zjawisko segregacji zawodowej ze względu na płeć. Jego istotą jest niedorepre-zentowanie lub nadreprezentacja pracujących kobiet lub mężczyzn w okreś-lonych strukturach, np. w sektorach ekonomicznych czy sekcjach gospodarki narodowej.
niowa” (dalej: sektor finansowy). W artykule przyjęto następującą hipotezę badawczą: w la-tach 2004–2016 polski sektor finansowy cha-rakteryzował się feminizacją zatrudnienia przy jednoczesnym występowaniu nierówności wy-nagrodzeń ze względu na płeć. Ponadto zakła-da się, iż zjawiska te miały charakter trwały i długookresowy. Zakres czasowy prowadzonych analiz empirycznych obejmuje lata 2004–2016.
Początek okresu badawczego został wybrany ze względu na natężenie przemian społeczno--gospodarczych związanych z akcesją Polski do Unii Europejskiej. Z kolei rok 2016 to grani-ca dostępności danych statystycznych. Zakres przestrzenny artykułu obejmuje polski rynek pracy. Ponadto zakres rzeczowy można zdefi-niować jako zjawisko segregacji zawodowej według płci na przykładzie sektora finansowe-go. Uwzględnienie perspektywy płci w zapla-nowanych analizach statystycznych pozwoli zatem na zidentyfikowanie zakresu występo-wania segregacji zawodowej oraz poziomu i relacji wynagrodzeń w omawianym sektorze.
Dążąc do osiągnięcia celu głównego artyku-łu oraz sprawdzenia poprawności postawionej
1 Artykuł powstał w ramach projektu badawczego finanso-wanego przez Narodowe Centrum Nauki nr 2015/19/N/
HS4/00325.
ANALIZY I BAD ANIA ANALIZY I BAD ANIA
hipotezy badawczej, dokonano syntetycznej analizy problematyki zatrudnienia oraz wyna-gradzania kobiet i mężczyzn w polskim sektorze finansowym. W pierwszej części artykułu prze-prowadzono analizę statystyczną zatrudnienia według płci w w tym sektorze. W dalszej kolej-ności zaprezentowano poziom i relacje wyna-grodzeń kobiet i mężczyzn w omawianej sekcji polskiej gospodarki. W ramach podsumowania zostały przedstawione najważniejsze uwarun-kowania zróżnicowanej pozycji zawodowej ko-biet i mężczyzn w sektorze finansowym.
Zatrudnienie kobiet i mężczyzn w polskim sektorze finansowym w latach 2004–2016
W latach 2004–2016 polski rynek pracy cha-rakteryzował się znaczną koncentracją pra-cujących kobiet w sektorze usług, natomiast mężczyzn w sektorze rolniczym i przemyśle (Domagała 2017). Bardziej szczegółowych spo-strzeżeń dostarcza analiza sekcji polskiej gos-podarki ze względu na płeć zatrudnionych.
W badanym okresie przeciętnie ponad jedna trzecia wszystkich pełnozatrudnionych kobiet w polskiej gospodarce skoncentrowana była w czterech sekcjach: „Opieka zdrowotna i po-moc społeczna” (kobiety jako odsetek wszyst-kich pracujących w danej sekcji, średnia dla lat
2004–2016: 83%); „Edukacja” (78%); „Dzia-łalność finansowa i ubezpieczeniowa” (70%);
„Zakwaterowanie i gastronomia” (67%). Z ko-lei o długookresowym charakterze feminiza-cji tych sekfeminiza-cji oraz o trwałości zaobserwowa-nych podziałów świadczą dane zaprezentowa-ne w tabeli 1.
Na podstawie analizy danych zawartych w ta-beli 1 można zauważyć, iż sektor finansowy cechował się bardzo wysokim stopniem femi-nizacji w 2004 r., a w roku 2016 – wysokim.
Może to świadczyć o trwałości występowania segregacji zawodowej na polskim rynku pracy, a w szczególności o feminizacji zatrudnienia w sektorze związanym z działalnością finanso-wą. W celu bardziej szczegółowej analizy oma-wianego zjawiska należy przyjrzeć się struktu-rze zatrudnionych kobiet i mężczyzn w pol-skim sektorze finansowym w latach 2004–2016 – zaprezentowanej na wykresie 1.
Na wykresie 1 można zaobserwować spadki za-trudnienia kobiet i mężczyzn na przełomie lat 2008 i 2009 oraz 2014 i 2015, które mogły być związane z obniżeniem zatrudnienia wywoła-nym wahaniami koniunktury gospodarczej.
W Polsce, w badanym okresie, zatrudnienie w sektorze finansowym stopniowo rosło w od-niesieniu do obu płci, jednakże w przypadku kobiet przyrost liczby pełnozatrudnionych był Tabela 1. Pozioma segregacja zawodowa – sekcje sfeminizowane
Nazwa sekcji Rok Wartość
wskaźnika natężenia Stopień feminizacji sekcji
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 2004 0,362 Bardzo wysoki
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 2004 0,285 Bardzo wysoki
Edukacja 2004 0,268 Bardzo wysoki
Zakwaterowanie i gastronomia 2004 0,215 Wysoki
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 2016 0,359 Bardzo wysoki
Edukacja 2016 0,315 Bardzo wysoki
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 2016 0,206 Wysoki
Zakwaterowanie i gastronomia 2016 0,191 Średni
Objaśnienia: celem tabeli segregacji zawodowej jest identyfikacja stopnia niedoreprezentowania (nadrepre-zentacji) kobiet lub mężczyzn w poszczególnych przekrojach gospodarki, np. w sekcjach gospodarki narodo-wej. Wskaźnik natężenia feminizacji sekcji wyraża różnicę pomiędzy – relacją liczby zatrudnionych kobiet w danej sekcji do ogółu osób pracujących w danej sekcji a – relacją liczby zatrudnionych kobiet do ogółu osób pracujących w danej gospodarce. Za sekcje sfeminizowane przyjmuje się te, w których różnica przyjmu-je wartości dodatnie, większe niż 0,15 (Blackburn 2009, s. 4).
Źródło: obliczenia własne na podstawie raportów Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie, GUS 2005a, s. 123; 2006a, s. 127; 2007a, s. 125; 2008, s. 127; 2009a, s. 129; 2010, s. 141; 2011, s. 143; 2012a, s. 89; 2013, s. 91; 2014a, s. 91; 2015b, s. 95, 2016a, s. 93; 2017, s. 91.
Rynek Pracy nr 4/2018 (167)
24
ANALIZY I BAD ANIA
25
ANALIZY I BAD ANIA
Wiktoria Domagała Zatrudnienie i wynagrodzenia według płci...
Wykres 1. Struktura pełnozatrudnionych według płci w sekcji „Działalność finansowa i ubezpieczeniowa” w Polsce w latach 2004–2016 (w tys., stan na 31.XII.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS 2005a, s. 123; 2006a, s. 127; 2007a, s. 125; 2008, s. 127; 2009a, s. 129; 2010, s. 141; 2011, s. 143; 2012a, s. 89; 2013, s. 91; 2014a, s. 91; 2015b, s. 95; 2016a, s. 93; 2017, s. 91.
143,16
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
58,68 147,77 62,07 154,35 64,69 164,03 68,19 73,02175,96 70,56170,25 170,42 71,46 172,57 73,88 183,80 80,87 185,38 79,04 188,96 82,62 79,41182,18 83,29182,93
Kobiety ���������
Wykres 2. Udział kobiet w ogóle osób pełnozatrudnionych w sekcji „Działalność finansowa i ubezpieczeniowa” w Polsce w latach 2004–2016 (w %, stan na 31.XII.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS 2005a, s. 123; 2006a, s. 127; 2007a, s. 125; 2008, s. 127; 2009a, s. 129; 2010, s. 141; 2011, s. 143; 2012a, s. 89; 2013, s. 91; 2014a, s. 91; 2015b, s. 95; 2016a, s. 93; 2017, s. 91.
71,50%
71,00%
70,50%
70,00%
69,50%
69,00%
68,50%
68,00%
67,50%
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
2 Wskaźnik ten jest wykorzystywany do oceny relacji licz-by bądź udziału kobiet do liczlicz-by lub udziału mężczyzn w określonych kategoriach opisujących strukturę rynku pracy. Wartość wskaźnika równa 1 oznacza równość płci, poniżej 1 – maskulinizację, natomiast powyżej 1 – femi-nizację.
większy (w ujęciu bezwzględnym). Przedsta-wione na wykresie 1 dane mogą świadczyć o postępującej feminizacji sektora finansowe-go. Jednakże aby sprawdzić poprawność po-stawionej hipotezy, należy przyjrzeć się udzia-łowi kobiet wśród ogółu pracujących w danej sekcji. Dane do analizy zostały zaprezentowa-ne na wykresie 2.
Analizując dane zaprezentowane na wykresie 2, należy zauważyć, iż udział pracujących kobiet w sektorze finansowym zmalał w badanym
okresie jedynie o 2,22 p.p. O trwałości struk-tury zatrudnienia według płci może również świadczyć wskaźnik relacji2 pracujących kobiet do pracujących mężczyzn obliczony dla począt-kowego i ostatniego roku przyjętego okresu ba-dawczego. W roku 2004 zaobserwowano, iż
ANALIZY I BAD ANIA ANALIZY I BAD ANIA
2,43 razy więcej kobiet niż mężczyzn praco-wało w omawianym sektorze. Natomiast w ro-ku 2016 wartość wskaźnika ukształtowała się na poziomie 2,193 – co oznacza, iż wciąż po-nad dwukrotnie więcej kobiet niż mężczyzn było zatrudnionych w sektorze finansowym.
W oparciu o przeprowadzoną analizę moż-na stwierdzić, iż polski sektor fimoż-nansowy był w badanym okresie trwale sfeminizowany, a ska-la zjawiska miała charakter względnie stały.
Wynagrodzenia według płci w polskim sektorze finansowym w latach 2004–2016
Wynagrodzenia w sfeminizowanych sekcjach polskiej gospodarki były niższe w przypad-ku kobiet niż mężczyzn. Ponadto w sektorze finansowym relacja płac kobiet w stosunku do płac mężczyzn była najmniej korzystna w porównaniu do pozostałych trzech omawia-nych sekcji. Należy jednak zwrócić uwagę, iż w przypadku działalności finansowej wyna-grodzenia mężczyzn charakteryzowały się naj-wyższym przeciętnym poziomem w porówna-niu do wszystkich pozostałych sekcji polskiej gospodarki, zarówno w roku 2004, jak i 20164. Mając na uwadze tę zależność, należy do-konać analizy poziomu wynagrodzeń kobiet i mężczyzn w sektorze finansowym w latach 2004–2016. Dane zostały przedstawione na wykresie 3.
Dynamika zmian poziomu wynagrodzeń ko-biet i mężczyzn miała charakter wzrostowy w sektorze finansowym, analogicznie jak dla całej gospodarki w badanym okresie. Jednak-że pomiędzy rokiem 2004 a 2016 w przypad-ku kobiet wynagrodzenia wzrosły (w ujęciu bezwzględnym) o 2475,28 zł, natomiast wy-nagrodzenia mężczyzn wzrosły o 3357,24 zł.
W badanym okresie przeciętny poziom wy-nagrodzeń kobiet wyniósł 4792,86 zł i od-chylał się ujemnie od przeciętnego poziomu wynagrodzeń dla całej sekcji o 10 p.p. Nato-miast w przypadku mężczyzn zaobserwowa-no odchylenia dodatnie o 11 p.p. w stosunku do przeciętnego poziomu wynagrodzeń całej sekcji i w omawianych latach wynagrodze-nie przeciętne ukształtowało się na poziomie 7556,58 zł5.
Struktura wynagrodzeń kobiet i mężczyzn w sek-torze finansowym potwierdza istnienie zjawi-ska luki płacowej. Co więcej, w sektorze silnie sfeminizowanym (jeden z czterech o
najwięk-3 Obliczenia własne na podstawie: GUS 2005a, s. 123;
2006a, s. 127; 2007a, s. 125; 2008, s. 127; 2009a, s. 129;
2010, s. 141; 2011, s. 143; 2012a, s. 89; 2013, s. 91;
2014a, s. 91; 2015b, s. 95; 2016a, s. 93; 2017, s. 91.
4 Źródło: obliczenia własne na podstawie: GUS 2005b, s. 46; 2007b, s. 65; 2009b, s. 65; 2012b, s. 65; 2014b, s. 65; 2016b, s. 65; 2018, s. 55.
5 Obliczenia własne na podstawie: GUS 2005b, s. 46;
2007b, s. 65; 2009b, s. 65; 2012b, s. 65; 2014b, s. 65;
2016b, s. 65; 2018, s. 55.
Wykres 3. Przeciętne wynagrodzenia miesięczne brutto pełnozatrudnionych kobiet i mężczyzn w sektorze finansowym w Polsce w wybranych latach (w zł, stan na październik)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS 2005b, s. 46; 2007b, s. 65; 2009b, s. 65; 2012b, s. 65; 2014b, s. 65; 2016b, s. 65; 2018, s. 55.
9500 9000 8500 8000 7500 7000 6500 6000 5500 5000 4500 4000
2004
2006
2008
2010
2014 2016
2012
3000 3500 4000 4500 5000 5500 6000
����������������������
Wynagrodzenia kobiet
Rynek Pracy nr 4/2018 (167)
26
ANALIZY I BAD ANIA
27
ANALIZY I BAD ANIA
Wiktoria Domagała Zatrudnienie i wynagrodzenia według płci...
szym natężeniu feminizacji w całej gospodar-ce – zob. tabela 1) zaobserwowano w bada-nym okresie sytuację, gdzie wynagrodzenia kobiet stanowiły przeciętnie 63% poziomu wynagrodzeń mężczyzn (por. tabela 2). Należy się zatem zastanowić nad charakterem prac wykonywanych przez kobiety i mężczyzn oraz nad relacją ich wynagrodzeń.
Wśród stanowisk dyrektorskich, kierowniczych (grupa zawodowa: przedstawiciele władz pu-blicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy) wyna-grodzenia kobiet stanowiły w 2004 r. 63% po-ziomu wynagrodzeń mężczyzn, a w roku 2016 – 71% (zob. tabela 2). Z kolei, w przypadku sta-nowisk specjalistycznych (grupa zawodowa:
specjaliści) omawiana relacja utrzymała się na poziomie 79%. Pogłębienie się dysproporcji pomiędzy wynagrodzeniem kobiet i mężczyzn zaobserwowano w grupie technicy i inny per-sonel średni – o 4,26 p.p. oraz wśród pracowni-ków biurowych o 5,84 p.p. Średnie wynagro-dzenie kobiet pracujących jako pracownicy usług osobistych i sprzedawcy charakteryzo-wało się najbardziej dynamicznym wzrostem w badanym okresie. Była to jedyna uwzględ-niona grupa zawodowa, gdzie zaobserwowano lukę płacową na niekorzyść mężczyzn. Co wię-cej, w omawianej grupie zaobserwowano rów-nież największy przyrost zatrudnienia liczby kobiet i spadek zatrudnienia liczby mężczyzn w latach 2004–2016. Podsumowując,
struktu-ra zatrudnienia kobiet i mężczyzn według wyko-nywanych zawodów i zajmowanych stanowisk może być jednym z istotnych uwarunkowań zi-dentyfikowanych nierówności wynagrodzeń.
Uwarunkowania nierówności płci w sektorze finansowym
Determinanty zróżnicowanej sytuacji kobiet i mężczyzn w sektorze finansowym mogą mieć charakter uniwersalny, czyli występują bez względu na sekcję, branżę czy wykonywany zawód. Istnieją również uwarunkowania cha-rakterystyczne wyłącznie dla omawianego sek-tora, tzn. uwzględniające jego specyfikę. Do pierwszej grupy czynników niewątpliwie moż-na zakwalifikować bariery aktywności zawo-dowej kobiet (Kalinowska-Sufinowicz 2013, s. 19–24). Przybierają one różne wymiary oraz formy. Do grupy utrudnień zawodowych nale-ży zaliczyć formy dyskryminacji ekonomicz-nej, np. dyskryminację macierzyńską. Na płasz-czyźnie ekonomiczno-instytucjonalnej zauwa-ża się ograniczenia w kontekście form opieki nad dziećmi i osobami zależnymi, co często wywołuje decyzję o dezaktywizacji zawo-dowej kobiet. Istotne są również determinan-ty o podłożu społecznym i kulturowym, które przyczyniają się do utrwalania stereotypów w świadomości, postawach oraz zachowaniach kobiet i mężczyzn.
Tabela 2. Relacja wynagrodzeń kobiet do wynagrodzeń mężczyzn w wybranych grupach zawodowych w sektorze finansowym w Polsce w latach 2004–2016
Rok 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016
Ogółem 64,1% 60,8% 63,7% 61,0% 62,7% 63,4% 67,9%
Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy
i kierownicy 62,63% 64,5% 65,8% 63,3% 62,9% 61,9% 71,0%
Specjaliści 79,06% 75,3% 75,1% 72,5% 74,3% 73,4% 79,0%
Technicy i inny personel średni 74,36% 73,8% 65,1% 67,4% 78,4% 78,6% 70,1%
Pracownicy biurowi 95,54% 86,9% 97,2% 91,9% 73,8% 93,9% 89,7%
Pracownicy usług osobistych
i sprzedawcy 55,53% 97,5% 50,5% 79,1% 80,6% 110,1% 101,5%
Pracownicy przy pracach
prostych 76,87% 77,8% 87,4% 73,2% 80,7% 85,5% 85,2%
Objaśnienia: dane przyjęte do analizy dotyczą przeciętnych, miesięcznych wynagrodzeń brutto pełnozatrud-nionych kobiet i mężczyzn (w zł, stan na październik).
Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS 2005b, s. 194–203; 2007b, s. 214–223; 2009b, s. 234–243;
2012b, s. 208–219; 2014b, s. 208–219; 2016b, s. 208–219; 2018, s. 204–214.
ANALIZY I BAD ANIA ANALIZY I BAD ANIA
Stereotypy dotyczące ról społecznych oraz za-wodowych kobiet i mężczyzn legitymizują ist-niejące nierówności płci w oparciu o kulturowo zakorzenione przekonania o różnicach między-płciowych (Reszke 1991, s. 220–221). Zjawisko stereotypizacji silnie wpływa na postrzeganie pracy kobiet i mężczyzn poprzez m.in.: różnico-wanie budżetu czasu poświęcanego na odpłat-ną pracę zawodową i nieodpłatodpłat-ną pracę do-mową; odwoływanie się do cech kobiet, m.in.
większa emocjonalność, wrażliwość oraz męż-czyzn, m.in.: odwaga, skłonność do ryzyka – jako przesłanek sankcjonujących korzyści płynące z występujących nierówności płci (Lisowska 2008, s. 75–82; 2009, s. 71–89).
Badania J. Karasek i A. Sznyk (2015, s. 27–28) wskazują na niedoreprezentowanie kobiet na stanowiskach kierowniczych i dyrektorskich, w efekcie ich braku pewności siebie (Self-con-fidence Gender Gap), co może wynikać z funk-cjonujących stereotypów płci. Luka międzypł-ciowa pojawia się w przypadku takich obsza-rów, jak: dostępność i dyspozycyjność dla fir-my, wyznaczanie kierunków strategicznych zmian oraz podejmowanie odważnych decyzji (Cielecka i in. 2011, s. 6–8). Dodatkowo styl przywództwa kobiet jest bardziej nastawiony na współpracę oraz dbałość o szczegóły. Co istotne, pomimo posiadanego wykształcenia, umiejętności oraz wiedzy merytorycznej ko-biety ulegają opinii społecznej co do możli-wości rozwoju swoich karier zawodowych oraz otrzymywanych wynagrodzeń. Mniejsze zain-teresowanie kobiet stanowiskami kierowni-czymi bywa również tłumaczone obawą przed porażką, którą przedkładają nad ewentualne korzyści z awansu zawodowego. Zjawisko to powoduje obniżenie się aspiracji zawodowych kobiet oraz wywołuje postawę fasadowej skromności6 (Lisowska 2009, s. 87–91).
Aspektem istotnym z punktu widzenia segre-gacji zawodowej jest zjawisko segresegre-gacji edu-kacyjnej (College Gender Gap Reversal) (Reijn-ders 2014, s. 1–4), które polega na międzypł-ciowym zróżnicowaniu w poziomie oraz profilu wykształcenia, co w konsekwencji ma istotne znaczenie dla kształtowania się sytuacji kobiet i mężczyzn na rynku pracy. W związku z wielo-wiekowym brakiem dostępu kobiet do eduka-cji, premia za wyższe wykształcenie jest wyższa
dla kobiet niż mężczyzn, pomimo iż zwrot z in-westycji w kapitał ludzki jest niższy. Dodatko-wo wykształcenie wpływa również na osiągany status społeczny i niweluje oddziaływanie ste-reotypów płciowych.
Segregacja edukacyjna jest determinantą se-gregacji zawodowej, a więc warunkuje istnienie sekcji oraz branż sfeminizowanych i zmasku-linizowanych (Domagała 2015b, s. 137–138).
W tym kontekście istotny jest kierunek kształ-cenia na poziomie szkół wyższych. W badanym okresie w Polsce do najbardziej sfeminizowa-nych kierunków studiów wyższych należały:
kształcenie (79% wszystkich absolwentów sta-nowiły kobiety), opieka medyczna (72%), nauki społeczne, gospodarka i prawo (68%), co znaj-duje swoje odzwierciedlenie w realiach rynku pracy w postaci najbardziej sfeminizowanych sekcji polskiej gospodarki (por. tabela 1). Moż-na również zauważyć, iż segregacja edukacyjMoż-na jest w Polsce determinantą struktury zatrudnie-nia według płci w sektorze finansowym.
Na omawianą strukturę wpływa również zróż-nicowanie ścieżek karier zawodowych kobiet i mężczyzn. W sektorze finansowym kobiety częściej niż mężczyźni zajmują stanowiska po-mocnicze, niższego szczebla, gorzej płatne, mężczyźni z kolei przeważają na szczeblach kierowniczych, dyrektorskich (Karasek i Sznyk 2015, s. 19). Sytuacja ta jest określana efek-tem „szklanych ścian” (glass walls) prowadzą-cym do wykluczania kobiet z możliwości peł-nienia ról, które dają uprzywilejowanie (Miller, Kerr i Reid, 1999, s. 218).
W praktyce polskiego sektora finansowego można zauważyć przewagę kobiet w działach księgowości i znaczne niedoreprezentowanie w gremiach decyzyjnych firm i instytucji finan-sowych (Wyman 2014, s. 3–5). Omawiana sy-tuacja jest wynikiem istnienia zjawiska „szkla-nego sufitu” (glass ceiling), który oznacza ist-nienie niewidzialnej bariery w awansie zawo-dowym kobiet (jego nieosiągalność) na kolejny szczebel w hierarchii organizacji, pomimo po-równywalnych do mężczyzn cech
kwalifikacyj-6 W literaturze przedmiotu fasadowa skromność jest utoż-samiana ze zjawiskiem samodyskryminacji kobiet (Kali-nowska-Nawrotek 2005; Zwiech 2012; Domagała 2015a).
Rynek Pracy nr 4/2018 (167)
28
ANALIZY I BAD ANIA
29
ANALIZY I BAD ANIA
Wiktoria Domagała Zatrudnienie i wynagrodzenia według płci...
no-zawodowych (Budrowska, 2004, s. 5–6).
Jedną z przyczyn występowania nierówności płci, również tych o charakterze płacowym, jest brak odpowiednich instrumentów, np. kwot w zarządach spółek mogących mieć istotny wpływ na strukturę zatrudnienia oraz relację płac kobiet i mężczyzn.
Zakończenie
W toku realizacji głównego celu niniejszego artykułu dokonano prezentacji i oceny struk-tury zatrudnienia oraz poziomu i relacji wyna-grodzeń kobiet i mężczyzn w polskim sektorze finansowym. W oparciu o analizę danych em-pirycznych ustalono, iż w latach 2004–2016 polski sektor finansowy charakteryzował się feminizacją zatrudnienia przy jednoczesnym występowaniu nierówności wynagrodzeń na niekorzyść pracujących kobiet. Ponadto do-wiedziono, iż zjawiska te miały charakter trwa-ły i długookresowy.
Krytyczna analiza literatury przedmiotu po-zwoliła na wyodrębnienie głównych czynników wpływających na nierówności płci w strukturze zatrudnienia, a także w poziomie i relacji wyna-grodzeń. Zauważono, iż determinanty o charak-terze uniwersalnym dla całej gospodarki inten-syfikują działanie mechanizmów specyficznych dla sektora finansowego. Co więcej, dokona-no również podziału czynników sprzyjających powstawaniu i utrzymywaniu się nierówności płci w sferze zatrudnienia i wynagrodzeń na te związane z podażą pracy oraz z popytem na pracę. Zauważono, że wszystkie podmioty funkcjonujące na rynku pracy mają wpływ na występowanie omawianych zjawisk segregacji zawodowej i nierówności płac. Co więcej, źró-deł utrzymujących się nierówności płci należy doszukiwać się nie tylko w otoczeniu instytu-cjonalnym przedsiębiorstw działających w sek-torze finansowym, ale również w ich kulturze organizacyjnej.
Reasumując, sytuacja kobiet i mężczyzn w pol-skim sektorze finansowym była zróżnicowana pod względem zatrudnienia na poszczegól-nych stanowiskach, a także z racji na otrzymy-wane wynagrodzenia. W rezultacie przepro-wadzonych analiz teoretyczno-empirycznych wykazano, iż pozycja zawodowa kobiet, a tak-że ich możliwości dochodowe są
zdecydowa-nie mzdecydowa-niej korzystne niż sytuacja mężczyzn.
W związku z powyższym, wydaje się być istot-nym przyjęcie odpowiednich instrumentów eliminowania nierówności szans i sytuacji kobiet oraz mężczyzn, a także rozwiązań na poziomie instytucjonalnym oraz organizacji dą-żących do zapewnienia równości płci jako re-komendacji do dalszych badań.
Bibliografia
Becker, G. S., 1957, The economics of discrimination (2nd ed.), Chicago: University of Chicago Press.
Bergmann, B. R., 1974, Occupational segregation, wages and profits when employers discriminate by race or sex, Eastern Economic Journal, Vol. 1 (2), 103–110.
Blackburn, R. M, 2009, Measuring Occupational Segregation and its Dimension of Inequality and Difference, Cambrid-ge Studies in Social Research, No. 12, SSRG Publications, Cambridge University, s. 1–18.
Budrowska, B., 2004, Szklany sufit – czyli co blokuje kariery kobiet, Kultura i Historia, nr 6.
Cielecka, M., Frańczak, H., Pniewski, K., Reif, M., Towpik, M., 2011, SheFo – Finanse na obcasach, Kariera kobiet w za-rządzaniu finansami, Raport z badania poświęconego roli kobiet i mężczyzn w biznesie oraz zespołach zarządzają-cych finansami, Deloitte Polska.
Domagała, W., 2015a, Self-discrimination among Women in Poland, w: New Trends in Economics, Management and Finance, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
Domagała, W., 2015b, Zjawisko segregacji edukacyjnej. Sytu-acja kobiet i mężczyzn w sferze edukacji i rynku pracy.
w: Chirkowska-Smolak, T., Grobelny, J. (red.), Człowiek na rynku pracy. Wyzwania i zagrożenia, LIBRON, Kraków.
Domagała, W., 2017, Zróżnicowanie skali poziomej segrega-cji zawodowej według płci w krajach OECD, Studia Oecono-mica Posnaniensia, Vol. 5 (5).
Edgeworth F. Y., 1922, Equal pay to men and women for equal work. Economic Journal, No. 32 (128).
GUS, 2005a, Pracujący w gospodarce narodowej w 2004 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2005b, Struktura wynagrodzeń według zawodów w paź-dzierniku 2004 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2006a, Pracujący w gospodarce narodowej w 2005 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2006b, Rocznik statystyczny pracy, Zakład Wydaw-nictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2007a, Pracujący w gospodarce narodowej w 2006 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2007b, Struktura wynagrodzeń według zawodów w paź-dzierniku 2006 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2008, Pracujący w gospodarce narodowej w 2007 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2009a, Pracujący w gospodarce narodowej w 2008 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2009b, Struktura wynagrodzeń według zawodów w paź-dzierniku 2008 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2010, Pracujący w gospodarce narodowej w 2009 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
ANALIZY I BAD ANIA ANALIZY I BAD ANIA
GUS, 2011, Pracujący w gospodarce narodowej w 2010 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2012a, Pracujący w gospodarce narodowej w 2011 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2012b, Struktura wynagrodzeń według zawodów w paź-dzierniku 2010 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2013, Pracujący w gospodarce narodowej w 2012 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2014a, Pracujący w gospodarce narodowej w 2013 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2014b, Struktura wynagrodzeń według zawodów w paź-dzierniku 2012 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2015a, Aktywność ekonomiczna ludności Polski IV kwar-tał 2014, Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2015b, Pracujący w gospodarce narodowej w 2014 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2016a, Pracujący w gospodarce narodowej w 2016 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2016b, Struktura wynagrodzeń według zawodów w paź-dzierniku 2014 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2017, Pracujący w gospodarce narodowej w 2016 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
GUS, 2018, Struktura wynagrodzeń według zawodów w paź-dzierniku 2016 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
Kalinowska-Nawrotek, B., 2005, Dyskryminacja kobiet na pol-skim rynku pracy, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
Kalinowska-Sufinowicz, B., 2013, Polityka społeczno-gospo-darcza państwa wobec pracy kobiet, Wydawnictwo Uni-wersytetu Ekonomicznego, Poznań.
Karasek, J., Sznyk, A., 2015, Kobiety w finansach. Obecność kobiet w polskim sektorze finansowym, Fundacja Instytut Innowacyjna Gospodarka, Warszawa.
Lisowska, E., 2008, Równouprawnienie kobiet i mężczyzn w społeczeństwie, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa.
Lisowska, E., 2009, Kobiecy styl zarządzania, Wydawnictwo Helion, Gliwice.
Miller, W., Kerr, B. i Reid, M., 1999, A national study of gender-based occupational segregation in municipal bureaucra-cies: Persistence of glass walls?, Public Administration Re-view.
Reijnders, L., 2014, The College Gender Gap Reversal: Insi-ghts from a Life-Cycle Perspective, SOM Research Reports, Vol. 14006-EEF, University of Groningen.
Reszke, I., 1991, Nierówności płci w teoriach. Teoretyczne wyjaśnienia nierówności płci w sferze pracy zawodowej, Polska Akademia Nauk, Instytut Filozofii i Socjologii, War-szawa.
Wyman, O., 2014, Women in Financial Services, Marsh&Mc-Lennan Companies, Londyn, <http://www.oliverwyman.
com/content/dam/oliver-wyman/global/en/2014/dec/
OW-Women-in-Financial-Services-04_12_14_FINAL-v3.pdf>.
Zwiech, P., 2012, Kto i z jakich przyczyn dyskryminuje kobiety w sferze pracy zawodowej? Podmioty dyskryminujące oraz dyskryminowane, Optimum. Studia Ekonomiczne, 2012, nr 2 (56).
Summary
The article discussed the issue of women’s employment on the Polish labour market, especially
The article discussed the issue of women’s employment on the Polish labour market, especially