4.1 Istota e-learningu
4.1.3 Transfer wiedzy - nauczanie tradycyjne a e-learning
Dokonując porównania nauczania tradycyjnego z e-learningiem (nowoczesnym modelem nauczania), należy rozpocząć rozważania od wskazania różnic pomiędzy nimi. A. Stecyk zauważył, że tradycyjny model nauczania (push model of learning) opiera się na przekazie wiedzy studentom (rysunek 4.1), natomiast w modelu nowoczesnego nauczania (pull
model of learning) to sam student powinien dążyć do pozyskiwania wiedzy (rysunek 4.2), rolą
nauczyciela jest ukierunkowanie studenta365.
360 Oferował kursy korespondencyjne we Francji. 361 Oferował kursy korespondencyjne w Niemczech.
362 Założyła w 1873 roku w Stanach Zjednoczonych The Society to Encourage Studies at Home 363 J. Z. Górnikiewicz, Studia na odległość ...s. 47-53.
364 Ibidem, s.54.
130 Rysunek 4.1 Tradycyjny model nauczania
Źródło: A. Stecyk, ABC Learningu – system LAMS, wyd. Difin, Warszawa 2008, s. 35.
Rysunek 4.2 Nowoczesny model nauczania (e-learning)
Źródło: A. Stecyk, ABC Learningu – system LAMS, wyd. Difin, Warszawa 2008, s. 35.
W tradycyjnym procesie dydaktycznym możliwe jest wskazanie trzech istotnych elementów: źródła wiedzy (zazwyczaj źródłem wiedzy jest nauczyciel), odbiorca wiedzy (student, uczeń), miejsce nauczania/kształcenia (szkoła, uczelnia)366. W e-learningu367 źródłem wiedzy jest nauczyciel368, który jednak nie tylko przekazuje wiedzę, ale także wskazuje źródła pozyskiwania tej wiedzy. Nauczyciel zyskuje nowe możliwości nie tylko uatrakcyjnienia przekazu wiedzy (środki audiowizualne, internet), ale także nowe narzędzia dzięki którym może w większym stopniu stać się „przewodnikiem po wiedzy”. W e-learningu (w kontekście procesu dydaktycznego) miejsce nauczania/kształcenia zostało zastąpione przez nośnik wiedzy i ICT. Należy jednak zauważyć, że „sieć komputerowa to podstawowy, ale nie jedyny, kanał dystrybucji treści w modelu e-learningu”369.
Cechą charakterystyczną e-learningu jest niemal dowolna możliwość rozszerzania liczby uczestników procesu dydaktycznego. E-learning pozwala, bowiem na prowadzenie zajęć
366 A. Barczak, J. Florek, S. Jakubowski, T. Sydoruk, Zdalna …, op.cit., s.37.
367 Niekiedy e-learning postrzegany jest jako forma samokształcenia, która chociażby w kontekście elementów procesu dydaktycznego jest błędna. Osoba podejmująca samokształcenie sama podejmuje decyzję nie tylko o formie uczenia się, ale głównie sama zakreśla sobie obszar wiedzy. E-learning bowiem winien być postrzegany jako zorganizowany proces nauczania.
368 Podkreślić należy jednak, że źródłem wiedzy może być również ekspert, czy inny uczestnik procesu dydaktycznego. Nie ma także ograniczeń, co do ilości osób, które mogą być źródłem wiedzy.
369 M. Hyla, Przewodnik …, op.cit., s.51-53, Za: A. Pleśniarska, E-learning a współczesny …, op.cit., s.75. Tradycyjne nauczanie student student student student student student e-learning student Grupa (klasa) Internet Baza danych Umieję-tności Indywidu alny kurs Narzędzia (downloa ds) Wirtualna społeczno ść Nauczy-ciel on-line
131 zdalnych (kursu) przez kilku nauczycieli. Różna może być także liczba studentów nie ma bowiem ograniczenia, co do infrastruktury miejsca (jak np. w nauczaniu tradycyjnym liczba miejsc w sali wykładowej). Na uwagę zasługuje także fakt, że wśród uczestników mogą znaleźć się również osoby z zewnątrz (spoza uczelni), jak np. przedstawiciele biznesu (możliwość komunikacji z ekspertami bez konieczności ich rzeczywistej obecności na uczelni poprzez czat, czy videokonferencję). E-learning nie powinien być traktowany, jako forma kształcenia, która w przyszłości doprowadzi do całkowitej zmiany procesu dydaktycznego, a tym samym zastąpi nauczanie tradycyjne. E-learning powinien być raczej postrzegany w kategorii nowej możliwości przekazu i wymiany wiedzy, która może współistnieć wraz z nauczaniem tradycyjnym.
W e-learningu możliwe jest wykorzystanie różnorodnych form przekazu wiedzy. Kurs e-learningowy może mieć bardzo dużą ilość komponentów, takich jak: tekst, elementy graficzne, animacje, nagrania dźwiękowe, filmy, testy i ćwiczenia, hiperlinki, leksykony 370 (tabela 4.4).
132 Tabela 4.4 Wybrane komponenty kursu e-learningowego
KOMPONENT OPIS
TEKST
Jest jednym z najpowszechniejszych komponentów. Materiały tekstowe mogą być w stosunkowo łatwy sposób rozpowszechnianie przez sieć. Zaletą materiałów tekstowych jest także to, że mogą zostać wykorzystane (przy pomocy specjalnych programów służących do czytania tekstu) także przez osoby niedowidzące lub niewidzące. Powszechnie uważa się, że materiał tekstowy jest podstawą stworzenia kursu e-learningowego. Jednak niezwykle istotne jest, aby materiał tekstowy został tak przygotowany, aby spełniał swoją rolę – był przejrzysty i zrozumiały dla odbiorcy.
ELEMENTY GRAFICZNE
Do elementów graficznych zaliczane są zazwyczaj różnego rodzaju grafiki, zdjęcia, ikony czy elementy wizualne. Zazwyczaj uważa się także, że mają one zwiększyć atrakcyjność kursu, jednak wydaje się, że głównie powinny przekazywać pewną informację, wiedzę, a nie być tylko „upiększającym dodatkiem”. Cel dydaktyczny nie zostanie osiągnięty, jeśli elementy graficzne zostaną tylko sztucznie doklejane do tekstu.
ANIMACJA
W ramach animacji mogą być tworzone różne zaawansowane formy pozwalające na realizację celu edukacyjnego takie jak: gry, symulacje, animacje interaktywne. Animacja pozwala na samodzielną eksplorację zasobów, możliwość przeprowadzenia stymulacji procesów lub zjawisk, urozmaiconą rekapitulację, a także weryfikację zdobytej wiedzy (animowane ćwiczenia). Animacja może także zostać wykorzystane do motywowania do dalszej pracy (wirtualni mentorzy).
NAGRANIA DŹWIĘKOWE
Nagrania audio mogą wpłynąć na urozmaicenie i ubogacenie przekazu informacji. Dyskusyjną kwestią jest to, czy nagranie powinno obejmować całość przekazu tekstowego, czy tylko prezentować jego syntezę. Istnieją obiektywne przesłanki dla zastosowania tak pierwszego, jak i drugiego rozwiązania. Na uwagę zasługuje jednak fakt, że możliwość wprowadzenia nagrań audio umożliwia skorzystanie z tych materiałów także przez osoby posiadające dysfunkcje wzroku. Możliwe jest wykorzystanie efektów dźwiękowych, takie jak: dźwięk sygnalizujący poprawność lub błąd w rozwiązywaniu zadania.
FILMY
Filmy najczęściej wykorzystywane są dla zobrazowania przykładu. Mogą mieć charakter: poglądowy, ilustrujący trend, ideę, zasadę działania, instruktażowy, czy interaktywny. Mimo faktu, iż filmy są wartościowym materiałem dydaktycznym (szkoleniowym) jego opracowanie i wykorzystanie jest drogie i problematyczne. Odtworzenie filmu zazwyczaj wymaga dodatkowych programów komputerowych, co może stanowić pewne ograniczenie dla odbiorcy.
TESTY I ĆWICZENIA
Komponent ten należy uznać za jeden z kluczowych elementów kursu e-learningowego. Testy pozwalają na weryfikację zdobytej w trakcie kursu wiedzy (sprawdzenie przyrostu wiedzy), używane są także jako bodziec motywujący (rozpoczęcie kursu od testu, jako motywacja do zdobycia wiedzy). Istnieją różnego rodzaju typy pytań, ważne by były one urozmaicone, ale jednocześnie zrozumiałe dla osoby sprawdzanej.
INNE Wśród innych komponentów wymienia się zazwyczaj leksykony (mające na celu ułatwienie zrozumienia pozostałych treści kursu), moduły pomocy (tzw. helpy, które mają za zadanie ułatwić posługiwanie się materiałem), odsyłacze (hiperlinki, pozwalające na szybszą nawigację w kursie, szybsze i łatwiejsze przemieszczanie się między poszczególnymi elementami kursu.
133 W procesie kształcenia komunikacja może przyjmować zarówno formę bezpośrednią, jak i pośrednią. W komunikacji pośredniej (zajęcia zdalne) wyróżnia się dwie formy komunikowania371:
• synchroniczną (komunikacja występuje w tym samym czasie, np. czat),
• asynchroniczną (informacje przekazywane są w różnym czasie przez różnych uczestników zajęć zdalnych).
W komunikacji synchronicznej kontakt następuje poprzez sieć. Możliwe jest wskazanie zalet wykorzystania zarówno modelu synchronicznego, jak i asynchronicznego w edukacji na odległość. Do zalet tego pierwszego zaliczyć należy: motywacyjny charakter (zwiększa grupową motywację wśród osób uczących się zdalnie), teleobecność (możliwość interakcji w czasie rzeczywistym), sprzężenie zwrotne (możliwość natychmiastowego przekazania informacji zwrotnej), zachęca do przestrzegania reżimów czasowych. Wśród zalet modelu asynchronicznego należy wymienić: elastyczność (stały dostęp do materiałów edukacyjnych), indywidualizacja czasu nauki, dowolny wybór miejsca i czasu na naukę 372. Tabela 4.5 Modele stosowane w edukacji – podział ze względu na rodzaj nauczania i sposób przekazywania wiedzy
CZAS
MIEJSCE
TO SAMO
TEN SAM RÓŻNY
Nauczanie synchroniczne Tradycyjna klasa
Nauczanie asynchroniczne
Przekazywanie informacji w oparciu o asynchroniczne programy
konferencyjne
RÓŻNE
Nauczanie synchroniczne Przekaz informacji odbywa się
w specjalnych ośrodkach szkoleniowych – kampus, lub bezpośrednio do domów uczniów. studentów
Nauczanie asynchroniczne
Przekazywanie informacji poprzez sieć – Internet.
Źródło: M. J. Kubiak, Wirtualna edukacja, wyd. MIKOM, Warszawa 2000, s.28-29.
W tabeli 4.5 zostały przedstawione stosowane w edukacji modele. Pole A charakteryzuje tradycyjny model nauczania. Pozostałe pola nawiązują do różnych rozwiązań w edukacji na odległość. Pole C -jest to rozwiązanie najbardziej zbliżone do tradycyjnego
371 G. Penkowska, Meandry …op. cit., s.77.
134 modelu nauczania, bowiem uczestnicy procesu dydaktycznego w tym samym czasie komunikują się ze sobą, jednak wykorzystując do tego dostępną technologię (bez konieczności rzeczywistej obecności w tym samym miejscu). W e-learningu głównie wykorzystywane są rozwiązania zaprezentowane w polu C (poprzez np. czat, wideokonferencje), oraz w polu D (np. mail, ale także zapoznawanie się z zamieszczonymi na kursie materiałami dydaktycznymi).
Tabela 4.6 Korzyści i zagrożenia komunikacji poprzez sieć
KORZYŚCI ZAGROŻENIA
- Szybkość nawiązania kontaktu (ograniczeniem jest tylko dostęp do internetu),
- Brak konieczności jednoczesnego przebywania nadawcy i odbiorcy komunikatu w jednym miejscu i czasie,
- Możliwość zarówno „pozostawienia” wiadomości (np. forum dyskusyjne, e-mail), jak i nawiązanie niemal natychmiastowej interakcji (np. czat),
- Możliwość szybkiego powiązania komunikatu z innymi informacjami (np. poprzez użycie hiperlinków),
- Różnorodność form komunikacji - możliwość nawiązania zarówno indywidualnej komunikacji (np. e-mail), jak i zbiorowej (np. forum, wideokonferencje)
- Niepewność, że komunikat zostanie odebrany przez właściwego odbiorcę (np. kradzież tożsamości),
- Przy wykorzystywaniu komunikatorów tekstowych, brak komunikacji niewerbalnej,
-Zacieranie się granic między sferą życia zawodowego i prywatnego (komunikaty są zarówno wysyłane jak i odbierane także poza godzinami pracy),
Źródło: Opracowanie własne.
W tabeli 4.6 zostały przedstawione korzyści i zagrożenia komunikacji poprzez sieć. Wśród korzyści wynikających z możliwości komunikacji nauczyciel-student wymienia się głównie szybkość i łatwość nawiązania kontaktu, istotna jest także możliwość przekazywania dodatkowych (powiązanych ze sobą) informacji. Wykorzystując różne narzędzia (takie jak: forum, wideokonferencje etc.) możliwe jest kontaktowanie się większej grupy osób bez z konieczności przebywania w tym samym miejscu. Natomiast wśród zagrożeń wymienia się utratę (przynajmniej częściową) komunikacji niewerbalnej. Największym zagrożeniem jest jednak brak pewności czy osoba, z którą została nawiązana komunikacja jest tą pożądaną przez nadawcę komunikatu odbiorcą.
Nauczyciel prowadzący zajęcia zdalne powinien wyróżniać się szczególnymi kompetencjami komunikacyjnymi m.in.: zdolnością komunikowania się werbalnie i pisemnie, umiejętnością odczytywania emocji studentów z wypowiedzi sieciowych, a także potrafić wyrażać własne stany emocjonalne przy pomocy różnego rodzaju komunikatorów medialnych373.
135 G. Penkowska podkreśla, że „komunikacja językowa w sieci jest specyficznym rodzajem przekazu”. Wśród właściwości komunikacji językowej w internecie wymienia m.in.374:
1. dialogowość - możliwość interakcji w opozycji do takich mediów tradycyjnych, które głównie opierają się na przekazie jednokierunkowym, 2. spontaniczność - przejawia się w dość nieformalnym charakterze wypowiedzi
tekstowych np. rozmowa za pomocą komunikatorów (np. Gadu – Gadu), 3. kolokwialność - włączanie słów potocznych do wypowiedzi,
4. multimedialność – przekaz nie musi ograniczać się tylko do wypowiedzi tekstowej, możliwe jest zastosowanie grafiki, dźwięku, filmu,
5. hipertekstowość – możliwość tworzenia powiązań między tekstami (zastosowanie hiperłączy),
6. dynamiczność – przekaz sieciowy może ulegać zmianom czy modyfikacją375, 7. nieograniczony zasięg – możliwość odbioru i przekazu informacji
w dowolnym miejscu i czasie.
W tradycyjnym nauczaniu komunikacja może mieć charakter zarówno werbalny, jak i niewerbalny. W e-learningu do komunikacji niezbędne jest wykorzystanie ICT376. W nauczaniu tradycyjnym komunikacja poprzez sieć następuje zazwyczaj w celu dodatkowej formy skontaktowania się wykładowcy ze studentami i odwrotnie. W e-learningu stanowi natomiast podstawę dla osiągnięcia celu dydaktycznego. Wśród najczęściej stosowanych narzędzi wykorzystywanych w komunikacji wymienić należy: e-mail, komunikatory, fora internetowe, możliwości komunikacji poprzez portale społecznościowe, platformy edukacyjne. Nauczyciel prowadzący zajęcia zdalne powinien charakteryzować się określonymi umiejętnościami posługiwania się technikami i narzędziami dydaktycznymi, a także predyspozycjami personalnymi, które nie pozostaną bez wpływu na cały proces nauczania. Wydaje się, że komputer nie jest w stanie zupełnie wyeliminować roli nauczyciela, a jedynie może istotnie wspomóc jego pracę. Do najważniejszych zadań nauczyciela należy
374 G. Penkowska, Meandry …, op.cit., s.89-92.
375 Dokonywanie zmian i modyfikacji należy także wiązać z przestrzeganiem praw autorskich.
376 Odwołując się do komunikacji wykładowcy ze studentami i odwrotnie warto także zwrócić uwagę na współczesne oczekiwania obu stron. Wykładowca zazwyczaj prowadzi zajęcia co najmniej dla kilkudziesięciu studentów w semestrze, stąd niejako naturalnie dąży do wypracowania sposobu pozwalającego na szybki i precyzyjny kontakt niemal ze wszystkimi studentami równocześnie. Natomiast studenci zainteresowani są przeze wszystkim możliwością precyzyjnej, bezpośredniej i indywidualnej komunikacji z wykładowcą. Oczekiwania obu stron nie są ze sobą zbieżne. Wydaje się jednak, że najważniejsze jest, aby wykorzystując internet do komunikacji unikać bezkrytycznej „masowości” informacji, zatracając jednocześnie atrybuty charakterystyczne dla zindywidualizowanego kontaktu nauczyciela ze studentami i odwrotnie.
136 zainteresowanie studenta daną tematyką, motywowanie do nauki i kontrola jego postępów w pracy377. Celem nauczyciela jest nauczenie studentów umiejętności myślenia i uczenia się.
Nauczyciel prowadzący zajęcia zdalne powinien posiadać następujące kompetencje m.in378:
• umiejętności informatyczne (obsługa komputera, programów, znajomość platformy edukacyjnej),
• umiejętności naukowe (posiadać wiedzę z zakresu nauczanej problematyki),
• umiejętności interpersonalne (budowanie relacji interpersonalnych, prowadzenie dialogu, organizowanie pracy zespołu),
• umiejętność monitorowania postępów pracy studentów, jak i przydatność dydaktyczną poszczególnych składowych prowadzonego przez siebie kursu e-learningowego.
W literaturze przedmiotu jednym z bardziej rozpowszechnionych modeli kształcenia
ściśle związanym z e-learningiem jest model G. Salmon. Składa się on z 5 etapów, które zostały
opisane w tabeli 4.7. W każdym z etapów możliwe jest wskazanie dwóch obszarów: wsparcie techniczne (WP) oraz e-moderowanie (E-M). Dodatkowo w tabeli zostały opisane poszczególne czynności, działania podejmowane zarówno przez nauczyciela, jak i studenta. Warto zauważyć, że ta forma kształcenia zwraca dużą uwagę na budowanie interakcji między studentami a nauczycielem. Wydaje się, że w początkowej fazie dążenie do stworzenia miłej atmosfery, poznanie wzajemne uczestników kursu w kolejnych etapach wpływa na większe zaangażowanie w proces nauczania, a także uczenia się. G. Salmon w swoim modelu podkreśliła dużą rolę motywowania (zachęcania) studentów do angażowania się w naukę. Wsparcie ze strony nauczyciela jest niemal niezbędne podczas całego procesu kształcenia. W modelu tym podkreśla się rolę nauczyciela jako e-moderatora, szczególnie jako osoby, która ma nie tylko motywować do zdobywania wiedzy uczestników kursu, ale także ma podejmować działania wpływające na jej utrzymanie.
377 Technologie informacyjne w warsztacie nauczyciela, prac. zbior. pod red. J. Migdałka, W. Folty, wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków 2010, s.88.
137 Tabela 4.7 E-learning jako forma kształcenia – kolejne etapy według G. Salmon
ETAP WYBRANE DZIAŁANIA
STUDENTA
WYBRANE DZIAŁANIA NAUCZYCIELA
Etap 1 – Dostęp i motywacja
Stworzenie systemu dostępu (WP) Powitanie i zachęta do
uczestnictwa (E-M)
- Logowanie do systemu - Powitanie uczestników kursu - Zachęcenie uczestników kursu do skorzystania z poszczególnych składowych
- Przewodnik po kursie – przekazanie informacji, gdzie szukać wsparcia technicznego
Etap 2 – Socjalizacja w środowisku online
Wysyłanie i odbieranie wiadomości (WP)
Inicjowanie zapoznawania się, przełamywanie barier (E-M)
Otrzymywanie i wysyłanie wiadomości – rozpoczęcie komunikacji
- Przekazanie instrukcji dotyczących kursu, przekazanie poleceń dotyczących
wykonywania zadań,
zapoznawania się z materiałami - „Przełamywanie lodów”, - Wyjaśnianie wątpliwości - Podsumowywanie toczących się dyskusji na forum
Etap 3 – Wymiana informacji
Wyszukiwanie, personalizacja środowiska uczenia się (WP) Wsparcie przy zadaniach (E-M)
Wykonywanie zadań, analiza, raportowanie, omawianie wyników - Ułatwianie korzystania z poszczególnych aktywności kursu, - Wsparcie podczas wykorzystywania materiałów dydaktycznych zamieszczonych w kursie - Zachęcanie do dyskusji - Podsumowanie wniosków, wyników badań
Etap 4 – Konstruowanie wiedzy
Aktywność na forum (WP) Wspomaganie uczenia się (E-M)
Konstruktywne myślenie, tworzenia powiązań między modelami, a nabytą wiedzą, dyskusje tematyczne, wymiana wiedzy między studentami
- Zarządzanie aktywnościami otwartymi mającymi na celu utrzymanie zaangażowania studentów,
- Zadawanie pytań,
- Zachęcanie do podjęcia refleksji nad daną problematyką,
- Wsparcie w procesie uczenia, - W tym etapie nauczyciel powinien być wyjątkowo aktywny
Etap 5 – Rozwój
Dostarczanie zewnętrznych linków (WP)
Stymulowanie samodzielności (E-M)
Samokrytycyzm, podjęcie refleksji, weryfikacja nabytej wiedzy na rzecz własnego rozwoju
- Zapewnienie wsparcia, - Odpowiadanie tylko na zadawane pytania,
- Zachęcanie do refrakcyjnego myślenia
- Aktywność nauczyciele jest mniejsza niż w etapie 4
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: G. Salmon, E-moderating. The Key to teaching and learning online, Kogan Page Limited (2000), s. 25-35.
W e-learningu szczególnie ważna jest motywacja. Jednym z niezwykle interesujących modeli dotyczących motywacji jest model Keller’a (nazwany modelem ARCS - Attention,
Relevance, Confidence, Satisfaction)379. Zgodnie z tym modelem, w e-learningu istotne jest po
pierwsze, przyciągnięcie uwagi osoby szkolonej poprzez stworzenie interesującego kursu,
379 E-learning and motivation, http://itec.sfsu.edu/wp/860wp/F04_860_picar_elearning_motivation.pdf, (dostęp w dn. 27.02.2011).
138 zawierającego różnego rodzaju ćwiczenia, które będą sprzyjały zwiększeniu jej percepcji. Po drugie, ważna jest adekwatność - umiejętność takiego konstruowania kursów e-learningowych, a później ich prowadzenia by osoba ucząca się z łatwością odnajdywała się w kursie, a także identyfikowała dane zadania z celami jakie pragnie osiągnąć poprzez naukę. Po trzecie, zbudowanie odpowiedniego poziomu zaufania opierającego się miedzy innymi na dobrze funkcjonujących relacjach między osobą uczącą się, a nauczycielem (istnienie możliwości przekazu informacji zwrotnej). Po czwarte, ważnym elementem tego modelu jest satysfakcja z uczestnictwa w kursie przekładająca się na możliwość wykorzystania nabytych umiejętności w przyszłości380.
Porównując nauczanie tradycyjne z e-learningiem, warto wspomnieć o modelu 3J. Model ten ma trzy składowe381:
• Just – for - me – personalizacja uczenia się, • Just – in – time – umiejscowienie w czasie,
• Just – enough – zapewnienie wystarczającego poziomu.
Źródłem motywacji jest fakt, że uczestnik kursu może w pełni dokonać personalizacji
procesu nauczania, poprzez dobór treści wedle swoich potrzeb, dowolny dobór czasu przeznaczonego na naukę, a także dobór zakresu wiedzy, który zamierza opanować382. Uczestnik kursu opracowanego zgodnie z tym modelem jest zazwyczaj dobrze zmotywowany, bowiem może podjąć się realizacji założonych przez siebie celów dydaktycznych, które z jednej strony są zbieżne z jego potrzebami, a z drugiej w pełni dostosowane do indywidualnego tempa i możliwości pracy. Możliwość spersonalizowania procesu dydaktycznego wyróżnia e-learningu od tradycyjnego nauczania. G. Penkowska383 zwraca uwagę, że wdrożenie modelu 3J wymaga znacznych zmian w podejściu do kształcenia i wsparcia ze strony zaawansowanych technologii.
380 E-learning and motivation, http://itec.sfsu.edu/wp/860wp/F04_860_picar_elearning_motivation.pdf, (dostęp w dn. 27.02.2011).
381 G. Penkowska, Meandry… op.cit., s. 132-133. 382 Ibidem.
139 4.1.4 Zalety i wady, bariery wdrożenia e-learningu
W literaturze przedmiotu wśród zalet e-learningu wymienia się: niewielki koszt uczestnictwa, bogactwo możliwych form i sposobów uczenia się, swobodę wyboru miejsca i czasu, indywidualizację potrzeb i tempa uczenia się384. K. Wieczorkowski wskazując na zalety edukacji na odległość zwraca także uwagę na385: 1) możliwość dostępu do różnych źródeł informacji na świecie, 2) możliwość prowadzenia dialogu niemal z każdym użytkownikiem internetu, umożliwienie podjęcia procesu edukacji przez grupy społeczne, które nie są w pełni reprezentowane wśród osób podejmujących edukację386, (jak np. osoby z niepełnosprawnością czy kobiety, które mają utrudnione podejmowanie dalszej edukacji z uwagi na konieczność wychowywania dzieci), 3) możliwość kształtowania indywidualności i zmysłu organizacyjnego studiujących.
Tabela 4.8 Zalety e-learningu jako formy kształcenia
TYP ZALETY
Ogólne
- Standaryzacja wiedzy
- Redukcja kosztów procesu kształcenia - Powtarzalność przygotowanych kursów - Interaktywność
- Wielowątkowość
- Lepsze wykorzystanie zasobów wiedzy
-Możliwość wykorzystania jako samodzielna metoda kształcenia, jak również jako uzupełnienie tradycyjnych metod nauczania
- Możliwość zwiększenia liczby uczestników
Dla nauczyciela (nadawcy komunikatu, źródła wiedzy)
- Dostępność bardzo wielu form komunikacji (sprawniejszy kontakt z odbiorcami)
- Uelastycznienie czasu pracy
- Brak konieczności przebywania w tym samym miejscu i czasie co studenci (zależne od modelu synchronicznego lub asynchronicznego) - Usprawnienie organizacji przeprowadzania testów zaliczeniowych - Łatwość modyfikacji treści kursu, także możliwość ich natychmiastowej dystrybucji
- Zwiększenie możliwość aktywizacji odbiorców w różnorodne formy aktywności (dostępność wielu komponentów)
- Możliwość przekazywania informacji zwrotnej zarówno dla całej grupy studentów, jak i indywidualnie
Dla studenta/ucznia (odbiorcy komunikatu)
- Indywidualizacja i elastyczność czasu nauki
- Wiele form i możliwości komunikacji - ułatwiony kontakt z nadawcą (ekspertem, trenerem, nauczycielem)
- Łatwość dostępu do kursu – brak konieczność przebywania w tym samym czasie i miejscu co nauczyciel (zależne od stosowanego modelu synchronicznego, asynchronicznego)
Źródło: A. Dyba, E-learning – innowacyjna metoda transferu i aplikacji wiedzy w edukacji, [w:] Społeczeństwo sieci – gospodarka sieciowa w Europie Środkowej i Wschodniej, S. Partycki (red.), Lublin 2011, s. 169.
384 J.J. Czarkowski, E-learning …, op.cit., s.55.
385 J. Z. Górnikiewicz, Studia na odległość …, op.cit., s.38-39.
386 W Unii Europejskiej grupy te określa się jako : Under-represented groups – do grup społecznych, które w niedostateczny sposób są reprezentowane wśród populacji studentów zalicza się m.in.: osoby niepełnosprawne, mniejszości ze względu na płeć, religię, narodowość, także osoby starsze powyżej 60 roku życia.
140 Zalety e-learningu można podzielić na trzy typy: ogólne, odnoszące się do nauczyciela (transfer wiedzy) oraz do odbiorcy (tabela 4.8). „Na szczególną uwagę zasługują zalety dla nadawców i odbiorców z wykorzystania e-learningu. Należy zauważyć, że niektóre z nich, takie jak: ułatwiony kontakt, współpraca, uelastycznienie czasu pracy, łatwość dostępu, uelastycznienie czasu nauki, możliwość niemal natychmiastowej modyfikacji treści kursu są zaletami, które pozytywnie wpływają na cały proces kształcenia. E-learning daje możliwość transferu wiedzy w środowisku, które jest dobrze znane szczególnie dla współczesnego