Gdańsk 2020
Rola służb w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego
na rzecz społeczeństwa
Wybrane aspekty
Dariusz Skalski
Robert Czyż
Rola służb w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego na rzecz społeczeństwa
Wybrane aspekty
Rola służb w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego na rzecz społeczeństwa
Wybrane aspekty
Dariusz Skalski Robert Czyż
Gdańsk 2020
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku
Recenzja Dawid Czarnecki Jarosław Cylkowski
Sekretarz redakcji Katarzyna Dzierżanowska
Korekta, skład i łamanie Michał Tuz
Okładka Michał Tuz
Zawartość tej monografi i jest objęta Crea ve Commons 4.0 BY NC ND.
Niniejsza monografi a została opublikowana w wersji cyfrowej na h ps://zenodo.org/
Liczba znaków: 313 695 (ze streszczeniami i okładką).
Liczba grafi k: 1 x 1 000 znaków (ryczałt) = 1 000 znaków.
Razem: Liczba znaków: 314 695 (ze streszczeniami, okładką i grafi kami) = 7,867 arkuszy wydawniczych.
©Copyright by: Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku, 2020
WYDAWNICTWO UCZELNIANE
Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego ul. Kazimierza Górskieg0 1, 80-336 Gdańsk
tel. +48 58 554 71 61 wydawnictwo@awf.gda.pl
ISBN 978-83-62390-23-6
Spis treści
OD AUTORÓW ... 7
WSTĘP ... 9
ROZDZIAŁ 1. BEZPIECZEŃSTWO I PORZĄDEK PUBLICZNY W POLSCE ... 10
1.1. Kształtowanie się pojęć bezpieczeństwo i porządek publiczny ... 10
ROZDZIAŁ 2. INSTYTUCJE SŁUŻĄCE NA RZECZ SPOŁECZEŃSTWA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTWA I PORZĄDKU PUBLICZNEGO W POLSCE ... 16
2.1. Uregulowania systemowe w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego ... 16
2.2. Instytucje służące w obszarze bezpieczeństwa i porządku publicznego ... 21
2.2.1. Wymiar sprawiedliwości ... 21
2.2.2. Służby specjalne ... 22
2.2.3. Służby, straże i inspekcje wyspecjalizowane w ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego ... 31
2.2.4. Służba graniczna i celna ... 47
2.2.5. Inspekcje ... 49
2.2.6. Inne instytucje, których pośrednim lub bezpośrednim zadaniem jest ochrona bezpieczeństwa publicznego ... 55
2.2.7. Służby ratownictwa i ochrony ludności a zarządzanie kryzysowe w bezpieczeństwie i porządku publicznym ... 58
2.3. Instytucje administracji samorządowej służące w obszarze bezpieczeństwa i porządku publicznego ... 64
2.3.1. Straż Gminna (Miejska) ... 64
2.3.2. Ochotnicza Straż Pożarna ... 64
2.4. Prywatny sektor ochrony gwarantujący bezpieczeństwo i porządek publiczny ... 66
2.4. 1. Specjalistyczne Uzbrojone Formacje Ochronne (SUFO) ... 66
2.4.2. Firmy zabezpieczenia technicznego ... 72
2.4.3. Firmy detektywistyczne ...74
2.4.4. Pozbawienie uprawnień do wykonywania działalności ... 77
2.5. Organizacje pozarządowe, działalność społeczna oraz media informacyjne w systemie bezpieczeństwa i porządku publicznego ... 78
2.5.1. Stowarzyszenia ... 79
2.5.2. Fundacje ... 80
2.5.3. Wolontariat ... 82
2.5.4. Media informacyjne ... 86
ROZDZIAŁ 3.
INSTYTUCJE BEZPIECZEŃSTWA I PORZĄDKU PUBLICZNEGO
W SYTUACJI ZAGROŻENIA ... 87
3.1. Zagrożenia a bezpieczeństwo i porządek publiczny ... 87
3.2. Kategorie zagrożeń, a bezpieczeństwo i porządek publiczny ... 89
3.2.1. Przestępstwa ... 89
3.2.2. Wykroczenia ... 100
3.2.3. Zachowania społecznie nieakceptowalne ... 102
3.3. Działania instytucji mające na celu zapobieganie zagrożeniom w bezpieczeństwie i porządku publicznym ... 108
PODSUMOWANIE I WNIOSKI ... 109
PIŚMIENNICTWO ... 111
AKTY PRAWNE ... 113
ŹRÓDŁA INTERNETOWE ... 115
NOTKI BIOGRAFICZNE AUTORÓW ... 116
Ci którzy mają jasną wizję tego, co ich czeka, Skuteczniej poradzą sobie z każdym zagrożeniem Tukidydes (ur. między 471 p.n.e. a 460 p.n.e., zm. między 404 p.n.e. a 393 p.n.e.)
Od autorów
Szanowni Państwo, oddajemy do Państwa rąk monografi ę mającą na celu przepro- wadzenie przez instytucje i formacje pracujące na rzecz bezpieczeństwa wewnętrz- nego. Jest ona istotnym elementem dziedziny nauk społecznych i dyscypliny nauko- wej, jakimi są nauki o bezpieczeństwie. Pracując nad monografi ą, czerpaliśmy między innymi treści z własnego doświadczenia i pobieraliśmy przykłady z życia codzienne- go i zawodowego. Pozwoliło to nam w szerokim zakresie przedstawić przedmiotowe zagadnienie.
Monografi a pt. „Rola służb w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego na rzecz społeczeństwa – wybrane zagadnienia” ma na celu zapoznanie Państwa z rolą funkcjonowania w Polsce instytucji i formacji pracujących na rzecz bezpieczeństwa wewnętrznego, a odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i porządek publiczny.
Rozwój instytucji i formacji zajmujących się bezpieczeństwem wewnętrznym, i ukierunkowanych na bezpieczeństwo i porządek publiczny w Polsce rozpoczął się już po zdobyciu przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Do dziś system bezpieczeństwa wewnętrznego ewaluował w znacznym stopniu. Wyszczególniono bezpieczeństwo i porządek publiczny, dopasowano do rzeczywistości XXI wieku formy, metody i spo- soby działania oraz unormowania prawne. Dzięki temu aktualnie działające instytucje i formacje funkcjonują w strukturach administracji rządowej, samorządowej, podmio- tów prywatnego sektora gospodarczego, wspomagane przez organizacje pożytku pu- blicznego i przedstawiane przez media informacyjne.
Instytucje i formacje odpowiedzialne za bezpieczeństwo wewnętrzne z kierunkiem działania na bezpieczeństwo i porządek publiczny zajmują istotne miejsce w systemie bezpieczeństwa. Cel, zadania, kompetencje i ich zorganizowanie dowodzą, że priory- tetem ich działania jest bezpieczeństwo wewnętrzne ze zwróceniem uwagi między innymi na bezpieczeństwo i porządek publiczny. Funkcjonowanie instytucji i formacji administracji rządowej zespolonej wskazuje, że nie są on e tak sprawne, aby mogły same poradzić sobie z wieloma zagrożeniami. Wobec tego ważnym elementem jest odpowiednie współdziałanie i współpraca instytucji i formacji, aby zapewnić odpo- wiedni stan bezpieczeństwa. Dlatego też w naszej monografi i omawiamy cały katalog instytucji i formacji z obszaru bezpieczeństwa wewnętrznego służących w kierunku bezpieczeństwa i porządku publicznego, aby czytelnik miał świadomość ich występo- wania w życiu codziennym.
Swoją pracą chcemy zwrócić Państwa uwagę na potrzebę istnienia i służenia tych instytucji i formacji na rzecz społeczeństwa, aby ludziom żyło się bezpiecznie.
Monografi a ta jest warta zainteresowania ze względu na prezentowaną w niej wiedzę i popularyzowanie działalności instytucji oraz formacji zajmujących się bezpieczeń-
stwem wewnętrznym z bezpieczeństwem i porządkiem publicznym jako kierunkiem ich powołania.
Jej zawartość zainteresuje osoby niezwiązane, jak i związane zawodowo z instytu- cjami i formacjami służącymi na rzecz bezpieczeństwa wewnętrznego, a także wykła- dowców akademickich i studentów kierunków bezpieczeństwa oraz nauczycieli wraz uczniami szkół średnich z klas mundurowych.
Wstęp
Odpowiedzialność za bezpieczeństwo i porządek publiczny państwa spoczywa w Polsce na wielu podmiotach. Można ją przypisać wszystkim organom administra- cji rządowej i samorządowej, a w innym ujęciu administracji zespolonej i niezespolo- nej, podmiotom prywatnego szczebla gospodarczego. W zakresie swoich kompetencji działalność wspomagającą w tym zakresie prowadzą organizacje pozarządowe (zwa- ne inaczej NGOs1). Tym sposobem część odpowiedzialności za bezpieczeństwo bierze bezpośrednio społeczeństwo – obywatele naszego państwa funkcjonujący w różnego rodzaju stowarzyszeniach, fundacjach zrzeszających się w grupach, wspólnotach, spo- łecznościach lokalnych oraz instytucjach.
Nie ma współcześnie w szeroko rozumianej defi nicji bezpieczeństwa narodowego takiego obszaru jak bezpieczeństwo i porządek publiczny, które podlegałoby jakimś dynamicznym przeobrażeniom. Powoduje to, że jednym z głównych tematów poru- szanych przez polityków, przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej oraz obywateli na początku XXI wieku są problemy związane z bezpieczeństwem i porząd- kiem publicznym.
Występujące zagrożenia spowodowane wzrostem przestępczości, rozbudowujący- mi się organizacjami mafi jnymi i terrorystycznymi, powstawaniem nowych kategorii przestępstw, prezentowaniem w mediach scen przemocy oraz nasilającymi się zjawi- skami agresji w relacjach ludzi, katastrof, awarii technicznych i naruszeń infrastruktury krytycznej wymusza poszukiwanie metod gwarantujących likwidację lub ograniczenie negatywnych zjawisk.
Jednak mimo szerokiego zainteresowania problemami bezpieczeństwa i porządku publicznego nie wypracowano w szerszej skali jednolitego, uporządkowanego systemu pojęciowego, który w zależności od intencji autorów przekazu prezentowałby szerokie lub wąskie pojmowanie zagadnienia.
Przystępując do opracowania niniejszej publikacji, założyliśmy, że na bezpieczeń- stwo wewnętrzne składa się: bezpieczeństwo publiczne, bezpieczeństwo społeczne, bezpieczeństwo personalne, bezpieczeństwo powszechne oraz porządek publiczny.
Założenie to pozwoliło na systemowe rozpatrywanie zagadnień bezpieczeństwa i po- rządku publicznego, co nie pozostało bez wpływu na treść pracy oraz jej układ.
1 jęz. angielski non-governmental organiza ons
Rozdział 1.
Bezpieczeństwo i porządek publiczny w Polsce
1.1 Kształtowanie się pojęć bezpieczeństwo i porządek publiczny
Od najdawniejszych czasów bezpieczeństwo publiczne urasta do najważniejszych problemów społecznych. Myśliciele okresu oświecenia, a przede wszystkim przedsta- wiciele koncepcji umowy społecznej, zwracali wielką wagę do tych pojęć jako pod- stawowej przesłanek inicjującej powstanie państwa w ogóle. Sądzili oni bowiem, iż potrzeba zapewnienia bezpieczeństwa grupom społecznym oraz poszczególnym jed- nostkom zmusiła je do pewnej rezygnacji z przyznanego im przez naturę prawa nie- ograniczonej wolności na rzecz suwerena, który miał zadanie stworzenia określonej struktury państwowej i ustalenia zasad działania państwa i poszczególnych jednostek.
Poprzez zawarcie określonej umowy społecznej między społecznością danej grupy a suwerenem zawarto zakres rezygnacji z nieograniczonej wolności, ustalając tym sa- mym zakres działania suwerena wobec jednostek i zapewniając w ten sposób bezpie- czeństwo publiczne i bezpieczeństwo jednostek2. Współczesne podejście do tematu bezpieczeństwa ewoluowało od klasycznych teorii realizmu poprzez liberalne aż do rozwijających się w czasie powojennym.
Współczesne podejście do bezpieczeństwa skupione jest wokół nurtu liberalnego.
W odróżnieniu od realizmu koncentruje się nie na państwie, lecz na relacjach pań- stwo-społeczeństwo. Główne miejsce stanowi polityka wewnętrzna, indywidualne prawa człowieka oraz zapewnienie bezpieczeństwa własności prywatnej. Głównymi podmiotami nie jest państwo lecz, autonomiczne jednostki ludzkie, które mają róż- ne interesy i różne systemy ich realizacji. Anarchiczność w stosunkach z liberałami przyjmują iż anarchia nie musi wcale prow adzić do konfl iktów i wojen a zapobiegać jej może współpraca międzynarodowa3. Bezpieczeństwo wewnętrzne, jak i stosunki międzynarodowe ewoluują i zmierzają do większej moralności, tworzenia warunków wolności, dobrobytu, pomyślności i sprawiedliwości4. Konsekwencją nakładania się koncepcji realizmu, liberalizmu i teorii krytycznych jest współczesne podejście do bezpieczeństwa. Możemy wyróżnić zasadnicze tendencje poszerzające zakres przed- miotowy bezpieczeństwa otaczający zarówno treść procesu jak, i jej istotę, a tym samym ochrona wartości w ramach bezpieczeństwa5. Postęp procesów integracji i globalizacji oraz waga bezpieczeństwa fi nansowego, ekologicznego i energetyczne- go mają ogromny wpływ na bezpieczeństwo w kraju.
Rozważania na temat bezpieczeństwa zaczniemy od defi nicji leksykalnych, gdzie bezpieczeństwo kojarzone jest z brakiem zagrożenia i poczuciem pewności. Według słownika języka polskiego to stan niezagrożenia spokoju pewności6.
2 S. Pikulski, Podstawowe zagadnienia bezpieczeństwa publicznego, Olsztyn 2000, s. 99-104
3 J. Czapytowicz, Teorie stosunków międzynarodowych, Warszawa 2008, s. 104
4 M. Madej, Zagrożenia asymetryczne państw obszaru transatlantyckiego, Warszawa 2007, s. 28
5 A. Dudek, T. Łoś-Nowak, Bezpieczeństwo państwa w środowisku międzynarodowym, War- szawa 2003, s.143
6 M. Szymczak, Słownik języka polskiego, PWN wyd. IX, Warszawa 1994, t. I, s. 147
Bezpieczeństwo w znaczeniu fi lozofi cznym przedstawia się tak, że można wyróż- nić dwa główne podejścia fi lozofi czne dotyczące bezpieczeństwa. Pierwszy z nich to synonim akumulacji potęgi, którą musi posiadać państwo na arenie międzynarodo- wej. Składają się na nie czynniki takie jak własność, pieniądze, armia, broń. Drugim bezpieczeństwo utożsamiane jest emancypacją wyzwalającą się od zagrożeń i koja- rzona jest z relacjami między ludźmi, sprawiedliwością, czy też prawami człowieka.
Bezpieczeństwo może mieć też charakter negatywny nie mający zagrożeń, oraz pozy- tywny umożliwiający realizację zadań przez aktywną działalność podmiotu7. W okre- sie zimnowojennym budowano koncepcje bezpieczeństwa na realizmie teoretycznym.
Realizm rozwijał się wokół pojęcia suwerenności państwa i jego logicznej konsekwencji jaką była międzynarodowa anarchia8. Realiści przyjmują tezę iż państwa stale przy- gotowują się do wojny, uczestniczą w wojnie lub leczą się po niej9. Państwo jest je- dynym z podmiotów, któremu bezpieczeństwo ma być zapewnione. Główną potęgą odgrywa przewaga polityczno-militarna która daje ochronę przed ewentualną agresją oraz umożliwia spełnienie własnych celów i interesów. Stanowi zasadniczy punkt od- niesienia do podejmowanych decyzji w stosunkach międzynarodowych. Ekonomiczna przewaga umożliwia budowanie odpowiednich zdolności militarnych10.
Bezpieczeństwo jest naczelną potrzebą i celem zarówno człowieka jak, i grup społecznych. Ma ono zaspokoić ich potrzeby rozwoju, trwania, spokoju, dobrobytu, równowagi i zadowolenia. Brak tak rozumianego bezpieczeństwa wywołuje poczucie zagrożenia i niepokój. Poziom bezpieczeństwa ma wpływ na stan wzajemnego zawie- rzenia. Podmiotem bezpieczeństwa mogą być wszystkie jednostki posiadające wła- sne interesy ukazujące ambicje realizacji tych interesów. Mogą to być pojedyncze jed- nostki, różne grupy społeczne, narody, społeczności międzynarodowe, cała ludzkość.
Stosownie do tego można wyodrębnić różne rodzaje bezpieczeństwa: indywidualne (personalne), grupowe (rodowe, plemienne), narodowe (państwowe), międzynarodo- we (regionalne, globalne)11.
Wspólną cechą większości defi nicji jest określenie go mianem procesu.
Bezpieczeństwo jest nie tyle określonym stanem rzeczy, ile nieustannym procesem społecznym, w ramach którego podmioty działające udoskonalają mechanizmy zapew- niające im poczucie bezpieczeństwa12.
Bardzo prosto to tłumaczy Jan Widacki, że w najbardziej ogólnym ujęciu pojęcie bezpieczeństwa oznacza stan, w którym nie są popełniane przestępstwa, zwłaszcza
7 J. Czaputowicz, Bezpieczeństwo międzynarodowe. Współczesne koncepcje, Warszawa 2012, s.8
8 J. Czaputowicz, Teorie stosunków międzynarodowych. Krytyka i systematyzacja, Warszawa 2008, s.58
9 J. S. Nye Jr, Konfl ikty międzynarodowe. Wprowadzenie do teorii i historii, Warszawa 2009, s. 26
10 A. Wojciuk, Dylemat potęgi. Praktyczna teoria stosunków międzynarodowych, Warszawa 2010, s. 27
11 S. Koziej, Bezpieczeństwo : istota, podstawowe kategorie i historyczna ewolucja, Bezpieczeń- stwo Narodowe 2011, nr 18, s. 20
12 R. Zięba, Pojęcie, istota bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, Sprawy Międzynarodowe, 1989, nr, 10, s. 49-70
przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu13 oraz jako stan, w którym nie dopuszczono się po- pełnienia przestępstwa14.
W defi nicjach bezpieczeństwa w zależności od kryteriów, eksponuje się różne ele- menty i aspekty. Choć jest to pojęcie wieloznaczne, to pewne jego treści są wspólne i powtarzalne i można potraktować je jako:
– naczelną (egzystencjalną) potrzebę państwa i innych jednostek życia społecznego,
– cel działalności, funkcjonowania państwa, stan który cechuje się brakiem zagro- żeń jako podstawa wartości państwa i narodu,
– poczucie pewności państwa w środowisku międzynarodowym, – stan, równowagi pomiędzy zagrożeniami a możliwościami obrony, – zdolność narodu do ochrony wartości przed zagrożeniami,
– stan i proces społeczny, dążący do ciągłego samodoskonalenia środków i me- chanizmów zapewniających bezpieczeństwo.
Bezpieczeństwo traktowane jest jako szczególnej wagi interes15. Stan bezpieczeń- stwa ukierunkowany jest do infrastruktury i układów społecznych usankcjonowanych przez prawo, zasady moralne i kanony współżycia społecznego, zapewniając bezpie- czeństwo ludziom i jednostce społecznej oraz ich stanu posiadania przed niebezpie- czeństwami ze strony ludzi przez ich nieakceptowalne zachowania, ale też prze zacho- wania nie zależne od człowieka – siły przyrody.
Pojęcie bezpieczeństwama charakter interdyscyplinarny, subdyscyplinarny i wielo- dyscyplinarny16. Bezpieczeństwo określane jest jako stan i proces, który daje poczucie pewności, i gwarantuje jego zachowania oraz szanse swobodnego rozwoju. Podmiot i przedmiot badań zależą głównie od podejścia badawczego17.
Zagrożenia można defi niować na dwóch płaszczyznach, odpowiadając na pytania:
– co jest celem zagrożenia (obiekt zagrożenia, kogo zagrożenie dotyka, kto jest zagrożony),
– co jest źródłem zagrożenia, tj. zjawisko stanowiące zagrożenie, proces zagraża- jący, zdarzenie stanowiące stan zagrożenia podmiotu.
Można przyjąć za A. Urbankiem, że bezpieczeństwo w znaczeniu ogólnym„(…) ozna- cza pewien obiektywny stan odczuwany przez podmiot, jako: brak zagrożeń, pewność istnienia, przetrwania i posiadania, funkcjonowania i rozwoju. Stan ten jest pozytyw- nie wartościowany przez dany podmiot i jest wynikiem jego własnej aktywności oraz działań podejmowanych na rzecz bezpieczeństwa przez jego otoczenie społeczne.
13 J. Widacki (red.), Ustrój i organizacja Policji w Polsce oraz jej zadania w ochronie bezpieczeń- stwa i porządku (reforma Policji – część I), Wydawnictwo ISP, Warszawa-Kraków 1997, s. 7-15.
14 J. Widacki Konieczny drugi etap reformy policji, [w:] J. Widacki, J. Czapski (red.), Bezpieczny obywatel – bezpieczne państwo. Lublin 1998.
15 B. Balcerowicz, Obrona państwa średniego, Warszawa 1997, s. 26
16 J. Gierszewski, Postrzeganie bezpieczeństwa na podstawie przeglądu defi nicji, [w:] Metodo- logia badań bezpieczeństwa narodowego. Bezpieczeństwo 2010. P. Sienkiewicz, M. Marszałek, H. Świeboda (red.), Warszawa 2010, s. 89 i n.
17 J. Gierszewski, Problemy tożsamości nauk o bezpieczeństwie jako dyscypliny społecznej, [w:]
T. Kośmider, W. Kitler, Granice tożsamości nauk o bezpieczeństwie. Perspektywa materialna i formalna, Difi n, Warszawa 2017, s. 114.
Bezpieczeństwo nigdy nie jest dane raz na zawsze. Osiąganie stanu bezpieczeństwa jest złożonym procesem polegającym na przeciwdziałaniu (unikaniu, zapobieganiu, przeciwstawianiu się) różnego rodzaju realnym i potencjalnym zagrożeniom, zarówno dla samego podmiotu, jak i jego interesów”18.
Podobnie bezpieczeństwo defi niuje L. Chojnowski, według którego oznacza ono pewność istnienia, posiadania, harmonijnego funkcjonowania i rozwoju podmiotu, wy- nikającą z braku zagrożenia lub posiadania zdolności ochrony przed nimi. Wymienione w defi nicji istnienie (fi zyczne przetrwanie), posiadanie (zachowanie wartości material- nych i niematerialnych), harmonijne (niezakłócone) funkcjonowanie i rozwój (nieogra- niczany przez inne podmioty), są to uogólnione wartości bezpieczeństwa podmiotów, niezależnie od ich kategorii i indywidualnej charakterystyki. Możliwość ich częściowej lub całkowitej utraty wywołuje niepokój, obawy, lęk, strach i oznacza sytuację zagro- żenia, która utożsamiana jest z brakiem bezpieczeństwa19.
Podstawowe zagadnienia bezpieczeństwa powszechnego dotyczą:
– „problemów bezpieczeństwa i porządku publicznego, wynikających z zakłócenia harmonijnego funkcjonowania społeczeństwa, takich jak: przestępczość, niepo- koje społeczne, bezpieczeństwo imprez masowych, a także zagrożeń wynikają- cych z ataków terrorystycznych;
– ochrony ludności i dóbr materialnych przed skutkami katastrof naturalnych i klęsk żywiołowych, awarii technicznych, katastrof budowlanych i wypadków komunikacyjnych;
– ochrony ludności cywilnej podczas międzynarodowych konfl iktów zbrojnych – w ramach obrony cywilnej”20.
Reasumując dotychczasowe rozważania dochodzimy do wniosku, że bezpie- czeństwo stanowi podstawową wartość zarówno dla jednostki, jak i zbiorowości społecznych.
Bezpieczeństwo publiczne w świecie traktowane jest jako najważniejsza wartość, potrzeba i cel działalności państwa. Jest dzięki temu procesem, który pozwala w kon- sekwencji na zachowanie przez państwo suwerenności, niezależności oraz nienaru- szalności granic. Pozwala likwidować ograniczania w korzystaniu z praw i wolności przez swoich obywateli, a główne jego zadanie to stwarzanie warunków do niezakłó- conego rozwoju. Osiągnięcie odpowiedniego stanu bezpieczeństwa wymaga jednak zintegrowanych działań, w których uczestniczą wszystkie podmioty obejmujące funk- cje dziedziny państwa21. Bezpieczeństwo, podobnie jak szczęście, sprawiedliwość czy miłość, generalnie jest pojęciem zrozumiałym, aczkolwiek dotąd jednoznacznie nie zdefi niowanym, ponieważ posiada duży ładunek odniesień subiektywnych. Może być
18 A. Urbanek, Współczesny człowiek w przestrzeni bezpieczeństwa. W poszukiwaniu teore- tyczności bezpieczeństwa personalnego, Słupsk 2015, 45-46.
19 L. Chojnowski, Bezpieczeństwo. Zarys teorii, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, Słupsk 2015, s. 15-16.
20 Tamże, s. 144.
21 Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP, Warszawa 2014, s. 14-19.
ono postrzegane z różnych punktów widzenia np. profesjonalnego, sytuacyjnego czy osobistego22.
W aspekcie jednostki można mówić o bezpieczeństwie personalnym, które zdefi - niował między innymi A. Urbanek, bezpieczeństwo personalne to kategoria bezpie- czeństwa, w której głównym podmiotem staje się człowiek, człowiek jako autonomicz- na jednostka, jako członek zbiorowości ludzkiej, jako istota biologiczna, kulturowa, a przede wszystkim społeczna23.
Natomiast w kwes i zbiorowości społecznych według L. Chojnowskiego, oznacza ono „pewność zaspokojenia podstawowych potrzeb i zachowania najważniejszych wartości wspólnoty samorządowej:
– jej przetrwania, rozumianego jako biologiczne przeżycie członków wspólnoty jako jednostki samorządowej samodzielnie decydującej we własnych sprawach oraz jako zbiorowości składającej się na naród i społeczeństwo państwa, – samorządności,
– rozwoju społeczno-gospodarczego oraz
– jakości życia obywateli, uzyskanej w wyniku braku zagrożeń lub z posiadanych środków ochrony (zabezpieczeń) przed nimi”24.
Zdefi niowanie określenia porządek publiczny warto jest zacząć od określenia słow- nikowego. Słownik Języka Polskiego przedstawia porządek publiczny że, może być rów- nież kojarzony jako porządek społeczny i jest zdefi niowany jako życie zgodne z prawa- mi obowiązującymi w społeczeństwie25.
Poza słownikowo porządek publiczny to system uregulowań prawnych, infrastruk- tury instytucjonalnej i układów społecznych tworzących się w miejscach życia publicz- nego w kategoriach globalnych i lokalnych, zapewniając w szczególności ochronę życia, zdrowia i wszelkiego mienia.
Porządek publiczny jest związany z zadaniami i działalnością organów administra- cji państwowej. Odnosi się do zadań organów spraw wewnętrznych i innych organów administracji oraz organizacji społecznych, które bezpośrednio wiążą się utrzymaniem porządku umożliwiającego normalny rozwój życia w państwie26. Przez porządek pu- bliczny rozumieć można stan zewnętrzny polegający na przestrzeganiu przez obywateli w swym postepowaniu zasad, form i nakazów, których nieprzestrzeganie w warun- kach zbiorowego współżycia ludzi narażałoby ich na niebezpieczeństwa, uciążliwo- ści pomimo braku złych zamiarów u osób, które by tych zasad, form i nakazów nie przestrzegały.
22 J. Gołębiewski, Bezpieczeństwo Narodowe RP, Warszawa, 1999 r, nr 4, s.195.
23 A. Urbanek, Współczesny człowiek w przestrzeni bezpieczeństwa. W poszukiwaniu teo- retyczności bezpieczeństwa personalnego. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, Wydawnictwo Społeczno-Prawne,2015 s. 437.
24 L. Chojnowski, Teoretyczne aspekty bezpieczeństwa społeczności lokalnych, [w:] Wybrane problemy bezpieczeństwa. Aspekty społeczno-ideologiczne, red. A. Urbanek, Expol, Włocławek 2013, s. 203-204.
25 www.sjp.pwn.pl
26 E. Ura, Prawo a dministracyjne. Cz. II, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów 1997, s. 98.
W związku z tym zapewnienie porządku publicznego nie opiera się wyłącznie na ochronie przed złą wolą, lecz przed ludzką nieostrożnością, brakiem przewidywania27. Porządek publiczny jest to całość form umożliwiających standardowy rozwój życia w organizacji państwowej, zespół norm, zwłaszcza prawnych i nie tylko, których prze- strzeganie powoduje normalne współżycie jednostek ludzkich. Ochrona porządku pu- blicznego to utrzymywanie stanu, wymaganego z jednej strony przez przepisy prawne, gdzie zadania Policji sprowadza się do oceny sytuacji faktycznie zaistniałej z sytuacją przewidzianą w ścisłej normie prawnej, z drugiej zaś przez ogólne poglądy społeczne, gdzie rolą Policji jest wykrycie opinii publicznej odnośnie do zjawiska spowodowanego działaniem natury lub zachowaniem człowieka28.
Porządek publiczny jest zagwarantowany nie tylko normami prawnymi, jest to jedy- nie jeden z kilku systemów normatywnych, które istnieją i funkcjonują w każdej spo- łeczności. Będą to także normy powszechnie akceptowane w danym społeczeństwie, jak normy religijne, moralne, obyczajowe oraz wszelkie zasady współżycia społeczne- go. Wspólną cechą jest to, że podobnie jak normy prawne, umożliwiają zachowanie harmonijności w życiu zbiorowym. Istotnym szczególnie zasadom postepowania ure- gulowanym normami pozaprawnymi, państwo nadaje w końcu rangę norm prawnych.
Ciągła dynamika zmian w zakresie obyczajowości, moralności sprawia że zawsze pew- na część norm pozostaje poza sferą porządku publicznego29.
Wysoce prosto J. Widacki wyjaśnia też określenie porządek publiczny, według nie- go porządek publiczny ma miejsce gdzie nie dochodzi do wykroczenia30.
Bezpieczeństwo a porządek publiczny to pojęcia nie tożsame zależne od szeregu czynników zewnętrznych. Bezpieczeństwo publiczne to pożądany stan faktyczny we- wnątrz państwa, który niezależnie od szkód spowodowanych przez ludzi, siły natury i technikę umożliwia funkcjonowanie całokształtu organizacji prywatnych, społecz- nych, państwowych oraz zachowanie zdrowia życia i mienia osób żyjących w tym pań- stwie. Natomiast porządek publiczny to pożądany stan faktyczny wewnątrz państwa, regulowany zasadami współżycia społecznego, normami prawnymi których przestrze- ganie powoduje prawidłowe współżycie zbiorowe w określonym czasie i miejscu31. Ujmując bezpieczeństwo i porządek publiczny od strony formalnej, kategorii tych nie można traktować jako czegoś stałego, niezmiennego. Życie społeczne ulega ciągłym zmianom, tak też zmienia się zakres bezpieczeństwa i porządku publicznego, tworzą się nowe niebezpieczeństwa, zmienia się moralność, zwyczaje, etyka, prawo32.
Niepodważalnym jest to, że zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego wymaga współdziałania administracji publicznej rządowej – zespolonej i samorządo-
27 W. Czapliński, Bezpieczeństwo, spokój i porządek publiczny w naszym prawie administracyj- nym, ,,Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1929, nr 9, s.317-323.
28 W. Kawka, Policja w ujęciu historycznym i współczesnym, Wilno 1939 s.73.
29 J. Zaborowski, Prawne środki zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego, Warsza- wa 1977, s.22.
30 J. Widacki Konieczny drugi etap reformy policji, [w:] J. Widacki, J. Czapski (red.), Bezpieczny obywatel – bezpieczne państwo. Lublin 1998.
31 E. Ura, Prawo administracyjne. Część druga, Rzeszów 1997, s. 100.
32 E. Ura, Pojęcie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, ,,Państwo i Prawo” 1974, s.
76.
wej – niezespolonej, a także prywatnego sektora ochrony osób i mienia oraz detekty- wistyki odpowiedzialnych za bezpieczeństwo.
Rozdział 2.
Instytucje służące na rzecz społeczeństwa w obszarze bezpieczeństwa i porządku publicznego w Polsce
2.1 Uregulowania systemowe w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego
W Polsce funkcjonuje wiele instytucji, któr ych bezpośrednim lub też pośrednim zadaniem jest bezpieczeństwo i porządek publiczny. Niestety nie tworzą one w pełni ustrukturyzowanego systemu. Ze względu na ich podległość, strukturę organizacyjną, jak również zakres wykonywanych zadań, można wyodrębnić trzy rodzaje instytucji podlegające administracji33:
– rządowej (centralnej - niezespolonej), – samorządowej (lokalnej - niezespolonej), – prywatnemu sektorowi.
Służebność w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego na rzecz społeczeń- stwa tworzą w Polsce:
– wymiar sprawiedliwości, – służby specjalne,
– służby, straże i inspekcje wyspecjalizowane w ochronie bezpieczeństwa i po- rządku publicznego,
– służby ratownictwa i ochrony ludności, – służby zarządzania kryzysowego, – służby graniczne,
– oraz inne instytucje, których pośrednim lub bezpośrednim zadaniem jest ochro- na bezpieczeństwa publicznego.
Idea prawna bezpieczeństwa znajduje swoje zasadnicze usytuowanie w polskim prawodawstwie - Konstytucji RP34, ale nie zagłębia się w obszar nazw norm konstytu- cyjnych. Występuje brak zdefi niowania pojęcia bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo po- jawia się wśród norm zasad ustrojowych państwa, gdzie cyt.:
• art. 5 Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium oraz zapewnia między innymi prawa i wolności człowieka i obywa- tela, a także bezpieczeństwo obywateli,
• art. 26 zgodnie z którym Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bez- pieczeństwa i nienaruszalności jego granic,
• art. 31 ust. 3 zgodnie z którym ograniczenia w zakresie korzystania z konstytu- cyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub po-
33 Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego RP, Warszawa, 2013.
34 Konstytucja RP z 1997 r.
rządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicz- nej albo wolności i praw innych osób,
• art. 45 ust. 2 zgodnie z którym wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny,
• art. 53 ust. 5 pozwala na ograniczenie wolności uzewnętrzniania religii jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeń- stwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób,
• art. 61 ust. 3 zgodnie z którym ograniczenie prawa do informacji publicznej może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wol- ności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa,
• art. 66 ust. 1 z którego wynika prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
• art. 74 ust. 1 zgodnie z którym władze publiczne prowadzą politykę zapewnia- jącą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom,
• art. 76 na podstawie którego władze publiczne chronią konsumentów, użytkow- ników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi,
• art. 126 zgodnie z którym prezydent czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium,
• art. 135 ustanawia organ doradczy głowy państwa w zakresie wewnętrzne- go i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa w postaci Rady Bezpieczeństwa Narodowego,
• art. 146 ust. 4 pkt. 7 i 8 zgodnie z tymi przepisami rząd zapewnia bezpieczeń- stwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny, a także zapewnia bezpie- czeństwo zewnętrzne państwa,
• art. 230 zgodnie z tym przepisem stan wyjątkowy może być wprowadzony w ra- zie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.
Reasumując stan uregulowań konstytucyjnych widać, że „bezpieczeństwo” użyte jest kilkakrotnie. Pojęcie występuje nie samodzielnie. Skorelowane jest ze sprecyzowa- niem rodzaju - typu bezpieczeństwa. Jest to zauważanie „bezpieczeństwa” w sposób podmiotowy w roli: obywateli, państwa, konsumentów, użytkowników i najemców oraz przedmiotowo jako „bezpieczeństwa”: wewnętrznego, zewnętrznego, ekologicz- nego oraz z bezpiecznymi warunkami pracy.
Zgodnie z art.126 ust. 2 Konstytucji, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej czuwa nad jej przestrzeganiem, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nie- naruszalności i niepodzielności jego terytorium.
Prezydent jest najwyższym przedstawicielem państwa, który odpowiedzialny jest za stabilność polityczną, konstytucyjną i międzynarodową państwa polskiego. Stanowi część dualistyczną władzy wykonawczej z Radą Ministrów, ale jednocześnie, zgodnie
z fi lozofi ą Konstytucji, wypełnia rolę podmiotu równoważącego w strukturze władzy państwowej. Obie funkcje wzajemnie się nakładają.
Właściwym konstytucyjnym podmiotem władzy wykonawczej jest rząd, które- mu przysługuje prawo domniemania kompetencji w dziedzinie polityki zagranicznej i wewnętrznej.
Prezydent ma kompetencje w zakresie stosunków międzynarodowych oraz na wy- padek zagrożenia suwerenności i bezpieczeństwa państwa, wynikające z pozycji gwa- ranta suwerenności i bezpieczeństwa państwa, władza rezerwowa przedstawiciela państwa35.
Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego odpowiada za działalność bezpośrednio przed prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. Do zakresu działania Departamentu Bezpieczeństwa Wewnętrznego należy:
– defi niowanie zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrznego oraz planowania propo- zycji sposobów ich likwidowania lub minimalizowania,
– zbieranie i analizowanie informacji o stanie bezpieczeństwa wewnętrznego, – tworzenie projektów dokumentów defi niujących cele polityczne w zakresie bez-
pieczeństwa wewnętrznego,
– inicjowanie, uczestniczenie i sprawdzanie prac dotyczących strategii bezpie- czeństwa narodowego,
– opiniowanie i prezentowanie wniosków w sprawach dotyczących działań pla- nistycznych, legislacyjnych, organizacyjnych w zakresie bezpieczeństwa we- wnętrznego państwa,
– prowadzenia analiz i ocen dotyczących zagrożenia terroryzmem,
– sporządzanie analiz i ocen stanu przygotowania struktur państwa do likwidowa- nia terroryzmu,
– sprawdzanie działań prowadzonych w ramach zaakceptowanych strategii, pla- nów i programów w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego,
– współpraca z organami parlamentu i rządu oraz przedstawicielami terenowej administracji rządowej i samorządowej w sprawach objętych właściwością Departamentu,
– uczestniczenie w pracach podmiotów w zakresie przedsięwzięć podejmowa- nych w sprawach objętych właściwością Departamentu,
– sporządzanie materiałów i dokumentów na zlecenie Rady Bezpieczeństwa Narodowego,
– opiniowanie wniosków o użycie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na tere- nie kraju,
– opiniowanie wniosków w sprawach mianowania na stopnie ofi cerskie i gene- ralskie funkcjonariuszy Policji, ABW, AW, SKW, SWW, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej36.
Zgodnie z Konstytucją jako jednym z podstawowych organów władzy wykonawczej w państwie prowadzącą politykę wewnętrzną jest Rada Ministrów kierująca się zasadą
35 W. Skrzydło, Polskie prawo konstytucyjne, Lublin 2006, s.316.
36 A. Misiuk, Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno- -ustrojowe, Warszawa 2008, s.52.
domniemania kompetencji rządu. Polega ona na przekazaniu rządowi wszelkich spraw polityki Państwa z zastrzeżeniem spraw przydzielonych innym organom państwowym i samorządowych. Domniemanie kompetencji jest naturalne i umiejscowione w ob- rębie władzy wykonawczej i nie służy do rozgraniczania kompetencji pomiędzy wła- dzami37. Zapewnienie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa stykają się kompetencje Prezydenta, Rady Ministrów i właściwych ministrów, którzy działają w myśl polityki wytyczonej przez rząd38. Prezes Rady Ministrów z własnej inicjatywy bądź na wniosek członka Rady Ministrów, może tworzyć organy pomocnicze Rady Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów a w szczególności:
– stały komitet lub komitety Rady Ministrów w celu inicjowania, przygotowania i uzgadniania rozstrzygnięć albo stanowisk Rady Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów w sprawach należących do zadań i kompetencji tych organów, – komitety do rozpatrywania określonych spraw,
– rady i zespoły opiniodawcze, doradcze w sprawach należących do zadań i kom- petencji Rady Ministrów lub prezesa Rady Ministrów39.
Zgodnie z ustawą o działach administracji rządowej40, w dziale spraw wewnętrz- nych umieszczona jest ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, którą kieruje Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Większość instytucji zgodnie z uregulowaniami prawnymi zajmujących się proble- matyką bezpieczeństwa i porządku publicznego znajduje się w resorcie spraw we- wnętrznych i administracji jako administracja zespolona tj., między innymi Policja z Centralnym Biurem Śledczym (CBŚ)41, Państwowa Straż Pożarna (PSP)42, Straż Graniczna (SG)43 i Służba Ochrony Państwa (SOP).
Odwołując się do doświadczeń innych państw w Polsce po 1989 roku zaczerpnięto szereg nowych uregulowań prawnych i organizacyjnych. Doprowadziło to do tworze- nia nowych instytucji z obszaru bezpieczeństwa i porządku publicznego, co odciążyło Policję w tym zakresie.
Wraz z tym część zadań i kompetencji w dziedzinie bezpieczeństwa i porządku pu- blicznego obywateli otrzymały:
37 P. Sarnecki, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Komentarz do przepisów, Zakamycze 2000, str.28.
38 W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. IV, Zamykacze 2002, str. 34.
39 A. Misiuk, Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno- -ustrojowe, Warszawa 2008, str.55.
40 Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej Dz.U. 1997 nr 141 poz.
943 z późń. zm.
41 Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji Dz. U. Nr 30 poz. 179 z późn. zm.
42 Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej Dz. U. z 2017 r. poz.1204 z późn. zm.
43 Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej Dz.U. 1990 nr 78 poz. 462 z późn. zm.
– samorządy terytorialne, które mogą tworzyć instytucje o charakterze admi- nistracji niezespolonej tj., między innymi Straż Gminną (SGm)44 i utrzymywać Związki Ochotniczych Straży Pożarnych - OSP (stowarzyszenia)45;
– sektor prywatnej działalności gospodarczej, który rozpoczął prowadzenie dzia- łalności gospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia46 i detektywistyki47 w for- mie prywatnych fi rm48 ochrony osób i mienia zwanych też jako Specjalistyczne Uzbrojone Formacje Ochronne (SUFO) i detektywistyki.
Wielość i różnorodność instytucji z administracji zespolonej i niezespolonej odpo- wiedzialnych za ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego wykonuje zadania władzy ustawodawczej i jest przyporządkowana do zadań bezpieczeństwa i porządku publicznego. Instytucje służą na rzecz społeczeństwa, dzięki odpowiedniemu zarządza- niu zgodnie z przypisanymi kompetencjami.
Uzależnione to jest od Sejmu, Senatu (władzy ustawodawczej) - Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej - Prezesa Rady Ministrów - Rady Ministrów - Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji - przy udziale Wojewodów (władzy wykonawczej) – Komendanta Głównego Policji, PSP – Komendantów Miejskich/Powiatowych Policji, PSP – odpowiedzialnych bezpośrednio za bezpieczeństwo i porządek publiczny.
W kwes i administracji niezespolonej na szczeblu lokalnym kwes e zagwaranto- wania odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego spoczywają na samorządzie gminnym. System ustawodawczy daje im możliwość powoływania (two- rzenia) Straży Gminnych i utrzymywania Związków Ochotniczych Straży Pożarnych (sto- warzyszeń), które dbają o bezpieczeństwo i porządek publiczny. Nadzór merytorycz- ny w imieniu MSWiA sprawują nad tymi instytucjami Wojewodowie, Komendanci Wojewódzcy Policji i Państwowej Straży Pożarnej.
Odrębnym sektorem dbającym za bezpieczeństwo i porządek publiczny jest pry- watny sektor ochrony w skład, którego wchodzi ochrona osób i mienia oraz detekty- wistyka. W kwes i wykonawczej sektor ten jest uzależniony od Ministra Gospodarki i Ministra Finansów. Nadzór merytoryczny sprawuje MSWiA przy pomocy Komendanta Głównego Policji i Komendantów Wojewódzkich Policji.
Właściwy system podmiotów realizujących najważniejsze zadania z zakresu bez- pieczeństwa wewnętrznego tworzą instytucjonalnie wyodrębnione podsystemy49. Bezpieczeństwem publicznym nazywa się więc stan faktyczny wewnątrz państwa, któ- ry umożliwia bez narażenia na szkody wywołanym zarówno zachowaniem jednostek jak i działaniem sił natury, techniki normalne funkcjonowanie organizacji państwowej
44 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Strażach Gminnych Dz. U. 1997 Nr 123 poz. 779 z późn.
zm.
45 Ustawa z 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach Dz. U. Nr 20 poz. 104 z późn. zm.
46 Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia Dz.U. 1997 nr 114 poz. 740 z późń. zm.
47 Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych Dz.U. 2002 nr 12 poz. 110 z późń. zm.
48 Ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej Dz.U. 1988 nr 41 poz. 324 z późn. zm.
49 M. Lisiecki, Bezpieczeństwo publiczne w ujęciu systemowym, Bezpieczny obywatel- bez- pieczne państwo, Lublin 1998, s.94.
i realizację jej interesów, zachowanie zdrowia, życia i mienia jednostek funkcjonują- cych w tej organizacji oraz korzystanie przez nie z praw i swobód zagwarantowanych Konstytucją oraz innymi uregulowaniami prawnymi.
Celem podsystemu bezpieczeństwa i porządku publicznego jest zapobieganie i ści- ganie sprawców zamachów na życie, zdrowie i mienie polskich obywateli i innych osób przebywających na terytorium RP oraz na interesy państwa.
Jest on tworzony przez organy administracji rządowej i samorządowej poprzez tworzenie służb, straży i inspekcji wyspecjalizowanych w ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz prywatne służby ochrony. Jest to obecnie sektor, w któ- rym występuje częściowa prywatyzacja zadań wcześniej realizowanych wyłącznie przez państwo.
Zadania organów administracji publicznej w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego są określone w odpowiednich ustawach, w tym m.in. o służbach specjal- nych, Policji, Straży Granicznej, Służbie Celnej i Biurze Ochrony Rządu.
2.2 Instytucje administracji służące w obszarze bezpieczeństwa i porządku publicznego
2.2.1 Wymiar sprawiedliwości
Właściwe działanie wymiaru sprawiedliwości stanowi gwarancję stabilnego funk- cjonowania państwa i zapewnia bezpieczeństwo społeczeństwa i obywateli. W jego skład wchodzi:
Władza sądownicza
Jest jednym z trzech elementów ustrojowego podziału władzy. Z treści art. 175 Konstytucji RP wynika, że wymiar sprawiedliwości sprawują wyłącznie sądy: Sąd Najwyższy, Sądy Powszechne, Sądy Administracyjne oraz Sądy Wojskowe.
Oprócz sądów do władzy sądowniczej zalicza się także dwa trybunały: Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu.
Sądy szczególne, o właściwości obejmującej określoną grupę spraw, są usytuowane poza systemem sądów powszechnych.
Zalicza się do nich sądy administracyjne i sądy wojskowe. W postępowaniu przed sądami szczególnymi stosuje się te same zasady, co w sądach powszechnych.
Sądy administracyjne kontrolują legalność działalności administracji publicznej.
Z instytucjami wymiaru sprawiedliwości śc iśle współdziałają organy ochrony praw- nej, w tym przede wszystkim prokuratura i Służba Więzienna.
Prokuratura
Nad przestrzeganiem praworządności i ściganiem przestępstw czuwa prokuratu- ra50, którą stanowi prokurator generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszech- nych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy
50 Ustawa z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze Dz. U. 2016 poz. 177 z późń. zm.
Prokuratury Generalnej, prokuratur apelacyjnych, prokuratur okręgowych i rejono- wych. Prokuratorami wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury są proku- ratorzy Naczelnej Prokuratury Wojskowej, wojskowych prokuratur okręgowych i woj- skowych prokuratur garnizonowych. Pod względem merytorycznym prokuratorzy wojskowi podlegają prokuratorowi generalnemu, którego jednym z zastępców jest naczelny prokurator wojskowy. Pod względem strukturalno-organizacyjnym wojskowe jednostki organizacyjne prokuratury wchodzą w skład Sił Zbrojnych RP i ich działalność jest fi nansowana z wyodrębnionych środków budżetowych MON. W zakresie służby wojskowej naczelny prokurator wojskowy podlega ministrowi obrony narodowej.
Konstytucja RP nie zawiera bezpośrednich postanowień określających prawny mo- del prokuratury i jej pozycję w strukturze ustrojowej państwa. Organizacja i działalność prokuratury określona została w wielokrotnie nowelizowanej ustawie z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze. Prokuratorzy prowadzą albo nadzorują postępowanie przy- gotowawcze w sprawach karnych, a także sprawują funkcję oskarżyciela publicznego przed sądami. Szczegółowy zakres uprawnień przysługujących prokuratorom wystę- pującym w takich sprawach oraz ich obowiązków regulują przepisy normujące postę- powanie karne. Prokuratorzy wojskowi – poza realizacją zadań służbowych, tożsamych z powinnościami prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury – realizują na terenie jednostek i instytucji wojskowych, w tym także w kontyngen- tach wojskowych działających poza granicami kraju, czynności bezpośrednio związane z zapewnieniem przestrzegania prawa i utrzymaniem na należytym poziomie stanu dyscypliny wojskowej.
Służba Więzienna
Prowadzi działania penitencjarne51, ochronne i resocjalizacyjne wobec osób ska- zanych na karę pozbawienia wolności. Odpowiada też za wykonywanie tymczasowe- go aresztowania w sposób zapewniający prawidłowy tok postępowania karnego. Do podstawowych zadań Służby Więziennej zaliczyć należy: ochronę przed negatywnym wpływem zidentyfi kowanych przez wymiar sprawiedliwości przestępców na społe- czeństwo; zapobieganie zagrożeniom przez odstraszanie potencjalnych sprawców przestępstw; izolowanie skazanych od reszty społeczeństwa z poszanowaniem god- ności ludzkiej i zasady humanitaryzmu, a także resocjalizację przestępców.
2.2.2 Służby specjalne
W polskim prawie nie ma defi nicji służb specjalnych. Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu wskazuje, co prawda, na Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego i Służbę Wywiadu Wojskowego jako służby specjal- ne, jednak robi to na wyłączny użytek tej ustawy. Biorąc pod uwagę fakt, że nie tyl- ko te służby posiadają uprawnienia operacyjno-rozpoznawcze, trudno jednoznacznie przesądzić, które z nich należy traktować jako służby specjalne i jakie jest kryterium ta- kiego ich sytuowania. Przede wszystkim jednak brakuje jednolitej ustawy defi niującej
51 Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej Dz. U. 2010 Nr 79 poz. 523 z późń. zm.
i katalogującej działania operacyjno-rozpoznawcze i określającej dla wszystkich służb, kto, kiedy i w jakich okolicznościach oraz za czyją zgodą może te działania prowadzić.
Do głównych podmiotów realizujących specjalne zadania ochronne zalicza- ne są: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Centralne Biuro Antykorupcyjne oraz Służba Kontrwywiadu Wojskowego i Służba Wywiadu Wojskowego.
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW)
Instytucja52 jest służbą specjalną, właściwą w sprawach ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego. Do jej podstawowych zadań należy rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeń- stwo wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny, w szczególności w su- werenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność terytorium, a także w obronność. ABW, jako krajowa władza bezpieczeństwa, wykonuje w grani- cach swoich kompetencji istotne zadania związane z ochroną informacji niejawnych.
Ważnym elementem działalności Agencji jest działalność analityczno-informacyjna, polegająca na uzyskiwaniu, analizowaniu i przekazywaniu właściwym organom infor- macji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Szef ABW, który kieruje pracami Agencji, jest centralnym organem admini- stracji rządowej, podlegającym bezpośrednio prezesowi Rady Ministrów, a jego dzia- łalność podlega kontroli Sejmu.
Agencja Wywiadu (AW)
Właściwa w sprawach ochrony bezpieczeństwa zewnętrznego państwa i realizuje swo- je zadania na podstawie ustawy53, co do zasady, poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
Do podstawowych zadań AW należy: uzyskiwanie, analiza i przekazywanie wła- ściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Polski oraz jej potencjału ekonomicznego i obronnego; roz- poznawanie zagrożeń zewnętrznych godzących w bezpieczeństwo państwa i przeciw- działanie im – w tym międzynarodowemu terroryzmowi, ekstremizmowi, międzynaro- dowym grupom przestępczości zorganizowanej, działaniom obcych służb specjalnych i innym czynnościom mogącym przynieść szkodę interesom RP.
Agencja zapewnia też ochronę kryptografi czną łączności z polskimi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi. W dobie globalizacji i rozwoju cyberprzestrzeni ko- lejnym ważnym zadaniem Agencji jest prowadzenie wywiadu elektronicznego. Agencją Wywiadu kieruje szef AW, podległy bezpośrednio prezesowi Rady Ministrów, a jego działalność podlega kontroli Sejmu.
52 Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wy- wiadu Dz. U. 2002 Nr 74 poz. 676 z późń. zm.
53 Tamże.
Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA)
Służba specjalna powołana ustawą54 do spraw zwalczania korupcji w życiu publicz- nym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa. CBA kieruje jego szef, nadzorowany przez prezesa Rady Ministrów. Działalność szefa CBA podlega kontroli Sejmu. Biuro, oprócz prowadzenia spraw operacyjnych i postępowań przygotowawczych, koncentruje się na działalności kontrolnej, analityczno-informacyj- nej i prewencyjnej, w tym edukacyjnej.
Służba Kontrwywiadu Wojskowego (SKW)
Stanowi służbą specjalną państwa polskiego powołaną ustawą55 właściwą w spra- wach ochrony przed zagrożeniami wewnętrznymi dla obronności Państwa, bezpie- czeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej oraz innych jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej.
SKW prowadzi działania i czynności w zakresie:
– kontrwywiadu mającego na celu neutralizowanie działań obcych służb wywia- dowczych (cyberkontrwywiadu w kontekście systemów teleinformatycznych) oraz neutralizowania zagrożeń wewnętrznych o charakterze szpiegostwa (okre- ślonych w Art. 130 Kodeksu karnego),
– k ontrwywiadu radioelektronicznego oraz kryptoanalizy,
– mające na celu wykrywanie przestępstw w kontekście systemów teleinforma- tycznych określonych w Rozdziale XXXIII Kodeksu karnego - przestępstwa prze- ciwko ochronie informacji w szczególności w zakresie ujawnienia lub wykorzy- stania informacji niejawnej o klauzuli „tajne” lub „ściśle tajne”, bezprawnego uzyskania informacji oraz zakłócania pracy systemu informatycznego, teleinfor- matycznego lub sieci teleinformatycznej,
– operacyjno-rozpoznawcze w cyberprzestrzeni w celu badania i neutralizowania zagrożeń,
– mające na celu rozpoznanie modus operandi i technologiczne (techniki, takty- ki i procedury) grup hakerskich, adwersarzy w cyberprzestrzeni oraz uzyskuje informacje mogące umożliwić działania ochronne wyprzedzające potencjalny atak cybernetyczny na resortowe systemy teleinformatyczne (Cyber Threat Intelligence),
– w zakresie implementacji i rozwoju rozwiązań analitycznych na potrzeby analizy danych uzyskiwanych z systemów teleinformatycznych oraz implementuje roz- wiązania bezpieczeństwa na potrzeby ochrony tych systemów w szczególności w celu wykrywania nowych/nieznanych/ukierunkowanych zagrożeń cyberbez- pieczeństwa (Advanced Persistent Threat).
54 Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym Dz. U. 2006 Nr 104 poz. 708 z późń. zm.
55 Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywia- du Wojskowego Dz. U. 2006 Nr 104 poz. 709 z późń. zm.
Służba Wywiadu Wojskowego (SWW)
Służbę Wywiadu Wojskowego utworzono wraz z SKW na podstawie ustawy56 jako służbę specjalną, właściwą w sprawach ochrony przed zagrożeniami zewnętrznymi dla obronności Państwa, bezpieczeństwa i zdolności bojowej SZ RP oraz innych jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej.
Do ustawowych zadań SWW należy:
– uzyskiwanie, gromadzenie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właści- wym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla:
– bezpieczeństwa potencjału obronnego RP, – bezpieczeństwa i zdolności bojowej SZ RP,
– warunków realizacji, przez SZ RP, zadań poza granicami państwa, – rozpoznawanie i przeciwdziałanie:
– militarnym zagrożeniom zewnętrznym godzącym w obronność RP, – zagrożeniom międzynarodowym terroryzmem,
– rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią, amunicją i materiałami wy- buchowymi oraz towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także rozpoznawanie międzynarodowego ob- rotu bronią masowej zagłady i zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem tej broni oraz środków jej przenoszenia,
– rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń występujących w rejonach napięć, kon- fl iktów i kryzysów międzynarodowych, mających wpływ na obronność państwa oraz zdolność bojową SZ RP, a także podejmowanie działań mających na celu eliminowanie tych zagrożeń,
– prowadzenie wywiadu elektronicznego na rzecz SZ RP oraz przedsięwzięć z za- kresu kryptoanalizy i kryptografi i,
– współdziałanie w organizowaniu polskich przedstawicielstw wojskowych za granicą,
– uczestniczenie w planowaniu i przeprowadzaniu kontroli realizacji umów mię- dzynarodowych dotyczących rozbrojenia,
– podejmowanie innych działań przewidzianych dla SWW w odrębnych usta- wach, a także umowach międzynarodowych, którymi Rzeczpospolita Polska jest związana.
Powyższe zadania są realizowane poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
Działalność SWW na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej może być prowadzona wy- łącznie w związku z jej działalnością poza granicami państwa.
W granicach ustawowych zadań, funkcjonariusze SWW wykonują czynności opera- cyjno-rozpoznawcze i mają prawo:
– żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administra- cji rządowej i samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej; wymienione instytucje, organy i przedsiębiorcy są obowiązani, w zakresie swojego działania, do udzielania nie- odpłatnie tej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa,
56 Tamże.
– zwracania się o niezbędną pomoc do innych przedsiębiorców, jednostek or- ganizacyjnych i organizacji społecznych , jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy w ramach obowią- zujących przepisów prawa,
– posługiwania się dokumentami, które uniemożliwiają ustalenie danych identyfi - kujących funkcjonariusza oraz środków, którymi się posługuje przy wykonywa- niu zadań służbowych,
– korzy stania z pomocy osób nie będących funkcjonariuszami,
– zbierania, także niejawnie, wszelkich danych osobowych , jeżeli jest to uzasad- nione charakterem realizowanych zadań, oraz przetwarzania ich bez wiedzy i zgody osoby, której te dane dotyczą,
– prowadzenia czynności analityczno-informacyjne.
Przysługuje im też prawo do użycia broni palnej wyłącznie w okolicznościach wy- mienionych i tylko w związku z wykonywaniem ustawowych zadań:
– w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność funkcjonariusza lub innej osoby albo w celu przeciwdziałania czynno- ściom zmierzającym bezpośrednio do takiego zamachu,
– przeciwko osobie niepodporządkowującej się wezwaniu do natychmiastowego porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu, zdrowiu lub wolności funkcjonariusza albo innej osoby,
– przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną funk- cjonariuszowi lub innej osobie uprawnionej do jej posiadania,
– w celu odparcia niebezpiecznego, bezpośredniego, gwałtownego zamachu na obiekty lub urządzenia ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, – w celu odparcia zamachu, stwarzającego jednocześnie bezpośrednie zagrożenie
dla życia, zdrowia lub wolności człowieka, na obiekty lub urządzenia ważne dla obronności państwa lub bezpieczeństwa SZ RP,
– w celu odparcia gwałtownego, bezpośredniego i bezprawnego zamachu na kon- wój ochraniający osoby, dokumenty zawierające wiadomości stanowiące tajem- nicę państwową, pieniądze albo inne przedmioty wartościowe.
Użycie broni palnej powinno następować w sposób wyrządzający możliwie naj- mniejszą szkodę osobie, przeciwko której użyto broni, i nie może zmierzać do pozba- wienia jej życia, a także narażać na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia innych osób.
Uprawnienia funkcjonariuszy i żołnierzy wykonujących zadania z zakresu ochrony fi zycznej obiektów SWW:
– SWW zapewnia ochronę wykorzystywanych przez siebie urządzeń oraz obsza- rów i obiektów, a także przebywających w nich osób, przez wewnętrzną służbę ochrony,
– funkcjonariusze wykonujący zadania w zakresie ochrony w granicach chronio- nych obszarów i obiektów mają prawo:
– ustalania uprawnień osób do przebywania na obszarach lub w obiektach chronionych,
– legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości,
– wydawania poleceń dotyczących określonego zachowania się w granicach chronionych obszarów i obiektów, w tym ich opuszczenia,
– ujęcia osób stwarzających bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludz- kiego, a także zagrożenie dla chronionego mienia, w celu niezwłocznego od- dania tych osób Policji lub innym właściwym organom,
– dokonywania kontroli osobistej, przeglądania zawartości bagaży, a także sprawdzania środków transportu i ładunków,
– usunięcia pojazdów z miejsca postoju jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa chronionych urządzeń, a także obszarów, obiektów oraz przebywających w nich osób,
– czynności mogą być wykonywane również w miejscu bezpośrednio sąsiadują- cym z chronionymi urządzeniami, obszarami lub obiektami, jeżeli jest to nie- zbędne do zapewnienia ich bezpieczeństwa lub bezpieczeństwa przebywają- cych w nich osób,
– wszelkie czynności wykonuje się z poszanowaniem dóbr osobistych osoby, w stosunku do której zostały podjęte,
– zadania w zakresie ochrony wykonywane są stosując przepisy Ustawy z dnia 9 czerwca 2006 roku o SKW i SWW.
Służba Wywiadu Wojskowego i Służba Kontrwywiadu Wojskowego jako służby specjalne podlegają w szczególności kontroli następujących organów państwowych i instytucji:
Prezydent RP:
– opiniuje wnioski w sprawie powołania poszczególnych osób na stanowiska Szefa SWW i SKW,
– otrzymuje od Ministra Obrony Narodowej wytyczne, określające kierunki działania SWW i SKW a także zatwierdzone przez Kolegium do Spraw Służb Specjalnych: roczne plany działania na rok następny oraz sprawozdania z dzia- łalności i wykonania budżetu SWW i SKW za poprzedni rok kalendarzowy, – jeżeli w toku realizacji czynności operacyjno-rozpoznawczych ujawnią się oko-
liczności wskazujące na to, że sprawa będąca przedmiotem tych czynności nie pozostaje w kompetencji SWW i SKW, Szef może podjąć decyzję o jej kontynu- owaniu, jeżeli jest to uzasadnione bezpieczeństwem państwa. Prezydent RP jest wówczas powiadamiany za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej o takim wniosku Szefa SWW i SKW.
Prezes Rady Ministrów:
– powołuje i odwołuje Szefa SWW i SKW, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, po zasięgnięciu opinii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Kolegium do Spraw Służb Specjalnych i Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych, – zatwierdza wytyczne określające kierunki działania SWW i SKW,
– wyraża zgodę na podjęcie przez Szefa SWW i SKW współpracy z właściwymi organami i służbami innych państw,
– określa, w drodze rozporządzenia, formy i tryb współdziałania SWW i SKW z od- powiednimi organami, służbami i instytucjami podległymi ministrowi właściwe- mu do spraw wewnętrznych, z odpowiednimi organami i jednostkami organi- zacyjnymi podległymi ministrowi właściwemu do spraw fi nansów publicznych, a także z innymi organami, służbami i instytucjami uprawnionymi do wykony- wania czynności operacyjno-rozpoznawczych, uwzględniając właściwość tych organów, służb i instytucji,
– określa, w drodze rozporządzenia, sposób dokumentowania kontroli operacyj- nej oraz przechowywania i przekazywania wniosków i zarządzeń, a także prze- chowywania, przekazywania oraz przetwarzania i niszczenia materiałów uzy- skanych podczas stosowania tej kontroli, uwzględniając potrzebę zapewnienia niejawnego charakteru podejmowanych czynności i uzyskanych materiałów oraz wzory stosowanych druków i rejestrów,
– określa, w drodze rozporządzeń, zakres, warunki i tryb przekazywania SWW i SKW informacji przez organy, służby i instytucje państwowe, uwzględniając zakres i sposób działania tych instytucji, potrzebę minimalizowania kosztów udostępniania oraz konieczność szczegółowej ochrony danych osobowych.
Ponadto:
– Szef SWW i SKW powiadamiając Ministra Obrony Narodowej, przekazuje nie- zwłocznie Prezesowi Rady Ministrów informacje mogące mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej, – Szef SWW i SKW przedstawia corocznie do dnia 31 marca Prezesowi Rady
Ministrów oraz Ministrowi Obrony Narodowej sprawozdania z działalności i wy- konania budżetu SWW i SKW za poprzedni rok kalendarzowy,
– w przypadku zwolnienia stanowiska Szefa SWW i SKW lub czasowej niemożno- ści sprawowania przez niego funkcji, Prezes Rady Ministrów może powierzyć pełnienie obowiązków Szefa, na czas nie dłuższy niż 3 miesiące, jego zastępcy lub, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, innej osobie,
– po uzyskaniu zgody Prezesa Rady Ministrów, Minister Obrony Narodowej, na- daje, w drodze zarządzenia, statut SWW i SKW, który określa jej organizację wewnętrzną,
– jeżeli w toku realizacji czynności operacyjno-rozpoznawczych ujawnią się oko- liczności wskazujące na to, że sprawa będąca przedmiotem tych czynności nie pozostaje w kompetencji SWW i SKW, Szef służby może podjąć decyzję o jej kon- tynuowaniu, jeżeli jest to uzasadnione bezpieczeństwem państwa. Szef SWW i SKW podejmuje taką decyzję za zgodą Prezesa Rady Ministrów.
Minister Obrony Narodowej
Szef SWW i SKW podlega Ministrowi Obrony Narodowej z zastrzeżeniem ustawo- wych uprawnień Prezesa Rady Ministrów lub Ministra Koordynatora do Spraw Służb Specjalnych.
Minister Obrony Narodowej:
– określa kierunki działania SWW i SKW w drodze wytycznych,
