Zasada urzędowości języka polskiego obliguje wszystkie podmioty wykonujące zadania publiczne, we wszystkich formach prawnych, zarówno o charakterze władczym oraz nie-władczym [Kubuj 2016, s. 706; Trzciński, Wiącek 2012, s. 307]. W obliczu prowadzonych innych postępowań administracyjnych niż wskazanych w poprzednim punkcie wyzwa-niem jest realizacja zasady informowania oraz zagwarantowanie możliwości skorzystania ze skutecznego środka odwoławczego przez podmioty, które nie posługują się językiem polskim [Człowiekowska 2015, ss. 228–245]. Trudność w toczących się postępowaniach może być łączona również z właściwym odwzorowywaniem imion, nazwisk i nazw miej-scowości [Czubik 2015, ss. 28–29].
Szereg wyzwań stoi przed administracją publiczną wykonującą inne działania, w tym niewładcze. Takim przykładem jest możliwość wprowadzania oznaczeń w językach obcych
na urzędach i instytucjach użyteczności publicznej, a także przeznaczonych do odbioru publicznego oraz w środkach transportu publicznego. W obecnych warunkach, gdy cu-dzoziemcy licznie zasiedlają cały obszar kraju, ograniczenie by informacjom sporządzonym w języku polskim mogły towarzyszyć wersje w przekładzie na język obcy tylko w określo-nych obszarach lub miejscach jest archaiczne (np. tylko w strefie nadgranicznej). Praktyczny wymiar tego ograniczenia manifestują uchwały w przedmiocie wprowadzenia przepisów porządkowych związanych z przewozem osób i bagażu taksówkami oraz wprowadzenia dodatkowego oznaczenia [zob. wyrok WSA w Gdańsku z 5 czerwca 2008, sygn. akt III SA/ Gd 69/08].
Kolejna kategoria wyzwań związanych z przyjęciem języka polskiego jako języka urzę-dowego wiąże się z funkcjonowaniem administracji świadczącej w zakresie szkolnictwa i zdrowia. Słusznie zauważa się, że w obecnym stanie prawnym z obowiązkiem szkolnym wiąże się konieczność posługiwania się językiem polskim [Bartoszewicz 2014, s. 48], tę samą uwagę można uczynić do funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej. Warto za-uważyć, że z jednej strony osoby te płacą składki, a z drugiej strony czasami rezygnują z wizyty lekarskiej z powodu braku możliwości porozumienia się. Rozwiązaniem mogłoby być zatrudnienie asystentów integracyjnych, którzy wspomagaliby nauczycieli w realizacji programu nauczania, natomiast w zakresie świadczeń zdrowotnych oznaczenie podmio-tów, w których można uzyskać pomoc medyczną również w języku obcym.
Ostatni postulat wiąże się z tłumaczeniem tekstów ustaw, stanowiących trzon re-gulacji prawnych adresowanych przede wszystkim do cudzoziemców. Wyzwaniem jest przygotowanie treści ustaw w kilka językach, którymi najczęściej posługują się cudzo-ziemcy na terytorium RP. Takie działanie pozwoliłoby na lepsze zrozumienie praw i obo-wiązków adresowanych do cudzoziemców [Princ 2018, s. 131].
Podsumowanie
Artykuł 27 Konstytucji RP stanowi jedną z zasad ustrojowych, na których opiera się dzia-łanie podmiotów wykonujących zadania publiczne. Nie zakazuje on jednak posługiwania się innym językiem przez osoby wykonujące zadania publiczne. Zasada urzędowości może wchodzić w konflikt z innymi zasadami najczęściej rozpoznawanymi w ramach grupy zasad rzetelnej procedury lub zasad dobrej administracji. W procesie stosowania prawa zasada ta, wchodząc w kolizję z innymi zasadami, powinna być każdorazowo wyważana.
Należy podzielić pogląd, że artykuł 27 Konstytucji RP został źle sformułowany [Trzciń-ski 1999, s. 52]. Jego brzmienie byłoby lepsze, gdyby po zdaniu „w Rzeczypospolitej Pol-skiej językiem urzędowym jest język polski”, zawarto sformułowanie, że wyjątki od tej zasady może przewidywać ustawa. Obserwacja działań administracji publicznej pozwala
105 Zasada urzędowości języka polskiego a cudzoziemcy
na stwierdzenie, że tak jest w praktyce. Świadczą o tym również ustawy regulujące status cudzoziemca w RP, ale także coraz częściej działania społeczno-organizatorskie.
Bez wątpienia sztywne trzymanie się zasady urzędowości może utrudnić realizację zadań administracji publicznej. Wyzwania XXI wieku, w szczególności te związane z mi-gracją, sprawiają, że administracja musi być bardziej otwarta. Sprzyjać temu powinny przepisy, które powinny odpowiadać rzeczywistości i potrzebom społecznym.
Bibliografia
Adamiak B., Borkowski J. (2005), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 7,
Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
Banaszak B. (2012) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. 2, Wydawnictwo C.H.
Beck, Warszawa.
Bartoszewicz M. (2014), Zakres znajomości języka polskiego przez osoby publiczne i obywateli.
Rozważania na tle polskiego prawa, „Przegląd Legislacyjny”, nr 1(87), ss. 45-66.
Boć J. (1998), Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku, Kolonia
Limited, Wrocław.
Chlebny J. (red.), Chróścielewski W., Dańczak P., Dąbrowski P., Rogala R. (2015), Ustawa
o cu-dzoziemcach. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa
Człowiekowska J. (2015), Podmioty zagraniczne w postępowania administracyjnym i sądowo
ad-ministracyjnym – wybrane zagadnienia [w:] Z. Czarnik, J. Posłuszny, L. Żukowski, Internacjonaliza-cja administracji publicznej, Wolters Kluwer SA, Warszawa.
Czubik P. (2015), Nomina odiosa – czyli rzecz o karykaturalnym używaniu języka angielskiego
w przekładach nazwisk pisanych cyrylicą w polskich dokumentach urzędowych, „Przegląd Prawa Publicznego”, nr 10, ss. 22–30.
Hauser R., Olszanowski J., Piątek W. Sawczyn W., Skoczylas A. (2017), Postępowanie
Hauser R., Szustkiewicz M. (2019), Język pomocniczy jako szczególny sposób komunikacji przy
załatwianiu spraw przez organ gminy, „Samorząd Terytorialny”, nr 1–2, ss. 24–35.
Kubuj K. (2016), Komentarz do art. 27 [w:] M. Safjan, L. Bosek, Konstytucja RP. Komentarz art. 1–89,
t. 1, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa
Mostowik P., Żukowski W. (2001), Ustawa o języku polskim. Komentarz, Wydaw. Prawnicze
Le-xisNexis, Warszawa.
Polski Związek Zachodni (1935), Dzieje Kolonizacji Niemieckiej w Poznańskiem i na Pomorzu, od-czyt nr 5.
Princ M. (2018), Mozaika rozwiązań prawnych wyznaczających status cudzoziemca w Polsce [w:]
J. Jagielski, M. Wierzbowski (red.), Prawo administracyjne dziś i jutro, Wolters Kluwer, Warszawa, ss. 121–130.
Szczypińska W. (2015), Posługiwanie się tłumaczeniami obcojęzycznych dokumentów przed
orga-nami administracji publicznej, „Przegląd Prawa Publicznego”, nr 4, ss. 68–74.
Trzciński J. (1999), Język urzędowy – art. 27 Konstytucji RP [w:] T. Dębowska-Romanowska,
A. Jankiewicz (red.), Konstytucja, ustrój, system finansowy państwa. Księga ku czci prof. Natalii Gajl, Warszawa.
Trzciński J. Wiącek M. (2016), Komentarz do art. 27 [w:] L. Garlicki, M. Zubik (red.), Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom I, wyd. II, Wyd. Sejmowe, Warszawa.
Trzciński J. Wiącek M. (2012), Znaczenie art. 27 Konstytucji dla statusu jednostki
w Rzeczypospo-litej Polskiej [w:] A. Jamróz (red.), Państwo prawa. Parlamentaryzm. Sądownictwo konstytucyjne, Białystok.
Wiltos A. (2014), Język polski jako język urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej i Unii Europejskiej,
„Ze-szyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego”, nr 5(56).
Akty prawne i orzeczenia
107 Zasada urzędowości języka polskiego a cudzoziemcy
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 2096 ze zm.).
Ustawa z dnia 7 października 1999 roku o języku polskim (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 931 ze zm.). Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 609, 1669).
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 52). Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypo-spolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1109 ze zm.).
Ustawa z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 900 ze zm.).
Ustawę z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1462 ze zm.). Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. Prawo konsularne (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 2141).
Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 2094 ze zm.). Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 marca 2002 r. w sprawie wypadków, w których nazwom i tekstom w języku polskim mogą towarzyszyć wersje w przekła-dzie na język obcy (Dz. U. z 2002 r. Nr 37, poz. 349).
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 września 2005, sygn. akt K 38/04. Wyrok NSA w Warszawie z 11 stycznia 2019 roku, sygn. akt II OSK 2638/18. Wyrok WSA w Warszawie z dnia 16 listopada 2007 r., sygn. akt V SA/Wa 1497/07. Wyrok WSA w Gdańsku z dnia 5 czerwca 2008 r., sygn. III SA/Gd 69/08.
Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 9 listopada 2010 r., sygn. II SA/Sz 546/10. Wyrok WSA w Warszawie z dnia 27 lipca 2011 roku, sygn. art V SA/ Wa 1074/10.
Wyrok WSA w Łodzi z dnia 12 lipca 2017 r. sygn. II SA/Łd 385/17.
Katarzyna Samulska |
ksamulska@ajp.edu.plAkademia im. Jakuba z Paradyża ORCID ID: 0000-0003-1631-3151