NA RZECZ OCHRONY ZABYTKÓW
UDZIAŁ PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ W DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI PUBLICZNYCH...
Działania na rzecz ochrony kultury i dziedzictwa narodowego, między innymi ze względu na wyjątkowy charakter i szczególną, często pozamaterialną i ponadczasową wartość chronionego dobra, powinny należeć do jednych z priorytetowych zadań każdego państwa. Jednym z deter-minujących czynników, jakie powinny być dodatkowym bodźcem stymulującym do zachowa-nia szczególnej pieczy nad nimi, to świadomość nieodwracalności doznawanych strat.
W ogromie podejmowanych przez podmioty ratownicze interwencji, te dotyczące obiektów zabytkowych, nie stanowią co prawda statystycznie istotnego problemu, każde jednak z takich zdarzeń, skutkujące nawet najmniejszą stratą, przekłada się na zubożenie kolejnych pokoleń. Gdyż absolutnie żadna, nawet najwierniejsza kopia dzieła sztuki, architektury, zabudowy czy rękopisu, nie jest i nigdy nie będzie w stanie zastąpić oryginału, który nie musi być doskonały w swej formie, ale posiada sam w sobie wartość przesiąkniętą historią, upły-wem czasu, ma swój niepowtarzalny kształt, zapach, nosi ślady użytkowania przez ludzi, któ-rzy dawno już odeszli z tego świata.
Celem pracy jest przedstawienie zagadnień związanych z ochroną przeciwpożarową zabyt-ków. W drodze analizy aktów prawnych i literatury przedmiotu dokonany i opisany został podział kompetencyjny, wskazane zostały zadania, obowiązki i możliwości zarówno podmio-tów ratowniczych, jak i instytucji publicznych oraz osób prywatnych, zarządzających tego typu mieniem, w tym obiektami.
Ze względu na wieloznaczne postrzeganie używanych w języku potocznym i aktach norma-tywnych określeń dotyczących zabytków, przed rozpoczęciem szczegółowych opisów oraz przeprowadzeniem mającej na celu wyciągnięcie stosownych wniosków dyskusji, niezbędne jest dokonanie krótkiego usystematyzowania znaczenia i przyjęcie defi nicji najważniejszych określeń. W dokumentach tworzonych na potrzeby działań krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (ksrg), a co za tym idzie – jednostek ochrony przeciwpożarowej, w ramach obja-śnieniach dotyczących sporządzania informacji ze zdarzenia, wskazując na dane budynku (pomieszczenia), w którym powstało zdarzenie, za budynek zabytkowy uważa się taki, który został wpisany do rejestru budynków.456 Przyjęte rozwiązanie wpływa na tworzone zestawie-nia statystyczne i analizy użycia w zakresie częstotliwości, charakteru zdarzeń, szacunku poniesionych strat i uratowanego mienia, użytych sił i środków oraz technik ratowniczych. W powyższym dokumencie wyróżnione zostały także zabytki kultury materialnej niebędące budynkami, natomiast w trakcie badania dokumentacji skorzystać można również z fi ltra pozwalającego na wyselekcjonowanie zdarzeń dotyczących obiektów użyteczności publicz-nej, takich jak: obiekty kultu religijnego i sakralne, muzea, skanseny, wystawy i galerie. Nie można jednak zapominać o tym, że nie każdy z nich ma szczególną wartość dla ogółu narodu i kultury. Działaniami administracyjnymi w zakresie wpisu konkretnego obiektu do opisa-nego w rozdziale 2 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami457 zajmuje się z urzędu właściwy miejscowo wojewódzki konserwator zabytków. Wpis do reje-stru dokonany może być także na wniosek właściciela lub użytkownika, skutkuje to powsta-niem zarówno szeregu obowiązku, jak i uprawnień. Znajdująca się w przytoczonej przed chwilą ustawie defi nicja zabytku zakłada, że zabytek to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich część lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.458 Zabytek może być zarówno nieruchomy, jak i ruchomy. W myśl art. 6 ust. 1 pkt. 1 przytoczonej ustawy ochro-nie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania, zabytki ochro-nieruchome będące w szcze-gólności: krajobrazami kulturowymi, układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, dziełami architektury i budownictwa, dziełami budownictwa obronnego, obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami prze-mysłowymi, cmentarzami, parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości
456 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (DzU z 2011 r., nr 46, poz. 239), załącznik nr 6.
457 Ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (DzU z 2014 r., poz.1446), art. 7-24.
lub instytucji. Za zabytki ruchome uznaje się w szczególności dzieła sztuk plastycznych, rze-miosła artystycznego i sztuki użytkowej, kolekcje stanowiące zbiory przedmiotów zgroma-dzonych i uporządkowanych według pewnej koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, numizmaty oraz pamiątki historyczne (militaria, sztandary, pieczęcie, odznaki, medale i ordery), wytwory techniki (zwłaszcza urządzenia, środki transportu, oraz maszyny i narzę-dzia świadczące o kulturze materialnej, charakterystyczne dla dawnych i nowych form gospo-darki, dokumentujące poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego), a także materiały biblioteczne, instrumenty muzyczne oraz wytwory sztuki ludowej, rękodzieła i inne obiekty etnografi czne. Do zabytków archeologicznych zalicza się w szczególności: pozostałości tere-nowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty działalności gospodarczej religijnej i artystycznej.459 Zestawienie tych dwóch, bardzo wąskiego i niezwy-kle szerokiego, stanowisk dotyczących identyfi kowania zabytków skutkować może szeregiem nieporozumień komunikacyjnych i negatywnie wpływać na jakość tworzonej i analizowanej dokumentacji.
Warto nadmienić, że trudności defi nicyjne terminu „zabytek” nie dotyczą wyłącznie rozważań związanych z ochroną przeciwpożarową. Z jednoznacznym jego rozumieniem spotkają się wła-ściwie wszystkie nauki humanistyczne, a w dodatku część badaczy uważa, że stworzenie jednej, spójnej, możliwie uniwersalnej defi nicji nie tylko jest niemożliwe, co wręcz niepotrzebne. Wynika to między innymi z trudności w określeniu tego, jakie kryteria przesądzają o tym, czy dana rzecz jest już zabytkiem. Najczęściej pojawiającym się jest oczywiście wiek, chociaż wydaje się być niezbędnym, to nie może być jedynym, a już z pewnością nie decydującym.460
Uznaje się, że przytoczone powyżej na mocy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad nimi wyjaśnienie terminologiczne znaczenia słowa zabytek stanowi defi nicję legalną, odnosi się bowiem w swym zakresie jedynie do tego aktu prawnego, nie spełnia więc kryterium formal-nego pozwalającego na zarezerwowanie terminu zabytku jedynie dla obiektów wpisanych do wspomnianego rejestru.461 Uwzględniając główny problem ochrony zabytków w działalności instytucji publicznych przy współudziale Państwowej Straży Pożarnej, w dalszej części opra-cowania, skupiono w znacznej części przyjęto zawężoną znaczeniowo defi nicję zabytku. Troska o zachowanie wysokiego poziomu ochrony zabytków i opieki nad nimi znajduje swoje umocowanie i źródło między innymi w ustawie zasadniczej. Artykuł 5 Konstytucji
459 Ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (DzU z 2014 r., poz.1446), art. 6.
460 M. Drela, Defi nicja zabytku nieruchomego w prawie polskim i francuskim, [w:] „Ochrona Zabytków” 2008, nr 1.
Rzeczypospolitej Polskiej wskazuje podstawowe zadania państwa i każdego obywatela, do których również należy ochrona dziedzictwa narodowego, czytamy w nim: „Rzeczpospolita strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”.
Państwo stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury będącej źró-dłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. Obowiązek wynikający z Kon-stytucji realizowany jest między innymi poprzez tworzenie programów opieki nad zabytkami na poszczególnych szczeblach administracyjnych.
Jednym z istotniejszych elementów sprawowania opieki nad zabytkami jest obowiązek ich zabezpieczania i utrzymywania jego otoczenia w jak najlepszym stanie, ma charakter zindy-widualizowany, co oznacza, iż odpowiedzialność za jej sprawowanie spoczywa na ściśle okre-ślonym podmiocie, którym jest jego właściciel lub posiadacz. W ten sposób powstaje zobowiązanie do wykonywania szeregu czynności mających służyć realizacji głównego celu, którym jest utrzymanie zabytku w możliwie najlepszym stanie przez jak najdłuższy czas do wykorzystania dla dobra ogólnego. W obejmującym zakres opracowania zakresie opieka ta realizowana powinna być poprzez podejmowanie określonych działań faktycznych.462 W opi-nii autora, oprócz prac konserwatorskich, remontowych i budowlanych, do kategorii tej zali-czyć można również działania mające na celu zabezpieczenie przeciwpożarowe oraz ułatwiające prowadzenie działań ratowniczych.
Pomimo szerokich kompetencji oraz uprawnień, głównie w obszarze kontrolno-rozpoznaw-czym, instytucji odpowiedzialnych za szeroko rozumianą ochronę przeciwpożarową, w zakre-sie budynków (w tym obiektów zabytkowych) oraz ich przygotowanie na wypadek konieczności prowadzenia działań ratowniczych w największym stopniu odpowiedzialni są właściciele, zarządcy lub użytkownicy tego typu obiektów bądź ich części stanowiących odrębne strefy pożarowe, przeznaczonych do wykonywania funkcji użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, celów produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich463. Na mocy prawa zobligowani są oni do opracowywania i wdrażania instrukcji bezpieczeństwa pożarowego zawierających szereg istotnych informacji. Do najważniejszych z punktu widze-nia niniejszego opracowawidze-nia należą:
462 J. Brudnicki, Prawna opieka nad zabytkami – wybrane aspekty, „Ochrona Zabytków” 2014, nr 2, s 49-72.
463 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010r., nr 109, poz. 719), par. 6.1.
a) warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia, sposobu użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego, magazynowania (składowania) i warunków technicznych obiektu, w tym zagrożenia wybuchem;
b) określenie wyposażenia w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice oraz sposoby poddawania ich przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym;
c) sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia;
d) warunki i organizację ewakuacji i ratownictwa ludzi oraz praktyczne sposoby ich spraw-dzania;
e) zadania i obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla osób będących ich stałymi użytkownikami;
f ) plany obiektów, obejmujące także ich usytuowanie, oraz terenu przyległego, z uwzględ-nieniem grafi cznych danych dotyczących w szczególności: powierzchni, wysokości i liczby kondygnacji budynku, odległości od obiektów sąsiadujących, parametrów pożarowych występujących substancji palnych, występującej gęstości obciążenia ogniowego w strefi e pożarowej lub w strefach pożarowych, kategorii zagrożenia ludzi, przewidywanej liczby osób na każdej kondygnacji i w poszczególnych pomieszczeniach, lokalizacji pomieszczeń i przestrzeni zewnętrznych zaklasyfi kowanych jako strefy zagrożenia wybuchem, podziału obiektu na strefy pożarowe, warunków ewakuacji, ze wskazaniem kierunków i wyjść ewa-kuacyjnych;
g) miejsc usytuowania urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, kurków głównych instalacji gazowej, materiałów niebezpiecznych pożarowo oraz miejsc usytuowania elementów ste-rujących urządzeniami przeciwpożarowymi,
h) wskazania dojść do dźwigów dla ekip ratowniczych,
i) hydrantów zewnętrznych oraz innych źródeł wody do celów przeciwpożarowych,
j) dróg pożarowych i innych dróg dojazdowych, z zaznaczeniem wjazdów na teren ogrodzony.464 Szereg obowiązków z zakresu ochrony przed pożarem i innymi zagrożeniami ma źródło także w rozporządzeniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 2 września 2014 r. w spra-wie zabezpieczania zbiorów muzeum przed pożarem, kradzieżą i innym niebezpieczeństwem grożącym ich zniszczeniem lub utratą, wynika z niego, że instrukcja bezpieczeństwa pożaro-wego opracowana dla muzeum powinna zawierać także wskazanie:
a) potencjalnych zagrożeń pożarowych, b) dróg i kierunków ewakuacji zbiorów,
c) sposobu sprawdzania organizacji i warunków ewakuacji zbiorów,
464 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010 r., nr 109, poz. 719), par. 6.1.
d) technicznych środków umożliwiających ewakuację zbiorów, e) miejsc przechowywania i eksponowania najcenniejszych zbiorów, f ) postępowania przy zabezpieczaniu najcenniejszych zbiorów,
g) procedur powiadamiania dyrektora i pracowników muzeum oraz osób tworzących zespoły mające brać udział w ewakuacji zbiorów o powstaniu zagrożenia, zajmowanych przez te osoby stanowisk, z określeniem zakresu ich działania i odpowiedzialności.465
Podstawowe działania stanowiące platformę współpracy Państwowej Straży Pożarnej, będącą na mocy powołującej ją do życia ustawy, zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specja-listyczny sprzęt formacją przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami466 z instytucjami publicznymi na rzecz ochrony zabytków pole-gają na identyfi kowaniu oraz prognozowaniu zagrożeń, profi laktyce i stosowaniu zabezpie-czeń prewencyjnych, a także stworzeniu możliwości szybkiej i skutecznej likwidacji zagrożenia. Wśród zagrożeń dla zabytków, występujących zarówno w czasie wojny i pokoju, identyfi kowane są: klęski żywiołowe (w tym: powodzie, pożary i huragany), katastrofy cywi-lizacyjne (skażenie środkami promieniotwórczymi lub chemicznymi, katastrofy budowlane i komunikacyjne, awarie energetyczne) oraz zdarzenia wynikające z zamierzonego destruk-cyjnego działania człowieka: napad powietrzny sił nieprzyjaciela, działania konwencjonalne, działania dywersyjne, a także użycie broni masowego rażenia.467
W tym miejscu należy podkreślić także wyjątkową rolę innych podmiotów ratowniczych, w tym jednostek ochrony przeciwpożarowej, funkcjonujących w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego stanowiącego integralną część bezpieczeństwa wewnętrznego pań-stwa obejmującą, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia, lub środowiska, podobnie jak PSP, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń.468 Ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska realizowana jest poprzez: walkę z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo techniczne, che-miczne, ekologiczne, medyczne między innymi poprzez współpracę z jednostkami systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego oraz Systemem Powiadamiania Ratunkowego.469
465 Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 2 września 2014 r. w sprawie zabezpieczania zbiorów muzeum przed pożarem, kradzieżą i innym niebezpieczeństwem grożącym ich zniszczeniem lub utratą (DzU z 2014 r., poz. 1240), par. 6.
466 Ustawa z 24 sierpnia 1991r. o Państwowej Straży Pożarnej (DzU z 2013r. poz. 1340, z późn. zm.), art. 1.
467 D. Drewniacki, Prawne i organizacyjne aspekty ochrony zabytków (dóbr kultury) na wypadek konfl iktu zbrojnego i sytuacji
kryzysowych (szczególnych zagrożeń) w prawie polskim,
http://www.mkidn.gov.pl/pages/blekitna-tarcza/pl/artykuly-i-publikacje/artykuly.php (dostęp z 06.02.2017)
468 Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU z 2009 r. nr 178, poz. 1380, z późn. zm.).
469 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (DzU nr 46, poz. 239).
Obecność w rejonie chronionym przez jednostkę ochrony przeciwpożarowej obiektu zabyt-kowego wywiera bezpośredni wpływ na tworzone dla niego analizy zagrożeń będące istot-nym elementem właściwych miejscowo (wojewódzkich, miejskich/powiatowych) planów ratowniczych. Uwzględnia się w nich nie tylko położenie i charakterystykę obiektu, ale także tworzy ocenę kryteriów (czynników) mogących spowodować pojawienie się konkretnego zagrożenia. Uwzględniając specyfi kę obiektów zabytkowych, na uwagę zasługują: liczba mieszkańców, rodzaj zabudowy, palność konstrukcji budynków, ich wysokość i kategoria zagrożenia ludzi, a także ukształtowanie terenu, obecność zbiorników wodnych, cieków i budowli hydrotechnicznych ze względu na zagrożenie powodziowe oraz lasów pod kątem zagrożenia pożarami. Miejscowo istotne okazać mogą się być inne zagrożenia, takie jak: lot-niska i tereny operacyjne lotnisk wraz z lądowiskami dla śmigłowców, elementy infrastruk-tury drogowej i kolejowej, obecność zakładów przemysłowych.470 Powyższe uwarunkowania znajdują odzwierciedlenie nie tylko w dokumentacji, ale wywierają bezpośredni wpływ na prawidłowo przygotowane zabezpieczenie techniczne i operacyjne. Efekt takiego podejścia dostrzegalny jest w czasie analizy zasad dysponowania sił i środków ratowniczych do zagro-żonych przez zjawisko pożaru obiektów użyteczności publicznej zakwalifi kowanych do zabytków, wśród których znaleźć się mogą między innymi: muzea, skanseny, wystawy, gale-rie, obiekty sakralne i kultu religijnego (kościoły, synagogi, cerkwie i meczety). Opracowane w Komendzie Głównej Państwowej Straży Pożarnej Ramowe wytyczne Komendanta Głów-nego Państwowej Straży Pożarnej do opracowywania zasad dysponowania sił jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz zasad doraźnego zabezpieczenia operacyjnego terenu powiatu po zadysponowaniu zasobów ratowniczych471 w tym przypadku przewidują, że rekomendowane siły i środki to nie mniej niż trzy zastępy ratowniczo-gaśnicze, w tym samo-chód ciężki wraz z obsadą oraz zastęp na samochodzie specjalnym z drabiną mechaniczną lub podnośnikiem, co daje ogółem liczbę nie mniej niż 12 ratowników). Ponadto w przy-padku zagrożenia obiektu zabytkowego dysponowane mogą być dodatkowo: zastęp na samo-chodzie ciężkim ratowniczo-gaśniczym i zastęp na samosamo-chodzie specjalnym z drabiną mechaniczną (nie mniej niż 5 ratowników). Powyższe dotyczy w sytuacji potwierdzonego pożaru dachu, poddasza, pożaru zewnętrznego lub na wysokości. Takie zestawienie sił i środ-ków ratowniczych jednoznacznie wskazuje na najwyższy priorytet dysponowania, a przez to wyjątkowe potraktowanie obiektów zabytkowych.
470 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (DzU z 2011 r., nr 46, poz. 239), Załącznik nr 1.
471 Ramowe Wytyczne Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej do opracowywania zasad dysponowania sił jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz zasad doraźnego zabezpieczenia operacyjnego terenu powiatu po zadysponowaniu zasobów ratowniczych. Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej, 15.02.2012, s. 15.
Wyróżnić można kilka płaszczyzn, na których stykają się i wzajemnie przenikają zadania z zakresu ochrony zabytków i opieki nad nimi oraz działalności PSP. Pierwszą z nich są dzia-łania wyprzedzające. Należy do nich, po stronie osób odpowiedzialnych za różnego rodzaju zabytki, tworzenie instrukcji bezpieczeństwa pożarowego i instrukcji postępowania na wypa-dek pożaru oraz przekazywanie najważniejszych danych, wraz z planami obiektów, właści-wym miejscowo komendantom PSP w celu wykorzystania ich na potrzeby ćwiczeń oraz potencjalnych działań ratowniczych. Obowiązek przeprowadzania próbnych ewakuacji i przeprowadzania ćwiczeń na obiektach użyteczności publicznej przynosi obopólne, trudne do przecenienia w realnych, a nie pozorowanych, działaniach korzyści. Ratownikom pozwala na zapoznanie się z obiektem, jego topografi ą, wyposażeniem i szczegółową charakterystyką budowlaną, użytkownikom pozwala w bezpiecznych warunkach sprawdzić skuteczność wypracowanych i przyjętych w stosownych dokumentach rozwiązań. Drugą płaszczyzną styku jest działalność kontrolno-rozpoznawcza prowadzona przez jednostki organizacyjne PSP. Każdego roku kontrole przeprowadzane przez PSP dotyczą ok. 700 obiektów dóbr kul-tury472. W czasie przeprowadzanych kontroli obiektów zabytkowych przez pracowników pionu prewencji weryfi kacji podlega to, czy osoba odpowiedzialna za ochronę przeciwpoża-rową wykonuje ciążące na niej obowiązki związane z zabezpieczeniem budynku, obiektu lub terenu przed zagrożeniem pożarowym lub innym miejscowym zagrożeniem w tym obecność i drożność dróg ewakuacyjnych i wyposażenie w odpowiedni sprzęt lub urządzenia.473 Tu następuje trzecia płaszczyzna możliwego styku. Otóż wśród wielu rozwiązań technicznych pozwalających na wczesne wykrycie, a czasami także automatyczne usunięcie zagrożenia, znajdują się stałe, półstałe, uruchamiane ręcznie lub samoczynnie różnego rodzaju urządze-nia. Za najważniejsze uznać należy te, które wchodzą w skład dźwiękowych systemów ostrze-gawczych i systemu sygnalizacji pożarowej umożliwiających automatyczne powiadamianie i alarmowanie służb ratowniczych o zaistniałym zdarzeniu oraz oczywiście cała gama wypo-sażenia technicznego i armatury wodnej służącej do prowadzenia działań gaśniczych przez świadków lub członków podmiotów ustawowo powołanych do reagowania w danej sytuacji (hydranty, pompy, klapy przeciwpożarowe, systemy oddymiania itp.). Prawodawca w sto-sownych aktach prawnych stworzył katalog obiektów, w których niezbędne jest stosowanie sygnalizacji pożarowej. Należą do niej między innymi: archiwa wyznaczone przez Naczel-nego Dyrektora Archiwów Państwowych, muzea oraz zabytki budowlane wyznaczone przez Generalnego Konserwatora Zabytków w uzgodnieniu z Komendantem Głównym Państwowej
472 Biuletyn informacyjny Państwowej Straży Pożarnej za rok 2015, Warszawa 2016, s. 71.
473 M. Dubiec, Przewodnik prewentysty (cz. 1). Czynności kontrolno-rozpoznawcze-kryteria planowania, zasady
przeprowadzania, zawartość protokołu: odcinek pierwszy cyklu artykułów opartych na „Przewodniku prewentysty”, czyli kompendium wiedzy przygotowanym przez autorkę dla funkcjonariuszy pionu kontrolno-rozpoznawczego PSP, „Przegląd
Straży Pożarnej oraz biblioteki, których zbiory w całości lub w części tworzą narodowy zasób biblioteczny.474 Oczywiście elementy składowe powyższych systemów, również z urządze-niami umożliwiającymi przesyłanie informacji do centrów monitoringu lub bezpośrednio do podmiotów ratowniczych, mogą być również instalowane z inicjatywy samych zaintere-sowanych. Według danych Komendy Głównej PSP, do końca 2014 r. system sygnalizacji pożarowej zainstalowany został w 617 obiektach do tego zobligowanych, co stanowi ok. 84% z nich, natomiast z tej grupy tylko 556 zostało podłączonych do monitoringu pożaro-wego PSP.475 Pomimo nieodwracalnych, a czasami bezcennych strat dla ogółu dziedzictwa narodowego, strat, jakie niesie ze sobą zjawisko pożaru, wiele osób i instytucji będących w posiadaniu lub użytkujący obiekty zabytkowe ignoruje narzucony prawem obowiązek lub sygnalizowaną przez specjalistów z zakresu ochrony przeciwpożarowej potrzebę zabezpiecza-nia technicznego obiektów. Mobilizowanie właścicieli zabytków do spełzabezpiecza-niazabezpiecza-nia wymogów prawnych nie jest wcale zadaniem prostym. Wielu z nich przez kilkanaście lat skutecznie unika podjęcia stosownych kroków.476
Biorąc pod uwagę obecną sytuację geopolityczną na świecie oraz najczęstsze przyczyny