Uniwersytet w San Diego
Kilka lat temu zainicjowano realizację nowatorskiego programu, który obej-muje pracę sportowców uczelni z dziećmi z autyzmem. Program został opracowany przez Au sm Tree Project Founda on (ATPF), która została za-łożona w 2003 r. w San Diego w Kalifornii. Celem ATPF jest popularyzacja wiedzy na temat autyzmu oraz pomoc konkretnym rodzinom osób z tym typem zaburzenia. ATPF stara się uczyć i pokazywać osobom z autyzmem, że mają przed sobą wspaniałą przyszłość i mogą poprawić jakość swojego życia przez udział wraz z rodzinami w codziennych aktywnościach, takich jak zawody sportowe. Fundacja, uczestnicząc wraz z rodzinami osób z za-burzeniami w ich codziennych doświadczeń życiowych, takich jak imprezy sportowe, dąży również do poprawy jakości życia tych osób.
Rodziny osób z autyzmem łączy często doświadczenie izolacji od reszty społeczeństwa. Dlatego też w 2009 r. na Uniwersytecie w San Diego (USD) Departament Kultury Fizycznej uruchomił we współpracy z ATPF program
78 Jean M. Novak mentorski prowadzony przez trenera zespołu futbolu amerykańskiego San Diego Toreros Rona Caraghera. Program polega zasadniczo na współpracy futbolistów z konkretnymi dziećmi z autyzmem. Gracze stają się dla nich niejako „starszymi braćmi”. Po kilku latach trwania projektu oraz pełnego pasji zaangażowania zawodników okazało się, że w przedsięwzięciu uczest-niczyło niemal 100% składu zespołu (ponad 95 piłkarzy). Zespół San Diego Toreros stał się ważnym partnerem działań podejmowanych na rzecz osób z autyzmem oraz mających podnosić społeczną świadomość na temat tego zaburzenia. Niezależnie od zasadniczych działań zespołu, towarzyszących mentoringowi, drużyna wspiera rodziny zrzeszone w ATPF w San Diego.
Drużyna San Diego Toreros przyjmuje rodziny skupione wokół ATPF na wszystkich meczach rozgrywanych na własnym boisku. Dzieci obserwu-ją grę i dopinguobserwu-ją swoich zawodników, a po meczu ćwiczą z nimi podania. Od początku trwania projektu, pokazującego wzorzec osobowy sportowca, wzięło w nim udział ponad 800 dzieci i ich rodzin. Charakteryzowany pro-gram stanowi swoistą „linię życia” zarówno dla tych dzieci, jak i ich rodzin, tworząc szczególny rodzaj więzi społecznej, opartej na pozytywnych do-świadczeniach i wspomnieniach, które trwają przez całe życie.
Referencje dla Uniwersytetu w San Diego
Jedna z matek, która ma dwoje dzieci z autyzmem, napisała:
Program piłkarski San Diego Toreros przywrócił życie w naszej rodzinie. Możemy uczestniczyć w grze, świetnie spędzać czas, i nie trzeba się mar-twić autyzmem, ponieważ nie przeszkadza on nikomu… możemy po pro-stu być rodziną. Nasi chłopcy uwielbiają dopingować swoich graczy.
Pokój mojego syna jest urządzony niczym twierdza kibica – entuzjasty futbolu amerykańskiego; ma zdjęcia wszystkich swoich „braci” w piłkar-skiej drużynie i proporczyki zespołu. Jego ostatni „brat” piłkarz jest obec-nie zawodnikiem New Orleans Saints. Mój syn może powiedzieć, kiedyś go znałem…:) – Sandi.
Program przynosi korzyści nie tylko dzieciom z autyzmem i ich rodzi-nom, ale także samym zawodnikom – mentorom rodzin. Zwiększają oni swoją wiedzę na temat autyzmu i dowiadują się, w jaki sposób odnosić się do dzieci niepełnosprawnych. Tworzą również niepowtarzalną więź z tymi dziećmi.
Jeden z zawodników futbolu amerykańskiego napisał:
Program ATPF/USD był jedną z moich największych szans w życiu, pozwa-lającą na pracę z jednymi z najwspanialszych dzieci na świecie. Dzieciaki w ATPF nauczyły mnie więcej na temat życia i i mnie samego niż ktokol-wiek inny, kogo kiedykolktokol-wiek spotkałem. Miałem okazję pracować z
jed-79
Sport dla osób z niepełnosprawnością w Stanach Zjednoczonych...
nymi z najszczęśliwszych i najbardziej energicznych dzieci na świecie – i ta energia przeszła na mnie w najlepszy możliwy sposób. Zawarłem znajo-mości z dziećmi, które będą trwały przez całe życie, szczególnie z jednym chłopcem. Ma niezwykłą osobowość, jest tak wielkoduszny, że trudno jest o nim nie myśleć. Jest nie tylko bardzo inteligentny, ale myślę, że kiedyś będzie wielkim graczem Toreros. Dzięki programowi ATPF/USD Mentor zdobyłem cenne doświadczenia, wspomnienia i przyjaciół, które w innych okolicznościach nie stałyby się moim udziałem – Sam.
Uniwersytet w San Jose
W 2013 r. charakteryzowany program powtarzano w San Jose State Uni-versity (SJSU), gdzie Ron Caragher – były trener futbolu amerykańskiego z Uniwersytetu w San Diego – podjął się podobnego zadania. W tym środo-wisku akademickim prof. dr Jean M. Novak, dyrektor ATPF ds. badań nad wczesną interwencją terapeutyczną, uczy i kształci studentów logopedii. Profesor dr Novak i trener Caragher realizują program mentorski, oparty na relacji zawodników i rodzin dzieci z autyzmem poszerzony o ważny aspekt. Prof. dr Novak postanowiła poszerzyć zespół mentorski o studentów i ab-solwentów logopedii, którzy wspierają rozwój werbalny dzieci z autyzmem i – obok piłkarzy futbolu amerykańskiego – pomagają ich rodzinom. Stu-denci przygotowują dla rodzin narracje społeczne „Uczestnictwo w meczu piłkarskim”. Rodzice czytają te historie dziecku, dzięki czemu dowiaduje się ono, jak zachowywać się na meczu, gdy zobaczy swojego „brata”-mentora na boisku, i może przygotować się do wydarzeń na stadionie. Pozwala to dzieciom mającym problemy z wyjściem poza powtarzane schematy za-chowań na adaptację do nowej sytuacji, takiej jak uczestnictwo w wyda-rzeniu sportowym.
W projekcie opracowanym przez prof. dr Novak dzieci mogą także, w określonych terminach w trakcie semestru, uczestniczyć w treningach drużyny, a także brać udział w różnych projektach tematycznych z obszaru sztuki i rzemiosła, przygotowanych przez studentów logopedii.
Programy podobne do przedstawionych pozwalają dzieciom z auty-zmem kreować szczególną interakcję z zawodnikami sportowymi i doświad-czyć uczestnictwa w wydarzeniach sportowych wspólnie z rodzinami. Stwa-rzają także rodzinom okazję do udziału w wydarzeniu sportowym, której nawet się nie spodziewali. Dodatkowo, doświadczenie zdobyte przez dziec-ko o ograniczonych doświadczeniach społecznych podczas zabawy piłką z mentorem-piłkarzem, pozwala mu na udział w zawodach sportowych, bez obawy o to, że nie będzie rozumiało tego, co dzieje się na boisku. Umożli-wia dziecku przyjęcie wstępnych oczekiwań odnośnie tego, co się wydarzy, zmniejszając lęk przed uczestnictwem w nowej sytuacji. Uniwersyteckie programy mentorskie zapewniają również korzyści z uczestnictwa w
zawo-80 Jean M. Novak dach sportowych, o których wspomniano na początku rozdziału: rozwój fi -zyczny, społeczno-emocjonalny i w dziedzinie komunikacji.
Podsumowanie
Osoby niepełnosprawne powinny być traktowane z taką samą godnością i szacunkiem, z jaką społeczeństwo odnosi się do ludzi bez defi cytów. Powin-ny one mieć dostęp do udziału w różPowin-nych wydarzeniach, w których swobod-nie uczestniczą osoby, których swobod-nie dotyczy doświadczeswobod-nie swobod- niepełnospraw-ności. Programy, które zapoznają dzieci niepełnosprawne we wczesnym okresie dzieciństwa z imprezami sportowymi, mogą pomóc w zachęceniu dziecka i jego rodziny do udziału w aktywności sportowej, co może zbliżyć rodzinę do siebie i wytworzyć bezpieczne i pozwalające na rozwój środo-wisko. Wspólne uczestnictwo w wydarzeniu sportowym również może być doświadczeniem budującym więź.
Dzięki odpowiedniemu wyposażeniu, usługom i materiałom, a także pracy różnych organizacji, osoby z niepełnosprawnością mają w USA możli-wość swobodniejszego uczestnictwa w imprezach sportowych i ujawniania swojego rzeczywistego potencjału. Potwierdzanie ich umiejętności, a nie ograniczeń pozwala im przekraczać własne bariery i ogólnie poprawiać ja-kość ich życia – a także jaja-kość życia tych, którzy są częścią ich ekosystemu.
Bibliografi a
American Academy of Pediatrics, Council on Sports Medicine and Fitness and Council on School Health (2006). Ac ve healthy living: preven on of chil-dhood obesity through increased physical ac vity, Pediatrics, vol. 117, nr 5, s. 1834–1842.
Au sm Tree Project Founda on (ATPF), www.au smtreeproject.org [dostęp: 18.04.2017].
Basse J. (2013). All in: PT’s help open the world of sports to people with di-sabili es, Advance for Physical Therapy and Rehab Medicine, vol. 24, nr 14, s. 16–19.
Case-Smith J. (2013). Systema c review of interven ons to promote onal development in young children with or at risk for disability, American Journal of Occupa onal Therapy, vol. 67, nr 4, s. 395–404.
Cosbey J., Johnston S., Dunn L. (2010). Sensory processing disorders and social par cipa on, American Journal of Occupa onal Therapy, vol. 64, nr 3, s. 462– 473.
81
Sport dla osób z niepełnosprawnością w Stanach Zjednoczonych...
Dykens E., Rosner B., Bu erbaugh G. (1998). Exercise and sports in children and adolescents with developmental disabili es: posi ve physical and psychoso-cial eff ects, Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, vol. 7, nr 4, s. 757–771.
Healthy People 2010. United States Department of Health, Centers for Disease Control and Preven on, President’s Council of Physical Fitness and Sports. Chapter 22 – Physical Ac vity and Fitness, Washington, D.C.
Hubert B. (2014). Bal-A-Vis-X: rhythmic balance/auditory/vision exercises for bra-in and brabra-in-body bra-integra on (2nd ed.), Wichita, KS.
King G., Law M., King S., Rosenbaum P., Kertoy M., Young N. (2003). A concep-tual model of the factors aff ec ng the recrea on and leisure par cipa on of children with disabili es, Physical and Occupa onal Therapy in Pediatrics, vol. 23, nr 1, s. 63–90.
Kirkpatrick J. (2012). Sports for children with sensory processing disorders, OT Prac ce, vol. 6, s. 8–12.
Murphy N., Carbone P., The American Academy of Pediatrics Council on Children with Disabili es. (2008). Promo ng the par cipa on of children with disa-bili es in sports, recrea on and physical ac vi es, Pediatrics, vol. 121, nr 5, s. 1057–1061.
Na onal Sports Center for Disabled, www.nscd.org [dostęp: 18.04.2017]. New England Disabled Sports, www.nedisabledsports.org [dostęp: 18.04.2017]. Promislow S. (2003). Making the brain body connec on, Vancouver, BC:
Enhan-ced Learning & Integra on, Inc.
Special Olympics, www.specialolympics.org [dostęp: 18.04.2017].
US Department of Educa on, Offi ce of Special Educa on and Rehabilita ve Servi-ces, Offi ce of Special Educa on Programs (2011). Crea ng equal es for children and youth with disabili es to par cipate in physical educa on and extracurricular athle cs, Washington, D.C.
US Department of Veteran’s Aff airs, www.va.gov [dostęp: 18.04.2017].
Wilson P. (2002). Exercise and sports for children who have disabili es, Physical Medicine and Rehabilita on Clinics in North America, vol. 13, nr 4, s. 907–923. Wilson P., Clayton G. (2010). Sports and disability, American Academy of