Rozdział III. Funkcje, zadania i rola Narodowego Banku Polskiego
3.3. Zadania Zarządu Narodowego Banku Polskiego
Zarząd NBP ma charakter organu wykonawczo-zarządzającego, na co wska-zują jego podstawowe zadania, mianowicie: realizacja uchwał RPP oraz kiero-wanie działalnością NBP (art. 17 ust. 1 i 3 ustawy o NBP). Do zakresu działania Zarządu NBP w szczególności należy (art. 17 ust. 4 ustawy o NBP):
− realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej;
− okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu de-wizowego;
− nadzorowanie operacji otwartego rynku;
− ocena funkcjonowania systemu bankowego;
− analiza stabilności krajowego systemu fi nansowego;
− uchwalanie planu działalności i planu fi nansowego NBP;
− uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz ustala-nie ich wysokości;
− określanie zasad gospodarowania funduszami NBP;
− określanie zasad organizacji i podziału zadań w NBP;
− określanie zasad polityki kadrowej i płacowej w NBP;
− uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP;
− sporządzanie rocznego sprawozdania fi nansowego NBP;
− opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą;
− przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do rady.
Zarząd NBP podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP (art. 17 ust. 3 ustawy o NBP), nie-zbędnych do zapewnienia realizacji zadań i sprawnego funkcjonowania NBP.
Uchwały zarządu są podejmowane większością bezwzględną głosów, a w przy-padku równej liczby głosów rozstrzyga głos Prezesa NBP (art. 19 ustawy o NBP).
Ustawa o NBP nie przewiduje żadnej odpowiedzialności zarządu NBP za
podej-216 A. Jończyk, Rada…, s. 34.
mowane decyzje. Jedynie Prezes NBP, który przewodniczy zarządowi, jest orga-nem ponoszącym odpowiedzialność. Co ważne, stanowisko prezesa w konkret-nej sprawie może być odmienne niż większości i zostać przegłosowane przez pozostałych członków zarządu. W ten sposób przewodniczący zarządu ponosi odpowiedzialność za decyzje, z którymi się nie zgadza. Jest więc to sytuacja ana-logiczna do braku odpowiedzialności Rady Polityki Pieniężnej za podejmowane decyzje217.
Zgodnie z artykułem 20 ustawy o NBP szczegółowy tryb działania Zarządu NBP określa regulamin – obecnie obowiązującym dokumentem jest regulamin uchwalony uchwałą zarządu w sprawie regulaminu Zarządu Narodowego Banku Polskiego z 10 kwietnia 1998 roku wraz z późniejszymi zmianami218.
Posiedzenia zarządu odbywają się nie rzadziej niż raz na dwa tygodnie w obecności co najmniej połowy składu zarządu. Posiedzenia są otwierane, pro-wadzone i zamykane przez przewodniczącego zarządu, a w razie jego nieobec-ności zastępuje go wiceprezes NBP – pierwszy zastępca Prezesa NBP, a w razie ich nieobecności – wiceprezes NBP. Posiedzenia odbywają się zgodnie z przyję-tym przez zarząd – na okres danego roku lub krótsze okresy – harmonogramem posiedzeń, który jest ustalany z uwzględnieniem terminów posiedzeń Rady Po-lityki Pieniężnej i Komisji Nadzoru Finansowego.
Posiedzenia mogą być zwoływane w dwóch trybach:
− w trybie „zwyczajnym” – wtedy posiedzenia zarządu zwołuje przewodniczą-cy zarządu zgodnie z przyjętym harmonogramem;
− w trybie nadzwyczajnym – posiedzenia są zwoływane z inicjatywy przewod-niczącego zarządu lub na pisemny wniosek określający przedmiot posiedze-nia co najmniej trzech członków zarządu, przekazany przewodniczącemu zarządu, w terminie nie późniejszym niż w ciągu trzech dni od otrzymania wniosku.
Projekt porządku obrad oraz materiały na posiedzenie zarządu gabinet pre-zesa przedkłada do akceptacji przewodniczącemu zarządu. Materiały na po-siedzenie zarządu są przygotowywane w trybie niejawnym, jeżeli wynika to z przepisów ustawy, zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych przepisach.
Materiały przygotowane do rozpatrzenia na posiedzeniach zarządu wymagają zatwierdzenia przez Prezesa NBP, właściwego wiceprezesa NBP lub upoważnio-nego przez Prezesa NBP członka zarządu.
Zawiadomienie o posiedzeniu zarządu wraz z porządkiem obrad i pisem-nymi materiałami w sprawach przewidzianych do rozpatrzenia powinno być doręczone przez gabinet prezesa członkom zarządu oraz podmiotom
uczestni-217 C. Kosikowski, Publiczne…, s. 288.
218 Zmiany uchwały zostały ogłoszone w „Monitorze Polskim” z 2001 roku nr 7, poz. 116 i nr 35, poz. 568, z 2005 roku nr 58, poz. 787, z 2007 roku nr 14, poz. 143 i nr 58, poz. 660 oraz z 2009 roku nr 5, poz. 45.
czącym w posiedzeniu najpóźniej na trzy dni przed jego terminem. Wraz z wy-żej wymienionymi dokumentami gabinet prezesa dostarcza członkom zarządu projekt protokołu lub protokołów poprzednich posiedzeń zarządu. Wyjątek sta-nowią tu materiały oraz projekty protokołu lub protokołów, oznaczone klauzu-lami „poufne”, „tajne” lub „ściśle tajne”, które dostarcza kancelaria tajna, zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych przepisach.
Posiedzenie zarządu rozpoczyna się od przyjęcia protokołu lub protokołów poprzednich posiedzeń oraz przyjęcia porządku obrad zaproponowanego przez przewodniczącego zarządu. Przewodniczący zarządu może w trakcie posiedze-nia wprowadzić do porządku obrad sprawy nieprzewidziane wcześniej w toku obrad. W posiedzeniach zarządu uczestniczą:
− dyrektor gabinetu prezesa;
− dyrektor departamentu lub dyrektor jednostki organizacyjnej, który opraco-wał materiał rozpatrywany na posiedzeniu;
− dyrektor departamentu lub dyrektor jednostki organizacyjnej, który zgłosił w toku uzgodnienia rozbieżne stanowisko do materiału rozpatrywanego na posiedzeniu,
− dyrektor Departamentu Komunikacji i Promocji;
− inne osoby zaproszone przez zarząd lub przewodniczącego zarządu.
Zarząd podejmuje uchwały i postanowienia. Postanowienia są podejmowa-ne w sprawach dotyczących zarządzania wewnętrzpodejmowa-nego oraz indywidualnych i incydentalnych większością bezwzględną głosów, a w przypadku równej licz-by głosów rozstrzyga głos przewodniczącego zarządu. Uchwały i postanowienia podjęte przez zarząd są podpisywane przez przewodniczącego zarządu.
Regulamin zarządu przewiduje tryb specjalny rozpatrzenia przez zarząd pro-jektu uchwały lub postanowienia – tzw. tryb obiegowy. Decyzje podejmowane są wtedy na drodze korespondencyjnego uzgodnienia w określonym z góry ter-minie zajęcia stanowiska. Forma ta dotyczy spraw jawnych:
− niecierpiących zwłoki;
− wcześniej omawianych na posiedzeniach zarządu;
− mniejszej wagi.
Decyzje w sprawie zastosowania trybu obiegowego podejmuje przewodni-czący zarządu z zastrzeżeniem, że projekt uchwały został uzgodniony z wszyst-kimi opiniującymi departamentami oraz, jeśli wymagają tego przepisy, ze związkami zawodowymi. Dyrektor gabinetu prezesa niezwłocznie, po podję-ciu decyzji o zastosowaniu trybu obiegowego, przedstawia członkom zarządu projekt uchwały lub postanowienia w celu zajęcia stanowiska na piśmie (gło-sowanie). Oddanie głosu następuje poprzez złożenie podpisu na załączonej do projektu karcie do głosowania odpowiednio w rubryce „jestem za” lub „jestem przeciw”, przy czym oddanie głosu „przeciw” wymaga pisemnego uzasadnienia.
Rozpatrzenie uchwały lub postanowienia w trybie obiegowym jest skuteczne, jeżeli w terminie wyznaczonym dla zajęcia stanowiska głos oddała co najmniej połowa członków zarządu. Ostatnim etapem jest sporządzenie przez dyrektora gabinetu prezesa projektu protokołu przebiegu i wyników rozpatrzenia projektu uchwały lub postanowienia w trybie obiegowym i przedstawienie go do podpisu przewodniczącemu zarządu.
Obrady zarządu mogą być prowadzone w trybie jawnym i niejawnym. Prze-wodniczący zarządu zarządza prowadzenie obrad nad poszczególnymi punkta-mi porządku lub całością obrad w trybie niejawnym, jeżeli wynika to z przepisów ustawy. W posiedzeniach lub części posiedzeń zarządu niejawnych mogą uczest-niczyć wyłącznie osoby posiadające wymagane poświadczenie bezpieczeństwa.
Projekty uchwał i innych materiałów na posiedzenie Rady Polityki Pieniężnej są rozpatrywane najpierw przez zarząd, który wydaje opinie na ich temat, a na-stępnie przedstawiane na posiedzeniu Rady Polityki Pieniężnej przez przewod-niczącego zarządu lub każdorazowo wskazanego przez niego członka zarządu.
Ustalone przez Radę Polityki Pieniężnej zadania dla NBP zarząd przekazuje do wykonania właściwym departamentom i jednostkom organizacyjnym. Zada-nia departamentów i jednostek organizacyjnych wynikające z uchwał i postano-wień zarządu podlegają wykonaniu bez odrębnego powiadamiania o ich treści.
Przy zarządzie mogą działać organy opiniodawczo-doradcze. Powołuje je za-rząd na drodze uchwały, która określa skład oraz zadania organu. Zaza-rząd może powoływać zespoły robocze w celu przygotowania koncepcji ważniejszych za-gadnień lub prac wymagających wprowadzenia w NBP. W skład zespołów mogą wchodzić pracownicy NBP oraz eksperci zewnętrzni. Członkowie zarządu otrzymują z właściwych departamentów i jednostek organizacyjnych wszystkie istotniejsze materiały, opracowania i informacje.
Obsługę kancelaryjno-organizacyjną zarządu sprawuje gabinet prezesa. Do jego zadań w ramach obsługi kancelaryjnej należy m.in.:
− przyjmowanie materiałów składanych do rozpatrzenia przez zarząd. Ma-teriały te powinny być uzgodnione z zainteresowanymi departamentami i jednostkami organizacyjnymi. Istotne rozbieżności stanowisk zgłoszonych w toku uzgodnienia należy przedstawić w notatce dołączonej do materiałów.
Materiały przygotowane do rozpatrzenia przez zarząd, sporządzone na noś-niku papierowym w liczbie egzemplarzy, ustalonej w porozumieniu z gabine-tem prezesa, powinny być złożone najpóźniej na cztery dni przed terminem posiedzenia w gabinecie prezesa:
• jawne wraz z wersją elektroniczną przekazaną za pośrednictwem we-wnętrznej poczty elektronicznej;
• oznaczone klauzulą „zastrzeżone”, z zachowaniem zasad określonych w odrębnych przepisach.
Wyjątek stanowią tu materiały oznaczone klauzulami „poufne”, „tajne” lub
„ściśle tajne”, które, z zachowaniem zasad określonych w odrębnych przepi-sach, powinny być złożone w kancelarii tajnej;
− sporządzanie projektu protokołu z posiedzenia zarządu w terminie dwóch tygodni od dnia posiedzenia (termin ten może być przedłużony za zgodą przewodniczącego zarządu w uzasadnionych przypadkach);
− przedstawianie przewodniczącemu zarządu projektu protokołu do pod-pisania w terminie trzech dni od przyjęcia go przez zarząd (sporządzanie, przyjmowanie i podpisywanie projektów protokołów oznaczonych klauzu-lami tajności jest dokonywane z zachowaniem zasad określonych odrębnymi przepisami);
− przechowywanie oryginałów protokołów, zapisów posiedzeń oraz nagra-nych219 przebiegów posiedzeń zarządu, z wyjątkiem oznaczonych klauzulami
„poufne”, „tajne” lub „ściśle tajne” (przechowywanych w kancelarii tajnej oraz udostępnianych z zachowaniem zasad określonych w odrębnych przepisach);
− przekazywanie protokołów posiedzeń zarządu jawnych lub oznaczonych klauzulą „zastrzeżone”: przewodniczącemu oraz członkom zarządu, dyrekto-rom departamentów oraz jednostek organizacyjnych, członkom Rady Polity-ki Pieniężnej w zakresie dotyczącym projektów uchwał i innych materiałów na posiedzenie rady rozpatrywanych uprzednio przez zarząd (z zachowa-niem zasad określonych w odrębnych przepisach w odniesieniu do protoko-łów oznaczonych klauzulą „zastrzeżone”);
− udostępnianie protokołów jawnych w systemie informatycznym
„Zarząd NBP”.
Protokół posiedzenia zarządu powinien zawierać w szczególności:
− datę posiedzenia;
− imiona i nazwiska osób biorących udział w posiedzeniu oraz dyskusji;
− porządek i opis przebiegu obrad;
− informacje o sprawach będących przedmiotem posiedzenia, w tym o powzię-tych uchwałach i postanowieniach oraz terminach ich wykonania;
− uchwały oraz postanowienia jako załączniki;
− treść zgłoszonego zdania odrębnego do uchwały bądź postanowienia wraz z uzasadnieniem i wskazaniem osoby, która je zgłosiła.
W ramach obsługi organizacyjnej zarządu do zadań gabinetu prezesa należy m.in.:
− sprawowanie kontroli terminowości realizacji przez departamenty i jednost-ki organizacyjne zadań wynikających z uchwał i postanowień zarządu.
Jed-219 Po podjęciu przez Radę Ministrów decyzji w sprawie zatwierdzenia rocznego sprawozdania fi nansowego NBP nagrania przebiegu posiedzeń za rok, którego dotyczy roczne sprawozdanie fi -nansowe NBP, podlegają zniszczeniu.
nostki te zawiadamiają gabinet prezesa o sposobie wykonania uchwał i posta-nowień zarządu niezwłocznie po ich zrealizowaniu;
− przedstawianie zarządowi dwa razy do roku sprawozdania z wykonania za-dań wynikających z uchwał i postanowień zarządu.