Niemałych trudności dostarcza próba określenia, w jakim stosunku wielkości po-zostają do siebie dokonane samobójstwa a nieudane próby odebrania sobie życia.
Według danych na każde dokonane samobójstwo, przypada od 10 do 25 prób
nie-53 Cyt. w: J. J. Norwich, Christmas Crackers, London 1982, s. 105 54 Redfield Jamison K. (2004), Noc nadchodzi szybko, Poznań s. 89 55 Ibidem, s.41.
56 Wiessman M. M., Wolk S., Goldstein R. B., Moreau D., Adams P., Greenwald S., Klier C. M., Ryan N. D., Dahl R. E., Wickramaratne P., „Depresses Adolescents Grow Up”, Journal of the American Medical Association,1999, nr 281, s. 1707-1713
udanych57. Wcześniejsza próba samobójcza zaś zwiększa ryzyko o 38% odebrania sobie życia58. Co ważne, ponowną próbę odebrania sobie życia ponawiają osoby w przedziale wiekowym między 25, a 54 rokiem życia, które już wcześniej uży-wały przynajmniej jednego środka w swoich próbach59. O`Connor przeprowadził wywiady z 50 osobami, które zostały przyjęte do szpitala w Belfaście. Większość pacjentów była w wieku od 30 do 40 lat. Ponadto, 60% grupy tej osób stanowiły kobiety. Zaś sposób odebrania sobie życia, jaki dominował w ich próbach samo-bójczych to leki; leki przeciwbólowe, przeciwlękowe i antydepresanty60.
O to co napisał Graham Greene (1904 - 1991), który w swoim życiu kilkakrotnie próbował odebrać sobie życie. Używał w tym celu noża, trucizny oraz pistoletu.
Pisarz ten, od najmłodszych lat cierpiał na psychozę maniakalno – depresyjną61. Jak powiedział: „Poczucie nieszczęścia przypomina mikroba, którego mam w sobie od niepamiętnych czasów. I czasem ten mikrob się uaktywnia”62.
A o to słowa, jakie napisał będąc w szkole podstawowej: „Sprawdziłem inne dro-gi ucieczki, gdy próba przecięcia żył w nodze zawiodła. (....) wypiłem pewną ilość utrwalacza w złudzeniu, ze jest trujący. Innym razem opróżniłem niebieska bu-teleczkę kropli na katar sienny, które przypuszczalnie dobrze mi zrobiły na moja rozpacz, ponieważ zawierały małą dawkę kodeiny. Bukiet psianek, zerwanych i zjedzonych na błoniach, dał niewielkie skutki narkotyczne, a pod koniec wakacji połknąłem dwadzieścia tabletek aspiryny, poczym poszedłem popływać na pustym basenie szkolnym”63.
W wieku lat 20 Greene próbował odebrać sobie życie rewolwerem brata, o to co napisał o tym zdarzeniu: „Wsunąłem kule do jednej komory i trzymając rewolwer za plecami, zakręciłem bębenkiem. (...) Przyłożyłem lufę do prawego ucha i nacisną-łem spust. Rozległo się ciche stuknięcie. Zajrzai nacisną-łem do lufy i zobaczyi nacisną-łem, że pocisk właśnie się w niej znalazł. Chybiłem o jedna pozycję. (...) Operacje tę powtórzyłem kilka razy.”64 Ostatecznie Greene nie odebrał sobie życia, poczucie smutku i bezna-dziejności topił za to w alkoholu oraz hazardzie. Wiele także podróżował, szcze-gólnie do krajów, w których panowała wojna. Szukał po prostu lekarstwa na swoje cierpienie65.
Z badań wynika, iż ponad 1/3 osób, która pozostawia po sobie listy pożegnalne już w przeszłości próbowała odebrać sobie życie. Osoby te jednak nie pozostawiają po sobie listów częściej niż „debiutanci”. W listach „recydywistów” częściej pojawia się temat ego, czyli niemożliwością pobudzenia w sobie konstruktywnych
tenden-57 Redfield Jamison K. (2004), Noc nadchodzi szybko, Poznań s. 48 58 Ibidem, s. 98.
59 Owens D., Dennis M, Read S., Davis N., „Outcome of deliberate selfpoisoning, An examina-tion of risk factors for repetiexamina-tion”, British Journal of Psychiatry, 1994, nr 165, s. 797-801 60 O`Connor R., Sheehy N. (2002), Zrozumieć samobójcę, Gdańsk s. 121
61 Redfield Jamison K. (2004), Noc nadchodzi szybko, Poznań s. 96
62 Greene G., list do Vivien Dayrell- Browning, 1962, cytowane w: Norman Sherry, The Life of Graham Greene, t. 1: 1904 – 1939, New York 1989, s. 276
63 Greene G. (1962), A sort of Life, London s. 64 64 Ibidem, s. 93-94
65 Redfield Jamison K. (2004), Noc nadchodzi szybko, Poznań s. 97
cji, a także traktowania samobójstwa jako kary wymierzonej przeciwko sobie.66 O to tabela prezentująca zdania reprezentatywne i procent w jakich występują one w listach osób, które po raz pierwszy próbują odebrać sobie życie, a w listach „re-cydywistów” (Tabela 1.).
Tabela 1. Zdania reprezentatywne i procent ich występowania w listach pożegnal-nych osób, które po raz pierwszy odebrały sobie życia i „recydywistów”
Zdania reprezentatywne „Recydywiści” „Debiutanci”
Agresja skierowana wobec siebie 64,3 % 25,8 % Objawy poważnych zaburzeń przystosowania 85,7 % 51,6 % Wydaje się agresywny wobec innych 35,7 % 9,7 % Nie chce zaakceptować bólu albo straty 14,3 % 48,4 % Jak widać w wyżej zamieszczonej przeze mnie tabeli, zaburzenia polegające na problemach z przystosowaniem się występują, aż u 85,7% osób, którzy nie stracili życia w pierwszej próbie samobójczej. Osoby takie, w swoich listach z powodu problemów z przystosowaniem się, kierują swoją agresję nie tylko wobec siebie, ale także wobec innych ludzi. O to przykład właśnie takiego listu: „ ... tego dnia, kiedy powiedziałaś, że zadzwonisz, wiedziałem, ze tego nie zrobisz...Powiedziałem ci, że nie potrafię żyć bez ciebie; mówiłem serio”67.
A o to 2 listy napisane przez młodego człowieka, który wielokrotnie ponawiał pró-by samobójcze. W pierwszym swoim liście oskarża on sam siebie. Jest to przykład listu, w którym występuje przypadek zdania reprezentatywnego, mianowicie agre-sji, która jest skierowana wobec siebie: „Och, jak ja siebie nienawidzę, naprawdę zrujnowałem ci życie i nie mów, że to nieprawda. Powstrzymywałem cię od tylu rzeczy, jakże ja siebie nienawidzę.” A o to drugi list, w którym tym razem, chłopak ubolewa nad utratą swojej ukochanej; „XXXX, bez ciebie nie ma dla mnie żadnej nadziei, proszę, nie opuszczaj mnie”68.
O to fragment listu pożegnalnego poety i kompozytora Ivora Gurneya (1890 - 1937). Kompozytor ten wiele razy groził, iż popełni samobójstwo i próbował swoje słowa kilkakrotnie wprowadzić w życie: „To jest list pożegnalny. Trawi mnie lęk, że się stoczę i zostanie ze mnie wrak człowieka, a sądzę, że wolałbyś widzieć mnie mar-twego niż obłąkanego. (...) Niech Bóg Ci to wynagrodzi, a mnie przebaczy.”69 Gurney próbował odebrać sobie życie przez przedawkowanie leków i zatrucie gazem. Jego próby samobójcze były związane z załamaniem nerwowym i schizofrenią para-noidalną. Jego stan nie uległ poprawie, aż do śmierci. Do końca swojego życia przebywał w szpitalu psychiatrycznym, a swoje cierpienie opisał w wielu swoich wierszach.249 O to kilka wersów z jego wiersza zatytułowanego „Bóg”:
„Jest we mnie straszne piekło, I nic nie pomaga (...)
66 O`Connor R., Sheehy N. (2002), Zrozumieć samobójcę, Gdańsk s. 115 67 O`Connor R., Sheehy N. (2002), Zrozumieć samobójcę, Gdańsk s. 116 68 Ibidem, s. 115
69 Redfield Jamison K. (2004), Noc nadchodzi szybko, Poznań s. 111 - 112
Modlę się o śmierć, śmierć, śmierć”70
Zaprezentowane (tak w artykule dotyczącym analizy formalnej, jak i tym) propo-nowany model analizy listów pożegnalnych samobójców, zapewne nie wyczerpuje tematu. Próba holistycznego ujęcia tej tematyki, zmusiła do dokonania niemałych symplifikacji. Zaproponowany model, wydaje się być niepełnym – zdecydowanie wymaga uzupełnienia o treści związane z modyfikacją technik pomiaru (np. golss czy Analizą Pól Semantycznych) czy konstruowaniem (formalnym i merytorycz-nym, które wynikają z przyjętych paradygmatów i postawionych problemów ba-dawczych) narzędzi stosowanych przy analizie, takich jak kluczy kategoryzacyjny.
Przedstawiona tematyka jest wielowymiarowa i może być interpretowana w każ-dej dziedzinie w inny, ale równie wartościowy sposób.
PIŚMIENNICTWO
• Bednarski L., Urbanek A. (2012), Śmierć samobójcza – perspektywa kryminali-styczna i pedagogiczna, Kraków
• Burzynska A. Idee narracyjnosci w humanistyce. W: Janusz B, Gdowska K, De Barbaro B. red. Narracja. Teoria i praktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellonskiego; 2008, s. 21-26
• Czabański A. (2009), Samobójstwa altruistyczne: formy manifestacji, mechani-zmy i społeczne reperkusje zjawiska, Kraków
• Durkheim E. (2006), Samobójstwo: studium z socjologii, Warszawa
• Edgar Allan Poe (1948), list do Annie L. Rochmond, 16 listopada 1848, w: J. Wand Ostrom (red.), The letters of Edgar Allan Poe, t.2, Cambridge
• Ellis E. R. i Allen G. N. (1961), Traitor Within: Our Suicide Problem, New York
• Felix G. (1965), Kleines Lexikon fur Kriminalisten, Berlin
• Gilliland B. E., James R. K (2005), Strategie interwencji kryzysowej: pomoc psy-chologiczna poprzedzająca terapię, Warszawa
• Helling I.K. (1990), Metoda badań biograficznych, [w:] Włodarek J., Ziółkowski M.
(red.), Metoda biograficzna w socjologii, Warszawa–Poznań: PWN.
• Hillmans J. (1996), Samobójstwo, a przemiana psychiczna, Warszawa
• Hołyst B. (1983), Samobójstwo przypadek czy konieczność, Warszawa
• Hołyst B. (1991), Przywróceni życiu, Warszawa
• Hołyst B. (2006), Wiktymologia, Warszawa
• Hołyst B. (2009), Kryminologia, Warszawa
• Hołyst B. (2012), Suicydologia, Warszawa
• Iga M. (1986), The Thorn in the Chrysanthenum: Suicide and Economic Succes in Modern Japan, Berkeley
• Kwaśniewski J., (red.) Badania problemów społecznych, IPSIR, 2003
• Kwiatkowska E.G., Wstęp do psychologii hermeneutycznej: geneza, teoria, zasto-sowania badawcze. Lublin: Wydaw. UMCS, 1996
• Leenars A. (1988), Suicide Notes: Predictive Clues and Patterns, New York
• O`Connor R., Sheehy N. (2002), Zrozumieć samobójcę, Gdańsk
• Pietrzak M., Samobójstwo w strukturze życia podmiotowego, w: pracy zbiorowej pod red: Kijaczki S. Samobójstwo specyfika problemu, horyzonty badawcze, Opo-le 2003
• Redfield Jamison K. (2004), Noc nadchodzi szybko, Poznań
• Ricoeur, P. Drogi rozpoznania. Kraków, ZNAK, 2004
70 To God, wersy 8-9, 12, w: P. J. Kavanagh (red.), Collected Poems of Ivor Gurney, Oxford 1984, s. 156
• Schütze F. (2009), Biography Analysis on the Empirical Base of Autobiographical Narratives: How to Analyse Autobiographical Narrative Interviews, „European Stu-dies on Inequalities and Social Cohesion”, Vol. 1–2, s. 153–242.
• Shneidman E. (1980), Voice od death, New York
• Skowroński K. P., Śmierć w imię zasad. Problem samobójstwa w kontekście sporu o wartości, w: pracy zbiorowej pod red: Kijaczki S. Samobójstwo specyfika proble-mu, horyzonty badawcze, Opole 2003
• Szacki J. (1983), Historia myśli socjologicznej, Warszawa
• Śliz A., Samobójstwo w ujęciu socjologicznym w: pracy zbiorowej pod red: Kijacz-ki S., Samobójstwo specyfika problemu, horyzonty badawcze, Opole 2003
• Van Dijk T. A. (2001), Dyskurs jako struktura i proces, Warszawa
• World Health Organization, Prevention of suicide, Geneva 1968 ARTYKUŁY:
• Widacki J., Feluś A., Zwarysiewicz W., „Zakłócenia i zmiany w piśmie samobój-ców”, Arch. Med. Sąd. I Krym., 1977, nr 1
• Wiessman M. M., Wolk S., Goldstein R. B., Moreau D., Adams P., Greenwald S., Klier C. M., Ryan N. D., Dahl R. E., Wickramaratne P., „Depresses Adolescents Grow Up”, Journal of the American Medical Association, 1999, nr 281
• Wójcik W., „Listy pożegnalne samobójców”, Problemy Kryminalistyki, 1963, nr 46 ŹRÓDŁA INTERNETOWE:
• Blog dr Agaty Stanisz z IEIAK UAM pt. „Antropologia rodziny” http://kinship.blox.
pl/2008/07/Dyskursanaliza-dyskursu-2.html
• Fronda. pl portal poświęcony, „Co powiedział Ryszard Siwiec przed swoją śmier-cią? http://www.fronda.pl/a/co-powiedzial-ryszard-siwiec-przed-swoja-smier-cia,22081.html
• Knowacz. pl serwis literacki, „RYSZARD SIWIEC – USŁYSZCIE MÓJ KRZYK”, http://
www.knowacz.pl/biogramy/bober/bober_0101.htm
• KRÓTKI POLSKIE DZIEJE http://jaipolska.fm.interia.pl/jaipolska81.htm
• Teksty ORG http://teksty.org/lady-pank,na-co-komu-dzis,tekst-piosenki
Wydawca / Publisher:
Instytut Studiów Międzynarodowych i Edukacji HUMANUM www.humanum.org.pl
28 (1) 2018 ISSN: 1898-0171
Copyright © 2018 by Society and Education
All rights reserved
Miroslav Kopnický Eva Dolinská
Slovakia