Zarządzanie kryzysowe jako system wiodący w ograniczaniu skutków zamachów

Zgodnie z koncepcjami wypracowanymi przez naukę w polskim systemie antyterrorystycznym został wydzielony podsystem minimalizacji i likwidacji skutków ataków terrorystycznych¹⁶³. Ze względu na wieloobszarowość potencjalnych skutków zamachów będzie on funkcjonował w oparciu o wiele płaszczyzn aktywności państwa w kontekście ich ograniczania. Do podstawowych z nich zaliczyć należy:

− ograniczanie skutków bezpośrednich zamachu w postaci:

▪ ilości ofiar śmiertelnych i rannych;

▪ zniszczeń materialnych;

▪ kosztów finansowych;

▪ skutków psychologicznych;

− ograniczanie skutków pośrednich zamachu w postaci:

▪ skutków społecznych;

▪ skutków politycznych;

▪ skutków ekonomicznych.

Powyższy katalog możliwych aktywności państwa w zakresie minimalizacji skutków zamachów terrorystycznych pokazuje, że zadania w tym zakresie będą miały charakter interdyscyplinarny. Podobnie jak bezpieczeństwo, również ograniczanie skutków może dotykać sfery działalności politycznej, gospodarczej, ekonomicznej oraz społecznej.

Zamachy terrorystyczne mogą przybierać różne postaci i są wynikiem zastosowania przez sprawców określonych metod, form i narzędzi przestępczej działalności. Mogą one mieć charakter nagły (zamachy bombowe, atak przy użyciu broni palnej, zamachy na życie konkretnej osoby) lub trwać w czasie generując najczęściej dodatkowe skutki bezpośrednie

163 Zob. K. Liedel, Zwalczanie terroryzmu…, dz. cyt., s. 121.

(wzięcie zakładników, porwania samolotów, ataki przy użyciu wcześniej porwanego samolotu).

Z. Zamiar uznaje, że atak terrorystyczny jest zdarzeniem nadzwyczajnym spowodowanym umyślnie, w celu wywołania paniki, chaosu i społecznego poczucia zagrożenia, poprzez które sprawcy chcą wymóc spełnienie swoich żądań¹⁶⁴.

Zdarzenie nadzwyczajne, zdaniem eksperta, jest to „trudny do przewidzenia i przestrzennie ograniczony wypadek, (…) wywołany przez wpływ klęski żywiołowej, awarii technicznej lub technologicznej, uszkodzenia funkcjonowania lub też celowe działanie człowieka, które wywołało naruszenie stabilności systemu lub przebiegających zdarzeń i czynności, zagraża życiu i zdrowiu ludzi, dobrom materialnym i kulturalnym lub środowisku naturalnemu”¹⁶⁵.

Ze względu na nieograniczone i brutalne metody przeprowadzania współczesnych zamachów, mogą one być przyczyną powstania sytuacji kryzysowej. Jest to stan wyznaczony przestrzennie i czasowo, występujący po naruszeniu stanu równowagi w różnych obszarach życia społecznego, w wyniku których zagrożone jest życie ludzkie i może zostać naruszone funkcjonowanie administracji publicznej państwa lub jego części¹⁶⁶.

W związku z tym, że zamachy terrorystyczne mogą powodować sytuacje kryzysowe, których charakter może być wieloobszarowy, ograniczanie skutków takich zdarzeń musi mieć naturę działania ukierunkowanego i skoordynowanego. Takie wymagania spełnia zarządzanie kryzysowe. Zgodnie z Ustawą o zarządzaniu kryzysowym jest to działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej¹⁶⁷. Z powyższej definicji należy wnioskować, że zarządzanie kryzysowe jest zorganizowane wokół realizacji dwóch celów:

− zapobieganiu powstania sytuacji kryzysowych (w tym zdarzeń o charakterze terrorystycznym);

− minimalizacji negatywnych skutków sytuacji kryzysowych (w tym skutków ataków terrorystycznych).

164 Z. Zamiar, L. Wełyczko, Zarządzanie kryzysowe, Wrocław 2013, s. 37.

165 Tamże, s. 37.

166 Tamże, s. 44.

167 Art. 2 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, (Dz. U. 2007, nr 89, poz. 590).

Zarządzanie kryzysowe jest procesem ciągłym. Dotyczy podejmowanych działań zarówno przed wystąpieniem sytuacji kryzysowej, jak również w trakcie jej trwania i po jej zakończeniu¹⁶⁸. Zgodnie z ustawą, sytuacja kryzysowa jest wpływającą negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołującą znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków. W dokumencie znaleźć można również definicję zdarzenia o charakterze terrorystycznym – czyli sytuacji powstałej na skutek czynu określonego w art. 115 § 20 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.2) lub zagrożenia zaistnienia takiego czynu, mogącego doprowadzić do sytuacji kryzysowej¹⁶⁹.

Pomimo tego, że zarządzanie kryzysowe jest procesem ciągłym nie jest jednoetapowe.

W procesie zarządzania kryzysowego wyróżnia się następujące etapy:

− zapobieganie (ma na celu niedopuszczenie do powstania zagrożenia lub do ograniczenia jego skutków poprzez: rozpoznanie, wykrywanie i analizowanie zagrożeń, monitorowanie i ocenę wskaźników ryzyka, obniżanie prawdopodobieństwa powstania zagrożeń);

− przygotowanie (ma na celu przygotowanie zarządzania kryzysowego na wszystkie możliwe do przewidzenia sytuacje kryzysowe poprzez: wypracowanie szczegółowych planów i procedur zarządzania kryzysowego, określanie potrzeb i wymogów koniecznych do rozwiązywania kryzysów, ustalanie i przygotowanie sił i środków niezbędnych do rozwiązywania kryzysów, uodpornienie infrastruktury, obiektów i osób na możliwe zagrożenia);

− reagowanie (ma na celu opanowanie kryzysu poprzez: wprowadzenia skutecznego systemu ostrzegania i alarmowania, działania ratownicze, neutralizujące lub naprawcze);

− odbudowa (ma na celu doprowadzenie systemu do stanu stabilności w możliwie najkrótszym czasie poprzez: odbudowę zniszczeń infrastruktury i obiektów, udzielanie wsparcia osobom poszkodowanym, przywrócenie warunków bytowania ludności,

168 R. Grocki, Zarządzanie kryzysowe dobre praktyki, Warszawa 2012, s. 41.

169 Art. 3 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, (Dz. U. 2007, nr 89, poz. 590).

jak również wzmocnienie obiektów, infrastruktury i podmiotów poszkodowanych w aspekcie kolejnych, podobnych zdarzeń)¹⁷⁰.

Tworzą one cykl zamknięty, przy czym dwa pierwsze są realizowane równocześnie (zapobieganie i przygotowanie), a etap odbudowy bardzo często rozpoczyna się już pod koniec fazy reagowania.

Z analizy zapisów ustawy wynika również, że nie wszystkie zdarzenia o charakterze terrorystycznym będą miały postać sytuacji kryzysowych. Niektóre zamachy terrorystyczne mogą zostać zneutralizowane przez etatowe siły i środki poszczególnych służb, bez potrzeby funkcjonowania na etapie reagowania w zorganizowanym systemie zarządzania kryzysowego z jego strukturalnymi organami (RCB, RZZK czy ich odpowiednikami na poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym). Należy pamiętać również, że zarządzanie kryzysowe jest tylko jednym z elementów kierowania bezpieczeństwem narodowym, a działania mające na celu minimalizowanie skutków zagrożeń będą uzupełniane przez inne działania państwa i podmiotów niepaństwowych.

Do najważniejszych zadań w zakresie zarządzania kryzysowego w obszarze ograniczania skutków zamachów terrorystycznych zaliczyć należy przede wszystkim:

− w fazie zapobiegania:

▪ zbieranie, analizowanie i przekazywanie właściwym organom informacji dotyczących zagrożeń terrorystycznych;

▪ zarządzanie ryzykiem;

▪ rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw o charakterze terrorystycznym;

▪ informowanie społeczeństwa o aktualnych zagrożeniach terrorystycznych;

▪ współpraca międzynarodowa;

▪ prowadzenie rozpoznania środowisk wysokiego ryzyka;

▪ monitorowanie i kontrolowanie posiadania i obrotu bronią oraz materiałami wybuchowymi wraz z komponentami do ich produkcji;

▪ monitorowanie i kontrolowanie przepływu środków pieniężnych mogących stanowić źródło finansowania aktów terroru;

▪ wprowadzanie ograniczeń czasowych i stałych w ruchu lotniczym, lądowym i morskim;

▪ koordynacja działań prowadzonych przez podmioty bezpieczeństwa państwa.

170 Zob. Z. Zamiar, L. Wełyczko, Zarządzanie…, dz. cyt., s. 135 – 136, por. R. Grocki, Zarządzanie…, dz. cyt., s.

43 – 44.

− w fazie przygotowania:

▪ opracowywanie planów działania;

▪ przegląd, aktualizacja i uzgadnianie między podmiotami procedur działania;

▪ ustalenie, pozyskanie i dostosowywanie środków niezbędnych na etapie reagowania;

▪ dostosowywanie struktur i sił do przewidywanych zagrożeń;

▪ przeprowadzanie edukacji, szkoleń i ćwiczeń;

▪ planowanie i przygotowanie zabezpieczenia osób, obiektów i infrastruktury przed potencjalnymi zamachami;

▪ przygotowanie systemów współdziałania i koordynacji działań wielopodmiotowych;

▪ przygotowanie systemów alarmowania i ostrzegania;

▪ przygotowanie procedur zarządzania mediami i informacją;

▪ przygotowanie systemu ratowniczego i powiadamiania ratunkowego.

− w fazie reagowania:

▪ przeprowadzenie sprawnego i skutecznego alarmowania, ostrzegania oraz ewakuacji;

▪ sprawowanie zarządzania kryzysowego przez organy systemu;

▪ bieżące monitorowanie i analiza sytuacji, raportów i ostrzeżeń;

▪ ocena rozmiarów zagrożenia i bieżąca analiza posiadanych sił i środków ratowniczych;

▪ zabezpieczenie stref działań ratowniczych;

▪ monitoring i zarządzanie mediami;

▪ dowodzenie i kierowanie działaniami likwidacyjnymi oraz ratowniczymi;

▪ fizyczne zwalczanie zagrożenia i prowadzenie działań ratowniczych;

▪ koordynacja podległych służb i instytucji;

▪ wydawanie decyzji administracyjnych niezbędnych do zaprowadzenia bezpieczeństwa i porządku publicznego;

▪ zapewnienie sprawnego i szybkiego obiegu informacji oraz nieprzerwanego funkcjonowania systemu łączności;

▪ neutralizacja i zabezpieczenie substancji oraz materiałów niebezpiecznych;

▪ zatrzymywanie osób stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa i porządku publicznego.

− w fazie odbudowy:

▪ ocena strat i szkód;

▪ prowadzenie działań mających na celu usunięcie szkód i przywrócenie stanu poprzedniego;

▪ naprawa i odbudowa infrastruktury oraz obiektów;

▪ udzielanie pomocy i wsparcia psychologicznego ofiarom i świadkom zdarzenia;

▪ koordynacja i dowodzenie działaniami;

▪ zapewnienie współdziałania pomiędzy służbami i instytucjami;

▪ uruchamianie środków z rezerw celowych oraz rezerw strategicznych po zamachu terrorystycznym;

▪ działania administracyjne i prawne;

▪ przywrócenie normalnego funkcjonowania w miejscu zdarzenia;

▪ ocena przebiegu kryzysu w celu budowania wniosków i wdrażania ulepszeń systemowych, organizacyjnych i materiałowych¹⁷¹.

Powyższe zadania i przedsięwzięcia są realizowane przez powołane ustawą o zarządzaniu kryzysowym instytucje, jak też przez inne podmioty funkcjonujące w podsystemie ograniczania skutków zamachów terrorystycznych. Rola poszczególnych służb i wskazanie podmiotu wiodącego w konkretnej fazie zarządzania kryzysowego znajduje odzwierciedlenie w siatce bezpieczeństwa – graficznej formie przedstawienia zadań oraz obowiązków podmiotów bezpieczeństwa w kontekście określonego zagrożenia. W przypadku zagrożenia terrorystycznego podział i zakres wykonywanych czynności przedstawia tabela nr 9, będąca wycinkiem z siatki bezpieczeństwa zawartej w Krajowym Planie Zarządzania Kryzysowego 2013 (KPZK 2013), opracowanym przez Krajowe Centrum Bezpieczeństwa.

Faza zapobiegania jest ściśle związana z pozyskiwaniem informacji, gromadzeniem, analizowaniem, a następnie przekazywaniem właściwym organom administracji rządowej.

Są to również działania polegające na zarządzaniu ryzykiem, określaniu prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia kryzysowego. Celem podstawowym realizowanym w tym etapie jest zdobycie takiej informacji wyprzedzającej, by nie dopuścić do zamachu terrorystycznego i w konsekwencji do sytuacji kryzysowej. Jednak pozyskanie wiadomości o możliwych celach, metodach lub informacji o możliwości przeprowadzenia zamachu nie zawsze będzie kończyło się zatrzymaniem sprawców i wyeliminowaniem zagrożenia. W takiej sytuacji działania te będą przekładały się na konkretne zadania do realizacji na etapie przygotowania. Wprowadzając kolejny stopień alarmowy (będący konsekwencją wniosków płynących

171 Zob. Krajowy Plan zarządzania Kryzysowego 2013, RCB, [online], [dostęp 01.12.2013], dostępny w Internecie: http://rcb.gov.pl/wp-content/uploads/KPZK-cz.1.pdf.

z rozpoznania), służby państwowe będą zobowiązane do zwiększenia swojej gotowości. Tym samym, w przypadku wystąpienia zdarzenia terrorystycznego, skutki jego przeprowadzenia powinny być znacznie mniejsze niż w przypadku całkowitego zaskoczenia służb i instytucji bezpieczeństwa w państwie.

Zgodnie z siatką bezpieczeństwa zawartą w KPZK 2013 służbą wiodącą w fazie zapobiegania zagrożeniom terrorystycznym jest Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW). Oczywiste jest, że wszystkie polskie służby specjalne również dostarczają, analizują i przekazują informacje. Zadanie to wykonują dodatkowo inne podmioty bezpieczeństwa, jak na przykład Policja, SG, ŻW, czy BOR. Jednak to w ABW zostało zorganizowane Centrum Antyterrorystyczne i ono na poziomie operacyjnym jest odpowiedzialne za kompletną analizę, weryfikację oraz wypracowanie wniosków dotyczących zagrożenia zamachem terrorystycznym¹⁷².

Etap przygotowania w ramach zarządzania kryzysowego jest realizowany przez wszystkie podmioty bezpieczeństwa państwa. Jednak jeśli chodzi o obszar minimalizowania skutków ataków terrorystycznych to rolę w nim wiodącą pełni Minister Spraw Wewnętrznych.

Na tym etapie trudno jest wskazać jedną służbę, która wykonuje zadania najważniejsze.

W zależności od charakteru potencjalnego zamachu zadania przygotowania muszą realizować między innymi Policja, Biuro Ochrony Rządu, Państwowa Straż Pożarna, centra zarządzania kryzysowego i organy administracji rządowej oraz samorządowej. Tylko takie całościowe przygotowanie do minimalizacji skutków potencjalnych zamachów daje gwarancję skutecznej realizacji¹⁷³.

Podobnie jeśli chodzi o fazę reagowania - jest ona związana z wystąpieniem lub potwierdzoną informacją o nieuchronnym wystąpieniu zamachu terrorystycznego. Stanowi ona zasadniczą, obok odbudowy, fazę realizacji zarządzania kryzysowego w obszarze minimalizacji skutków ataków. W zależności od rodzaju zdarzenia zadania realizowane w tej fazie mogą mieć charakter działań ratowniczych (na przykład po zamachach bombowych) lub likwidacyjny (na przykład w czasie sytuacji zakładniczej).

W przypadku tej drugiej sytuacji może dojść do realizowania dwóch działań jednocześnie lub mogą one następować po sobie. W związku z tym, że instytucją wiodącą w działaniach ratowniczych jest Państwowa Straż Pożarna, a w działaniach likwidacyjnych (inaczej

172 Zob. Krajowy Plan zarządzania Kryzysowego 2013, RCB, s. 269 – 279, [online], [dostęp 01.12.2013], dostępny w Internecie: http://rcb.gov.pl/wp-content/uploads/KPZK-cz.1-cd..pdf.

173 Zob. Tamże, s. 280 – 283.

fizycznym zwalczaniu terroryzmu) organem wiodącym może być Policja, SG lub BOR, organem wiodącym w tej fazie zarządzania kryzysowego jest również MSW¹⁷⁴.

Ostatnim etapem zarządzania kryzysowego mającym na celu minimalizację skutków zamachów jest odbudowa. Konsekwencje ataków terrorystycznych mogą być wieloobszarowe i dotykać wielu sfer życia społecznego. W związku z tym organem wiodącym w tym zakresie jest również Minister Spraw Wewnętrznych. Jednak, podobnie jak w fazie reagowania, niektóre zadania na rzecz minimalizowania skutków zdarzeń terrorystycznych będą wykonywały jednostki Ministerstwa Obrony Narodowej i innych resortów. W tym etapie znaczenia nabierają również działania podejmowane przez takie instytucje jak organizacje charytatywne, humanitarne i stowarzyszenia mające w statutach zapisy o niesieniu ulgi i opieki ludności jej potrzebującej. Zadania odtworzeniowe rozpoczynają się często już w fazie reagowania, a usuwanie skutków pośrednich zamachów może trwać nawet latami¹⁷⁵.

W kontekście skuteczności działań podejmowanych na poszczególnych etapach badania wskazują, że największe znaczenie w efektywnym realizowaniu zadań w ramach zarządzania kryzysowego ma etap zapobiegania (59,8%). Jeżeli jednak do aktu terrorystycznego już doszło, to kluczowe znaczenie w aspekcie minimalizacji skutków zdarzenia będą odgrywały czynności na etapie przygotowania (26,1%). Wszelkie zaniedbania podczas wykonywania planów, tworzenia procedur, systemów alarmowania i ostrzegania będą miały wpływ na możliwości skutecznego realizowania zadań po wystąpieniu sytuacji kryzysowej. Oczywiście zadania wykonywane podczas zarządzania kryzysowego na etapie reagowania również mają znaczenie (8%), a w przypadku minimalizacji skutków zamachów terrorystycznych wraz z zadaniami odbudowy są tymi, w których jest do zrobienia najwięcej¹⁷⁶.

K. Liedel, odnosząc się do roli systemu zarządzania kryzysowego w minimalizowaniu i likwidacji skutków zamachów terrorystycznych, wskazuje, „że powinien on obejmować organy administracji rządowej i samorządowej, siły zbrojne oraz wybrane podmioty sektora prywatnego (właścicieli i posiadaczy infrastruktury krytycznej). Utrzymywanie w gotowości do działania profesjonalnych struktur zarządzania kryzysowego pozwala na prewencyjne likwidowanie źródeł sytuacji kryzysowych, sprawne współdziałanie przy ich eliminowaniu oraz na szybkie usuwanie skutków takich zdarzeń. Odpowiednie regulacje prawne w tym zakresie powinny zatem określać rolę i zadania organów władzy”¹⁷⁷.

174 Zob. Tamże, s. 284 – 292.

175 Zob. Tamże, s. 293 – 296, por. J. Gołębiewski, Współczesny wymiar reagowania, [w:] Współczesny wymiar bezpieczeństwa w aspekcie zmienności zagrożeń, red. M. Trombowski, B. Kosowski, Katowice 2012, s. 69.

176 Zob. R. Grocki, Zarządzanie kryzysowe…, dz. cyt., s. 44.

177 K. Liedel, Zwalczanie terroryzmu…, dz. cyt., s. 59.

Polski system zarządzania kryzysowego jest zorganizowany właśnie w taki sposób.

Służy przede wszystkim koordynacji i zapewnieniu maksymalnego efektu i skuteczności podejmowanych zadań antykryzysowych. Dzięki tak skonstruowanemu systemowi kierowania tym obszarem bezpieczeństwa, możliwe jest właściwe wykorzystanie potencjałów poszczególnych służb, straży i instytucji działających na rzecz ograniczania skutków zamachów.

W Polsce, poza systemem kierowania działaniami antykryzysowymi, funkcjonuje szereg systemów wykonawczych oraz podsystemów w ramach ustawowych kompetencji i obowiązków poszczególnych podmiotów realizujących zadania w zakresie minimalizacji skutków ataków. Do najważniejszych z nich należą:

− zadania ustawowe poszczególnych służb, inspekcji, straży (na przykład służby specjalne, Policja, SG, SW, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Państwowa Agencja Atomistyki, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego, Lotnicze Pogotowie Ratunkowe);

− zadania ustawowe Sił Zbrojnych RP;

− zadania ustawowe i statutowe straży sektorowych i gminnych (na przykład straże miejskie i gminne, Straż Ochrony Kolei, Straż Marszałkowska)

− krajowy system ratowniczo-gaśniczy (KRSG);

− system państwowego ratownictwa medycznego (PRM);

− system powiadamiania ratunkowego (SPR) – integrujący powyższe dwa systemy;

− system ratownictwa górniczego wraz ze swoimi stacjami ratownictwa górniczego;

− obrona cywilna;

− jednostki ochotnicze, stowarzyszenia, związki, wolontariaty (na przykład Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Polski Związek Alpinizmu, Związek Harcerstwa Polskiego, Polski Czerwony Krzyż)¹⁷⁸.

Zamachy terrorystyczne mogą powodować w swych skutkach sytuacje, które ze względu na swój charakter, skalę spowodowanych strat i zniszczeń oraz nakłady sił i środków okażą się trudnymi do kontrolowania przez państwo przy wykorzystaniu zwykłych procedur i rozwiązań systemowych.

Takie sytuacje określane są mianem kryzysu i w odróżnieniu od sytuacji kryzysowej eskalują zagrożenia do katastrofalnych skutków. By zatrzymać narastające zagrożenie

178 Zob. J. Zarzycki, Współczesne zagrożenia i systemy ratownicze [w:] Współczesny wymiar…, dz. cyt., s. 37 – 56.

i destabilizację bezpieczeństwa państwa, organy władzy muszą sięgać po rozwiązania zapewniające przywrócenie stanu stabilizacji bezpieczeństwa. Mogą one mieć charakter przejściowy lub być ograniczone terytorialnie. Takimi rozwiązaniami są reżimy stanów nadzwyczajnych¹⁷⁹.

W sytuacji szczególnego zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, które nie może być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych, Rada Ministrów może podjąć uchwałę o skierowaniu do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego¹⁸⁰.

W rozporządzeniu o wprowadzeniu stanu wyjątkowego określa się przyczyny wprowadzenia, czas trwania i obszar, na jakim wprowadza się stan wyjątkowy oraz, w zakresie dopuszczonym ustawą, rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela¹⁸¹.

Postanowienia ustawy pozwalają na wprowadzenie szczególnych rozwiązań w zakresie porządku prawnego i organizacyjnego państwa, mających na celu jak najszybsze i najskuteczniejsze przywrócenie normalnego jego funkcjonowania. W zakresie zadań w obszarze minimalizowania skutków zamachów terrorystycznych do najważniejszych z nich należą:

− zawieszenie prawa do zgromadzeń, przeprowadzania imprez masowych i organizowania akcji protestacyjnych studentów (art. 16 ustawy);

− wprowadzenie instytucji odosobnienia i rozmowy ostrzegawczej (art. 17 i 19 ustawy);

− obowiązek noszenia dokumentu tożsamości oraz zakazy ograniczenia w przebywaniu w określonych miejscach (art. 18 ustawy);

− utrwalanie przy pomocy środków technicznych wyglądu lub innych cech określonych miejsc, obiektów lub obszarów (art. 18 ustawy);

− zwiększenie uprawnień kontrolnych organów bezpieczeństwa (art. 20 ustawy);

− ograniczenia praw i wolności człowieka i obywatela (art. 21 ustawy);

− wprowadzenie szczególnych przepisów karnych dotyczących wprowadzanych zmian prawnych (art. 23 ustawy)¹⁸².

179 Zob. S. Kwiatkowski, Zarządzanie bezpieczeństwem w sytuacjach kryzysowych, Pułtusk 2011, s. 87 – 89.

180 Art. 2 ust. 1 Ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym, (Dz. U. 2002, nr 113, poz. 985).

181 Tamże, art. 3 ust. 2.

182 Tamże, wymienione artykuły ustawy.

W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może, na wniosek Rady Ministrów, wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa¹⁸³.

Wprowadzenie stanu wojennego wywołuje skutki określone w ustawie i w innych przepisach dotyczących stanu wojennego w stosunku do organów władzy publicznej, obywateli polskich zamieszkałych lub czasowo przebywających na obszarze, na którym został wprowadzony stan wojenny, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej mających siedzibę lub prowadzących działalność gospodarczą na obszarze objętym stanem wojennym¹⁸⁴.

W ramach stanu wojennego mogą zostać wprowadzone następujące rozwiązania w zakresie minimalizowania skutków zamachów terrorystycznych:

− nadanie kompetencji wybranym organom władzy wykonawczej w zakresie obrony państwa (art. 9 – 15 ustawy);

− wprowadzenie instytucji Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych (art. 16 i 17 ustawy);

− zawieszenie prawa do zgromadzeń, przeprowadzania imprez masowych i organizowania akcji protestacyjnych studentów (art. 19 i 22 ustawy);

− zwiększenie uprawnień kontrolnych organów bezpieczeństwa (art. 20 i 21 ustawy);

− obowiązek noszenia dokumentu tożsamości oraz zakazy ograniczenia w przebywaniu w określonych miejscach (art. 23 ustawy);

− ograniczenia praw i wolności człowieka i obywatela (art. 24 ustawy);

− nakładanie dodatkowych obowiązków, instytucja rekwirowania, ograniczenia w transporcie (art. 25 – 28 ustawy);

− obowiązek wykonywania pracy (art. 29 ustawy);

− kontrola przekazów medialnych (art. 30 ustawy);

183 Art. 2 Ustawy z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej, (Dz. U. 2002, nr 156, poz. 1301).

184 Tamże, art. 7.

− przepisy karne dotyczące naruszenia wprowadzonych rozwiązań prawnych (art. 31 – 34 ustawy)¹⁸⁵.

Ostatnim rozwiązaniem wykraczającym poza zwykłą działalność państwa jest stan klęski żywiołowej. Może on zostać wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia. Ze względu na to, że zgodnie z zapisami ustawy, katastrofą naturalną lub awarią techniczną może być również zdarzenie wywołane działaniem terrorystycznym, postanowienia tego aktu prawnego mogą mieć zastosowanie w przypadku minimalizacji skutków zamachów terrorystycznych¹⁸⁶.

Do najważniejszych rozwiązań zawartych w dokumencie, mogących służyć minimalizacji skutków ataków, należą przede wszystkim:

− sprecyzowanie odpowiedzialności i kompetencji do kierowania procesem zapobieżenia i usuwania skutków (art. 8 – 16 ustawy);

− wskazanie podmiotów uczestniczących w procesie (art. 17 ustawy);

− możliwość wzmocnienia sił cywilnych przez SZRP (art. 18 ustawy);

− możliwość ograniczeń praw i wolności człowieka i obywatela (Rozdział III ustawy);

− wprowadzenie obowiązku świadczeń osobistych i rzeczowych (art. 22 ustawy);

− wprowadzenie ograniczeń w transporcie drogowym, lotniczym i morskim (art. 24 ustawy);

− wprowadzenie ograniczeń w łączności celem usprawnienia systemu łączności na

− wprowadzenie ograniczeń w łączności celem usprawnienia systemu łączności na

W dokumencie MINIMALIZACJA SKUTKÓW ZAMACHÓW TERRORYSTYCZNYCH W BUDYNKACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ DOBRE PRAKTYKI I REKOMENDACJE (Stron 74-87)