Przedstawiając rodowód możnego domu Kościeleckich herbu Ogończyk, herbarz Adama Bonieckiego przypisał wojewodzie inowrocławskiemu Janowi, zmarłemu w roku 1475 i piastującemu w chwili zgonu szereg starostw (malborskie, inowrocławskie, bydgoskie, nieszawskie, świeckie, tucholskie, jasienieckie, osieckie), trzech synów: Andrzeja - podskarbiego wielkiego koronnego i kasztelana wojnickiego, Stanisława - wojewodę poznańskiego, Mikołaja - wojewodę brzeskiego kujawskiego, oraz dwie córki: Barbarę i Dobrochnę (zamężną Baranowską).1 Filiację taką przyjęła powszechnie późniejsza literatura, aż po dzień dzisiejszy, różniąc się co prawda kolejnością owych synów.2 Mimo to - nie jest ona do utrzymania, prowadzi bowiem do absurdów.
Wątpliwości budzi już sama chronologia tak rozumianych życiorysów.
Źródłowo pewnym synem wojewody Jana Kościeleckiego był Mikołaj. Wy
stępuje on w dostępnych nam przekazach jeszcze za życia ojca, otrzymując od króla Kazimierza Jagiellończyka w latach 1472-1473 kolejno 100 i 50 grzywien na ojcowej tenucie- Starej Nieszawie.3 Byłrównież bezpośrednim (choćkrótko urzędującym, 1475-1478) następcą ojca na starostwie malborskim,4 nadto zaś na starostwach inowrocławskim i bydgoskim, na których źródłowo pojawia się 21 V 1477 r.,5 a następnie w listopadzie 1479 r., obok niego zaś bezimienni bracia rodzeni.6 Starszeństwo Mikołaja wśród synów wojewody Jana, niezależ
nie od ich dalszej identyfikacji, trzeba więc uważać za bezsporne. Wczesna data jego pierwszych wystąpień w Metryce Koronnej dowodzi także, że urodził się on jakiś czas przed 1450 r. Uwzględniając roboczo dotychczasowy stan wiedzy o nim (biogramy Bonieckiego i Aleksandra Swieżawskiego oraz tablicę Włodzimierza Dworzaczka),7 możemy przeto wyrazić zdziwienie, że członek pierwszej podówczas na Kujawach rodziny możnowładczej, którego ojciec i stryj (Mikołaj Kościelecki ze Skępego, wojewoda brzeski i starosta dobrzyń
ski8) długo dzielili dwa najwyższe dygnitarstwa owej dzielnicy, sam wszedł do hierarchii ziemskiej dopiero na przełomie lat 1500 i 1501 - co prawda od razu na najwyższe jej piętro, bo na godność wojewody brzeskiego. Dokonałoby się to bowiem w równe ćwierćwiecze po śmierci jego ojca i prawie trzydzieści lat od chwili jego pojawienia się w źródłach.
Zdziwienie nasze jeszcze wzrośnie, kiedy włączymy tu także jego do
mniemanych braci. Okaże się bowiem, że choć wszyscy oni już dawno podzielili
136 Janusz Bieniak
się starostwami-tenutami (ostateczna ich regulacja nastąpiła w 1493 r.),9 to pierwsze urzędy ziemskie (kasztelan inowrocławski Stanisław Kościelecki) bądź dworskie (marszałek nadworny Andrzej Kościelecki) otrzymali równie późno - w r. 1501. Wszystko to stwarza więc wrażenie, jakby całemu temu pokoleniu dziedziców Kościelca nie zależało w ogóle na jakichkolwiek innych urzędach oprócz dziedzicznych starostw. Nie jest to zresztą koniec serii dziwnych zdarzeń. Należy do nich nadto szereg - w takim przypadku bardzo późnych - awansów Stanisława na coraz wyższe województwa szerokiej Wielkopolski (wykazany na tablicy Dworzaczka), zgon jego dopiero w 1534 r., a wreszcie zawarty w r. 1510 związek małżeński Andrzeja z Katarzyną Telniczanką i urodzenie się z tego związku w r. 1515 córki.10 Oczywiście - Andrzej Kościelecki mógł mieć wcześniej inną żonę, nic jednak o takiej nie wiemy.
W tym samym kierunku prowadzi porównanie z dziejami życia i kariery ich bliskich krewnych - synów i wnuków starszego brata wojewody Jana, mianowicie wspomnianego już zmarłego na przełomie lat 1479 i 1480 wojewody Mikołaja Kościeleckiego ze Skępego. W tej skępskiej gałęzi domu Kościeleckich cały układ pokrewieństw jest źródłowo jasny. Wojewoda Mikołaj miał trzech synów: podkomorzego dobrzyńskiego Wincentego ze Skępego; długoletniego prepozyta włocławskiego, nadto dziekana gnieźnieńskiego, a w końcu życia biskupa chełmskiego Mikołaja; wreszcie Jana, który po piastowaniu kolejno chorąstwa i kasztelanii dobrzyńskiej został wojewodą inowrocławskim.11 Wszyscy oni występowali, choć w różnym czasie, jako starostowie dobrzyńscy.
Najlepszym (choć jednym z wielu) źródłem genealogicznym do tej gałęzi jest oświadczenie córki wojewody Mikołaja - Barbary, wdowy po Ściborze z Wielkiego Chocenia, że jej bracia Mikołaj i Jan oraz bratankowie (po nieżyjącym już bracie Wincentym) Mikołaj, Wincenty, Jan i Stanisław zapłacili jej wszelkie należności posagowe (11 III 1483).12 Wincenty ze Skępego był podkomorzym i (współrządzącym z ojcem) starostą dobrzyńskim już w marcu 1464 r.13 Narodziny jego trzeba więc datować na około 1435 r.; w tym roku rodzice jego byli już zaślubieni.14 Nieco odeń młodszy Mikołaj wpisał się w roku 1465 na Uniwersytet Krakowski;15 cztery lata później występuje już jako kanonik gnieźnieński, a od r. 1478 - jako prepozyt włocławski.16 Jedynie Jan jeszcze w początkach 1480 r. pozostawał bez urzędu,17 co zresztą zmieniło się w ciągu najbliższych trzech lat, kiedy został chorążym dobrzyńskim.18 Akces trzech synów Mikołaja Kościeleckiego do hierarchii ziemskiej (bądź kościelnej) nastąpił przeto od około 20 do około 40 lat wcześniej od analogicznego wejścia domniemanych trzech synów Jana Kościeleckiego, zatem ich stryjecznych braci.19 Co więcej, nawet najstarszy z wnuków M ikołaja-rów nież Mikołaj, syn podkomorzego Wincentego, wyprzedził o kilka lat na urzędzie swych rzeko
mych nierodzonych stryjów, piastując już w r. 1493 kasztelanię kruszwicką; jego zaś rodzeni bracia (chorąży inowrocławski Wincenty, podkomorzy inowroc
ławski Jan i kasztelan kruszwicki Stanisław) objęli swe godności w pierwszych latach XVI w.,20 a więc tuż po nominacjach wspomnianych Mikołaja, Andrzeja i Stanisława z linii Jana Kościeleckiego.
Zapomniana generacja Kościeleckich 137
Dalszym dowodem w tej sprawie jest istnienie w pokoleniu synów Mikołaja i Jana Kościeleckich niejednej (jak dotąd przyjmowano), lecz dwóch różnych osób o imieniu Jan. Dotychczasowa literatura bez wyjątku wszystkie wiadomo
ści źródłowe o Janie Kościełeckim z tej właśnie generacji odnosiła do jakoby średniego (w rzeczywistości zaś - jak już wiemy - najmłodszego) z synów wojewody brzeskiego Mikołaja, który to Jan (ze Skępego) dokonał żywota jako wojewoda inowrocławski między r. 1498ar. 1501.21 Nie brano bowiemwogóle pod uwagę, że poczet synów zmarłego w r. 1475 wojewody Jana z Kościelca mógłby zawierać kogoś jeszcze innego oprócz wspomnianych Mikołaja, Andrzeja i Stanisława. Toteż kiedy dostrzegłem wśród synów tegoż wojewody właśnie Jana i zasygnalizowałem to w biogramie Mikołaja ze Skępego,22 zostałem zrozumiany całkiem na opak; autor ostatnich opracowań - Zbigniew Zyglewski odniósł moją wypowiedź do trzech ogólnie uznanych wojewodziców inowrocławskich z przełomu XV/XVI w., nie znajdując w niej nowych propozycji badawczych.23 Nic przeto dziwnego, że również ten autor, widząc w źródłach Jana Kościeleckiego jako starostę w Bydgoszczy i Świeciu (1480-1482), za wcześniejszymi badaczami przyjmuje, że chodzi tu o synowca wojewody Jana sprzed 1475 r., syna natomiast wojewody Mikołaja.24 Ponieważ obydwa te starostwa znajdowały się przedtem w ręku wojewody Jana aż do jego zgonu, musiałoby to oznaczać przerwanie prostej ciągłości sukcesyjnej na zasadzie praw a bliższości i przejście ich od linii dziedziczącej na Kościelcu do linii ze Skępego. Przejście takie wymaga wyjaśnienia - tym bardziej, że po paru już latach obydwa starostwa wróciły do gałęzi Janowiców; a nawet do tej samej osoby, mianowicie do najstarszego z synów wojewody Jana - Mikołaja z Kościelca, który posiadał je jakiś czas po śmierci ojca, zanim odstąpił je rzekomemu stryjecznemu bratu. Wyjaśnienia takiego źródła nie dostarczają.
Przyjrzyjmy się wszakże dokładniej sylwetce Jana Mikołajowica ze Skępego Kościeleckiego - ta k , jak ją skonstruowała literatura. Wiemy już, że swą karierę miał on zacząć od starostw bydgoskiego i świeckiego; pierwszym jego urzędem ziemskim (od r. 1481) miała być kasztelania kruszwicka, do której rychło dodano podkomorstwo dobrzyńskie. W r. 1485 kasztelan i starosta dobrzyński, następnie (1490-1493) kasztelan brzeski, u schyłku życia przeszedł na wojewó
dztwo inowrocławskie; znika ze źródeł po r. 1498. Miał jakoby dwie żony:
najpierw Elżbietę, córkę wojewody inowrocławskiego Jana Oporowskiego herbu Sulima, po której rychłej śmierci pojął Katarzynę, córkę kasztelana przemyskiego Dobiesława z Żurawicy herbu Odrowąż.25 Ani ta liczba mał
żeństw, ani ten ciąg kariery urzędniczej nie wytrzymują krytyki źródeł.
Zacznijmy od małżeństw. Niezgodne są tu już same podawane daty. Według Bonieckiego Jan ze Skępego dokonał oprawy wiennej dla pierwszej żony w r.
1482, natomiast w roku następnym był już żonaty z drugą.26 Tablice Dworzaczka przytaczają dla obu tych koligacji odpowiednio lata: „przed 1483”
i „przed 1486” , a zatem: najpóźniej 1482 i najpóźniej 1485 r.27 Wreszcie Swieżawski datuje pierwszy ślub Jana „około r. 1483” , drugi zaś związek uznaje za istniejący w roku 1485.28 Spośród autorów tych najbliższy prawdzie był
138 Janusz Bieniak
Boniecki - tym jednak gorzej dla stworzonej przezeń wersji. Z 15 X 1482 r.
pochodzi bowiem dokument sądu ziemskiego inowrocławskiego, poświad
czający, że Jan z Kościelca - kasztelan kruszwicki, podkomorzy dobrzyński i starosta bydgoski, oprawił swej żonie Elżbiecie, córce wojewody i starosty inowrocławskiego Jana z Oporowa, 1000 florenów węgierskich posagu i tyleż wiana oraz dodatkowo 2000 florenów, razem więc 4000, na połowie swoich dóbr odziedziczonych po ojcu oraz posiadanych królewszczyzn z zapisanymi tam pieniędzmi.29 Od razu wypada zgłosić uwagę, że akt ten wystawił sąd ziemi inowrocławskiej, nie zaś dobrzyńskiej, jak w przypadku Jana ze Skępego mielibyśmy prawo oczekiwać. Oprawę ową zatwierdził następnie król Kazi
mierz w Wilnie 24 III 1483 r.; odpowiedni dokument podaje wszystkie te same urzędy Jana Kościeleckiego.30 Małżeństwo tego ostatniego z Elżbietą Oporow- ską w owym czasie trwało więc jeszcze. W tym samym jednak roku, choć w nieznanym nam dniu, kończyła się w sądzie ziemskim lwowskim prowadzona od dawna sprawa tamtejszego miecznika Andrzeja ze Świrza o wwiązanie na sumę 200 grzywien długu i tyluż szkody apud magnificas dominas Zophiam consortem magnifici domini lohannis de Opporow palatini Iuniwladislaviensis et Katherinam consortem generosi lohannis Cosczeleczski, sorores germanas in- divisas, heredes de Culykow et Myrzvicza, filias vero olim magnifici Dobeslai castellani Premisliensis.31 Znów wypadnie zauważyć dziwną okoliczność: oto lwowski pisarz „pominął” tytuły dostojnicze Kościeleckiego, już co najmniej od roku - jak widzieliśmy - kasztelana kruszwickiego i podkomorzego dobrzyńs
kiego, chociaż zaznaczył wojewodziński urząd męża Zofii oraz kasztelański ojca obu sióstr. Brak daty dziennej w zapisce pozwala nam natomiast uratować tegoż Jana Kościeleckiego przed zarzutem bigamii; możemy bowiem datować owo źródło na koniec roku 1483 - przyjmując, że Elżbieta z Oporowa zmarła wkrótce po 24 III t.r. Tylko, że niewiele to pomoże i tak bowiem się okaże, że interesujący nas Jan pojął w drugim małżeństwie... rodzoną ciotkę swej pierwszej żony, skoro Elżbieta była córką, a siostra Katarzyny Zofia - żoną tego samego wojewody inowrocławskiego Jana z Oporowa. Tę rosnącą piramidę osobliwości można wprawdzie próbować osłabić przez założenie, że Elżbieta nie pochodziła z małżeństwa swego ojca ze starszą kasztelanką przemyską, lecz z jakiegoś wcześniejszego jego związku. O takiej ewentualnej pierwszej żonie Oporowskiego nic jednak nie wiemy;32 wszelkie więc pod
trzymywanie zrodzonej w literaturze chwiejnej konstrukcji identyfikacyjnej Jana Kościeleckiego uzależnione jest od coraz większej dawki „wiedzy poza- źródłowej” .
Ostatecznie zaś konstrukcję tę podcina kolejność piastowanych urzędów.
Ustalając curriculum vitae rzekomo jedynego Jana z trzeciej generacji Ogoń- czyków Kościeleckich, badacze dotychczasowi zupełnie pominęli godność chorążego dobrzyńskiego, z jaką Jan Mikołajowie ze Skępego dowodnie występuje w oświadczeniu jego siostry - Barbary z Chocenia, złożonym przed brzeskim sądem grodzkim 11 III 1483 r.,33 choć zapiska ta była znana Bonieckiemu.34 Otóż data tego źródła mieści się pomiędzy dniem 15 X 1482
Zapomniana generacja Kościeleckich 139
a 24 III 1483 r., zatem między sądowym poświadczeniem a królewskim potwierdzeniem oprawy kasztelana kruszwickiego, podkomorzego dobrzyńs
kiego i starosty bydgoskiego Jana z Kościelca dla jego żony Elżbiety.35 O tym, że przekazy te dotyczą dwóch różnych Janów, nie może być więcej wątpliwości.
Żonami dwóch różnych Janów Kościeleckich były też Elżbieta Oporowska i jej ciotka Katarzyna z Żurawicy i Kulikowa - ta ostatnia widocznie dużo młodsza od swej siostry Zofii, skoro w r. 1481 odnotowano ją jeszcze jako pannę,36 śluby przeto jej oraz jej siostrzenicy odbyły się w zbliżonym czasie. Filiacja i bieg życia każdego z obu Janów da się wyznaczyć bez najmniejszych trudności. Chorąży Jan ze Skępego występuje expressis verbis wśród dzieci wojewody brzeskiego Mikołaja;37 współczesny mu imiennik - kasztelan kruszwicki i podkomorzy dobrzyński, mąż Elżbiety z Oporowa, mógł być zatem tylko jego bratem stryjecznym, synem wojewody inowrocławskiego Jana. Zgodnie z tym on właśnie posiadał starostwa bydgoskie (które zawsze figuruje w jego tytulaturze) oraz świeckie; obie te tenuty - wbrew domniemaniu Zyglewskiego 3 8 - nigdy nie przeszły z rąk gałęzi kościeleckiej do skępskiej, konsekwentnie pozostając w dziedziczeniu potomstwa Janowego. Kasztelan kruszwicki Jan młodszy z Kościelca, który nas w tej chwili interesuje, otrzymał je w podziale z rodzonym bratem Mikołajem, starostą m.in. malborskim i inowrocławskim. Nastąpiło to między listopadem 1479 r.39 a marcem 1480 r.40 Zestawiony przez Zyglews- kiego komplet wiadomości o nim jako o staroście bydgoskim i świeckim (głównie listy do gdańskiej rady miejskiej)41 można jeszcze uzupełnić. M iano
wicie wśród świadków przewodu inkwizycyjnego biskupa Zbigniewa Oleśnic
kiego przeciw husytom w katedrze włocławskiej (11 V 1480) znalazł się starosta bydgoski Jan (obok przyszłego teścia - wojewody inowrocławskiego Jana z Oporowa, rodzonego brata - starosty inowrocławskiego Mikołaja z Kościel
ca, dalszego krewnego - kasztelana dobrzyńskiego Mikołaja Działyńskiego oraz prałatów i kanoników włocławskich, kierowanych przez prepozyta Mikołaja ze Skępego - stryjecznego brata Janowego).42 Wreszcie 10 VIII 1483 r. odnotowała go księga grodzka nakielska jako obecnego na posiedzeniu sądowym - z tytułem kasztelana kruszwickiego i starosty bydgoskiego.43 Jest to już ostatnia wiadomość o nim. Zmarł przed 19 II 1484 r., gdyż tego dnia starostwo bydgoskie znajdowało się już ponownie w ręku Mikołaja z Kościel
ca.44 W ciągu najbliższych kilkunastu miesięcy widzimy także następców Jana na kasztelanii kruszwickiej (Andrzeja z Lubienia)45 i na podkomorstwie dobrzyńskim (Jana z Czarnego)46. Krótkotrwałość małżeństwa kasztelana Jana z Kościelca i wojewodzianki inowrocławskiej Elżbiety tłumaczy się przeto wczesnym zgonem nie żony, lecz męża.
Awans na kasztelanię dobrzyńską stał się natomiast udziałem kontamino- wanego z nim krewnego i imiennika, małżonka kasztelanki przemyskiej Katarzyny. Jan Kościelecki ze Skępego występuje w źródłach bez urzędu (nawet starościńskiego) aż do początku roku 1483.47 Przed tym terminem, a po 21 VII 1481 r. zawarł on swoje jedyne małżeństwo.48 Jako chorążego (niewątpliwie większego) dobrzyńskiego notuje go jedyne źródło - omówione już oświad
140 Janusz Bieniak
czenie jego siostry Barbary przed grodzkim sądem brzeskim z 11 III 1483 r.49 Nakasztelanię dobrzyńską przeszedł między 9 VI 148450 a21 I I 1485 r.51;przed 3 VIII tego ostatniego roku starszy jego brat - prepozyt włocławski Mikołaj ze Skępego - przekazał mu także starostwo dobrzyńskie, zapewne w związku z tym, że sam objął starostwo w Inowrocławiu.52 Kasztelanem dobrzyńskim Jan ze Skępego był dowodnie do 4 XI 1494 r.53 Wprowadzone do literatury (za Kasprem Niesieckim) domniemanie, że w latach 1490-1493 miał on piastować kasztelanię brzeską,54 pozostaje w sprzeczności ze źródłami - które w owym czasie wykazują go konsekwentnie na najwyższym urzędzie dobrzyńskim,55 w Brześciu natomiast inne osoby.56 Zapewne jeszcze w końcu 1494 r. Jan awansował na województwo inowrocławskie - które opuścił przeniesiony wtedy do Brześcia Maciej ze Służewa57 - choć w znanych przekazach występuje na tej godności dopiero w roku 1497.58 Po raz ostatni widzimy go w źródłach 1 VIII 1498 r.;59 zmarł jednak chyba dopiero trzy lata później, kiedy nastąpiło powołanie jego następcy na dygnitarstwie ziemskim.60 Do końca życia dzierżył on starostwo dobrzyńskie.
Wykrycie istnienia w trzecim pokoleniu Ogończyków Kościeleckich dwóch odrębnych Janów, czyli obok znanego wcześniej Jana Mikołajowica ze Skępego również jego stryjecznego brata - Jana Janowica z Kościelca, samo przez się nie zmienia jeszcze przyjętej w literaturze filiacji pięciorga rodzeństwa: Mikołaja, Andrzeja i Stanisława oraz Dobrochny i Barbary, od wojewody inowrocławs
kiego z trzeciej ćwierci XV w. Jana Kościeleckiego. Zmusza tylko do jej uzupełnienia właśnie Janem, kasztelanem kruszwickim i podkomorzym dob
rzyńskim oraz starostą bydgoskim i świeckim, mężem wojewodzianki Elżbiety z Oporowa, zmarłym na przełomie lat 1483 i 1484. Czasową rozbieżność karier trzeba by w takim razie tłumaczyć różnicą wieku domniemanych braci, która mogłaby znajdować swą przyczynę w różnicy matek. Rzeczywiście, wszystko wskazuje na to, że wojewoda Jan z Kościelca był żonaty dwukrotnie. Po raz pierwszy, na co zwróciłem uwagę już wcześniej,61 z anonimową córką Mikołaja Szarlejskiego, który swą bogatą karierę w służbie królów jagiellońskich zakończył na godności wojewody brzeskiego. Chociaż uwieńczone potomst
wem, nie było to jednak małżeństwo długotrwałe. Uderza bowiem, że w źródle wykazującym szczególną bliskość między Szarlejskim a Kościeleckim (fundacja ołtarza w kościele bydgoskim przez drugiego w intencji pierwszego) charakter łączących ich powiązań nie został podany62 - co oznacza, iż w owym czasie (1466) córka Mikołaja Szarlejskiego nie znajdowała się już wśród żyjących.
Z drugiej strony tylko żoną Jana z Kościelca mogła być „wojewodzina włocławska” (tj. inowrocławska) Małgorzata, córka Bogusława Oporowskiego ze Służewa, również (przed r. 1453) wojewody inowrocławskiego, znana z łęczyckiej zapiski sądowej z lat 1463-1467.63 Jedyny bowiem między Oporowskim a Janem Kościeleckim tamtejszy wojewoda, starszy brat Jana Mikołaj, awansował napalację brzeską; miał zresztą inną żonę, Dorotę z Pniew.
Przypisanie jednak dyskutowanych Mikołaja, Andrzeja i Stanisława ponow
nemu małżeństwu wojewody Jana z Kościelca nie jest możliwe. Dziedzictwo ich
Zapomniana generacja Kościeleckich 141 bowiem obejmowało prócz miasta Kościelca z przyległymi wsiami również ffortalicium et villam Sarley cum villis ad id pertinentibus,6* co każę dostrzec w nich descendentów wojewody Mikołaja Szarlejskiego. Wszystkie przeto zastrzeżenia, jakie wypadło mi podnieść w związku z niezwykle późnymi karierami dostojniczymi owych trzech rodzonych braci, pozostają w pełni aktualne.
Definitywnym kluczem do rozstrzygnięcia interesującego nas fragmentu genealogii Kościeleckich okazuje się wszakże życiorys jednej z trzech dys
kutowanych postaci, mianowicie Mikołaja. Jak już nadmieniłem, jedynie Mikołaj z Kościelca występuje w źródłach z imienia jako syn wojewody inowrocławskiego Jana - w latach 1472-1473, jeszcze przy żyjącym ojcu.65 Również Mikołaj z Kościelca, tym razem w roku 1479, z tytułem starosty inowrocławskiego i bydgoskiego, znalazł się w gronie nie nazwanych swoich braci rodzonych.66 I wreszcie w 1493 r. Mikołaj z Kościelca dokonał regulacji podziału ojcowizny oraz posiadanych królewszczyzn z dwoma żyjącymi rodzonymi braćmi: osobno z Andrzejem, osobno zaś ze Stanisławem.67 Nie wchodząc już w dalsze losy omawianych osób, a tylko zestawiając te dane, moglibyśmy uznać przyjętą w nauce filiację za przynajmniej powierzchownie uzasadnioną (oczywiście przy jej uzupełnieniu o kasztelana kruszwickiego Jana). Pozostaje jednak pytanie: czy ciągle był to ten sam Mikołaj z Kościelca?
Osobie tak nazywanej trzeba się więc przyjrzeć bliżej. Na pewno to najstarszy syn wojewody Jana odziedziczy! bezpośrednio po ojcu starostwa-tenuty:
dowodnie malborskie, inowrocławskie, bydgoskie, chyba także pozostałe.68 Tenże sam wciąż Mikołaj zamienił na polecenie króla starostwo malborskie na człuchowskie (1478),69 a bydgoskie i świeckie przekazał Janowi z Kościelca -oczywiście młodszemu, rodzonemu bratu (1479/1480),70 po którego rychłym zgonie (1483/1484) przejął je z powrotem.71 Z drugiej strony, wspomniany teraz Jan dysponował już całkiem samodzielnie w r. 1482 również dobrami dziedzicz
nymi.72 W tych wczesnych transakcjach czy urządzeniach nie widać jeszcze najmniejszych śladów obecności Andrzeja ani Stanisława.
Następne wydarzenia przynoszą jednak zasadniczy przełom. W r. 1484 Mikołaj Kościelecki jako starosta człuchowski starał się o wydanie mu zamku w Osieku za zwrotem sum zastawnych - co było zgodne z postanowieniami sprzed sześciu lat,73 lecz w czym napotkał opór ówczesnego tenutariusza, Jerzego Dąbrowskiego. Zwrócił się więc do Kazimierza Jagiellończyka, który w rezultacie dwoma kolejnymi listami do dwóch wojewodów Prus Królewskich (najpierw pomorskiego, następnie malborskiego) polecił doprowadzić rzecz do skutku. W pierwszym z tych listów (20 II 1484) Mikołaj z Kościelca został zatytułowany tylko starostą człuchowskim,74 w drugim natomiast (9 VI t.r.) kasztelanem dobrzyńskim.75 Oznaczało to jego wejście do hierarchii dostoj
ników ziemskich co prawda niespełna dwa lata później po młodszym bracie Janie, zawsze jednak szesnaście lat wcześniej, niż przyjmowała to literatura. Cóż z tego, kiedy nominacja ta okazała się efemerydą. Jak wiemy, już 21 II 1485 r.
kasztelanię dobrzyńską piastował stryjeczny brat Mikołaja - Jan Kościelecki
142 Janusz Bieniak
ze Skępego,76 a wcześniej jeszcze, bo 19 XII 1484 r., właśnie Mikołaj z Kościelca, z tytułem znów tylko starosty bydgoskiego, zastawił za zgodą
ze Skępego,76 a wcześniej jeszcze, bo 19 XII 1484 r., właśnie Mikołaj z Kościelca, z tytułem znów tylko starosty bydgoskiego, zastawił za zgodą