Temat interwencji opartych na ryzyku jest fundamentalny dla dwóch niedawno opubliko-wanych dokumentów, które nakreślają ramy dobrej praktyki w postępowaniu z młodzieżą w kwestiach zażywania substancji uzależniających. We wrześniu 2001 roku Służba Doradztwa Zdrowotnego (the Health Advisory Service) opublikowała swój drugi raport dotyczący „Istoty Potrzeb Młodych Ludzi” („The Substance of Young Needs”). Aktualizuje on i analizuje zmiany w polityce, zlecaniu usług, rodzaju oraz dostarczaniu usług, a także naszej wiedzy na temat
Praktyka oparta na dowodach w służbach ds. nadużywania substancji psychoaktywnych przez młodzież
skuteczności interwencji prewencyjnych i leczenia od roku 1996. W raporcie podkreślonych zostało wiele działań wymaganych w celu rozwinięcia skutecznej metody. Zostały one wy-mienione poniżej. Pracownicy w tej dziedzinie powinni:
Î podnosić świadomość publiczną w kwestii skutków zażywania i nadużywania
sub-stancji psychoaktywnych,
Î opracowywać, rozpowszechniać i wprowadzać w życie nauczanie oparte na
dowo-dach, a także programy prewencyjne,
Î promować i ulepszać badanie skriningowe (ang. screening) oraz ocenianie skali i
skut-ków zażywania i nadużywania substancji psychoaktywnych przez dzieci i młodzież,
Î rozwijać, rozpowszechniać i wprowadzać w życie interwencje oparte na dowodach,
Î zapewniać równy dostęp do usług dla wszystkich grup rasowych/etnicznych i społecz-no-ekonomicznie nieuprzywilejowanych,
Î rozwijać i wprowadzać w życie warstwowy model służb (patrz Tabela 6.2),
Î opracowywać i wprowadzać w życie plan integracji istniejących służb na rzecz dzieci.
Wcześniejszy raport (Służba Poradnictwa Zdrowotnego – Health Advisory Service 1996) zalecał cztero-warstwowy model interwencji służb, który, chociaż powszechnie akcepto-wany, jednak nie został jeszcze w pełni wprowadzony w życie na skalę krajową. Od roku 1996 doszło do znaczących zmian służb na rzecz młodych ludzi, włącznie z rozpoczęciem działalności Zespołów do Zwalczania Przestępczości Nieletnich (Youth Offending Teams), a także rozwojem usług agencji „Connexions”. Zmiany te znalazły odzwierciedlenie w modelu interwencji służb z raportu z 2001 roku.
Tabela 6.2 Warstwowy model interwencji służb
Przykłady interwencji Wykonawcy/instytucje
Usługi warstwy 1 (dla wszystkich młodych ludzi): zapewnianie edukacji na temat nadużywania substancji
psychoaktywnych, informowanie i kierowanie do służb wsparcia.
ÎInformacje/edukacja odnośnie tytoniu, alkoholu i narkotyków w programie nauczania
ÎDiagnostyka edukacyjna i wsparcie w edukacji ucznia w szkole
ÎRozpoznawanie czynników ryzyka
ÎUsługi z zakresu medycyny ogólnej, rutynowe badanie
skrinigowe oraz porady dotyczące zagrożeń zdrowia,
szczepienia przeciwko żółtaczce typu B, skierowania, wsparcie i porady rodzicielskie
Nauczyciel
Pracownik młodzieżowy
Praca socjalna a praktyka oparta na dowodach naukowych
122
Przykłady interwencji Wykonawcy/instytucje
Usługi warstwy 2 (dla młodych, potencjalnie podatnych ludzi): zapewnianie prewencji zażywania narkotyków oraz
ukierunkowanej edukacji, porady i odpowiednie wsparcie dla osób, które zostały zidentyfikowane, jako zagrożone nadużywaniem substancji psychoaktywnych, oprócz tego, że należały już do warstwy 1.
ÎProgram działań oraz edukacja nakierowane na zapobieganie przestępczości
ÎWsparcie rodzinne w kwestiach rodzicielskiego i ogólnego zarządzania
ÎOcena czynników ryzyka i czynników chroniących
ÎDoradzanie/odnoszenie się do kwestii stylu życia
ÎDiagnostyka edukacyjna
Zespół ds. Przestępców Nieletnich Wsparcie poprzez zwolnienia warunkowe Służba społeczna
Doradztwo
Kompleksowa służba typu „wszystko pod jednym dachem”
Usługi warstwy 3 (dla młodzieży z problemami zażywającej narkotyki): świadczenie specjalistycznych usług
antynarkotykowych (głównie niemedycznych) oraz innych usług specjalistycznych, które działają w złożonych przypadkach wymagających pracy multidyscyplinarnej, włączając w to lekarzy ogólnych oraz innych pracowników opieki podstawowej.
ÎSpecjalistyczna ocena prowadząca do zaplanowanego pakietu opieki i terapii, zwiększającego ten już oferowany przez warstwę 1 i 2 oraz zintegrowanego z nim
ÎSpecjalistyczne interwencje charakterystyczne dla zażywania substancji psychoaktywnyh, włącznie z kwestiami zdrowia psychicznego
ÎOcena i zaangażowanie rodziny
ÎPlanowanie i komunikacja między różnymi instytucjami
Specjalistyczne służby ds. zwalczania problemów narkotykowych i alkoholowych skierowane dla młodzieży zintegrowane ze społecznościowymi służbami zdrowia psychicznego lub typu „wszystko pod jednym dachem” połączonymi ze zdrowiem psychicznym dziecka, diagnostyką edukacyjną oraz wsparciem
Oświadczenie o Specjalnych Potrzebach Edukacyjnych (ang. Statement of Special Educational Needs)
Usługi warstwy 4 świadczące bardzo specjalistyczne (medyczne) formy interwencji dla młodych osób zażywających narkotyki i wykazujących potrzeby kompleksowej opieki. Usługi mogą angażować specjalistyczne zespoły terapii
w ośrodku oraz zespoły zdrowia psychicznego.
ÎKrótki okres zakwaterowania w przypadku kryzysu
ÎW przypadku potrzeby, stacjonarny/ dzienny oddział psychiatryczny lub wzmożony nadzór w celu wsparcia w detoksykacji
ÎKontynuowanie usług warstwy 3 oraz
zaangażowania różnych instytucji z warstw 1 i 2
Dziecięca i młodzieżowa psychiatria sądowa Służby społeczne
Kontynuowane zaangażowanie służb ds. nadużywania substancji psychoaktywnych przez młodych ludzi
Znaczące wsparcie edukacji
Źródło: Na podstawie danych Służby Doradztwa Zdrowotnego (Health Advisory Service) z 2001 r.
Warstwowy model określa relację pomiędzy powyższymi poziomami prewencji i interwencji w formie piramidy. U podstawy znajdują się usługi warstwy 1 przeznaczone do świadczenia uniwersalnej i ogólnej usługi, z której będą potencjalnie korzystać wszyscy młodzi ludzie. Warstwę 2 tworzą usługi dla młodych ludzi świadczone przez pracowników, którzy dyspo-nują pewną wiedzą i doświadczeniem w kwestiach nadużywania substancji psychoaktyw-nych, jednak są raczej specjalistami w pracy z ogółem młodzieży, a nie konkretnie z młodymi ludźmi nadużywającymi owych substancji. Warstwa 3 skierowana jest do młodych ludzi,
Praktyka oparta na dowodach w służbach ds. nadużywania substancji psychoaktywnych przez młodzież
którzy są już uzależnieni od alkoholu i narkotyków, dlatego też wymagają specjalistycz-nej interwencji ekspertów od spraw nadużywania substancji psychoaktywnych. Ostatnia warstwa obejmuje wysoce wyspecjalizowane usługi, włącznie z terapią stacjonarną oraz opieką w ośrodkach i skierowana jest do bardzo nielicznej mniejszości, czyli młodych ludzi, dla których nadużywanie substancji psychoaktywnych stało się poważnym i potencjalnie groźnym problemem, niezależnie od tego czy problem ten sprawia zagrożenie dla nich samych, czy dla innych.
Model warstwowy powinien pozwolić na ukierunkowywanie usług na podstawie szacowa-nych potrzeb i zagrożeń, co jak sugeruje dowód skuteczności, jest istotne dla świadczenia skutecznych usług. Dostarcza on zakres działań, które spowodują, że młodzi ludzie otrzymują taki rodzaj usług, który najbardziej odpowiada stopniowi zaawansowania ich w nadużywa-niu substancji psychoaktywnych oraz szkód przez nie spowodowanych, przy jednoczes-nym uniknięciu ryzyka negatywnego szufladkowania młodzieży nie mającej poważnych problemów, poprzez niepotrzebne angażowanie ich w sieć różnych służb. W procesie tym można uniknąć marnotrawstwa dostarczania usług specjalistycznych tym, którzy ich nie potrzebują, na przykład, nie ma potrzeby wzywania na komisariat policji pracownika ds. skierowań do aresztu ze służby ds. zwalczania nadużywania substancji psychoaktywnych, jeżeli nie ma dowodów na istnienie problemu z narkotykami, a wykryto jedynie, że młoda osoba w przeszłości zażyła dla celów rekreacyjnych marihuanę.
Przykładem właściwego świadczenia usług, które unika stygmatyzowania ich użytkow-ników jest praca na wszystkich płaszczyznach życia użytkowużytkow-ników (ang. detached work) oraz praca na zewnątrz (ang. outreach work) wykonywana przez specjalistycznych pra-cowników ds. nadużywania substancji psychoaktywnych. Detached work jest stylem pracy opartym na zasadach pracy z młodzieżą. Pracownik spotyka młodych ludzi na ich własnym gruncie – w pubach, salonach gier, parkach, a najczęściej na ulicy. Podstawą tego typu pracy jest zaakceptowanie młodych ludzi takimi, jakimi są, nie ze względu na to, że przypięto im łatkę lub opisano ich jako „nieuprzywilejowanych”, „młodocianych przestępców” czy „wagarowiczów”. Pracownicy wykonują pracę pozwalającą im na bycie bardziej elastycznymi, reaktywnymi i odpowiedzialnymi wobec młodych ludzi, których spotykają. Outreach work jest rozszerzeniem pracy powiązanej z podłożem, takim jak cen-trum dla młodzieży (youth centre) czy konkretnym projektem ds. zwalczania zażywania narkotyków przez młodzież i może być wykorzystywany do zachęcania młodzieży do ko-rzystania z istniejących usług. Praca ta ma na celu docieranie do młodych ludzi w imieniu centrum dla młodzieży lub projektu i w niektórych okolicznościach odsyła młodych lu-dzi z powrotem do określonych instytucji, rozwijając pracę z nimi w tym miejscu. W obu
Praca socjalna a praktyka oparta na dowodach naukowych
124
odmianach pracy celem w odniesieniu do nadużywania substancji psychoaktywnych powinno być rozbudzenie zainteresowania u młodych ludzi w sposób wystarczający, by pozwoliło to na dostarczenie i omówienie relewantnych i zogniskowanych informacji odnośnie zdrowia seksualnego, psychicznego, umiejętności w osiąganiu kariery zawo-dowej i ogólnych umiejętności życiowych. Pracownicy często służą za „drogowskazy” dla młodych ludzi, towarzysząc im w drodze do określonych instytucji. Poniżej opisany został przykład skutecznej usługi metodą outreach, specyficznej dla kwestii nadużywania substancji psychoaktywnych wraz z innymi przykładami pomocnej praktyki.