo treści życia 0,034 [0,01-0,06] 0,16 2,30 0,022 Aktywne radzenie sobie 0,02 [-0,24-0,27] 0,01 0,13 0,896
Akceptacja 0,15 [-0,02-0,32] 0,12 1,70 0,091
Staż związku narzeczeńskiego
-0,06 [-0,28-0,15] -0,04 -0,57 0,567
Skorygowane R2 dla 1 modelu = 0,03
2 Stała 7,19 [5,47-8,91] 8,23 0,000
Zrównoważona spójność 0,04 [-0,03-0,11] 0,14 1,24 0,215 Zrównoważona elastyczność -0,04 [-0,10-0,03] -0,11 -1,16 0,248 Komunikacja rodzinna 0,01 [-0,03-0,05] 0,05 0,50 0,617 Bogactwo treści życia 0,02 [-0,01-0,05] 0,10 1,37 0,173 Aktywne radzenie sobie 0,08 [-0,18-0,35] 0,04 0,62 0,539
Akceptacja 0,17 [-0,01-0,35] 0,13 1,91 0,058
Staż związku narzeczeńskiego
-0,06 [-0,27-0,16] -0,03 -0,51 0,614
ZS * staż 0,05 [-0,02-0,12] 0,17 1,49 0,139
ZE * staż 0,02 [-0,04-0,09] 0,07 0,72 0,475
KR * staż -0,05 [-0,09--0,01] -0,25 -2,53 0,012 BTŻ * staż -0,05 [-0,08--0,02] -0,23 -3,22 0,001
ARS * staż 0,01 [-0,25-0,28] 0,01 0,10 0,919
A* staż 0,06 [-0,12-0,24] 0,05 0,67 0,506
Skorygowane R2 dla 2 modelu = 0,08
Adnotacja. CI = przedział ufności dla B; ZS = Zrównoważona spójność; ZE = Zrównoważona elastyczność; KR = Komunikacja rodzinna; BTŻ = Bogactwo treści życia; ARS = Aktywne radzenie sobie; A = Akceptacja; staż = staż związku narzeczeńskiego.
132 Tabela 24
Analiza regresji dla procesu nadawania znaczenia przeciwnościom (NZP) w grupie ze stażem narzeczeńskim od roku do 3 lat
Zmienne B 95% CI β t p
Stała 5,55 [3,19-7,90] 4,67 0,000
Zrównoważona Spójność -0,01 [-0,10-0,09] -0,03 -0,18 0,860 Zrównoważona Elastyczność -0,06 [-0,16-0,04] -0,17 -1,23 0,220
Komunikacja Rodzinna 0,06 [0,01-0,11] 0,29 2,29 0,024
Bogactwo Treści Życia 0,07 [0,03-0,11] 0,33 3,82 0,000
Aktywne Radzenie Sobie 0,07 [-0,28-0,41] 0,03 0,40 0,694
Akceptacja 0,11 [-0,10-0,33] 0,09 1,03 0,306
Skorygowane R2 = 0,12
Adnotacja. CI = przedział ufności dla B.
4.5. Związki pomiędzy pozostałymi czynnikami a procesami prężności rodzinnej