Widok Cizia, dupek i poczwara, czyli jak współczesna młodzież nazywa ludzi (na podstawie wybranych słowników)

Siedlce

C

Ci

iz

zi

ia

a

,

,

du

d

up

pe

ek

k

i

i

p

p

oc

o

cz

zw

wa

ar

ra

a

,

,

c

c

z

z

y

y

l

l

i

i

j

j

a

a

k

k

w

w

s

s

p

p

ó

ó

â

â

c

c

z

z

e

e

s

s

n

n

a

a

m

m

â

â

o

o

d

d

z

z

i

i

e

e

ů

ů

n

n

a

a

z

z

y

y

w

w

a

a

l

l

u

u

d

d

z

z

i

i

(

(

n

n

a

a

p

p

o

o

d

d

s

s

t

t

a

a

w

w

i

i

e

e

w

w

y

y

b

b

r

r

a

a

n

n

y

y

c

c

h

h

s

s

â

â

o

o

w

w

n

n

i

i

k

k

ó

ó

w

w

)

)

5yůQRURGQHVâRZDRSLVXMĊFHLRFHQLDMĊFHOXG]LSRMDZLDMĊVLęZMę]\NX EDUG]RF]ęVWR6ĊRQH]DUyZQRSR]\W\ZQHMDNLQHJDW\ZQHRGQRV]ĊVLęGR IL]\F]QRœFLF]âRZLHNDMHJRFHFKRVRERZ\FKVSRVREX]DFKRZDQLD&KDUDk-WHU\VW\F]QHGODPâRG\FKRVyEVNUDMQHUHDNFMHPRJĊSU]HMDZLDýVLęZ]XSHâ QHMQHJDFMLDOHWHůZVSRQWDQLF]Q\PZ\UDůDQLXDSUREDWy, a skutki tego zja-ZLVND GDMĊ VLę ]DREVHUZRZDý JâyZQLH Z ZDUVWZLH VâRZQLNRZHM 1LHNWyUH QD]Z\ PRJĊ SRZRGRZDý ZUDůHQLH GZXZ\PLDURZHJR œZLDWD GREUHJR i ]âHJR >WIERZBICKA 2009: 1-2@ 0âRG]LHů RG]QDF]D VLę RJURPQĊ

SRPy-VâRZRœFLĊLNUHDW\ZQRœFLĊZWZRU]HQLXQRZ\FKQD]ZSU]\F]\P]QDF]QĊ JUXSęVWDQRZLĊOHNVHP\RGQRV]ĊFHVLęGRRJyOQHMSRVWXU\F]âRZLHND68

. 3RGVWDZĊPDWHULDâRZĊQLQLHMV]HJRDUW\NXâXVĊSU]HGHZV]\VWNLPGZD VâRZQLNL +LS KRS 6âRZQLN 3LRWUD )OLFLľVNLHJR L 6WDQLVâDZD :yMWRZLF]D

>@]DZLHUDMĊF\RNUHœOHQLDW\Sowe dla socjolektu hiphopowego. Autorzy NLHUXMĊJRSU]HGHZV]\VWNLPGRPLâRœQLNyZNXOWXU\KLSKRSRZHMDOHWDNůH GRNDůGHJRNWRLQWHUHVXMHVLę]DJDGQLHQLDPLZVSyâF]HVQHMNXOWXU\SRSXODr-nej. Z kolei 6âRZQLNJZDU\PâRG]LHůRZHM Magdaleny Dziurdy i Piotra Choroby >@VNXSLDVâRZQLFWZR]DF]HUSQLęWH]Mę]\NDOXG]LPâRG\FKQSJLPQa- ]MDOLVWyZXF]QLyZV]NyâœUHGQLFK]DZRGRZ\FKRUD]VWXGHQWyZ2EDVâRw-QLNLVWDQRZLĊFLHNDZH]ELRU\OHNV\NLLIUD]HROoJLLPâRG]LHůRZHM

&RG]LHQQ\Mę]\NPâRG]LHů\VâXů\ przede wszystkim porozumiewaniu VLęPâRG\FKOXG]LZV\WXDFMDFKNRPXQLNDF\MQ\FKSR]DRILFMDOQ\FK,FKWRů VDPRœý Mę]\NRZD Z GXů\P VWRSQLX SRGOHJD PRG]LH RUD] UyůQRUDNLP ZSâ\ZRPLMHVWEXGRZDQD]DSRPRFĊMę]\NRZ\FKœURGNyZQLHIRUPDOQ\FK =DVyEVâRZQLNRZ\SU]\SLV\ZDQ\PâRG\PRERNVâyZZDUWRœFLXMĊF\FKGo-GDWQLR]DZLHUDZLHOHRNUHœOHľZDORU\]XMĊF\FKXMHPQLH>Œ:,Ę&,&.$, MOCH

2002: 99-105@ 6âRZD WH Z\UDůDMĊ VWRVXQHN PyZLĊF\FK GR U]HF]\ZLVWRœFL i GR œZLDWD NWyU\ LFK RWDF]D GODWHJR MHGQĊ ] FHFK Z\UyůQLDMĊF\FK Mę]yk

PâRG]LHů\MHVWHNVSUHVMD-ę]\NSRWRF]Q\DZV]F]HJyOQRœFLVODQJPâRG]Le-68 3RUSRG]LDâ]DSURSRQRZDQ\SU]H]$JQLHV]Nę:LHU]ELFNĊZSUacy %DPEHUFLHQLDVâ\VRO–

HNVSUe- V\ZQHLPHWDIRU\F]QHRNUHœOHQLDFKDUDNWHU\]XMĊFHF]âRZLHND]HZ]JOęGXQDMHJRFHFK\IL]\F]QHZVRFMROHNFLHPâRG]LHůo-Z\P[Wierzbicka 2009].

ůRZ\ERJDW\MHVWZRNUHœOHQLDRGQRV]ĊFHVLęGRVWURQ\IL]\F]QHMF]âRZLHND :LęNV]Rœý]QLFKMHVWQHJDW\ZQDLGRW\F]\PâRG\FKRVyE]DUyZQRNRELHW MDN L PęůF]\]Q 6]F]HJyOQHPX ZDUWRœFLRZDQLX SRGOHJDMĊ PLęG]\ LQQ\PL HOHPHQW\ Z\JOĊGX ]HZQęWU]QHJR 0D WR RJURPQH ]QDF]HQLH Z WZRU]HQLX VWHUHRW\SRZHJRREUD]XPęůF]\]Q\LNRELHW\7DNLHVâRZQLFWZRFKDUDNWHUy-]XMH VLę GXůĊ LQWHQV\ZQRœFLĊ ]DEDUZLHQLD HNVSUHV\ZQHJR 'R QD]Z FHFK ]HZQęWU]Q\FKOXG]LRGGDMĊF\FKLWZRU]ĊF\FKLFKZL]HUXQHNQDOHůĊUyZQLHů WHGRW\F]ĊFHZDJLRUD]Z]URVWX>G$:52Ľ6.$2002:41-42@-DNRSU]\NâDG\ QDOHůĊFHGRRPDZLDQHMJUXS\PRJĊSRVâXů\ýQDVWęSXMĊFHOHNVHP\JDODUHWD

(DCH, 82)69, JyUDPLęFKD(DCH, 89), JUXEDV(DCH, 90), VSDœODN(DCH, 225). =HZ]JOęGXQDQLHW\SRZ\Z]URVWSRZVWDâ\QD]Z\JLG\MD– ¶Z\VRNLF]âRZLHN·

(DCH, 84), karakan (DCH, 107), QL]LRâHN(DCH, 162) – ‘osoba niska’. Wy-UD]\ WH RNUHœODMĊ F]âRZLHND ]E\W Z\VRNLHJR OXE EDUG]R QLVNLHJR DOH QLH ZVND]XMĊSU]\W\PW\ONRNRELHW\DOERZ\âĊF]QLHPęůF]\]Q\6ĊWRZLęFVâo-ZDNWyU\PLQD]ZDýPRůQDNDůGHJRF]âRZLHNDRQLHSU]HFLęWQ\PZ]URœFLH 6RFMROHNWPâRG]LHůRZ\VWDQRZLQLH]Z\NOHEDUZQĊRGPLDQęSROV]F]y-]Q\ QLHXVWDQQLH SRGOHJDMĊFĊ ]PLDQRP 6âRZQLFWZR WZRU]RQH ] GQLD QD d]LHľMHVWW\SRZHQLHW\ONRGODPRZ\OXG]LPâRG\FKDOHWDNůHSU]HQLNDGR LQQ\FK œURGRZLVNRZ\FK RGPLDQ Mę]\ND SROVNLHJR /HNV\ND WHJR W\SX MHVW UR]SRZV]HFKQLDQDPLęG]\LQQ\PLSRSU]H]SURJUDP\UDGLRZHWHOHZL]\MQH SUDVęPâRG]LHůRZĊLWS>WIERZBICKA 2006:337].

=JURPDG]RQ\SU]H]H PQLH PDWHULDâ EDGDZF]\ SR]ZDOD Z\RGUęEQLý UyZQLHůJUXSęZ\UD]yZRGQRV]ĊF\FKVLęœFLœOHGRVNyU\7HQGHQFMDGRNOa- V\ILNRZDQLDOXG]LRLQQ\PNRORU]HVNyU\GRJUXS\W\FKJRUV]\FKQLH]DVâu-JXMĊF\FKQDV]DFXQHN]HZ]JOęGXQDVZRMĊRGPLHQQRœýZLĊůHVLę]SRMę FLHPUDVL]PXV]HU]ĊFHJRVLęQDZLHONĊVNDOę1DMEDUG]LHMZ\HNVSRQRZDQLVĊ OXG]LHZ\JOĊGDMĊF\LQDF]HMQLůZLęNV]RœýVSRâHF]QRœFLSROVNLHMQDSU]\NâDG Romowie czy osoby o MHV]F]HFLHPQLHMV]HMNDUQDFML2NUHœOHQLH

F]DUQ\wyda-MHVLę]E\WSURVW\PSU]\SLVDQLHPFHFK\LGODWHJRPRůHE\ýLGHQW\ILNRZDQH QHJDW\ZQLH : SROVNLP VâRZQLFWZLH LVWQLHMH EDUG]R GXůR WDNLFK RNUHœOHľ Jest to np. EDPER – ‘pogardliwie o czarnoskórym’ (DCH, 29). To oczywiste QDZLĊ]DQLHGRVâ\QQHJRZLHUV]D-XOLDQD7XZLPDo tytule %DPER3RF]ĊWHN

Z\PLHQLRQHJRXWZRUXEU]PLQDVWęSXMĊFR

0XU]\QHN%DPERZ$IU\FHPLHV]NDF]DUQĊPDVNyUęWHQQDV]NROHůND

69 2]QDF]HQLDZQDZLDVDFKWRSLHUZV]HOLWHU\QD]ZLVNDXWRUyZVâRZQLNyZZNWyU\FKZ\VWęSXMH SU]\NâDGRZRGDQ\HOHPHQWOHNV\NDOQ\EęGĊF\ZJZDU]HPâRG]LHůRZHMQD]ZĊRVRE\

1LHVWHW\PLPRKXPRUXLOHNNRœFLZLHUV]D7XZLPDRNUHœOHQLHEDPER

w VODQJXPâoG]LHůRZ\PLQLHW\ONRPDZ\GŭZLęNSRJDUGOLZy. Odmienny NRORUVNyU\EDUG]RF]ęVWRZLĊůHVLę]LURQLĊ]âRœOLZRœFLĊSLęWQRZDQLHPLn-QRœFL%LRUĊFSRGXZDJęIDNWůHVâRZQLFWZRPâRG]LHůRZHMHVWQLHRILFMDOQĊ RGPLDQĊMę]\NDZV]\VWNLHSRMDZLDMĊFHVLęZQLPHPRFMRQDOL]P\SRZVWDMĊ zazwyczaj spontanicznie. :V]F]HJyOQ\VSRVyEQD]\ZDQHVĊNRELHW\RG]Qa-F]DMĊFHVLęQDGPLHUQĊRSDOHQL]QĊLQLHFKRG]LRRSDOHQL]QęQDWXUDOQĊDOH MHG\QLHWęQDE\WĊZVRODULXP6âRZQLFWZRQDFHFKRZDQHSHMRUDW\ZQLHZVNa-]XMĊFHQDSU]HVDGQĊRSDOHQL]QęMHVWGRœýOLF]QHJG\ůV]WXF]QDL nadmierna RSDOHQL]QDUDF]HMV]SHFLQLů]GREL3RœUyGWHJRW\SXQD]ZNRELHWZLGQLHMĊ

IU\WND(DCH, 78), PDQGDU\QND (DCH, 141) – ‘dziewczyna opalona w

sola-rium’ (DCH).

2NUHœOHQLDPâRG]LHůRZHQLHRGQRV]ĊVLęMHG\QLHGRFHFKIL]\F]Q\FK NWyUHZSâ\ZDMĊQDZHZQęWU]QHVWRVXQNLGDQHM]ELRURZRœFLDOHWHůGRZy-JOĊGX]eZQęWU]QHJR>G$:52Ľ6.$2002:42].

: ]ZLĊ]NX ] SRZ\ůV]\P utworzono nazwy: SXGHUQLFD (DCH, 203), WDSHFLDUD (DCH, 248) –

¶NRELHWD]SU]HVDGQ\PPDNLMDůHP·6WRVRZDQLHWa-NLFKQD]ZPDQDFHOXXND]DQLHœPLHV]QRœFLSDľ]DEDUG]RGEDMĊF\FKRVZyM Z\JOĊG D ZUęF] SU]HVDGQLH VWDUDMĊF\FK VLę XZLGRF]QLý VZyM PDNLMDů :y- œPLHZDQLHVLę]QLFKZWHQVSRVyESRZRGXMHůHRNUHœOHQLDWHPDMĊFKDUDk-WHU QHJDW\ZQ\=PLDQ\ QD VNyU]HEDUG]RF]ęVWR VWDQRZLĊSRZyG GR V]y-derstw:V]F]HJyOQ\VSRVyEURELĊWROXG]LHPâRG]LZRFHQLHQLHU]DGNR EH]OLWRœQL :Mę]\NXSROVNLP]QDF]QLHZLęNV]DOLF]EDVâRZQLFWZDQHJDW\ZQHJR GRW\F]\NRELHWQLůPęůF]\]QFRœZLDGF]\RW\PůHGRZ\JOĊGXSâFLPę VNLHMSU]\ZLĊ]XMHVLęPQLHMV]ĊZDJęQLůGRXURG\SâFLůHľVNLHM/LF]EDQD]Z NU\W\F]QLHRFHQLDMĊF\FKSRZLHU]FKRZQRœýOXG]LMHVWWDNůHEDUG]RGXůD-HVW RQD]UyůQLFRZDQD]DUyZQRLORœFLRZRMDNLMDNRœFLRZRZ]DOHůQRœFLRGSâFL :\UDŭQLHZLGDýůHRNUHœOHQLDEU]\GNLFKG]LHZF]ĊWLNRELHWVĊEDUG]ROLF]Qe i silnie ekspresywne [KARWATOWSKA, SZPYRA-K2=á2:6.$2005: 95-97].

:œUyG U]HF]RZQLNyZ EęGĊF\FK GRELWQ\PL Z\UDůHQLDPL GH]DSUREDW\ GOD QLHDWUDNF\MQ\FKG]LHZF]ĊWZ\PLHQLýPRůQDMRGD – ‘bardzo brzydka

dziew-czyna’ (DCH,  RNUHœOHQLHWR]UR]XPLDâHMHVW MHGynie dla tych, którzy RJOĊGDOLVDJę*ZLH]GQHZRMQ\JG]LHMHGQ\P]ERKDWHUyZE\âYoda – drobny

zielonoVNyU\0LVWU]-HGLEU]\GNLVWZyUGRQLHJRSRUyZQ\ZDQHVĊNRELHW\ QD]\ZDQH WDNLP RNUHœOHQLHP NDâDPDU (DCH, 105), NDâDPDUQLFD (DCH,

106), NDV]DORW (DCH, 108), keka (DCH, 109), NRF]NRGDQ(DCH, 119), krowa

oNRľVNLHMPDVFH(DCH, 121), RFWyZD (DCH, 167), SDUFK(DCH, 179), ED]\O (FW,

3HMRUDW\ZQHQD]Z\RVyEZZLęNV]RœFLGRW\F]ĊOXG]LRG]QDF]DMĊF\FK VLę LQQRœFLĊ : œURGRZLVNDFK Z NWyU\FK GRPLQXMH PâRG]LHů, RGQDOHŭý PRůQDPQyVWZRQLHSU]\MHPQ\FKVâyZSRZLĊ]DQ\FK]RVREDPLVWDUV]\PL np. F]LSV (DCH, 51), VWDU\UHS (DCH, 231) – ¶F]âRZLHNEDUG]RVWDU\·/XG]LH VWDU]\WUDNWRZDQLVĊEDUG]RUyůQLH7RZâDœQLHRGœrodowiska i sytuacji spo-âHF]QHM]DOHů\Z MDNLPVWRSQLXVWRVXQHNGRQLFKQDFHFKRZDQ\MHVWů\F]Oi-ZRœFLĊDZMDNLPRERMęWQRœFLĊOXEQDZHWQLHFKęFLĊ1LHVWHW\F]ęVWRSDWU]\ VLęQDF]âRZLHNDVWDUHJRMDNQDNRJRœNWRMHVWQLHXů\WHF]Q\DRMHJRGo-œZLDGF]HQLDFKPyZLVLęůHVĊSU]HVWDU]DâHLQLHSU]ydatne.

6]F]HJyOQHPXZDUWRœFLRZDQLXSRGOHJDMĊFHFK\SV\FKLF]QHF]âRZLHND Ma to ogromne znaczenie w tworzeniu stereotypowego obrazu PęůF]\]Q\ i NRELHW\ =GHQHUZRZDQLH SRGQLHFHQLH VPXWHN F]\ UDGRœý WR WDNLH VWDQ\ psychiczne, któUHQDMF]ęœFLHMXMDZQLDMĊVLęZSRVWDFL]â\FKHPRFML=DOHůQLH RGV\WXDFMLPRJĊRQHSU]\ELHUDýFKDUDNWHUQHJDW\ZQ\OXESR]\W\ZQ\,FK RG]ZLHUFLHGOHQLHRGQDMGXMHP\Z]DFKRZDQLDFKJHVWDFKDOHWDNůHZVâRw-QLFWZLH8ů\WNRZQLF\Mę]\NDF]ęVWRSRWUDILĊZVND]DýNLONDZ\UD]yZNWyUH QD]\ZDMĊ OXG]L ]H Z]JOęGX QD LFK UyůQRURGQH FHFK\ FKDUDNWHURORJLF]QH [C=<Ů2004: 49@7DNMHVWPLęG]\LQQ\PLZSU]\SDGNXRNUHœOHľZLĊůĊF\FK VLę]QD]ZDPLF]ęœFLFLDâD-ę]\NSRWRF]Q\]DZLHUDRJURPQĊLORœýRNUHœOHľ REUDŭOLZ\FK JG]LH XWUZDORQH VĊ VĊG\ R FLHOHVQRœFL F]\ ]DFKRZDQLDFK Ii-]\F]Q\FKNRELHWRUD]PęůF]\]Q:]ZLĊ]NX]W\PSRZVWDMĊQRZHVâRZD zwykle nacechowane pejoratywnie, np. FLSD – ‘wulgarnie o dziewczynie’ (FW, 31), GXSHN – ¶SRJDUGOLZLHRNLPœ·'&+NXWDIon – ¶REHOů\ZLHRPęů F]\ŭQLH·'&+NXWDV – ¶REUDŭOLZHRNUHœOHQLHPęůF]\]Q\·'&+

: Mę]\NX PâRG]LHů\ IXQNFMRQXMĊ WDNůH QD]Z\ ]HZQęWU]Q\FK F]ęœFL FLDâD RNUHœODMĊFH OXG]L :\VWęSXMĊ RQH PLęG]\ LQQ\PL Z œURGRZLVNX KLSKRSo-Z\P&]ęœFLZHZQęWU]QHOXG]NLHJRFLDâDZSHZQ\PVWRSQLXVĊLQVSLUDFMĊ GRWZRU]HQLDQRZ\FKVâyZFKDUDNWHU\]XMĊF\FKF]âRZLHND /HNV\NDQHJDW\ZQDSHMRUDW\ZQDREHMPXMĊFDZ\EUDQHQD]Z\QDGDQH F]âRZLHNRZLMHVWQLH]Z\NOHERJDWD:DůQDMHVWWXWDMHNVSUHVMDXF]XýXMDw- QLDMĊF\FKVLęZEH]SRœUHGQLFKNRQWDNWDFKPLęG]\OXG]NLFK:LHOHQD]ZRd-GDMHSU]HZDůQLHQHJDW\ZQLHVWRVXQHNGREOLŭQLFK>MARCINIAK 2006: 413].

1D]Z\ SR]\W\ZQH ZLĊůĊ VLę ]DUyZQR ] Z\JOĊGHP MDN L SV\FKLNĊ F]\ ]a-FKRZDQLHP F]âRZLHND : Mę]\NX PâRG]LHůRZ\P LVWQLHMH PQyVWZR QD]Z charakteryVW\F]Q\FKGODDWUDNF\MQRœFLIL]\F]QHMNRELHWDOHWDNůHLPęůF]\]Q 1DOHů\GRGDýůHGRW\F]ĊRQHJâyZQLHRVyEPâRG\FKZGXůRPQLHMV]\P VWRSQLXRVyEZZLHNXGRMU]Dâ\PEĊGŭVWDUV]\FK$XWRU]\VâRZQLNyZZy- PLHQLRQ\FKZHZVWęSQHMF]ęœFLQLQLHMV]HJRDUW\NXâXZ\UyůQLDMĊEDUG]RGu-ůRQD]ZHNVSRQXMĊF\FKXURGę6ĊWRQSFLQGL – ¶EDUG]RâDGQDG]LHZF]\QD·

(DCH, FKRG]LWXRSRGRELHľVWZRNRELHW\GRODONLX]QDZDQHM ]DLGHDâ SLęNQDFL]LD (DCH, 44), F]LNVD (DCH, 51), G]LHUODWND (DCH, 67), NLFLXœ (DCH, 110), NRFLDN (DCH, 115), ODOXQLD (DCH, 129), ODVHQFMD(DCH, 130), OXNUHFMD (DCH, 134), PDQLXUD (DCH, 142), V]WDFKHWD (DCH, 242) – ¶âDGQD G]LHZF]\QD·:VODQJRZHMRGPLDQLHMę]\NDSRZVWDMĊQHRORJL]P\QD]\ZDMĊFH OXG]LZ\UyůQLDMĊF\FKVLęMDNĊœFLHNDZĊFHFKĊF]\ZâDœFLZRœFLĊ:LHOHWDNLFK SU]\NâDGyZIXQNFMRQXMHZPâRG]LHůRZ\FKSURJUDPDFKWHOHZL]\MQ\FKPu- ]\FHLWS6]F]HJyOQLHGXůRQD]ZVODQJRZ\FK]QDMGXMHP\ZœURGRZLVNXKi- SKRSRZFyZ6XENXOWXUDKLSKRSXPDQLIHVWXMHVZRMĊRGUęEQRœýZREHFRIi-cjalnej kultury poprzez speF\ILF]QHWUHœFLMHVWWDNůHQLH]Z\NOHWZyUF]D-HœOL ZLęFPRZDMHVWRVâRZDFKNWyUHQD]\ZDMĊOXG]LRUD]]ZLĊ]DQHVĊ]LFKXUo-GĊQDOHů\Z\PLHQLýWHNWyUHSRMDZLDMĊVLęZ+LSKRS6âRZQLN Piotra Fliciľ

VNLHJRL6WDQLVâDZD:yMWRZLF]D6ĊWRQD]Z\RGQRV]ĊFHVLęGRNRELHWR]Qa- F]DMĊFHâDGQĊG]LHZF]\QęZ\NRU]\VW\ZDQHSU]H]SROVNLFKWZyUFyZKLSKo-powych w wielu piosenkach, np.: IUX]LD, IUXŭND(FW, 54)ODOD, ODOND(FW, 94) %DUG]RF]ęVWRWHNVW\KLSKRSRZHVĊU\PRZDQHZWDNLVSRVyEDE\SU]\FLĊ JQĊý XZDJę VâXFKDF]\ QLH W\ONR WUHœFLĊ DOH UyZQLHů IRUPĊ SU]HND]X 'R prezentacji oraz LQWHUSUHWDFML œZLDWD KLSKRSRZF\ Z\NRU]\VWXMĊ FKDUDNWHUy- VW\F]QĊGODVZRMHJRVODQJXIUD]HRORJLęLOHNV\NęRGZRâXMĊVLęGR]DSRůy-F]Hľ L SU]\VWRVRZXMĊ MH GOD SRWU]HE Xů\WNRZQLNyZ ZâDVQHJR VRFMolektu. :œUyG QD]HZQLFWZD PęůF]\]Q VWRVXQNRZR OLF]QĊ JUXSę VWDQRZLĊ QD]Z\ ZVND]XMĊFH QD DWUDNF\MQRœý IL]\F]QĊ QS FLDFKR – ¶SU]\VWRMQ\ FKâRSDN·

(DCH, 2F]\ZLVWHMHVWSRUyZQDQLHPęůF]\]Q\GRFLDVWNDNWyUHNDůGe-mu, a przede wszystkim kobietom lXELĊF\P VâRG\F]HNRMDU]\FLę] F]\Pœ VâRGNLPL SU]\MHPQ\PF]\PœFRWHů]DFKęFDMĊFRZ\JOĊGD.ROHjna nazwa to ODVHN – ¶âDGQ\FKâRSLHF·'&+ 8WZRU]RQRWXIRUPęPęVNĊRGůHľ skiej ODVNDQDRNUHœOHQLHDWUDNF\MQHJRIL]\F]QLHPęůF]\]Q\3RGREQ\ZZy-mowie jest wyraz PHQLRU – ¶SU]\VWRMQ\ FKâRSDN· '&+ 144). Charaktery-VW\F]QHMHVWVSROV]F]HQLHDQJLHOVNLHJRVâRZDPDQ oraz nadaniu mu znaczenia

GRGDWQLHJRZDUWRœFLXMĊFHJRSR]\W\ZQLH3R]DVâRZDPLRGQRV]ĊF\PLVLęMe-G\QLH GRNRELHW DOERZ\âĊF]QLHGR PęůF]\]QDXWRU]\ S âRZQLNDJZDU\Pâo-G]LHůRZHM Z\PLHQLDMĊSU]\PLRWQLNWZDU]RZ\(DCH, 252), stosowany na

okre-œOHQLHâDGQHJRF]âRZLHNDDZLęFEH]QDU]XFRQHJR]JyU\ZVND]DQLDRVRE\ SâFLMHGQHMEĊGŭGUXJLHM 1LH ]DZV]H PRůQD MHGQR]QDF]QLH UR]VWU]\JQĊý NZHVWLęF]\QD]Hw-nictwo IXQNFMRQXMĊFHZVRFMROHNFLHPâRG]LHůRZ\PSRZVWDâRQDMHJRJUXn- FLHF]\WHůJHQH]DWNZLZLQQ\FKRGPLDQDFKSROV]F]\]Q\:QLH]Z\NOHůy- Z\VSRVyEPâRG]LXů\WNRZQLF\Mę]\NDUHDJXMĊQDZV]HONLH]PLDQ\FRSo-ZRGRZDQH MHVW SRSU]H] SU]HQLNDQLH VLę UyůQRURGQ\FK RGPLDQ Mę]\ND

SROVNLHJR LXů\FLH SHZQ\FK QD]ZZ UyůQRUDNLFK V\WXDFMDFKNRPXQLNDF\j-nych [WIERZBICKA 2009: 255@ -ę]\N PâRG]LHůRZ\ FKDUDNWHU\]XMH VLę

]PLHQQRœFLĊRUD]NUyWNRWUZDâ\Pů\ZRWHPZLHOXVâyZZ\UDůHľL]ZURWyZ 3U]\F]\QĊWDNLHJRVWDQXMHVWPRGDMę]\NRwa lub tylko okazjonalne tworze-nie noweJRVâRZQLFWZDNWyUHF]ęVWREDUG]RV]\ENRXOHJD]DSRPQLHQLXDOH PRůHWHůIXQNFMRQRZDýVWRVXQNRZRGâXJR>C=<Ů2006:45]. Ekspresywne RNUHœOHQLDOXG]LSRZVWDMĊSU]HGHZV]\VWNLPZRGQLHVLHQLXGRFHFKIL]\Fz-nych. ZawieraMĊ RQH Z VZRLFK ]QDF]HQLDFK LQIRUPDFMH ZDůQH GOD OXG]L PâRG\FK RG]ZLHUFLHGODMĊ FHFK\ JâęERNR XWUZDORQH Z SRZV]HFKQHM œZLa-GRPRœFL D GRœZLDGF]DQH SRSU]H] Z]URNRZH SR]QDQLH OXE NRMDU]RQH ]H Z]JOęGX QD SRGRELHľVWZR VZHJR URG]DMX FHFK\ IL]\F]QHM F]âRZLHND [WIERZBICKA 2009: 7@7DNMHVWFKRFLDůE\]QD]ZDPLSR]RUQLHQHJDW\ZQy-mi oraz pozorQLHSR]\W\ZQ\PL:W\PSU]\SDGNXQDOHů\EUDýSRGXZDJę SU]HVâDQLHZySRZLDGDQ\FKQD]ZLLQWHQFMHRVRE\NWyUDLFKXů\ZD:œUyG Z\UD]yZQD]\ZDMĊF\FKOXG]L]QDMGXMĊVLęPLHG]\LQQ\PLRNUHœOHQLDZVND]u-MĊFHQDâDGQĊG]LHZF]\QęQSGXSD (DCH, 63), GXSHF]ND, GXSHQFMD(DCH, 64). 1DXZDJę]DVâXJXMHIDNWůHQD]Z\WHJRW\SXQDRJyâSRMPRZDQHVĊMDNR ZXOJDUQHQDWRPLDVWZœZLHFLHPâRG]LHů\LNUHRZDQHMSU]H]QLĊU]HF]\Zi-VWRœFLVĊRQHRGELHUane jako dodatnie, traktowane nawet jako komplement. =DVNDNXMĊFHMHVWRNUHœODQLHSDľ]DSRPRFĊPQLHMOXEEDUG]LHMZXOJDUQ\FK nazw genitaOLyZZ]QDF]HQLXFDâNRZLFLHSR]\W\ZQ\P0LPRWRPRJĊRQH E\ýXů\WHUyZQLHůZVHQVLHSHMRUDW\ZQ\PQSRGQRV]ĊFVLęGRNRbiet, któ- UHSURZDG]ĊGRœýUR]ZLĊ]â\WU\Eů\FLD,FKSR]\W\ZQ\Z\GŭZLęNPRůH]a-tem ulec znacznemu zatarciu [KARWATOWSKA,SZPYRA-K2=á2:6.$2005:

94@ =GDU]DMĊ VLę WDNůH KDVâD QHXWUDOQH EH] MDNLHJRNROZLHN ]DEDUZLHQLD ZVND]XMĊFHMHG\QLHQDNRQNUHWQHRVRE\&LęůNRMHGQR]QDF]QLHRNUHœOLýF]\ PDMĊRQHZ\GŭZLęNSR]\W\ZQ\F]\QHJDW\ZQ\1DOeůĊGRQLFK

 PRW\OHN (DCH, 152), QLHWRSHUHN (DCH, 162) – ¶FKâRSLHF] RGVWDMĊF\PL XV]DPL·:SLHUZV]\PSU]\SDGNXRGUD]XQDVXZDVLę skojarzenie uszu danej osoby z EDUG]R UR]âRůystymi VNU]\GâDPL PRW\OD QDWRPLDVW w drugim z szeURNLPLVNU]\GâDPLQLHWRSHU]D

 VDODPDQGUD– ¶NWRœXEUDQ\ZPRUR·'&+ SRUyZQDQLHF]âRZLeka XEUDQHJRZPRUR]JDWXQNLHPSâD]DGODNWyUHJRFKDUDNWHUyVW\F]QHVĊ SODP\]QDMGXMĊFHVLęQDMHJRVNyU]H

 VâRPka – ‘dziewczyna ubrana w kolorowe, modne ubrania’ (DCH, 223). ŮDGQD RGPLDQD Mę]\ND QLH UR]ZLMD VLę WDN G\QDPLF]QLH MDN VODQJ PâRG]LHůRZ\/XG]LHWZRU]ĊF\JRRSDQRZDOLSUDZLHZV]\VWNLHœURGRZLVND ]DZRGRZHFKâRQĊQRZLQNLWHFKQLF]QHRUD]VWDOHPRG\ILNXMĊMę]\NRJyOQ\

&KDUDNWHU\VW\F]QĊFHFKĊOHNV\NLZVSyâF]HVQHMMHVWVWDâHZDUWRœFLRZDQLHU]e-F]\ZLVWRœFL D ZLęF VODQJ PâRG]LHůRZ\ VâXů\ JâyZQLH Z\UDůDQLX VWDQyZ HPRFMRQDOQ\FK MHJR Xů\WNRZQLNyZ 'DZQLHM QD]\ZDQR OXG]L SU]HGH ZV]\VWNLP]HZ]JOęGXQDGRVWęSQHGOD Z]URNXF]ęœFLFLDâDWDNLHMDNJâRZD ZâRV\QRJLWZDU]ELXVW5HV]WDF]ęœFLFLDâDF]\LQQHHOHPHQW\Z\JOĊGXE\â\ traktowane jako drugoplanowe [KOT 2008:131-133].

.DůGDJUXSDœURGRZLVNRZDSRVâXJXMHVLęVZRLVW\PMę]\NLHP%DUG]R produktywna pod tym wzJOęGHP MHVW JUXSD PâRG]LHů\ NWyUD Z\WZRU]\âD VZyMZâDVQ\V\VWHPSRUR]XPLHZDQLDVLęZFLĊJXZLHOXODWREFRZDQLD]HVo-EĊ 6\VWHP WHQ FKDUDNWHU\]XMH VLę VZRLVW\P VSRVREHP RFHQLDQLD L ZDUWo- œFLRZDQLDU]HF]\ZLVWRœFLSU]H]PâRG\FKOXG]L6WDâĊFHFKĊMHVWWDNůHHkspre-VMDGRPLQXMĊFHVâRZQLFWZRHPRFMRQDOQHNWyUHZFLĊůpodlega modyfikacji. áDPDQLHMę]\NRZ\FKLRE\F]DMRZ\FKNRQZHQFMLIDQWD]MDRUD]HNVWUDZDJDn-FMD VSU]\MDMĊFH WZRU]HQLX neosemantyzmów i QHRORJL]PyZ QLHZĊWSOLZLH ZSâ\ZDMĊQDG\QDPL]PEęGĊF\GRPHQĊWHM RGPLDQ\Mę]\ND 0âRG]LOXG]LH ]DZV]HONĊFHQęFKFĊSRGFKRG]LýGRů\FLDQDW]ZOX]LHFRSU]HMDZLDVLęZ sposobie ubieranLD SRVWęSRZDQLD PyZLHQLD 0RGę na luz wzmacnia do-datkowo ciĊJâe HNVSRQRZDQLHZROQRœFLF]âRZLHND6ZRERGQ\VW\OE\FLDGOD ZLHOXPâRG\FKOXG]LMHVWSRSURVWXLGHDâHP]DFKRZDQLD3URZDG]LWRUyw-QLHů GR XWZLHUG]DQLD SU]HNRQDQLD ůH SRVâXJLZDQLH VLę Mę]\NLHP SU]HSHâ nionym wyrazami nieprzyzwoitymi ma charakter normatywny L SRGNUHœOD QLH]DOHůQRœý F]âRZLHND -ę]\N PâRG]LHůRZ\ QDFHFKRZDQ\ MHVW emocjonal- QLH3R]DZXOJDU\]PDPLZ\UyůQLDVLęVNâRQQRœFLĊGRůDUWXGRZFLSXNRPi-]PX F]\ LURQLL 7DNLH HOHPHQW\ VĊ RG]ZLHUFLHGOHQLHP VWRVXQNX GR V]NRâ\ nauczycieli, doroVâ\FKDůDUWREOLZH]DEDUZLHQLHMę]\NDVWDQRZLů\Z\REUD] PâRGRœFLSoczucia humoru i emocjonalnego podejœFLDGRů\FLD2JURPQ\ XG]LDâZ SURFHVLHWZRU]HQLDVâRZQLFWZDPâRG]LHůRZHJRPDPRGDQDHOe-PHQW\REFRMę]\F]QHZ\UDůDMĊFHJU]HF]QRœýNWyUDZW\PœURGRZLVNXMHVW QLH]Z\NOH EDQDOQD :V]\VF\ Xů\ZDMĊ JU]HF]QRœFLRZ\FK ]ZURWyZ VRUU\, WNDQNV, a wyraz VSRNR PRůHE\ýSU]H]QDF]RQ\GRRGSRZLHG]LQDSU]\VâXJę

SURVWHů\F]HQLHOXESU]HSURV]HQLH6]HURNRUR]SRZV]HFKQLâVLę WDNůHanglo-Mę]\Fzny sposób przeklinania SU]HMęW\SU]HGHZV]\VWNLP]ILOPyZ>OŮÐ*

2007: 184-189@1LHG]LZLZLęFIDNWLůRGPLDQDPâRG]LHůRZDMę]\NDzawie-ra: zaSRů\F]HQLD QHRORJL]P\ VâRZRWZyUF]H QHRVHPDQW\]P\ QHRORJL]P\ OHNV\NDOQH ŒURGRZLVNR VXENXOWXU\ KLSKRSRZHM SRVâXJXMH VLę ]DSRů\F]e-QLDPLV]\ENRSU]\VZDMDQ\PLSU]H]V\VWHPMę]\NRZ\XOHJDMĊF\PLDGDSWDFML fleksyjnej, fonetycznej oraz znaczeniowej. Hip hop poprzez swoiste nazew- QLFWZRVWDOHZ]ERJDFD]DVRE\VâRZQLNRZH2GQRV]ĊVLęRQHGRUHDOLyZůy-cia w PLHœFLHIXQNFMRQRZDQLDUDSHUyZZVSRâHF]HľVWZLHLXSUDZLDQLDWHJR stylu artystycznego [MOCH 2002:188-197@/HNV\NDPâRG]LHůRZHJRœZiata

VNâDGDVLęJâyZQLH]]DSRů\F]HľZHZQĊWU]- L]HZQĊWU]Mę]\NRZ\FKGRVWo-VRZDQ\FKGRSRWU]HEOXG]LPâRG\FK

Bibliografia

CHOROBA P.,DZIURDA M., [2003] 6âRZQLNJZDU\PâRG]LHůRZHM, Literat, ToUXľ

F/,&,Ľ6.,P.,WÐ-72:,&=S., [2007] +LSKRSVâRZQLN, Wydawnictwo Nauko-we PWN, Warszawa.

C=<ŮD., [2004] (OHPHQW\HPRFMRQDOQHZQD]ZDFKQRVLFLHOLFHFKZJZDU]HâRPů\ľVNLHM, [w:] )XQNFMDHPRFMRQDOQDMHGQRVWHNMę]\NRZ\FKLWHNVWRZ\FK, red. K. Wojtczuk, A. Wierzbicka, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce.

C=<ŮD., [2006] :\EUDQHHPRFMRQDOL]P\ZMę]\NXPâRG]LHů\RVWURâęFNLHM, [w:]

:o-NyâMę]\NRZHMIXQNFMLHPRFMRQDOQHM)DNW\GDZQHLZVSyâF]HVQH, red. K.

Wojt-czuk, V. Machnicka, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce, s. 45-52.

G$:52Ľ6.$L., [2002]

-ę]\NRZHZ\]QDF]QLNLSâFLQDPDWHULDOHJZDU\1RZHM6âu-SL, [w:] -ę]\N SROVNL ZVSyâF]HVQRœý KLVWRULD, red. W. .VLĊůHN-

-%U\âRZD +. Duda, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-6NâR-dowskiej, Lublin, s. 41-42.

KARWATOWSKA M.,SZPYRA-K2=á2:6.$J.,[2005] /LQJZLVW\NDSâFL2Qa i on w

Mę]\NX SROVNLP, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-6NâRGRZVNLHM

Lublin, s.133-135.

KOT K., [2008] :VSyâF]HVQ\SROVNLVODQJPâRG]LHůRZ\VSHF\ILNDQD]ZRVRERZ\FK,

[w:] 6ODYLFD,XYHQXP,;0H]LQiURGQtVHWNiQtPODGëFKVODYLVWţSRőiGDQpSRG

]iäWLWRX6ODYLVWLFNpVSROHÿQRVWL)UDQND:ROWPDQD, Ostrawa, s. 131-136.

MARCINIAK R., [2006]

1HJDW\ZQHRNUHœOHQLDOXG]LZJZDUDFKPD]RZLHFNR-PDâRSROVNR-ZLHONRSROVNLHJRSRJUDQLF]D, [w:] :\UDůDQLHHPRFML, red. K. Michalewski,

Wy-GDZQLFWZR8QLZHUV\WHWXáyG]NLHJRáyGŭ, s. 413-419.

MOCH W., [2002]

6âRZQLFWZRVZRLVWHSROVNLHMVXENXOWXU\KLSKRSRZHMÅ-ę]\N3Rl-VNLµQUV-197.

OŮÐ*K., [2002] .RGRJUDQLF]RQ\ZœUyGZVSyâF]HVQHMSROVNLHMPâRG]LHů\Å3RORQi-VW\NDµQUV-524.

Œ:,Ę&,&.$M., MOCH W., [2002] :\UD]\PRGQHZ FRG]LHQQ\PMę]\NXPâRG]LHů\,

[w:] 0RGD MDNR SUREOHP OLQJZLVW\F]Q\, red. K. Wojtczuk, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce, s. 99-105.

WIERZBICKA A., [2006]

:RNyâMę]\NRZHMIXQNFMLHPRFMo-QDOQHM)DNW\GDZQHLZVSyâF]HVQH, red. K. Wojtczuk, V. Machnicka,

Wydaw-nictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce, s. 337-346.

WIERZBICKA A., [2009] %DPEHUFLHQLDVâ\VRO–

HNVSUHV\ZQHLPHWDIRU\F]QHRNUHœOe-niDFKDUDNWHU\]XMĊFHF]âRZLHND]HZ]JOęGXQDMHJRFHFK\IL]\F]QHZ VRFMROHNFLH PâRG]LHůRZ\P, [w:] 5HMHVWU HPRFMRQDOQ\ Mę]\ND, red. K. Wojtczuk,

V. Machnicka, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce, s. 253-261.

Summary

Chick, asshole and monster, how young people

are describing people (based on chosen dictionaries)

The paper deals with names of people in the speech of the youth environment. Language of young people is characteristic with vast quanti-ties of expressive elements and serves the emotional evaluation of world, rather than only handing over concrete information above all. Features of this local dialect day by day, more and more are growing stronger. It is more saturated with emotions, full of borrowings and firmly made vulgar. The author is showing that the carelessness and the too loose approach towards the matter of applicable standards are also typical of young people.

6âRZDNOXF]RZH zasób leksykalny, hip-hop, socjolekt, kultura hiphopowa