Wykorzystanie różnic indywidualnych w procesie kierowania własnym rozwojem zawodowym własnym rozwojem zawodowym

ROZWÓJ ZAWODOWY JEDNOSTKI POSTRZEGANY Z PERSPEKTYWY RÓŻNIC

3. Wykorzystanie różnic indywidualnych w procesie kierowania własnym rozwojem zawodowym własnym rozwojem zawodowym

Różnice indywidualne dotyczące ontogenezy człowieka są faktem (ukazano to w poprzednim podrozdziale). Uwidaczniają się we wszystkich sferach życia, funkcjonowania i rozwoju człowieka. Odnoszą się one do wszystkich procesów psychicznych, które w większym bądź mniejszym stopniu warunkują rozwój i zachowanie się jednostki w określonym środowisku czy też sytuacji życiowej bądź zawodowej. Istnieją od początków narodzin człowieka i tylko pierwsza faza życia określana jako symbiotyczna pozostaje stanem jedności i niezróżni-cowania. Niemniej, około 6 miesiąca życia małego dziecka – jak to dowodzi H. Gasiul charakteryzujący procesy kształtowania się osobowości w ujęciu M. Mahler – zaczyna się proces odkrywania odrębności istnienia w stosunku do matki. Proces ten określany jest jako napięcie pomiędzy stanem separacji a konieczności odrębnego istnienia (indywiduacji), która jest niezbędna dla procesu adaptacji i aktualizowania własnej linii rozwoju. Rozpoczyna się ono dzięki zdolności eksploracji rzeczywistości²¹⁴. Jest to normalny proces osiąga-nia własnej tożsamości, który dynamizuje się wraz z osiąganiem coraz większe-go doświadczenia, zdobywanewiększe-go w wyniku oddziaływania różnych procesów i uczestniczenia w różnych sytuacjach (preorientacji, orientacji, uczenia się, a także pracy zawodowej i wszelkich wpływów środowiska, w którym jednost-ka funkcjonuje). Takie stopniowe doświadczanie poczucia odrębności (najpierw dzięki podejmowanym czynnościom lokomocyjnym, a potem dzięki wchodze-niu w relacje z innymi osobami) prowadzi – jak to ukazują wyniki licznych badań – do rozwoju wewnętrzpsychicznych reprezentacji siebie samego jako kogoś oddzielnego od reprezentacji świata zewnętrznego. Problem jednak w tym, jak efektywnie wykorzystać owe różnice indywidualne w procesie kie-rowania własnym rozwojem zawodowym, bowiem nawet dla osoby dorosłej

214 Zob. H. Gasiul, Psychologia osobowości…, dz. cyt., s. 250-251.

doświadczanie siebie jako kogoś odrębnego, niepowtarzalnego i doświadczanie siebie jako kogoś związanego ze światem staje się nie lada problemem, a co dopiero dla osób nie dysponujących taki doświadczeniem (osób będących w okresie edukacji przedszkolnej, wczesnoszkolnej czy przygotowującej do pracy zawodowej).

Ten problem z umiejętnością doświadczania siebie i odkrywania własnej tożsamości był (i nadal jest) dla wielu badaczy psychologii osobowości (a obecnie także pedagogiki pracy) inspiracją do poszukiwania sposobów wy-korzystania różnic indywidualnych w procesie kierowania własnym rozwojem zawodowym i podejmowania różnorodnych działań. Na przestrzeni dziejów wykreowano różne style interpretacji osobowości (zob. tabela 3). Istotne miej-sce w tych poszukiwaniach stanowią propozycje akcentujące podstawowe zna-czenie „ego” jako podmiotu i samodzielnej struktury (które zarysowały się już w analizach Heinza Hartmana i widoczne są w najbardziej współczesnych ana-lizach, np. Jeanne i Jacka Block czy Roberta White’a, który uważa, że nadrzęd-nym motywem zapewniającym jednostce rozwój i adaptację jej „ego” do otoczenia jest osiąganie coraz to wyższych kompetencji, a także w teorii psy-chospołecznego rozwoju ego Erika Homburgera Eriksona, gdzie podkreśla się znaczenie ludzkiej egzystencji jako procesu historycznego, na który zasadniczy wpływ mają wymagania i relacje społeczne oraz procesy odpowiadające za dojrzewanie psychobiologiczne jednostki²¹⁵. Zarówno przywołane tu teorie podejmujące próbę interpretacji różnych aspektów odrębności i niepowtarzalno-ści tkwiących w człowieku oraz podejmujących próbę egzemplifikacji prak-tycznych wynikających z różnic indywidualnych, jak również wiele innych, które w tym opracowaniu nie znalazły swojego odzwierciedlenia wymagają dogłębnej analizy i dalszych studiów, które ze względu na ograniczoną objętość tej monografii nie są możliwe. Ograniczono się jedynie do pełniejszego opisu wspomnianej wcześniej propozycji J. M. Oldhama i L. B. Morris, przyporząd-kowujących indywidualne różnice dotyczące własnego charakteru, schematów myślenia i działania, a także doświadczania uczuć oraz głębokości ich przeży-wania, tzw. konstytucję czternastu typów osobowości, odzwierciedlających się w sześciu sferach życia jednostki stanowiących podstawę do definiowania każ-dego z tych typów osobowości (strefy Ja, strefy związków, strefy pracy, strefy emocji, strefy samokontroli oraz strefy wyobrażeń rzeczywistości)²¹⁶. Uznano, że przybliżenie to pozwoli lepiej zrozumieć istotę każdego z proponowanych typów osobowości, poznanie charakterystycznych dla każdej z nich cech, co w konsekwencji pozwoli jednostce przyporządkować swoją osobowość do

215 Zob. tamże, s. 262-275.

216 J. M. Oldham, L. B. Morris, Twój psychologiczny autoportret…, op.cit.

odpowiedniego typu. Także lepsze poznanie własnej osobowości pozwala jed-nostce na uzmysłowienie sobie tego, co może w sobie zmienić, a co należy za-akceptować i nauczyć się z tym żyć.

W pierwszej kolejności należy jednak zrozumieć swój własny wzorzec oso-bowości, wsłuchać się we własny sposób komunikowania, rozpoznać, co jest naszym potencjałem, a co deficytem. Dopiero wtedy zwiększa się szansa odkry-cia, iż ten nasz wyjątkowy autoportret pozwala zrozumieć naszą przeszłość, teraźniejszość i zaplanować przyszłość, nadając sens swoim marzeniom, uczu-ciom i działaniom. Trzeba pamiętać, że nasz typ osobowości to „zasada”, która porządkuje nasze życie i wyznacza jego kierunek. To system obejmujący wszystkie nasze cechy charakterystyczne, takie jak: odczucia, myśli, postawy, typowe zachowania oraz mechanizmy radzenia sobie z problemami. Wyznacza on niepowtarzalny sposób działania naszej psychiki (sposób myślenia, odczu-wania i zachoodczu-wania), który odróżnia nas od innych ludzi. Niezależnie od tego, że rośniemy i zmieniamy się w całym cyklu naszego życia, to typ naszej oso-bowości określany jest nieustannie przez jedną, spójną charakterystykę. Nasz typ osobowości to nasz styl bycia, rozwoju i stawiania czoła naszym wyzwa-niom.

Badania dotyczące osobowości wykazują, że większość ludzi posiada wzo-ry osobowości względnie elastyczne, umożliwiające przystosowywanie się do zmian, co otwiera ich na wiele nowych doświadczeń. Tylko niektórzy są za-kleszczeni w sztywnych wzorcach, których przyczyną są najczęściej zaburzenia osobowości. Theodore Milton uważa, że „jeśli jednostka wykazuje zdolność elastycznego radzenia sobie z otoczeniem i jeśli jej typowy sposób postrzegania świata i postępowania sprzyja (…) jej osobistemu zadowoleniu, to można po-wiedzieć, że posiada ona normalną, czyli zdrową osobowość. I na odwrót, kiedy reakcja jednostki na zwykłe, codzienne obowiązki i okoliczności okazuje się sztywna i nieefektywna, a jej sposób postrzegania świata i postępowania pro-wadzi (…) do osobistego dyskomfortu i ogranicza możliwości nauki oraz dal-szego rozwoju, to można powiedzieć, że posiada ona wzór osobowości patolo-giczny, czyli nieprzystosowawczy”²¹⁷.

Każdy typ osobowości niezależnie od tego, że ma swój własny, charaktery-styczny i w pełni normatywny wzór myślenia, odczuwania i zachowania się w każdej z wcześniej wspomnianych sześciu sferach życia, ma jedną lub dwie sfery dominujące, które decydują o istocie pozostałych. Tak np. praca stanowi sferę kluczową dla typu „sumiennego”.

Ze względu na specyfikę tego opracowania właśnie sferę pracy, która wy-znacza styl działania jednostki, uczyniono przedmiotem dokładniejszego opisu.

217 T. Milton, Disorders of Personality DSM-III: Axis II, New York 1981, s. 9.

Typ osobowości ukazywany w świetle sfery pracy „ujawnia się w sposobie wykonywania obowiązków, wydawania i przyjmowania poleceń, podejmowa-nia decyzji, planowapodejmowa-nia, radzepodejmowa-nia sobie z nakazami zewnętrznymi lub we-wnętrznymi, krytykowania i reagowania na krytykę, dostosowywania się do reguł, przyjmowania odpowiedzialności i dzielenia się nią oraz współpracy z innymi”²¹⁸.

Dla osoby sumiennej sfera pracy jest dominująca, podobnie zresztą jest dla typu „władczego” czy „poważnego”. Osoby o tych typach osobowości w pracy upatrują nie tylko źródła korzyści materialnych, ale również satysfakcji i rado-ści. Dlatego dla nich praca jest niemal sensem życia, podczas gdy „wygodni”

w pracy robią tylko to, czego się od nich wymaga i nic więcej; z pracy urywają się tak szybko, jak to tylko jest możliwe i natychmiast oddają się własnym przy-jemnościom. Z kolei „awanturnicy” w ogóle nie reagują na nakazy płynące w związku z pracą od ich przełożonych. Uwielbiają jednak wyzwania, dlatego jak długo praca będzie wiązać się z podejmowaniem ryzyka, to będą ją wyko-nywać.

Celem lepszego zilustrowania poszczególnych typów osobowości, w tabeli 4 przedstawiono uproszczone ich charakterystyki.

218 J. M. Oldham, L. B. Morris, Twój psychologiczny autoportret…, dz. cyt., s. 39-40.

Rozwój zawodowy jednostki postrzegany z perspektywy różnic …123 Tabela 4. Uproszczone charakterystyki czternastu typów osobowości

TY P

OS OB OW

O-I ŚC CECHY CHARAKTERYSTYCZNE

SF ER A

KL UC ZO WA MOCNE STRONYOBSZARY DO ROZWOJU

SUM IE NNY

1. Ciężka praca – oddany pracy, zdolny do dużego wysiłku 2. To co należy – perfekcjonista; zawsze robi to, co należy 3. Tak jak trzeba – wszystko robi tak jak trzeba i co trzeba 4. Perfekcjonizm – każde zadanie czy projekt wykonane bez zastrzeżeń 5. Upór - zdeterminowany, trzymają- cy się swoich przekonań i poglądów 6. Porządek i umiłowanie szczegółu – lubią porządek i schludność, są dobrymi organizatorami 7. Ostrożność – oszczędni, uważni i ostrożni we wszystkich dziedzinach życia 8. Przywiązanie do rzeczy – groma- dzą różne przedmioty; nie są zdolne do wyrzekania się tego, co dla nich jest ważne Pra

• brak wpływu czynników emo- cjonalnych na umiejętności analitycznego myślenia; • zachowanie zdrowego rozsąd- ku i chłodnego oglądu sytuacji kryzysowych • zdolność do konsekwentnego i długoterminowego realizo- wania zadań z równie silnym zaangażowaniem; • umiejętność gromadzenia informacji oraz wiedzy opar- tych na rzetelnych obserwa- cjach, niezbędnych do two- rzenia śmiałych analiz oraz strategii; • wytrwałość, odporność na krytykę i niewygodę; • umiejętność pracy samodziel- nej, samowystarczalność

• praca nad inteligencją emocjonal- ną rozwijaną zarówno w obszarze kompetencji społecznych, jak i indywidualnych. Poszerzenie wiedzy i umiejętności na temat tego, w jaki sposób pogłębić świadomość własnych i cudzych emocji; • rozwijanie umiejętności komuni- kowania się, szczególnie w kon- tekście przekazywania pozytyw- nych, jak i rozwojowych informa- cji zwrotnych; • zwiększenie umiejętności doko- nywania ekspresji siebie, wła- snych poglądów, ustosunkowań w odniesieniu do współpracy ze współpracownikami lub podwład- nymi

124 Czesław Plewka Tabela 4. Uproszczone charakterystyki (ciąg dalszy)

PE WN Y S IE BIE

1. Wysokie mniemanie o sobie – pewny siebie, wierzy w siebie i w swoje zdolności 2. Poczucie ważności – oczekuje, że w każdej sytuacji będzie traktowany szczególnie 3. Ambicja – nie ukrywa swoich ambicji i możliwości. 4. Talenty polityczne – zdolny do osiągania swoich celów, sprawny, wykorzystuje potencjał innych ludzi. 5. Potrzeba współzawodnictwa – dobrze czuje się w atmosferze konku- rencji, uwielbia sukcesy. 6. Fantazje o wielkości – wyobraża sobie siebie jako czołową postać w swojej dziedzinie. 7. Pozycja społeczna – identyfikuje się z ludźmi o dużym prestiżu. 8. Samoświadomość – posiada wni- kliwą świadomość własnych myśli, doznań i stanu ducha. 9. Poczucie godności – łasy na kom- plementy, pochwały oraz wyrazy podziwu; jest pewien, że to mu się należy.

Ja”

• wysokie poczucie własnej wartości; • ambicja, z jaką podchodzą do realizacji zadań; • świetne umiejętności autopre- zentacji; • wysoki poziom umiejętności komunikacji i perswazji; • umiejętność szybkiej diagnozy reguł kultury organizacyjnej; • umiejętność funkcjonowania w środowiskach nastawionych na współzawodnictwo; • zdolność do pełnienia funkcji lidera i gotowość do wprowa- dzania zmian w organizacji; • świetne umiejętności budowa- nia i integrowania zespołów wokół realizowanego celu

• budowanie poczucia własnej wartości na podstawie faktycz- nych, twardych czynników; • praca nad uzyskaniem wglądu urealniającego poziom zaawan- sowania własnych kompetencji i możliwości; • rozwój kompetencji związanych z inteligencją emocjonalną, szczególnie w obszarze budowa- nia pogłębionych relacji interper- sonalnych; • kształtowanie umiejętności przyjmowania rozwojowych in- formacji zwrotnych; • zdolność tonizowania reakcji emocjonalnych w sytuacji do- świadczania długoterminowego stresu

Rozwój zawodowy jednostki postrzegany z perspektywy różnic …125 Tabela 4. Uproszczone charakterystyki (ciąg dalszy)

OD DA NY

1. Zaangażowanie – trwały w związkach, szanuje instytucję małżeństwa. 2. Towarzyskość – woli towarzystwo od samotności. 3. Zamiłowanie do pracy zespoło- wej – woli podążać za innymi niż przewodzić, szanuje autorytety. 4. Pokora – woli odwoływać się przy podejmowaniu decyzji do innych i korzystać z rad innych osób. 5. Dążenie do harmonii – zatroska- nie o budowanie dobrych relacji, jest uprzejmy, zgodny i pełen taktu. 6. Spolegliwość – lubi sprawiać przy- jemność innym ludziom, jest gotowy znosić niewygody. 7. Potrzeba przywiązania – związek dla niego stanowi sens życia, potrafi nawiązywać silne więzi z innymi.

Zw iąz ki

• umiejętność pracy zespołowej • talent mediacyjny • kooperatywność i ugodowość; • rzetelność i wytrwałość • tworzenie przyjaznej atmosfery • lojalność • szacunek do hierarchii, prze- łożonych • bardzo dobrze rozwinięta empatia i uwaga na innych

• praca nad wzmocnieniem aser- tywności • wzbudzanie świadomości wła- snych potrzeb i umiejętności ich wyrażania • rozwój umiejętności wyrażania tzw. negatywnych emocji, w szczególności złości i gniewu • rozwój umiejętności podejmowa- nia decyzji • wzmocnienie koncentracji na efektywności, podejmowania działań na osiąganie celów • rozwijanie umiejętności przyjmo- wania i udzielania negatywnych informacji zwrotnych • praca nad samodzielnością i roz- wijaniem inicjatywy

126 Czesław Plewka Tabela 4. Uproszczone charakterystyki (ciąg dalszy)

DR AM AT YC ZN Y

1. Emocjonalność – żyje w świecie emocji, które łatwo uzewnętrznia, zachowuje się w sposób afektowany. 2. Barwność – jest witalny i głodny życia, ma bogatą wyobraźnię. 3. Potrzeba przyciągania uwagi – lubi być dostrzegany, często bywa ośrodkiem zainteresowania, uwielbia zachwyty. 4. Dbałość o wygląd - poświęca dużo uwagi swojemu wyglądowi, interesu- je się modą, stylami i strojami. 5. Urok seksualny – cieszy się swoją seksualnością, jest dobrym uwodzi- cielem. 6. Łatwość zaangażowania – ufa innym, potrafi szybko angażować się w związki. 7. Entuzjazm – ochoczo przyjmuje nowe idee i jest podatny na sugestie.

Em ocj e Z wią zk i

• zaraża innych niesamowitą energią • posiada czar osobisty i uwiel- bia towarzystwo innych ludzi • posiada rozwiniętą intuicję i uwagę na innych • jest pozytywnie nastawiony do świata i ludzi • wykazuje wysoką twórczość i kreatywność • potrafi wywierać wpływ na innych

• kształtowanie umiejętności brania pod uwagę faktów i opinii, które są negatywne lub mu się nie po- dobają • rozwijanie odporności na rutynę i powtarzalność • kształtowanie kompetencji w zakresie systematycznej pracy, tworzenia i przestrzegania planu oraz wyznaczania priorytetów • tworzenie działania pod wpływem impulsu • rozwijanie cierpliwości • praca nad metodycznym i rzetel- nym organizowaniem i realizowa- niem pomysłów

Rozwój zawodowy jednostki postrzegany z perspektywy różnic …127 Tabela 4. Uproszczone charakterystyki (ciąg dalszy)

CZ UJN Y

1. Czujny – wybitnie niezależny, liczy się tylko z własnym zdaniem, łatwo podejmuje decyzje. 2. Ostrożność wobec innych ludzi przed zawieraniem związków. 3. Spostrzegawczość –dobry słu- chacz, wyczulony na subtelności tonu. 4. Samoobrona – nie jest strachliwy, łatwo przeciwstawia się przeciwień- stwom w przypadku zaatakowania. 5. Wrażliwość na krytykę przyjmuje bardzo dobrze, nie doznając zagroże- nia. 6. Wierność – wysoko ceni sobie wierność i lojalność, nie prezentuje postawy roszczeniowej.

Zw iąz

• posiada silną świadomość swojego otoczenia • odznacza się zdecydowanymi przekonaniami • silnie angażuje się w to, co lubi • działa z odwagą i stanowczo- ki ścią, koncentruje się na celu • wykazuje dużą samodzielność • nie nadużywa przywilejów • posiada talent polemiczny, jest błyskotliwy • bardzo ceni sobie lojalność i wierność • stawia wysokie wymagania sobie i innym

• praca nad skłonnością do wyima- ginowanych podejrzeń i lęków • tonizowanie odbierania niepowo- dzenia jako osobistej zniewagi • umiejętność obniżenia koncentra- cji na błędach innych • rozwijanie kompetencji w zakresie zwiększenia tolerancji i zdolności do podporządkowania się i zależ- ności • zdolność przebaczania i obniżania pamiętliwości • kształtowanie umiejętności przyjmowania informacji zwrot- nych w zakresie obniżania wraż- liwości na krytykę, którą przyjmu- je bardzo serio

128 Czesław Plewka Tabela 4. Uproszczone charakterystyki (ciąg dalszy)

WR AŻ LIW Y

1. Zamiłowanie do swojskości – woli to, co znane od tego, co niezna- ne; dobrze czuje się ze swoimi nawy- kami. 2. Wrażliwość na opinie – bardzo troszczy się o to, co myślą o nim inni. 3. Rozwaga – zachowuje się rozważ- nie i dyskretnie w kontaktach z in- nymi, nie wydaje pochopnych sądów. 4. Uprzejma rezerwa – zachowuje grzeczność w kontraktach towarzy- skich, jest powściągliwy. 5. Potrzeba wyraźnych ram – bar- dzo dobrze funkcjonuje w pracy zawodowej, dobrze wykonuje swoje zadania jeśli wie, czego od niego się wymaga. 6. Zamknięcie w sobie – niechętnie dzieli się swoimi przemyśleniami i uczuciami nawet z osobami najbliż- szymi.

Em ocj e

Zw iąz

• cechuje go bardzo wysoka motywacja wewnętrzna • jest skoncentrowany na celu, odpowiedzialny i konse- kwentny • unika ryzyka i działań nie przygotowanych • reaguje w sposób opanowany, zrównoważony ki • jest lojalny i oddany • skromny

• rozwijanie elastyczności i otwar- tości na nowe wyzwania • praca nad poczuciem własnej wartości i kompetencji • tonizowanie skłonności do do- strzegania przede wszystkim ujemnych stron zmiany • rozwijanie umiejętności kierowa- nia się własną opinią, a nie chęcią zdobywania akceptacji

Rozwój zawodowy jednostki postrzegany z perspektywy różnic …129 Tabela 4. Uproszczone charakterystyki (ciąg dalszy)

WY GO DN Y

1. Niezbywalne prawo – lubi spę- dzać czas na własny sposób, ceni wygodę, czas wolny i drogę do szczęścia. 2. Co za dużo, to niezdrowo – robi dokładnie tyle, ile się od niego wy- maga i nic ponadto. 3. Prawo do oporu – nie pozwala się wykorzystać, przeciwstawia się zada- niom przekraczającym zakres jego obowiązków. 4. Może jutro – ma swobodny stosu- nek do czasu, pośpiech to dla niego kłopot i zbędne zamieszanie. 5. Jestem w porządku – nie uznaje autorytetów, akceptuje siebie i swój sposób życia. 6. Wiara w koło fortuny – wysoka samoocena, wiara w to, że o powo- dzeniu decyduje przypadek. 7. Mieszane uczucia – jego tempe- rament powoduje, że robi wszystko po swojemu, pragnie wolności, ale nie lubi narażać na ryzyko swych związków.

„Ja

” Z wią zk i

• niezależność, autonomia w myśleniu i działaniu • zdrowy rozsądek i umiejęt- ność dopasowywania się • dążenie do sprawiedliwości • trzymanie się zasad fair play, dotrzymywanie zobowiązań • dzielenie się władzą i delego- wanie zadań i uprawnień • umiejętność utrzymywania work life balance

• wyzbycie się przyzwyczajeń od- kładania pracy na później i wyko- nywania jej na ostatnią chwilę • brak zdecydowania • zachowania bierno-agresywne, gdy brakuje mu motywacji lub stawianie go przed zadaniem bez alternatywy • niechęć do zmian • zwiększenie poziomu ambicji w sferze zawodowej

130 Czesław Plewka Tabela 4. Uproszczone charakterystyki (ciąg dalszy)

AW AN TU RN IC ZY

1. Nonkonformizm – poszukuje przygód, żyjąc w zgodzie ze swoimi wartościami, inne normy nie mają dla niego większego znaczenia. 2. Podejmowanie rękawicy – lubi ryzyko i bez namysłu angażuje się w niebezpieczne przedsięwzięcia. 3. Niezależność – uważa, że każdy odpowiada za siebie, nie martwi się o innych. 4. Dar przekonywania – mistrz w subtelnej sztuce zdobywania przyja- ciół i wywierania wpływu. 5. Niespokojny duch – jest niezwy- kle ruchliwy, ciągle chce czegoś nowego, nie dba o posadę, dobrze radzi sobie dzięki swojemu talentowi, pomysłowości i bystrości. 6. Mały dzikus – w okresie dzieciń- stwa jest skłonny do psot. 7. Człowiek z żelaza – jest odważny, wytrzymały fizycznie, przeciwstawia się każdemu, kto mu zagrozi. 8. Niczego nie żałować – żyje teraź- niejszością, nie doznaje poczucia winy za to, co go ominęło, nie ma lęku przed przyszłością.

„Ja

” S am ok on tro la

• optymista, pełen energii i chęci do działania • potrafi zachęcić innych do udziału w danym przedsię- wzięciu • posiada wysoką odporność na stres • odważny, próbuje wykorzy- stać nadarzającą się okazję • elastyczny, odnajdzie się w zmieniających się warun- kach

• praca nad umiejętnością szacowa- nia ryzyka • rozwijanie umiejętności przewi- dywania konsekwencji działań • rozwój kompetencji związanych z inteligencją emocjonalną, szczególnie podwyższanie pozio- mu empatii i poczucia odpowie- dzialności zarówno za swoje dzia- łanie, jak i za inne osoby • rozwijanie cierpliwości • kształtowanie umiejętności pracy w warunkach rutyny i monotonii oraz działań powtarzalnych

Rozwój zawodowy jednostki postrzegany z perspektywy różnic …131 Tabela 4. Uproszczone charakterystyki (ciąg dalszy)

NIE ZW YC ZA JN Y

1. Życie wewnętrzne – trzyma się własnych odczuć i przekonań. 2. Własny świat – niezależny i za- mknięty w sobie, nie odczuwa po- trzeby związków. 3. Wszystko po swojemu – wrażliwy na konwenanse, preferuje ekscen- tryczny styl życia. 4. Wyższa rzeczywistość – otwarty na wszystko, interesuje się okulty- zmem. 5. Skłonności metafizyczne – pocią- ga go myśl abstrakcyjna i spekula- tywna. 6. Oczy zawsze otwarte – podąża za głosem swego serca i rozumu, jest wrażliwy na to, jak inni na niego reagują.

W dokumencie POLITECHNIKA KOSZALIŃSKA (Stron 120-140)