Wolontariat

Organizacje, aby zrealizować swoje założenia programowe, korzystają w pewnym stopniu z pracy wolontariuszy¹⁰³.

Czym jest wolontariat? Wolontariatem jest nazywane bezinteresowne i dobrowol-ne działanie ludzi. Najczęściej są to postawy społecznikowskie w społeczeństwie, po-dejmowane przez obywateli dobrowolne i bezinteresowne działania na rzecz innych osób, zwierząt.

Jedną z pierwszych defi nicji wolontariatu sformułowało warszawskie¹⁰⁴ Centrum Wolontariatu¹⁰⁵, które wyszczególniło najważniejsze cechy tej formy aktywności:

„wo-103 R. Czyż Rola wolontariatu na rzecz słupskiej społeczności lokalnej w aspekcie bezpieczeń-stwa powszechnego, Ratownictwo wodne, sport pływacki i kultura fi zyczna w teorii i praktyce.

Tom 5.AWF Gdańsk, 2018.

104 www.wolontariat.waw.pl

105 www.wolontariat.org.pl

lontariat to dobrowolna, świadoma i bezpłatna działalność na rzecz innych, wykracza-jąca poza więzi koleżeńsko-rodzinne”.

Natomiast ustawa¹⁰⁶ (często potocznie nazywana ustawą o wolontariacie) wskazu-je, że wolontariusz to „osoba, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świad-czenia na zasadach określonych w ustawie”.

Wolontariat to dobrowolna, świadoma i bezpłatna działalność na rzecz innych, wy-kraczająca poza więzi koleżeńsko-rodzinne.

Wolontariuszem może zostać każdy zainteresowany, nie jest wykazany wiek (zna-czenie ma wiek w działalności wolontariusza na rzecz placówki opiekuńczo-wycho-wawczej, w szpitalach gdzie wymagane jest ukończenie 18 lat), wykształcenie, status materialny itp.

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie precyzuje prawa i obowiązki wolontariuszy, a także organizacji i instytucji mogących korzystać z ich świadczeń.

Ustawa zakłada, że wolontariusze mogą pracować w instytucjach publicznych i jed-nostkach im podległych (centralnych, np. w ministerstwach i samorządowych, np.

w urzędach gmin, szkołach), organizacjach pozarządowych (np. fundacjach, stowarzy-szeniach), jednostkach działających w na podstawie przepisów regulujących stosunek państwa do Kościoła katolickiego oraz innych kościołów (np. w tzw. organizacjach ko-ścielnych). Zabrania się pracy wolontariuszy w podmiotach gospodarczych.

Wolontariuszem może zostać każdy np.: prawnik, pielęgniarka, pedagog, doradca fi nansowy, inżynier budowlany, mechanik znajdą coś dla siebie. Daje to możliwość, aby podzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem zawodowym, ale też może to być od-skocznia od codziennej pracy i w czasie wolnym pozwala rozwijać swoje pasje. Każdy chętny, który zamierza być wolontariuszem musi jednak znaleźć dla siebie właściwe zajęcie, które da mu prawdziwą satysfakcję. Wolontariat nie może łączyć się z zajęciem wykonywanym „na siłę” i niechęcią, wtedy traci swój sens.

Wolontariusze działają w szkołach, przedszkolach, ośrodkach integracyjnych, świe-tlicach socjoterapeutycznych, ośrodkach pomocy społecznej, ośrodkach kultury, mu-zeach itp. Miejsca, gdzie mogą pomagać wolontariusze, jest bardzo pokaźna. Wykonują oni bardzo szeroki zakres prac: począwszy od pomocy specjalistycznej w zakresie pra-wa, zarządzania czy psychologii poprzez tworzenie baz danych, prowadzenie kampa-nii społecznych, serwisów internetowych, pomoc w terapii dzieci niepełnosprawnych, a skończywszy na pomocy w organizowaniu zajęć pozalekcyjnych, prowadzeniu biura czy zbiórek żywności. Wolontariusze pomagają dzieciom niepełnosprawnym, działa-ją w centrach kultury, przyczyniadziała-ją się do przestrzegania praw człowieka i ochrony środowiska.

Wolontariat jest świetną szansą na zdobycie nowej wiedzy i umiejętności, daje możliwość poznania ciekawych ludzi, a także świata. Zapewne może być sposobem na samotność albo aktywne przetrwanie czasu bezrobocia. Daje możliwość oderwa-nia się od codzienności, a także umożliwia przygotowanie się do przyszłej pracy. Jedni

106 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie Dz.U. nr 96 poz. 873 z późń. zm.

traktują to jako początek kariery zawodowej, a dla drugich jest zwieńczeniem ścieżki zawodowej.

Człowiek staje się bardziej wrażliwy na drugiego człowieka (istoty żywe) i tworzy terytorium do kluczowego wyboru, stawiając sobie pytanie . Czy więcej mieć, czy bardziej być? Jak również warte też zauważenia jest, że jeżeli: „Pomagam ludziom, to daję im radość i uśmiech”.

Do tego, żeby stać się wolontariuszem nie potrzeba tak wiele. Potrzebna jest chęć, zainteresowanie pracą społeczną, otwarcie na innych, a wtedy wskazanym jest rozej-rzeć się wokół siebie i odwiedzić najbliższą szkołę, szpital, ośrodek pomocy społecz-nej, stowarzyszenie itp. Pomocne w odnalezieniu się w tej działalności są centra wo-lontariatu. Pośredniczą one między wolontariuszami a instytucjami, które szukają ich pomocy. Centra organizują szkolenia na temat wolontariatu zarówno dla ochotników, jak i koordynatorów pracy wolontariuszy w organizacjach. Dużą pomocą w dzisiejszych czasach jest Internet, gdzie po odpowiednim wpisaniu tematu „wolontariat” znajdzie-my szereg wskazówek i porad jak zostać wolontariuszem, a także gdzie się udać, aby się spełnić w działalności na rzecz innych.

Przedstawiciele organizacji pozarządowych deklarują, że w ich działaniach uczest-niczą wolontariusze na poziomie około 40 %.

Działalność organizacji opiera się na pracy kilku lub kilkunastu osób posiadających merytoryczne i praktyczne przygotowanie w zakresie działalności organizacji oraz osób chętnych do pracy, które chcą się wykazać w tej działalności. Osoby te pracują w cha-rakterze wolontariuszy, poświęcając swój czas i nie pobierając z tego tytułu zapłaty.

Działalność organizacji prowadzona jest w dużej mierze jako organizacje „non pro-fi t” (OPP - organizacje pożytku publicznego), korzystające z: 1% podatku, darowizn (rzeczowych, fi nansowych), dotacji celowych, zbiórek publicznych, składek członkow-skich i innych dozwolonych form fi nansowania swojej działalności, ale przede wszyst-kim ich działalność opiera się na cennej pracy wolontariuszy.

Przykładem pracy wolontariuszy na rzecz lokalnej organizacji pozarządowej w za-kresie bezpieczeństwa i porządku publicznego jest Stowarzyszenie „Bezpieczny Region Słupski”, które w swoich celach i zadaniach posiada kreowanie tego charakteru bezpieczeństwa.

Stowarzyszenie w latach 2006 – 2015 było benefi cjentem środków fi nanso-wych przekazanych przez Miasto Słupsk na pięć edycji badań statystycznych pt.

„Poczucie bezpieczeństwa publicznego i ocena działań Policji w percepcji mieszkań-ców Słupska”¹⁰⁷. Podczas prowadzenia przedsięwzięcia stowarzyszenie zaangażowa-ło w formie „akcyjnej” łącznie okozaangażowa-ło 350 wolontariuszy w charakterze ankieterów – studentów I roczników studiów dziennych z Instytutu Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Pomorskiej w Słupsku.

Praca wolontariuszy przyczyniła się do rzetelnego i sumiennego przeprowadzenia procesu ankietowania respondentów, a w konsekwencji do opracowania i wydania materiału naukowo - badawczego dla lokalnej Policji i samorządu słupskiego, który stał się pomocny przy angażowaniu i dyslokowaniu służb porządkowych do służby.

107 M. Stefański i inni Poczucie bezpieczeństwa publicznego i ocena działań Policji w percepcji mieszkańców Słupska, edycja 1 do 5, Słupsk, 2010-2015, Boxpol.

Wolontariusze działają w przestrzeni bezpieczeństwa powszechnego w Ochotniczych Strażach Pożarnych¹⁰⁸. Mogą brać udział w działaniach ratowniczych, pomagać w przeprowadzaniu zbiórek publicznych, organizowaniu uroczystość kultu-ralnych, imprez sportowych, działań profi laktyczno - edukacyjnych, kolonii dla mło-dzieży, prowadzeniu spraw administracyjnych OSP itd.

Wolontariusze z OSP prowadzą między innymi działalność profi laktyczno – edu-kacyjną w dziedzinie zapobiegania zagrożeniom pożarowym, prowadzą Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze.

Kolejnym przykładem zaangażowania wolontariackiego dla bezpieczeństwa jest praca w Wodnym Ochotniczym Pogotowiu Ratowniczym (WOPR)¹⁰⁹. Chętny musi mieć ukończony kurs ratowniczy. Jeżeli posiada doświadczenia w nowo uzyskanych kwa-lifi kacjach na początek odbywa staż, na zasadach wolontariatu, dzięki któremu pod okiem doświadczonych ratowników zdobędzie niezbędną wiedzę i praktyczne umie-jętności pracy ratownika w zależności od specyfi ki zbiornika wodnego. Po zakończo-nym stażu może uzyskać zaświadczenie, które będzie niezwykle ważzakończo-nym dokumentem podczas ubiegania się o kontynuację zajęcia.

Członków WOPR jest ponad 75 tys., osób z uprawnieniami ratowniczymi ponad 70 tys. i znakomita większość z nich to wolontariusze. Najwięcej rąk do pracy po-trzeba latem, gdy otwierane są kąpieliska i wiosną w związku z występującymi powo-dziami i to wówczas najwięcej wolontariuszy poświęca swój czas na pomoc podczas sprawowania pieczy nad osobami wypoczywającymi nad wodą lub w wyniku zaistnia-łych sytuacji spowodowanych anomaliami pogodowymi.

Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzo-na przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie.

Sfera zadań publicznych została określona w art. 4 ust. 1 ustawy.

Wolontariusz powinien posiadać kwalifi kacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń, jeżeli obowiązek posiadania takich kwalifi kacji i spełniania stosownych wymagań wynika z odrębnych przepisów.

Świadczenia wolontariuszy są wykonywane w zakresie, w sposób i w czasie określo-nych w porozumieniu. Porozumienie powinno zawierać postanowienie o możliwości jego rozwiązania. Na żądanie wolontariusza korzystający jest zobowiązany potwierdzić na piśmie treść porozumienia, a także wydać pisemne zaświadczenie o wykonaniu świadczeń przez wolontariusza, w tym o zakresie wykonywanych świadczeń. Na proś-bę wolontariusza korzystający może przedłożyć pisemną opinię o wykonaniu świad-czeń przez wolontariusza. Jeżeli świadczenie wolontariusza wykonywane jest przez okres dłuższy niż 30 dni, porozumienie powinno być sporządzone na piśmie, a wolon-tariusz jest objęty ubezpieczeniem z urzędu. Do porozumień zawieranych między ko-rzystającym a wolontariuszem w zakresie nieuregulowanym niniejszą ustawą stosuje się przepisy ustawy Kodeks cywilny.

108 www.lexfi re.pl/menu/publikacje/item/547-wolontariusz-w-ochotniczej-strazy-pozarnej

109 www.warszawa.onet.pl/wolontariat-ratowniczy-bez-tajemnic/hc3wm