Zasada prawidłowej legislacji wywodzona jest z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Pol-skiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. [Dz. U. z 1997 Nr 78, poz. 483]. W orzecznictwie Trybuna-łu Konstytucyjnego (TK) określana jest – rozbieżnie – jako zasada: poprawnej legislacji, rzetelnej legislacji, przyzwoitej legislacji [wyrok TK z dnia 12 września 2005 r., sygn. akt SK.13/05, OTK ZU Nr 8/A/2005, poz. 91, s. 1078; Wyrok TK z dnia 17 maja 2005 r., sygn. akt P.6/04, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 50, s. 702]. Za S. Wronkowską trzeba zauważyć, że należy ją rozumieć maksymalnie szeroko, z uwagi na ochronę adresatów aktów normatywnych [Wronkowska 2006, ss. 671–673]. Wskazać należy, że wdrożenie zasad zawartych zarów-no w rozp. ZTP, jak i z Ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów zarów-normatywnych
i niektórych innych aktów prawnych nie rozwiązuje jednak wszelkich problemów legis-lacyjnych, ponieważ wynikać mogą one z niekonsekwencji prawodawcy w posługiwaniu się nazewnictwem poszczególnych aktów legislacji administracyjnej, czy też w niepub-likowaniu aktów pomimo tego, że przepisy szczególne nie wyłączają takiego obowiąz-ku (np. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego) [Dz. U. z 2002 r. Nr 100, poz. 908, t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 283; Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 62, poz. 718, t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1523].
Podstawową zasadą w zakresie legislacji administracyjnej w Wielkiej Brytanii jest za-sada praworządności stanowiąca o koniecznym – szczegółowym a nie blankietowym – upoważnieniu do stanowienia aktów delegowanej legislacji w wyniku wskazania pod-miotu stanowiącego i zakresu aktu delegowanego, np. nadane mocą ustawy Access to Justice Act 1999 upoważnienie dla Lord Chancellor do stanowienia aktów w zakresie spraw finansowych. Takie rozwiązanie nie pozwala prawodawcy lokalnemu na elastycz-ność [1999, c. 22].
Bardzo istotną dla adresatów zasadą obowiązującą w Wielkiej Brytanii jest obo-wiązkowe drukowanie wszystkich aktów w drukarni królewskiej i publikacja przed ich wejściem w życie, celem zapoznania się z nimi przez społeczeństwo [Statutory Instru-ments Act 1946, c. 36, sekcja 2–3; Takwani 2016, s. 146; Wade, Forsyth 2018, ss. 750–754]. Natomiast zasada konsultowania aktów prawodawstwa delegowanego ma przyczynić się do lepszej realizacji zasady celowości i proporcjonalności. Przykładowo: stanowiąc akty wykonawcze w sprawach bezpieczeństwa na drogach, Minister konsultuje się z or-ganizacjami motoryzacyjnymi, władzami lokalnymi przed uchwaleniem aktu [Martin 2005, s. 245]. Istotną różnicą w stosunku do polskiego porządku prawnego jest zasada zatwierdzania aktów prawodawstwa delegowanego przez specjalne komisje parlamen-tarne, czyli Select Committe on Statutory Instruments [Statutory Instruments Act 1946, c. 36, sekcja 4–6; Wade, Forsyth 2018, ss. 755–761]. Akty legislacji podlegają także kon-troli sądowej, w której może dojść do stwierdzenia nieprawidłowości. Może to być nie-prawidłowość zwykła (wówczas Sąd ma możliwość dokonania zmiany w akcie) lub też nieprawidłowość kwalifikowana (ang. ultra vires) powodująca nieważność aktu [Wade, Forsyth 2018, ss. 737–750].
W Australii wszystkie akty legislacji administracyjnej muszą być publikowane w Fe-deralnym Rejestrze Prawodawstwa, który jest źródłem wszystkich aktów Wspólnoty Narodów i delegowanych aktów prawnych, dostępnym i utrzymywanym w formie elektronicznej [Legislative Instruments Act 2003, No. 139 z późn. zm., § 15A–15E]. Do-datkowo każdy akt normatywny delegowany wymaga uzasadnienia i konsultacji [Le-gislative Instruments Act 2003, No. 139 z późn. zm., 15J]. Ponadto obowiązuje zakaz
125 Zasady prawidłowej legislacji w stanowieniu prawa przez administrację w Polsce
w Wielkiej Brytanii i Związku Australijskim
retrospektywności delegowanego ustawodawstwa w przypadku, gdy sytuacja praw-na adresata miałaby zostać tym aktem pogorszopraw-na [Pearce, Argument 2017, s. 212]. Rozwinięta jest także kontrola parlamentarna aktów legislacyjnych – Parlament zacho-wuje prawo do uchylenia lub odrzucenia prawa delegowanego.
Bardzo ważnym organem pomocniczym jest, istniejący od 1932 r., Stały Komitet Se-natu ds. Rozporządzeń i innych Aktów Prawodawstwa Delegowanego. Ma on uprawnie-nia do prowadzeuprawnie-nia debat publicznych nad aktami legislacji, nadto może dokonywać porównań praktyki podobnych komisji parlamentarnych w innych jurysdykcjach. Świad-czy to wszystko o wysokiej kulturze legislacji administracyjnej.
Zakończenie
Przedstawione – istotne z punktu widzenia zarówno procedury legislacyjnej, jak i jej wy-tworów – zasady ukazują doskonale skomplikowanie tej materii, a także dowodzą tego, jak silna jest potrzeba ochrony adresatów tychże aktów. Jeżeli akty legislacji administra-cyjnej mają być skuteczne i sprawiedliwe, powinny być jasne i zrozumiałe dla adresatów. Tymczasem, w Polsce coraz częściej dochodzi do tworzenia prawa niezrozumiałego, któ-re naraża obywateli na różne rodzaje odpowiedzialności. Ogólne któ-reguły dobktó-rej legislacji wysnuwane z art. 2 Konstytucji RP, jak i Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”, które ma ograniczony zakres normowania, są niewystarczające [Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483; Dz. U. z 2002 r. Nr 100, poz. 908, t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 283]. Obiecującą regulacją prawną, będącą odpowiedzią na te problemy, jest w Związku Australijskim ustawa Legislative Instruments Act 2003, która ustanawia w sposób bardzo skrupulatny i uporządkowany procedurę legislacji ad-ministracyjnej i określa rządzące nią zasady [2003, No. 139 z późn. zm.]. Polski prawodaw-ca powinien przemyśleć, czy taki akt ustawowy nie byłby dobrym remedium na obecne problemy legislacji administracyjnej w Polsce.
Bibliografia
Bąkowski T. (2018), Granice prawa miejscowego [w:] J. Jagielski, M. Wierzbowski (red.), Prawo
ad-ministracyjne dziś i jutro, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
Bąkowski T. (2006), Zasady techniki prawodawczej a prawotwórstwo organów jednostek
Craig P. (2008), Administrative Law, Oxford University Press, Oxford.
Douglas R., Jones J. (2008), Administrative Law, The Federation Press, Alexandria, Australia. Hewart L. (1929), The New Despotism, Ernest Benn, London.
Malinowski A. (2006), Redagowanie tekstu prawnego. Wybrane wskazania logiczno-językowe,
LexisNexis, Warszawa.
Martin J. (2005), The English Legal System, wyd. 4, Hodder Education, London.
Pearce D., Argument S. (2017), Delegated Legislation in Australia, wyd. 5, LexisNexis
Butter-worths, Sydney.
Pieńkos J. (1999), Podstawy juryslingwistyki. Język w prawie – prawo w języku, Oficyna Prawnicza
Muza SA, Warszawa.
Polinceusz M. (2014), Powszechnie obowiązujące akty legislacji administracyjnej jako przedmiot
kontroli Trybunału Konstytucyjnego, ,,Humanities and Social Sciences”, t. 19, nr 21 (4).
Szewczyk M., Szewczyk E. (2014), Generalny akt administracyjny, Wolters Kluwer, Warszawa. Takwani C.K. (2016), Lectures on Administrative Law, Eastern Book Company, California. Wade W., Forsyth Ch. (2018), Administrative Law, Cambridge University Press, Cambridge. Wierczyński G. (2005), Zasady techniki prawodawczej (Uwagi polemiczne), ,,Państwo i Prawo”, nr 4. Wronkowska S. (2006), Zasady przyzwoitej legislacji w orzecznictwie Trybunału
Konstytucyjne-go [w:] M. Zubik (red.), Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Trybunał Konsty-tucyjny, Warszawa.
Wydick R.C. (2005), Plain English for Lawyers: Teacher’s Manual, wyd. 5, Carolina Academic Press, Durham, North Carolina.
Zalasiński T. (2008), Zasada prawidłowej legislacji w poglądach Trybunału Konstytucyjnego,
127 Zasady prawidłowej legislacji w stanowieniu prawa przez administrację w Polsce
w Wielkiej Brytanii i Związku Australijskim
Ziemski K. (2018), Granice prawa miejscowego [w:] J. Jagielski, M. Wierzbowski (red.), Prawo
ad-ministracyjne dziś i jutro, Wolters Kluwer, Warszawa.
Strony WWW https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-923X.1932.tb01124.x, dostęp: 8.03.2019. www. http://barometrprawa.pl/#obadaniu, dostęp: 9.03.2019. https://www.arc.ag.gov.au/Documents/l_Report+35+Rulmaking+by+Commonwealth+Agenci es+1992+.pdf, dostęp: 14.03.2019. https://www.aph.gov.au/Parliamentary_Business/Committees/Senate/Regulations_and_Ordi-nances/DelegatedLegislation, dostęp: 16.03.2019.
Akty prawne i orzeczenia
Access to Justice Act 1999 [online], http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1999/22/contents, dostęp: 12.03.2019.
Interpretation Act 1978 [online], https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1978/30/contents, dostęp: 9.03.2019.
Legislative Standard Act 1992, Act No. 26 [online], https://www.legislation.qld.gov.au/view/ html/inforce/current/act-1992-026, dostęp: 6.03.2019.
Legislative Instruments Act 2003, No. 139 z późn. zm. [online], https://www.legislation.gov.au/ Details/C2013C00347.https://www.parliament.uk/about/how/laws/delegated, dostęp: 14.03.2019. Statutory Instruments Act 1946 [online], https://www.legislation.qld.gov.au/view/html/inforce/ current/act-1992-026, dostęp: 6.03.2019.
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U z 2002 r. Nr 100, poz. 908, t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 283).
Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 1996 r. Nr 106, poz. 492, t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 117).
Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1454).
Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 62, poz. 718, t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1523).
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1073 z późn. zm.).
Wyrok NSA z dnia 27 lipca 2010 r., sygn. akt II OSK 1060/10, LEX nr 1251743. Wyrok TK z dnia 12 września 2005 r., sygn. akt SK.13/05, OTK ZU nr 8/A/2005, poz. 91. Wyrok TK z dnia 17 maja 2005 r., sygn. akt P.6/04, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 50. Wyrok TK z dnia 20 listopada 2002 r., sygn. akt K.41/02, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 83. Wyrok TK z dnia 29 października 2003 r., sygn. akt K 53/02, OTK-A 2003/8, poz. 83.
Patrycja J. Suwaj |
psuwaj@ajp.edu.plAkademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim ORCID ID: 0000-0001-9807-8110
Katarzyna Samulska |
ksamulska@ajp.edu.plAkademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim ORCID ID: 0000-0003-1631-3151