Techniki i narzędzia partycypacyjne oraz działania aktywizacyjne. Opis procesu przygotowania

Działania promocyjno-informacyjne

Informacje o postępach prac nad „Programem rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023”

były na bieżąco publikowane na stronie internetowej gminy oraz na jego oficjalnym fanpage’u na portalu społecznościowym Facebook. Urząd Miasta i Gminy dołożył wszelkich starań by dotrzeć z informacją o spotkaniach do jak największej liczby odbiorców poprzez zaproszenia wysyłane drogą mailową do organizacji pomocniczych gminy (szkoły, Ośrodek Pomocy Społecznej), sołtysów, radnych miejskich, informacja o opracowaniu Programu rewitalizacji została przekazana sołtysom oraz organizacjom pozarządowym, mieszkańcom w formie plakatów informacyjnych umieszczonych na tablicach informacyjnych. Mieszkańcy zostali poinformowani o rozpoczęciu prac nad opracowaniem Programu rewitalizacji przez ankieterów, którzy prowadzili badanie ankietowe.

Badania kwestionariuszowe

Na etapie opracowywania diagnozy przeprowadzone zostało badania opinii mieszkańców gminy.

Badanie było prowadzone z zastosowaniem połączenia dwóch metod zbierania danych (mixed mode):

ankiety internetowej do samodzielnego wypełniania oraz wywiadów kwestionariuszowych. Łącznie w badaniu udział wzięły 424 osoby. ¹⁵ Poznanie opinii i preferencji mieszkańców było bardzo ważne z punktu widzenia trafności diagnozy. Odwołanie się do lokalnej społeczności umożliwiło weryfikację i pogłębienie opisu opracowanego na podstawie danych zastanych. Oznacza to, że perspektywa mieszkańców została uwzględniona już na etapie wyboru obszarów zdegradowanych i rewitalizacji.

Dodatkowo ankieta miała również znaczenie dla budowania społecznej świadomości zagadnienia rewitalizacji i tworzenia pozytywnego nastawienia do projektu. Ponadto wybrana technika badania charakteryzuje się dużą efektywnością czasową, a dzięki udziałowi ankietera – minimalizacją ryzyka błędów. Połączenie dwóch technik zbieranych danych zwiększyło szanse na dotarcie do wszystkich grup interesariuszy.

Pogłębione wywiady telefoniczne

Pogłębione wywiady telefoniczne zostały przeprowadzone wśród lokalnych liderów opinii. Miały one charakter częściowo ustrukturyzowany, co oznacza, że przebiegały zgodnie z przygotowanym wcześniej scenariuszem zawierającym wykaz tematów związanych z problematyką rewitalizacji.¹⁶ Zastosowanie techniki jakościowej pozwoliło na pogłębienie wniosków z badania kwestionariuszowego. Rozmowy z osobami ważnymi dla życia społeczności i wyróżniającymi się znajomością lokalnych uwarunkowań stanowiły cenne źródło informacji na temat potrzeb i preferencji mieszkańców. Zastosowanie techniki wywiadów telefonicznych umożliwiło realizację badania w krótkim czasie (gdyż ułatwiło dotarcie do osób o niewielkiej dyspozycyjności czasowej).

15 Wyniki badania zostały opisane w rozdziale VI

Warsztaty diagnostyczne

Warsztaty diagnostyczne są formą jakościowego badania potrzeb i preferencji społeczności lokalnych, pokrewną metodologii action research. Jest to technika badawcza o charakterze partycypacyjnym i aktywizującym, która umożliwia odwołanie się do wiedzy różnych grup interesariuszy. Do ważnych zalet tej techniki należy również możliwości wykorzystania pozytywnych efektów pracy grupowej m.in. efektu synergii czy zwiększonej motywacji i poczucia bezpieczeństwa uczestników spotkania. Dzięki przeprowadzeniu warsztatów możliwie było uzupełnienie wcześniejszych analiz o dane jakościowe. Zaproszenie do udziału w spotkaniu zostało skierowane do różnych grup interesariuszy, dzięki czemu możliwe było zestawienie ze sobą różnych punktów widzenia.

Warsztat diagnostyczny odbył się 12 kwietnia 2016 roku. W warsztacie wzięło udział 14 osób:

przedstawicieli Rady Miasta, pracowników Urzędu Miasta i Gminy, mieszkańców, przedstawicieli placówek organizacyjnych (OPS), przedstawicielki Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”.

Podczas spotkania zaprezentowane zostały etapy realizacji projektu, a także główne informacje związane z procesem rewitalizacji. Następnie, przedstawiono wyniki badania społecznego. Uczestnicy warsztatu zostali poproszeni o wskazanie obszarów gminy, które powinny zostać poddane procesowi rewitalizacji w pierwszej kolejności, zgodnie z przedstawionymi danymi statystycznymi dostępnymi na tym etapie oraz wynikami badania społecznego. W toku dalszych prac warsztatowych opracowane zostały charakterystyki wybranych obszarów obejmujące występujące tam problemy, zjawiska kryzysowe i potrzeby rewitalizacyjne, ale także na istniejące potencjały do wykorzystania. Rezultatem prac było wypracowanie wstępnych granic obszarów do rewitalizacji w ramach miejscowości Słupno i Sieraków oraz Śródmieście miasta Radzymin. Uczestnicy w podziale na trzy grupy pracowali wspólnie nad określeniem problemów występujących w wymienionych wyżej obszarach, w pięciu sferach rewitalizacji: społecznej, przestrzenno-funkcjonalnej, gospodarczej, środowiskowej i gospodarczej.

Poniżej w formie zestawienia tabelarycznego zostały przedstawione rezultaty pracy warsztatowej.

Tabela 56. Zidentyfikowane problemy obszaru – Śródmieście miasta Radzymin w sferach rewitalizacji

społecznej

przestrzenno-funkcjonalnej

gospodarczej środowiskowej technicznej

 Alkoholizm,

 Bariery

Tabela 57. Zidentyfikowane problemy obszaru – Słupno i Sieraków w pięciu sferach rewitalizacji społecznej

przestrzenno-funkcjonalnej

gospodarczej środowiskowej technicznej

 Alkoholizm,

 Niski poziom kapitału społecznego (brak

Warsztaty strategiczne były kontynuacją prac podjętych podczas warsztatów diagnostycznych i rozpoczęły się od prezentacji dotychczasowych wniosków, a także danych ilościowych na podstawie, których dokonano wyboru obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji. Po zapoznaniu się z analizą wskaźników w sferach społecznej, technicznej, środowiskowej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej (wraz z mapami) uczestnicy spotkania zostali poproszeni o zastanowienie się jak chcieliby, aby obszary rewitalizacji wyglądały w roku 2023 (opracowanie wizji). W drugiej części warsztatów omówione zostały działania rewitalizacyjne, które należy osiągnąć przy zakładanej wizji.

Działania te przyporządkowywane były do poszczególnych sfer rewitalizacji: społecznej, gospodarczej, technicznej, środowiskowej oraz przestrzenno-funkcjonalnej. Warsztaty miały miejsce 27 kwietnia 2016 roku z udziałem 24 osób (mieszkańcy, przedstawiciele organizacji pozarządowych, samorządu, rady gminy, Ośrodka Pomocy Społecznej). Rekrutacja na spotkanie została przeprowadzona w taki sam sposób jak przy pierwszych warsztatach – wysłano zaproszenia mailowe m.in. do przedstawicieli

samorządu lokalnego, organizacji pozarządowych oraz umieszczono informację na stronie internetowej urzędu oraz na tablicach informacyjnych. Poniżej przedstawiono skrótowe opracowanie rezultatów prac trzech zespołów:

1. Wizja – obszar Śródmieście miasta Radzymin

„NOWOCZESNE CENTRUM RADZYMINA NA MIARĘ XXI WIEKU”

To przestrzeń (obszary publiczne) nowocześnie urządzone, funkcjonalne, integracyjne - zwiększające poczucie tożsamości z zamieszkiwanym miejscem. Wyróżniające się obszarami chronionymi przez konserwatora zabytków (strefa konserwatorska) – (pl. Kościuszki, pl. Wolności, park Czartoryskiej, Stary Rynek), obszarami handlowo-usługowymi i obszarami sportowymi, rekreacji i wypoczynku. Połączone ciągami pieszo-rowerowymi, wzbogacone zielenią miejską, wyposażone w elementy małej architektury (wyróżniającej poszczególne obszary miasta); z ograniczeniem uciążliwości ruchu kołowego, hałasu i zanieczyszczeń; zwiększenie bezpieczeństwa w przestrzeniach publicznych – oświetlenie i monitoring

PROPOZYCJE DZIAŁAŃ W OBSZARZE:

1. Społeczne: monitoring, miejsce do aktywności sportowej, utworzenie klubu integracji

społecznej, spółdzielni socjalnych, rozwinięcie wolontariatu; budowa siłowni plenerowych i boisk wielofunkcyjnych

2. Gospodarcze: zwiększenie aktywności gospodarczej poprzez przygotowanie dokumentów planistycznych i pozyskiwanie środków unijnych; pokazywanie przykładów dobrych praktyk w zakresie wykorzystania industrialnych budynków; preferencyjne warunki do podejmowania działań gospodarczych (inkubatory przedsiębiorczości)

3. Przestrzenno-funkcjonalne: rozwój systemów smart-city; dbanie o ujednolicenie małej

architektury, mebli miejskich; ułatwienie poruszania się os. niepełnosprawnym, starszym i rodzicom z dziećmi, systemy P+R, parkingi

4. Techniczne: modernizacja szkół, obiektów publicznych, dbałość o budynki o wartości historycznej – np. w partnerstwie publiczno-prywatnym; poprawa klas energetycznych tychże budynków, promowanie odnawialnych źródeł energii

5. Środowiskowa: rozbudowa terenów zielonych, ograniczenie emisji zanieczyszczeń i hałasu, kompleksowe rozwinięcie gospodarki wodno-ściekowej; system odbioru odpadów, nacisk na likwidację niewykorzystanych odpadów, przeciwdziałanie zaśmiecaniu.

2. Wizja – obszar Słupno i Sieraków

„OBSZARY ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU:

 Z rozbudowaną siecią infrastruktury technicznej: drogi, chodniki, sieć wodno-kanalizacyjna, parkingi, kanalizacja deszczowa, rowy melioracyjne

 Z infrastrukturą społeczną typu: dom kultury, przestrzenie publiczne: skatepark, siłownie zewnętrzne

 Sieć rekreacyjno-sportowa: ścieżki rowerowe, boisko

 Z nowymi inwestycjami przemysłowymi, usługowymi, mieszkalnymi oraz dużym zasobem terenów inwestycyjnych,

 Z rozwiniętą siecią transportu publicznego

 Zapewniające wysoki poziom bezpieczeństwa publicznego, ekonomicznego, ekologicznego oraz estetyki otoczenia”

PROPOZYCJE DZIAŁAŃ W OBSZARZE:

1. Sfera społeczna: budowa centrum integracji społecznej; utworzenie nowych przestrzeni publicznych; powstanie podmiotów ekonomii społecznej; realizacja projektów miękkich z zakresu integracji, aktywizacja społeczna (powstawanie nowych NGO); monitoring wizyjny

2. Sfera techniczna: rozbudowa i modernizacja sieci drogowej, wodno-kanalizacyjnej, kanalizacji deszczowej, sieci urządzeń odwodnieniowych (rowy komunalne); renowacja budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, podniesienie oszczędności energetycznej budynków

3. Sfera gospodarcza: renowacja i rewitalizacja zabudowy przemysłowej; rekultywacja gruntów przemysłowych, programy w zakresie wspierania przedsiębiorczości; współpraca międzysektorowa (partnerstwa publiczno-prywatne); promocja przedsięwzięć z zakresu Odnawialnych Źródeł Energii, rozwój usług

4. Sfera środowiskowa: wdrożenie sprawnej gospodarki odpadami, likwidacja niskiej emisji, zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza ze strony transportu drogowego, renowacja terenów zielonych, utworzenie ścieżek ekologicznych

5. Sfera przestrzenno-funkcjonalna: eliminacja konfliktów na linii inwestorzy – mieszkańcy związanych z użytkowaniem gruntów; rozwój i modernizacja transportu publicznego, uporządkowanie stosunków własnościowych, podniesienie poziomu usług publicznych; utworzenie tzw. produktu turystycznego i stworzenie marki miejsca

Na zakończenie spotkania uczestnicy zostali poinformowani o możliwości zgłaszania kart projektów oraz kryteriach wyboru projektów do „Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023”. Przedstawiono części składowe karty projektu ze wskazaniem elementów, które powinny się w niej znaleźć, by projekt miał szansę zostać włączonym do Programu Rewitalizacji. Na podstawie wypracowanych działań w trakcie spotkania, niektórzy uczestnicy złożyli do Urzędu Miasta i Gminy swoje propozycje przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Dodatkowo informacja na temat idei oraz sposobu wypełnienia i zgłoszenia projektu pojawiła się na stronie internetowej Urzędu, została rozesłana do sołtysów miejscowości, które tworzą obszary rewitalizacji. W tym miejscu należy wspomnieć o tym, że podczas warsztatu strategicznego nie pojawił się żaden przedsiębiorca działający na terenie Radzymina. Ze względu na to, w przedstawionych powyżej rezultatach prac, punkt widzenia przedsiębiorców nie został zaprezentowany. Natomiast propozycje koniecznych zmian gospodarczych zostały przedstawione z punktu widzenia mieszkańców, urzędników, przedstawicieli sektora pozarządowego i instytucji pomocy uczestniczących w spotkaniu. Mieszkańcy mogli zgłaszać swoje pomysły na działania rewitalizacyjne przez okres 2 tygodni. Łącznie zebrano 74 kart projektów, które zostały zweryfikowane przez Urząd Miasta i Gminy. Część złożonych projektów została wykorzystana w Programie rewitalizacji, inne zostały połączone by zwiększyć koncentrację środków na dane działanie. Zgłoszone projekty zostały również zanalizowane pod kątem spójności z zaplanowanymi wieloletnimi inwestycjami gminy. Rezultatem jest ponad 50 projektów rewitalizacyjnych, przedstawionych w rozdziale 10.

Warsztaty strategiczne, podobnie jak diagnostyczne przyczyniły się do aktywizacji interesariuszy rewitalizacji. Ponownie możliwe było wykorzystanie pozytywnych efektów pracy grupowej, a także wypracowywanie konsensusu uwzględniającego punkty widzenia różnych grup interesariuszy.

Warsztaty strategiczne stanowią formę współdecydowania lokalnej społeczności o zapisach „Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023” co oznacza, że prace nad dokumentem odbywały się w partnerstwie pomiędzy władzami samorządowymi, a obywatelami. Można to podsumować stwierdzeniem, że interesariuszom rewitalizacji przekazano część kompetencji, a także

Nabór przedsięwzięć rewitalizacyjnych

Karty projektów były zbierane metodą uspołecznioną, mieszkańcy oraz kluczowi interesariusze zostali poinformowani o możliwości złożenia własnego projektu rewitalizacyjnego poprzez informacje na tablicach informacyjnych oraz stronę internetową Urzędu Miasta i Gminy Radzymin. Karty zostały zebrane w Urzędzie Miasta i Gminy oraz przez platformę do konsultacji społecznych cyfrowademokracja.pl. Po raz pierwszy informacja o zbieraniu kart projektów została przekazana na drugim spotkaniu z mieszkańcami (warsztat strategiczny 27 kwietnia 2016 r.), podczas którego opracowano wspólnie wizję oraz działania zmierzające do poprawy sytuacji na obszarach do rewitalizacji. Już wtedy pojawiły się pierwsze pomysły na działania rewitalizacyjne. Uczestnikami tego spotkania byli głównie przedstawiciele samorządu lokalnego, sołtysi, radni, przedstawiciele organizacji pozarządowych, mieszkańcy. Niska frekwencja osób z sektora prywatnego skutkuje brakiem projektów finansowanych z funduszy prywatnych. Jest to istotny problem gminy, zauważalny od wielu lat.

Uczestnicy spotkania zostali poinformowani o procedurze zgłaszania pomysłów na przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Już kolejnego dnia pojawił się komunikat na stronie internetowej Urzędu o zbieraniu kart projektów, zostały wysłane zaproszenia mailowe do przedstawicieli organizacji pozarządowych, sołtysów, radnych, przedstawicieli instytucji działających na terenie gminy (OPS, szkoły), którzy mają kontakt z mieszkańcami obszarów rewitalizowanych.

W okresie trwania naboru od 28 kwietnia do 12 maja 2016 r. łącznie zebrano 74 karty projektów, które zostały przeanalizowane przez Urząd Miasta i Gminy. Część z nich ze względu na braki lub błędy merytoryczne została odrzucona, a część z nich została połączona w jedno działanie, by w efektywny sposób zagwarantować realizację pomysłów. Przedsięwzięcia zostały podzielone na główne i uzupełniające.

Zgłaszanie uwag on-line

Po opracowaniu wstępnej wersji „Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023”

mieszkańcy mieli możliwość zgłaszania uwag do zapisów dokumentu od 10 do 23 maja 2016 r.

W siedzibie Urzędu Miasta i Gminy zostały umieszczone papierowe formularze oraz projekt dokumentu. Mieszkańcy mogli zgłaszać uwagi w następujących formach: papierowo w postaci wypełnionego formularza i dostarczonego do Biura Obsługi Interesanta Urzędu Miasta i Gminy Radzymin, drogą elektroniczną na adres inforad@radzymin.pl, korespondencyjną na adres siedziby Urzędu oraz za pośrednictwem platformy internetowej Cyfrowa Demokracja (http://cyfrowademokracja.pl/). Został tam zamieszczony interaktywny formularz umożliwiający wszystkim chętnym wyrażenie swoich opinii o Programie i zaproponowanie ewentualnych zmian w zapisach. Na stronie opublikowano również sam dokument tak, aby mieszkańcy mogli się z nim dokładnie zapoznać przed wzięciem udziału w konsultacji. Czas na zgłaszanie uwag wynosił 14 dni, następnie zaś wszystkie uwagi zostały opracowane w formie zestawienia zawierającego treść uwagi wraz z odniesieniem się do nich (decyzja o uwzględnieniu lub uzasadnienie rezygnacji z uwzględnienia).

Dodatkowo w siedzibie Urzędu Miasta i Gminy zostały umieszczone papierowe formularze oraz projekt dokumentu. W formie formularza zgłoszeniowego wpłynęły dwie uwagi.

Udostępnienie różnym interesariuszom rewitalizacji możliwości zgłaszania uwag do całościowej wersji dokumentu było istotne, ponieważ przełożyło się na wysoką jakość końcowej wersji Programu Rewitalizacji. Zastosowanie różnorodnych narzędzi zbierania uwag umożliwiło dotarcie do możliwie szerokiego grona osób zainteresowanych rewitalizacją i otrzymanie opinii od interesariuszy. Ponadto

dzięki wykorzystaniu Internetu wszyscy chętni mogli wziąć udział w konsultacjach w dogodnym dla siebie czasie, korzystając z dowolnego urządzenia z dostępem do Internetu.

Spotkanie konsultacyjne

Integralną częścią konsultacji społecznych dokumentu było spotkanie, podczas którego zostały przedstawione główne założenia Programu Rewitalizacji, ze szczególnym uwzględnieniem wizji, celów strategicznych i operacyjnych. W dalszej części spotkania mieszkańcy, którzy nie skorzystali z wcześniejszej możliwości zgłaszania uwag do dokumentu otrzymali taką możliwość. W czasie spotkania konsultacyjnego zarejestrowano siedem uwag. Spotkanie konsultacyjne odbyło się 16 maja 2016 roku, uczestniczyły w nim 24 osoby.

Przeprowadzone spotkanie konsultacyjne było jednym z narzędzi pozyskania opinii o dokumencie od mieszkańców, przedsiębiorców i innych interesariuszy procesu rewitalizacji. Szczególnie ważne było skonsultowanie dokumentu z osobami bezpośrednio związanymi z rewitalizowanym obszarem.

Wszystkie zgłoszone komentarze i uwagi (zarówno te zgłoszone w czasie spotkania, jak i te zgłoszone on-line) zostały przeanalizowane i w znacznej większości uwzględnione w końcowej wersji dokumentu.

Tylko jedna uwaga z przyczyn formalnych została odrzucona.

6.1. Sposób włączenia interesariuszy w proces zarządzania programem rewitalizacji Na etapie wdrażania i oceny Programu Rewitalizacji prowadzone będą cyklicznych spotkania z interesariuszami rewitalizacji. Otwarte spotkania odbywałyby się raz w roku w związku z publikacją corocznych sprawozdań dotyczących realizacji Programu. Dodatkowo, w celu zwiększenia udziału interesariuszy w podejmowanych decyzjach oraz realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych prowadzone będą badania opinii (ankiety) wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji. Istotnym aspektem jest włączenie społeczności lokalnej w działania realizowane na obszarze objętym projektami rewitalizacyjnymi, w tym organizacji pozarządowych realizujących inicjatywy m. in. na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego. W tym celu Gmina może zlecić organizacjom pozarządowym część zadań, w ramach zawartego partnerstwa. Zasady tworzenia partnerstw reguluje corocznie uchwalany Program Współpracy Gminy Radzymin oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Program współpracy zawiera wyszczególnione zadania publiczne, które realizowane są w 2 formach współpracy: finansowej i pozafinansowej. Program reguluje też zasady współpracy i formy realizacji projektów partnerskich. Głównym celem programu jest budowanie partnerstwa między administracją publiczną i organizacjami w środowisku lokalnym, czemu służy wspieranie organizacji w realizacji ważnych celów społecznych. W przypadku Programu Rewitalizacji partnerstwo może zostać zawiązane przy realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych i/lub w odpowiedzi na wyznaczone w Programie cele. Partnerstwo może być zawiązane z inicjatywy władz miasta bądź organizacji pozarządowej. Decyzję o realizacji projektu w partnerstwie z organizacją władze Gminy powinny podjąć w oparciu o spójność działań z celami strategicznymi i listą przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

Zespół Projektowy będzie odpowiedzialny za rozpowszechnienie informacji o podejmowanych działaniach i terminach spotkań z mieszkańcami poprzez umieszczenie informacji na stronie internetowej Urzędu Miasta i Gminy Radzymin, publikację ogłoszenia w lokalnej prasie, wywieszenie informacji na słupach informacyjnych oraz dotarcie innymi jak najefektywniejszymi kanałami informacyjnymi do społeczności lokalnej. Zespół Projektowy we współpracy z referatem Partycypacji i polityki społecznej zapewni by na etapie wdrażania zapisów dokumentu odbyły się spotkania

rewitalizacyjnych wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji (np. sondaż, ankieta). Uczestnictwo interesariuszy w prowadzonych działaniach rewitalizacyjnych będzie wyrażało się poprzez udział mieszkańców w realizacji projektów, tak by mieszkańcy poczuli się realizatorami a nie tylko biernymi odbiorcami. Duża liczba organizacji pozarządowych w Radzyminie pozwala na efektywną współpracę z tym sektorem w realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w tym celu Zespół Projektowy będzie w stałej współpracy z referatem Partycypacji i polityki społecznej który na co dzień odpowiada za kontakty z trzecim sektorem. Udział interesariuszy będzie odbywał się na etapie opracowania koncepcji realizacji projektu, jego realizacji oraz po zakończeniu.

7. Wizja wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego (planowany efekt rewitalizacji)

Wizja przedstawia pożądany obraz obszarów rewitalizacji w odległej przyszłości, przy założeniu wystąpienia korzystnych uwarunkowań. Jest to opis wizerunku obszarów rewitalizowanych po zrealizowaniu założeń programu rewitalizacji.

Wizja obszaru rewitalizacji

Po przeprowadzonym procesie obszar rewitalizacji to miejsce które jest zamieszkiwane przez zintegrowaną społeczność lokalną. Silnymi więziami charakteryzują się wszystkie grupy wiekowe.

Różne grupy wiekowe integrują się między sobą i dzielą się doświadczeniami. Utworzenie podmiotów integrujących i wspierających osoby narażone na wykluczenie społeczne spowodowało, że zrzeszają się oni w grupy o charakterze formalnym i nieformalnym. Wpływ na relacje oraz integrację mieszkańców miała również poprawa jakości przestrzeni publicznej.

Działania w sferze gospodarczej wspierające przedsiębiorczość mieszkańców sprawiają, że na obszarze prężnie działają podmioty gospodarcze i ekonomii społecznej. Przeprowadzenie procesu sprawiło, że obszar rewitalizacji jest miejscem atrakcyjnym do zamieszkania, pracy i wypoczynku oraz sprzyja rozwojowi postaw przedsiębiorczych wśród mieszkańców. Działania w sferze przestrzenno-funkcjonalnej przyczyniły się do poprawy jakości życia oferując rozbudowaną infrastrukturę społeczną oraz miejsca wypoczynku i rekreacji.

Przedstawiona powyżej wizja obszaru rewitalizacji, składającego się z dwóch podobszarów, zakłada zrównoważony rozwój oraz znaczącą poprawę jakości życia mieszkańców, redukując występujące obecnie problemy w sferze społecznej, przestrzennej i gospodarczej. Proces rewitalizacji spowoduje ożywienie społeczno-gospodarcze oraz będzie kamieniem milowym w rozwoju nie tylko wyznaczonych podobszarów, ale i całej gminy. W realizacji wyznaczonej wizji będą pomagać cele i działania, które opisano w kolejnym rozdziale.