Ryzyko operacyjne i nadzór mikroostrożnościowy a schematy i piramidy finansowe
71usług finansowych poprzez podejmowanie działań zmierzających do zapewnienia
sta-bilności pojedynczych instytucji finansowych i spełniania przez nie wymogów regula-cyjnych [Nadzór 2019].
Do najczęściej wykorzystywanych instrumentów nadzoru mikroostrożnościowego w zakresie nieuczciwej działalności finansowej (w tym inwestycyjnej), także stosują-cych schemat Ponziego, powinny należeć normy ilościowe (uprawnienia licencyjne dla banków, wydawanie zgód na prowadzenie działalności bankowej, egzekwowanie od banków podstawowych wymogów kapitałowych, dostosowanie wysokości kapitału do wielkości ryzyka) i rekomendacje jakościowe. Dla zapewnienia bezpieczeństwa finanso-wego i zapobiegania powstawaniu kolejnych schematów wykorzystujących mechanizm Ponziego, istotne jest także znaczne wzmocnienie nadzoru i możliwości kontrolnych Komisji Nadzoru Finansowego nad firmami pożyczkowymi. Piotr Masiukiewicz pisze, że: „systemowe rozwiązania w zakresie dezaktywacji schematów Ponziego i piramid powinny mieć na celu prewencję oraz ochronę środków finansowych gospodarstw domowych. Kluczowym problemem wydaje się ograniczenie popytu na tego rodzaju produkty finansowe. Stąd ważny jest system edukacji finansowej i informacji dla społe-czeństwa” [Masiukiewcz 2014, s. 54].
Zdaniem autora, nadzór mikroostrożnościowy nad instytucjami parabankowymi, powinien uwzględniać wykorzystanie narzędzi pozwalających na ograniczenie popytu na tego typu usługi, jak również zastosowanie instrumentów formalnoprawnych (np. zmiany w przepisach prawnych, zastosowanie środków zabezpieczających) oraz instru-mentów organizacyjnych i profilaktycznych (np. stworzenie systemu monitoringu, edu-kację finansową uwzględniającą problematykę schematów i piramid).
Podsumowanie
Schematy Ponziego i piramidy finansowe stanowią systemową słabość instytucji nadzo-ru finansowego. Wprawdzie najłatwiej tworzyć je w krajach biednych, czego przykładami mogą być tzw. Lottery Uprising w Albanii (in. Albanian Lottery Uprising, 1997 r.) i Haiti Haters z początku XXI w. [Knufken 2008], jednak historia wykazała, że mechanizm ten do-tyczy także zamożnych grup inwestorów, czego przykładem może być opisany wcześniej Schemat Ponziego Bernarda Madoffa.
Wspomnianym nadużyciom finansowym przeciwdziałać powinien sprawny nadzór mikroostrożnościowy, który obejmuje następujące formy: nadzór nad ryzykiem ryn-kowym i operacyjnym, a także w zakresie wypłacalności i płynności instytucji sektora finansowego, wydawanie licencji bankowych i kontrolę oraz wydawanie decyzji kory-gujących (sankcji, ograniczeń, decyzji w zakresie zawieszenia działalności etc.) [Szpunar
2013, s. 8]. Istotne zatem wydaje się tzw. podejście mikroostrożnościowe zakładające, że system finansowy jest sprawny wówczas, kiedy sprawna i zdrowa jest każda instytucja, jaka go tworzy.
Twórcy przepisów mikroostrożnościowych zapobiegających tworzeniu schematów i piramid, powinni mieć na uwadze również ryzyko systemowe i stan gospodarki, co oznacza, że skuteczność nadzoru mikroostrożnościowego uzależniona jest także od po-lityki makroekonomicznej, wpływającej na stabilność systemu finansowego, jak również realizację polityki pieniężnej. Zagrożenia finansowe, w tym schematy i piramidy, mogą ograniczyć programy polityki makroostrożnościowej, np. cykliczne wymogi kapitałowe, dynamiczne ustalanie rezerw czy zakres dźwigni finansowych [Blanchard, Dell’Ariccia, Mauro 2013]. Zastosowanie powinno mieć tu zatem podejście makroostrożnościowe, według którego to stabilność całego systemu finansowego może zapewnić bezpieczeń-stwo podmiotów i instytucji finansowych, a tym samym przeciwdziałać schematowi Ponziego i innym podobnym, niezgodnym z prawem pozyskiwania kapitału.
73
Bibliografia
Antonowicz P., Szarmach Ł. (2013), Teoria i praktyka funkcjonowania piramidy finansowej versus
studium przypadku upadłości Amber Gold Sp. z o.o., „Zarządzanie i Finanse” t. 11, nr, 1–2, ss. 5–23.
Basu K. (2014), Ponzi a współczesna ekonomia, „Świat Nauki”, nr 7, ss. 58–63.
Blanchard O., Dell’Ariccia G., Mauro P. (2013), Kryzys wywraca politykę makroekonomiczną do
góry nogami [online],https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/ kryzys -wywraca-polityke-makroekonomiczna-do-gory-nogami/, dostęp: 4.03.2018.
Cross C. (2016), Anatomy of a Ponzi Scheme: Scams Past and Present: Famous Ponzi Schemes,
In-vestment Scams & Financial Fraud: How to Make Money in Stocks, Funds, Bonds and Gold Without Being Scammed, Smashwords Edition, Los Gatos.
Frankel T. (2012), The Ponzi Scheme Puzzle: A History and Analysis of Con Artists and Cictims, Ox-ford University Press, New York.
Jaitly R. (2016), Practical Operational Due Diligence on Hedge Funds: Processes, Procedures, and
Case Studies, John Wiley & Sons, New York.
Jajuga K. (2015), Regulacja oceny ryzyka, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 3695, ss. 37–48. Kidder D.S., Oppenheim N.D. (2010), The Intellectual Devotional Biographies: Revive Your Mind,
Complete Your Education, and Acquaint Yourself With the World’s Greatest Personalities, Rodale,
New York.
Kolany K. (2010), Złota wędka Amber Gold [online], https://www.bankier.pl/wiadomosc/ Zlota -wedka-Amber-Gold-2196052.html, dostęp: 30.01.2018.
Kraś I. (2017), Organizacja nadzoru nad systemem finansowym w Polsce, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, nr 1, ss. 137–154.
Knufken D. (2008), The 10 Nastiest Ponzi Schemes Ever [online], http://www.businesspundit. comthe-10-nastiest-ponzi-schemes-ever/, dostęp: 3.03.2018.
Kropiwnicki J. (2013), Dziesięciu największych oszustów XXI wieku, „Annales. Etyka w Życiu Go-spodarczym”, vol. 16, ss. 75–95.
Lekki M. (2013), Polacy ciągle inwestują w piramidy finansowe [online], https://www. bankier.pl/ wiadomosc/Polacy-ciagle-inwestuja-w-piramidy-finansowe-2967210.html, dostęp: 31.01.2018. Marcinkowska M. (2009), Standardy kapitałowe banków. Bazylejska Nowa Umowa Kapitałowa
w polskich regulacjach nadzorczych, Regan Press, Gdańsk.
Markham J.W. (2006), A Financial History of Modern U.S. Corporate Scandals: From Enron to
Re-form, Share, Armonk.
Masiukiewcz P. (2014), Piramidy finansowe a regulacje i nadzór, „Zarządzanie i Finanse. Journal of Management and Finance”, vol. 12, No. 3, ss. 41–58.
Nadzór makroostrożnościowy NBP [online], https://www.nbp.pl/nadzormakroostroznosciowy/ faq.aspx, dostęp: 13.02.2019.
Obiri C. (2013), Financial Fraud Detection for the Prevention of Business Failure – Enron and Lehman
Brothers, MBA, New York.
Piramida finansowa i schemat Ponziego [online], http://prostaekonomia.pl/piramida-finansowa-i -schemat-ponziego/, dostęp: 2.03.2018.
Saeger A., Probert C. (2015), Ponzi Scheme: Avoid Scam Investments, Lemaitre Publishing, Namur.
Sarna D.E. (2010), History of Greed: Financial Fraud from Tulip Mania to Bernie Madoff, Hoboken, New York.
Scheb J.M., Scheb J.M. II (2013), Criminal Law and Procedure, Cengage Learning, Belmont. Shaw W.H., Barry V. (2010), Moral Issues in Business, Cengage Learning, Boston.
Street J.T. (2008), The Secrets to Succeeding in Network Marketing Offline and Online: How to Achieve Financial Success Selling Network Marketing Products&Services, Atlantic Publishing Group, Ocala.
Szpunar P. (2013), Nowe wyzwania po kryzysie finansowym, ss. 3–56 [online], http://www.wsfip. edu.pl/ images/docs/MFSE/Nowe_wyzwania_po_kryzysie_finansowym.pdf, dostęp: 7.01.2018. Nina Stępnicka
75 Wędrychowski M. (2012), Piramidy, wierzchołek góry oszustw, „Rynek Kapitałowy”, nr 10, ss.18–19.
Zygierewicz M. (2016), Mikro- i makroostrożnościowa polityka nadzorcza względem sektora ban-kowego – potencjalne obszary konfliktów i sposoby ich minimalizacji, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, vol. 50, no. 3, ss. 206–217.
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I ZARZĄDZANIE 2019
Wydawnictwo SAN | ISSN 2543-8190 Tom XX | Zeszyt 1 | Część I | ss. 77–88
Tadeusz Tkaczyk
| tptkaczyk@poczta.fm Katedra Teorii i Konkurencyjności Przedsiębiorstwa Instytut EkonomiiSpołeczna Akademia Nauk ORCID ID: 0000-0002-5420-4864
„Na pomysły wpadamy często. Znacznie rzadziej na rozwiązanie”. Zbigniew Waydyk (pisarz i poeta)