z mę cz en ia f iz yc zn eg o 1- Kobiety 2 - Mężczyźni
Rycina 1. Wartości średnie różnic pomiędzy podejściem do bólu związanego z wysiłkiem fizycznym u mężczyzn i kobiet.
Kolejnym krokiem było dowiedzenie się, czy ankietowani lubią uczu-cie zmęczenia po wysiłku fizycznym oraz ocena w skali o 1-5 jak bardzo. W tym celu również została wykonana analiza wariancji ANOVA której szczegó-łowe wyniki zostały przedstawione w tabeli 3.
Tabela 3. Stosunek ankietowanych do uczucia zmęczenia fizycznego po wy-siłku oraz odczuwalnej przyjemności ze zmęczenia fizycznego
F p
Uczucie zmęczenia fizycznego po wysiłku 1,09 0,36 Odczuwalna przyjemność ze zmęczenia fizycznego w skali 1-5 0,59 0,92
Następnie dokonano analizy statystycznej odpowiedzi na pytanie, czy towarzyszący treningowi ból mięśni działa motywująco. Szczegółowe wyniki zostały przedstawione w tabeli 4.
Tabela 4. Ocena wpływu bólu towarzyszącemu treningowi na motywację
F p
Czy towarzyszący treningowi ból mięśni działa motywująco? 0,29 0,58
Płeć nie jest czynnikiem różnicującym czynnik bólowy jako „motywa-tor” do aktywności fizycznej (p=0,58). Mężczyźni jednak czują się bardziej od
kobiet zmotywowani bólem spowodowanym zmęczeniem. Przedstawiono to dokładnie na ryc 2.
Skategor. wykres ramka-wąsy: Czy towarzyszący treningowi ból mięśni działa motywująco?
Średnia Średnia±Błąd std Średnia±1,96*Błąd std 1 2 Płeć 1,30 1,35 1,40 1,45 1,50 1,55 1,60 1,65 1,70 1,75 1,80 C zy t ow ar zy sz ąc y tr en in go w i b ól mi ęś ni d zi ał a mo ty w uj ąc o? 1 – Kobiety 2 – Mężczyźni
Rycina 2. Wartości średnie oceny wpływu bólu towarzyszącego treningowi na motywację według kobiet oraz mężczyzn
Dyskusja
Aktywność fizyczna jest bardzo ważnym elementem edukacji zdro-wotnej w polskim społeczeństwie zarówno od najmłodszych lat życia, aż do późnej starości. Powszechnie wiadomo o tym, że aktywny tryb życia oraz kontrolowany wysiłek fizyczny zapobiegają licznym schorzeniom i chorobom. Wdrażanie aktywności ruchowej w życie każdego człowieka już od najmłod-szych lat tworzy korzystne warunki uruchomienia mechanizmów odporno-ściowych organizmu i dostosowania budowy i funkcji narządów do poziomu zapewniającego optymalną sprawność psychofizyczną. Hipokinetyczny tryb życia upośledza rozwój sprawności i wydolności, dlatego tak ważne jest wdrażanie sportu w nasze życie codzienne. O wydolności człowieka przesą-dzają dwa elementy: sprawność jaką osiągnie do 25 roku życia oraz
aktyw-ność ruchowa w starszych latach310. Człowiek w ciągu wieków zaadoptował
310 Rudzik J. Zdrowotne znaczenie aktywności ruchowej. W:Prozdrowotny tryb życia: Uwarun-kowania społeczne, red. Lisicki T., Wilk B., Walentukiewicz A. Gdańsk: AWFiS, 2005.
się do dużej aktywności i operatywności, gdyż od nich zależała jego egzy-stencja oraz przetrwanie w niesprzyjających warunkach. Ostatnie pokolenia wykorzystując stworzone przez siebie udogodnienia cywilizacyjne w znacz-nym stopniu wyeliminowały wysiłek fizyczny. Niezwykle niepokojący jest stosunek dużej części społeczeństwa do własnej aktywności fizycznej. Z jed-nej strony u dojrzałego psychicznie człowieka w podświadomości istnieje poczucie konieczności ruchu, z drugiej strony występuje jednak tendencja do całkowitego ograniczenia wysiłku fizycznego. Skutki tego ograniczenia są odczuwalne w postaci zmniejszenia zdolności przystosowawczych - tak zwa-nych zespołów hipokinetyczzwa-nych, a skutki braku ruchu wpływają
negatyw-nie na cały nasz organizm311. Hipokinezja polega na zaburzeniu proporcji
pomiędzy zwiększającym się obciążeniem układu nerwowego, nato-miast zmniejszającym się obciążeniem układu ruchowego. Prowadzi do za-burzeń pracy wielu systemów w naszym organizmie, między innymi: układu krążenia, układu trawiennego, autonomicznego oraz psychonerwowego. Prawdziwe jest zdanie, że narząd nieużywany przestaje spełniać swoją funk-cję. Widać to wyraźnie, gdy ktoś ulegnie kontuzji bądź wypadkowi, który spowoduje konieczność przebywania w łóżku przez długi czas. Szybko poja-wiają się wówczas zmiany w masie mięśni szkieletowych. Nawet nie tak dra-styczne ograniczenie ruchu może spowodować zmiany we wskaźnikach fizjo-logicznych. Problem hipokinezji jest problemem ważnym, dotyczącym ludzi
w każdym wieku i nie należy go bagatelizować312.
Zbyt mała aktywność ruchowa szkodzi naszemu zdrowiu, ale nieste-ty podczas intensywnego uprawiania sportów również jesteśmy narażeni na różnego rodzaju kontuzje oraz bóle mięśniowe. Badania wykazały, że stosu-nek do odczuwania bólu podczas uprawiania sportu różni się w zależności od płci (p=0,03). Kobiety częściej od mężczyzn cenią sobie uczucie zmęczenia fizycznego. Na przyjemność odczuwaną w związku ze zmęczeniem fizycznym nie wpływa długość uprawiania sportu (p=0,92). Odpowiedź ankietowanych na pytanie „Czy ból wysiłkowy działa na ciebie motywująco?” pokazała, że może on nieznacznie wpływać na mobilizację do utrzymania lub zwiększenia aktywności fizycznej (p=0,58). Jeśli chodzi o aspekt bólowy, płeć nie jest czynnikiem różnicującym. Mężczyźni jednak nieznacznie częściej odczuwają dzięki niemu wzrost motywacji, co można określić jako chęć „podniesienia poprzeczki” w trakcie treningu. Możliwe, że wynika to z różnic w wysokości progu bólu u obu płci, ponieważ wg badań przeprowadzonych przez prof. Lindę LeResche, mężczyźni są bardziej odporni na ból. W celu udowodnienia tej tezy należałoby jednak wzbogacić ankietę o więcej szczegółów, pytania dotyczące wpływu obowiązków życia codziennego na podejście do sportu i bólu, oraz części dla kobiet zawierającej pytania odnoszące się do bólu od-czuwalnego w trakcie treningu oraz poziomu mobilizacji na przestrzeni mie-sięcznych zmian hormonalnych dla kobiet.
Aktywność fizyczna powinna być integralną częścią stylu życia, towa-rzyszyć człowiekowi na co dzień i możliwie przez całe życie. Sprostać wyma-ganiom nowego tysiąclecia będzie mógł człowiek potrafiący osiągnąć
311 Łobożewicz T., Wolańska T.: Rekreacja i turystyka w rodzinie. Biblioteka PTNKF, Warszawa 1994.
ne cele, wywiązać się z pełnionych ról, nabywać kolejnych umiejętności, umożliwiających przystosowanie się do nowych sytuacji społecznych oraz człowiek doskonalący zachowania prozdrowotne.
Wnioski
1. Płeć wpływa na podejście do bólu związanego ze zmęczeniem fizycz-nym.
2. Długość uprawiania sportu nie ma wpływu na przyjemność odczu-walną ze zmęczenia fizycznego.
3. Ból nie jest czynnikiem powodującym zwiększenie motywacji u obu płci.
Bibliografia:
Borys B., Każdego boli inaczej czyli – psychiczne uwarunkowania bólu. PTSR – „Życie pod Wiatr”, Gdańsk 1999.
Bernatek-Brzózka P., Brzózka T. Fitness dla kobiet. 2011. ISBN 978-83-7568-633-3. Dega W., Koncepcja rehabilitacji, Probl. Rehab. Spol. Zaw. 1995, 1, 16.
Drabik J.: Aktywność fizyczna w edukacji zdrowotnej społeczeństwa, cz. I. Wydawnictwo Uczel-niane AWF, Gdańsk 1995.
Górski J., Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. PZWL Warszawa 2006, wyd. 2.
Knapik A, Plinta R, Saulicz E, Kuszewski M. Znaczenie aktywności ruchowej w profilaktyce zdrowotnej. Zdrowie Publiczne 2004; 114, 3: 331-337.
Łobożewicz T., Wolańska T.: Rekreacja i turystyka w rodzinie. Biblioteka PTNKF, Warszawa 1994.
Nosko J. Zachowania a zdrowie: podstawowe zależności. Aktywność fizyczna, a zdrowie [w:] Gniazdowski A (red): Zachowania zdrowotne. Zagadnienia teoretyczne, próba charakterystyki zachowań zdrowotnych społeczeństwa polskiego. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 1990.
Toczek-Werner S.: Podstawy rekreacji i turystyki. Wydawnictwo AWF, Wrocław 1998.
Pokora I., Ograniczenie spożycia sodu a zmiany objętości osocza podczas i po zakończeniu wysiłków fizycznych o różnej charakterystyce skurczów. Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): 489-493.
Przewęda R., Dobosz J.: Ratujmy pozytywne zdrowie młodych Polaków. Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku, Białystok 2012.
LeResche L. Defining gender disaprities in pain management. Clin Orthop Relat Res. 2011 Jul;469(7):1871-7.
Rudzik J. Zdrowotne znaczenie aktywności ruchowej. W:Prozdrowotny tryb życia: Uwarunko-wania społeczne, red. Lisicki T., Wilk B., Walentukiewicz A. Gdańsk: AWFiS, 2005.
de Walden-Gałuszko K., Psychologiczne aspekty bólu. Przew Lek 2001, 4, 4, 58-59.
Żołnierczuk-Kieliszek D. Zachowania zdrowotne i ich związek ze zdrowiem [w:] Kulik TB, Latal-ski M (red): Zdrowie publiczne. Wyd. Czelej, Lublin 2002.
MARIOLA DUDA, MICHAŁ RŻANY, ALEKSANDRA DUDŁO, ALEKSANDRA DOGOŃSKA, KRZYSZTOF SUSZYŃSKI, DARIUSZ GÓRKA
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
OCENA CZYNNIKÓW MAJĄCYCH WPŁYW NA PODEJMOWANIE