Repository - Scientific Journals of the Maritime University of Szczecin - Construction of BMB “P-P” balance...

Scientific Journals

Zeszyty Naukowe

Maritime University of Szczecin Akademia Morska w Szczecinie

2009, 16(88) pp. 39-47 2009, 16(88) s. 39-47

Budowa optymalnych bilansów BMB „P-P” i ich wykorzystanie

przy rozwi

ą

zywaniu problemów zarz

ą

dzania

Construction of BMB “P-P” balance optimization and its usage

in the solution of management problems

Siergiej Karganow

Akademia Morska w Szczecinie, Instytut Zarządzania Transportem,

Zakład Metod Ilościowych i Prognozowania, 70-507 Szczecin, ul. Henryka Pobożnego 11 e-mail: karganov@yandex.ru

Słowa kluczowe: bilans międzybranżowy, optymalizacja, ocena efektywności, zarządzanie Abstrakt

Celem pracy jest pokazanie konieczności i możliwości wykorzystania BMB „P-P” przy budowie programów innowacyjnych, inwestycyjnych, społecznych oraz decyzji protekcjonistycznych rządu. Zbudowanie i opty-malizacja BMB „P-P” pozwala określić zmiany nakładów i rezultatów wszystkich branż przy realizacji pro-jektów, programów lub protekcjonistycznych decyzji rządu. W wyniku tego ekonomiści będą mieli możli-wość zwiększenia dokładności oceny ekonomicznej, społecznej i innych wyników realizacji tych projektów i decyzji. Budowa optymalnych BMB „P-P” zapobiega niekontrolowanemu wzrostowi bezrobocia i inflacji w kraju. Wykorzystanie BMB „P-P” jest efektywne przy ocenie projektów intensywnego i ekstensywnego wzrostu produkcji, jak również przy prognozowaniu rozwoju kraju.

Key words: intertrade balance, optimization, efficiency assessment, management Abstract

The paper presents the necessity and possibility of the BMB “P-P” usage in construction of innovation, investment and social programs as well as of protectionist decisions of the govenment. Construction and optimization of the BMB “P-P” allows to determine the changes of outlays and of results of all the branches in the realization of projects, programs or protectionist decisions of the govenment. As a result, the econo-mists will have a possibility to increase the exactness of the economic or social assessment. Construction of optimal BMB “P-P” prevents uncontrolled increase in country’s unemployment and inflation. The BMB “P-P” usage is effective in evaluating the projects of intensive and extensive production increase as well as in forecasting the country’s development.

Wstęp

Przypuśćmy, że międzybranżowe dostawy pro-dukcji w kraju są zbilansowane i przytoczone w tabeli 11_.

Ekonomiczna ocena rezultatów rozwiązania różnych problemów jest niemożliwa bez

1

Patrz tabela 6 w pracy S. Karganow Metodologia

budowy i optymalizacji bilansów międzybranżowych „Popyt – Podaż” produkcji (BMB „P-P”) Zeszyt Na-ukowy Akademii Morskiej w Szczecinie, 2009, 16(88), 32–38.

wania makroekonomicznych skutków tych rozwią-zań. Proces modelowania włącza:

− stwierdzenie składu i wielkości zmian doty-czących optymalnego BMB „P-P” w związku z rozwiązaniem problemu,

− optymalizację zmienionego BMB „P-P”,

− wskazanie ekonomicznych skutków rozwiązania problemu po porównaniu wskaźników optymal-nych BMB „P-P” do i po rozwiązaniu problemu. Inne sposoby otrzymania podobnej informacji obecnie nie istnieją.

Zilustrowano to na przykładzie rozwiązania kil-ku problemów.

Problem 1. Ocena skutków przyjęcia przez rząd decyzji protekcyjnych

Scenariusz 1

Przypuśćmy, że w przyjętym przez nas umow-nym kraju z BMB „P-P”, przedstawioumow-nym w tabeli 1(6), rząd podjął decyzję zrezygnowania z prowa-dzonej wcześniej polityki liberalnej w sferze odatkowania, która polegała na ściąganiu opłat po-datkowych według jednolitej stawki podatkowej

Ns = 0,117 lub 11,7%.

Celem nowej polityki podatkowej rządu było przyspieszenie wdrożenia osiągnięć postępu na-ukowo-technicznego, które – zdaniem specjalistów – były powstrzymywane przez wysokie ceny na

środki produkcji.

Załóżmy, że dla osiągnięcia postawionego celu i stymulacji popytu na produkcję branż, wytwarza-jących środki produkcji, rząd podjął decyzję o ob-niżeniu jednolitej stawki podatkowej (przyjmijmy – o 50%) dla branż, wytwarzających środki produkcji i o odpowiednim obniżeniu cen detalicznych na wytwarzaną przez nich produkcję.

Dla zachowania wskaźników wielkości produ-kowanego w kraju DKB i wielkości wpływów po-datkowych do budżetu państwa nowa, protekcyjna w swojej istocie, polityka rządu przewidywała jed-noczesne zwiększenie jednolitej stawki podatkowej i cen na produkcję pozostałych branż produkcyj-nych.

W rezultacie przyjętych decyzji:

– oceny wytwarzanego DKB i wpływów do bu-dżetu państwa nie zmienią się i wyniosą odpo-wiednio 17 960,6 u.j.p. i 1703,8 u.j.p.;

– nowe rozmiary stawek podatkowych według grup branż produkcyjnych będą równe:

Ns1 = 0,0585; Ns2 = 0,1878 i Ns3 = 0,1878;

– ocena rynkowa środków produkcji obniży się o 522,9 u.j.p. (1045,7 × 0,5 – patrz tab. 2 w [1]), a ceny rynkowe na jednostkę produkcji o 5,237% [(522,9 : 9984,0) × 100]. Nowa wspólna ocena wartości produkcji tej grupy branż wyniesie 9461,1 u.j.p. (9984,0 – 522,9), a jej podział między konsumentów przedstawio-ny jest w kolumnie 2 tabela 2;

– ceny rynkowe produkcji grup branż, wytwarza-jących środki produkcji i produkcję niematerial-ną, wzrosną o 8,336% [(522,9 : 6272,8) × 100], gdzie 6272,8 u.j.p. jest sumą wielkości produk-cji tych dwu grup branż przed przyjęciem przez rząd kraju nowej polityki podatkowej. W rezul-tacie, nowe wspólne oceny wielkości produkcji tych grup branż wyniosą odpowiednie 3798,3 u.j.p. (3506,0 × 1,08336) i 2997,4 u.j.p. (2766,8 × 1,08336). Zmieni się również wartość produk-cji dostarczanej przez te grupy branż innym branżom (patrz dane kolumn 3 i 4 w tabeli 2). Według nowych cen BMB „P-P” kraju przyjmie postać przedstawioną w tabeli 2.

Tabela 1. Optymalny BMB „P-P” dla systemu produkcji społecznej umownego kraju w umownych jednostkach pieniężnych (u.j.p.) Table 1. Optimal BMB “P-P” for a social production system of a given country in uniform monetary units (u.j.p.)

Wytwarzanie produkcji według grup branżowych

Konsumpcja produkcji Saldo debetowe bilansu (Di) (Θi1) (Θi2) (Θi3) (Θi4) ogółem podaż 1 2 3 4 5 6 7 І grupa (Θ1j) 6118,0 1601,6 1458,2 806,2 9984,0 D1 = 0 ІІ grupa (Θ2j) 1964,0 1074,4 196,6 271,0 3506,0 D2 = 0 ІІІ grupa (Θ3j) 1101,0 629,0 803,0 233,8 2766,8 D3 = 0 ІV grupa (Θ4j) 801,0 201,0 309,0 392,8 1703,8 D4 = 0 Ogółem popyt 9984,0 3506,0 2766,8 1703,8 17960,6 0

Tabela 2. BMB „P-P” kraju przy podjęciu przez rząd decyzji o realizacji nowej polityki podatkowej w u.j.p.

Table 2. BMB “P-P” of a country at the moment of government’s decision about realization of the new tax politics in u.j.p. Wytwarzanie produkcji

według grup branżowych

Konsumpcja produkcji Saldo debetowe bilansu (Di) (Θi1) (Θi2) (Θi3) (Θi4) ogółem 1 2 3 4 5 6 7 І grupa (Θ1j) 5797,6 1735,1 1579,7 806,2 9918,6 –457,5 ІІ grupa (Θ2j) 1861,1 1164,0 213,0 271,0 3509,1 +289,2 ІІІ grupa (Θ3j) 1043,4 681,5 869,9 233,8 2828,6 +168,8 ІV grupa (Θ4j) 759,0 217,7 334,8 392,8 1704,3 –0,5 Ogółem zużytkowano 9461,1 3798,3 2997,4 1703,8 17960,6 0

Zaznaczmy, że zmiana cen nie doprowadziła do zmiany struktury dostaw międzybranżowych

(struktu-ry konsumpcji) produkcji, jak również do zmiany

poziomu wykorzystywanej techniki i technologii produkcji. O pierwszym stwierdzeniu łatwo

przeko-nać się, porównawszy strukturę dostaw w odpowied-nich kolumnach tabeli 6 i 7, a o drugim – na podsta-wie porównania podsta-wielkości wytwarzanego DKB.

W tym samym czasie dane, przytoczone w ko-lumnie 7 tabeli 2, świadczą o powstawaniu poważ-Tabela 3. Optymalizacje BMB „P-P” przytoczonego w tabeli 2 w u.j.p.

Table 3. Optimizations of BMB “P-P” quoted in table 2 in u.j.p. Wytwarzanie produkcji

według grup branżowych

Konsumpcja produkcji Ogółem podaż Debetowe saldo bilansu (Di) (Θi1) (Θi2) (Θi3) (Θi4) 1 2 3 4 5 6 7

Wyjściowe dane (z tabeli 7)

І grupa (Θ1j) 5797,6 1735,1 1579,7 806,2 9918,6 –457,5 ІІ grupa (Θ2j) 1861,1 1164,0 213,0 271,0 3509,1 +289,2 ІІІ grupa (Θ3j) 1043,4 681,5 869,9 233,8 2828,6 +168,8 ІV grupa (Θ4j) 759,0 217,7 334,8 392,8 1704,3 –0,5 Ogółem popyt 9461,1 3798,3 2997,4 1703,8 17960,6 0 Iteracja pierwsza І grupa (Θ1j) 5530,2 1655,1 1506,8 769,0 9461,1 –51,9 ІІ grupa (Θ2j) 2014,5 1259,9 230,6 293,3 3798,3 +56,5 ІІІ grupa (Θ3j) 1105,7 722,2 921,8 247,7 2997,4 –3,5 ІV grupa (Θ4j) 758,8 217,6 334,7 392,7 1703,8 –1,1 Ogółem popyt 9409,2 3854,8 2993,9 1702,7 17960,6 0 Iteracja druga І grupa (Θ1j) 5493,9 1646,4 1498,8 764,5 9403,6 –2,1 ІІ grupa (Θ2j) 2044,5 1278,6 234,0 297,7 3854,8 +8,7 ІІІ grupa (Θ3j) 1104,4 721,4 920,7 247,4 2993,9 –6,2 ІV grupa (Θ4j) 758,3 217,5 334,5 392,4 1702,7 –0,4 Ogółem popyt 9407,1 3863,5 2987,7 1702,3 17960,6 0 Iteracja trzecia І grupa (Θ1j) 5498,7 1645,6 1498,2 764,6 9407,1 +0,9 ІІ grupa (Θ2j) 2049,1 1281,5 234,5 298,4 3863,5 +1,0 ІІІ grupa (Θ3j) 1102,1 719,9 918,8 246,9 2987,7 –1,8 ІV grupa (Θ4j) 758,1 217,5 334,4 392,3 1702,3 –0,1 Ogółem popyt 9408,0 3864,5 2985,9 1702,2 17960,6 0 Iteracja czwarta І grupa (Θ1j) 5499,2 1645,8 1498,3 764,7 9408,0 +0,2 ІІ grupa (Θ2j) 2049,6 1281,8 234,6 298,5 3864,5 +0,1 ІІІ grupa (Θ3j) 1101,4 719,5 918,2 246,8 2985,9 –0,4 ІV grupa (Θ4j) 758,0 217,5 334,4 392,3 1702,2 +0,1 Ogółem popyt 9408,2 3864,6 2985,5 1702,3 17960,6 0 Iteracja piąta І grupa (Θ1j) 5499,3 1645,8 1498,4 764,7 9408,2 +0,1 ІІ grupa (Θ2j) 2049,7 1281,8 234,6 298,5 3864,6 –0,1 ІІІ grupa (Θ3j) 1101,2 719,4 918,1 246,8 2985,5 0 ІV grupa (Θ4j) 758,1 217,5 334,4 392,3 1702,3 0 Ogółem popyt 9408,3 3864,5 2985,5 1702,3 17960,6 0 Iteracja szósta І grupa (Θ1j) 5499,4 1645,8 1498,4 764,7 9408,3 D1 = 0 ІІ grupa (Θ2j) 2049,6 1281,8 234,6 298,5 3864,5 D2 = 0 ІІІ grupa (Θ3j) 1101,2 719,4 918,1 246,8 2985,5 D3 = 0 ІV grupa (Θ4j) 758,1 217,5 334,4 392,3 1702,3 D4 = 0 Ogółem popyt 9408,3 3864,5 2985,5 1702,3 17960,6 0

nych dysproporcji w wielkości produkcji i kon-sumpcji produkcji przy wykorzystaniu nowych cen. Powstały deficyt (dane ze znakiem plus) i nadmiar (dane ze znakiem minus) produkcji wytwarzanej będą wykazane na rynku towarów i usług dosyć szybko. Następnie w regulację sytuacji rynkowej wtrąci się „niewidzialna ręka rynku”, w rezultacie czego wielkości produkcji i konsumpcji produkcji, zmierzone w nowych cenach, przejdą do stanu zrównoważonego.

Dla potwierdzenia tego wywodu w tabeli 3 zo-stały przytoczone rezultaty optymalizacji bilansu przedstawionego w tabeli 2.

Proces iteracyjny optymalizacji, przytoczony w tabeli 3, dokładnie odzwierciedla reakcję rynku na zmiany popytu i podaży. Oczywiście, że „niewi-dzialna ręka rynku” też w taki sam sposób zabez-pieczałaby zbilansowanie cenowe dostaw produkcji i to mogłoby posłużyć usprawiedliwieniu nowej polityki podatkowej rządu.

Jednak pamiętamy, że konieczność optymaliza-cji bilansu była wywołana wyłącznie przez protek-cjonistyczną zmianę cen na produkcję wytwarzaną, a nie przez zmiany popytu albo techniki i technolo-gii produkcji.

Do oceny zmian w wielkości dostaw między-branżowych produkcji w wyniku realizacji nowej polityki cenowej w tabeli 4 są przytoczone rezultaty porównania optymalnych wielkości wytwarzania produkcji z tabeli 3, przeliczone na ceny bazowe, i danych planu optymalnego z tabeli 1.

Analizując dane kolumny 6 tabeli 4 należy za-znaczyć, że zmiana cen w rezultacie przeprowadze-nia nowej polityki podatkowej doprowadziła do zakłócenia wcześniej optymalnych objętości „podaży – popytu” („produkcji – konsumpcji”) produkcji branż, w rezultacie czego nastąpi nie powiększenie, ale zmniejszenie dochodów od

kon-sumpcji produkcji (wielkości DKB) o 7,2 u.j.p. W tym samym rozmiarze wzrośnie w danym umownym kraju bezrobocie i inflacja.

Szczególny niepokój powinien wywoływać ten fakt, że ludzie, starający się w tych warunkach o rozszerzenie innowacji, będą szczerze przekonani o efektywności ekonomicznej przeprowadzanych przedsięwzięć i prawidłowości dokonanych obra-chunków, a społeczeństwo bez danych optymaliza-cji nie znajdzie rozsądnych argumentów do zapo-biegania wdrożeniu takich innowacji. Możliwość pojawienia się podobnych sytuacji będzie miała miejsce dotąd, dopóki skutki decyzji protekcjoni-stycznych nie będą szacowane według modelu BMB „P-P”, podobnego do wyżej opisanego.

Ważne też jest zwrócenie uwagi na to, że dane kolumny 6 tabeli 4 należy rozpatrywać w charakte-rze czynników dodatkowych, które należy uwzglę-dniać przy ocenie efektywności ekonomicznej no-wej techniki i technologii.

Na przykład, na podstawie porównania danych kolumny 7 tabeli 2 i danych kolumny 6 tabeli 4 można stwierdzić, że optymalizacja pozwoliła: – zmniejszyć oczekiwany poziom inflacji w І

gru-pie branż w 8,52 raz (z –475,5 u.j.p. do –55,8 u.j.p.);

– zmniejszyć oczekiwany poziom bezrobocia w ІІ grupie branż w 4,73 razy (z +289,2 u.j.p. do +61,1 u.j.p.);

– zmniejszyć oczekiwany poziom bezrobocia w ІІІ grupie branż na 100% albo na 168,8 u.j.p. Dodatkowym potwierdzeniem konieczności modelowania skutków protekcjonistycznych decy-zji rządu na podstawie zbudowania i optymalizacji BMB „P-P” może służyć inny przykład – przykład doskonalenia przez rząd prawodawstwa podatko-wego.

Tabela 4. Analiza skutków przeprowadzenia przez rząd protekcjonistycznej polityki pieniężnej w u.j.p. Table 4. Analysis of the effects of the government’s protectionist monetary politics in u.j.p.

Wskaźniki

Wielkości konsumpcji

(popytu) z tabeli 1

Rezultaty przeprowadzenia polityki protekcjonistycznej

Rezultat przyję-tych decyzji (kol. 5 – kol. 2) Wielkości konsumpcji (popytu) z tabeli 3 Współczynnik zmiany cen Wielkości popytu w cenach bazowych (kol. 3 : kol. 4) 1 2 3 4 5 6

∑

∑

∑

∑

Scenariusz 2

Wiadomo (patrz [2]), że do liczby środków wal-ki z inflacją przez rząd FR zostało włączone „Re-formowanie systemu podatkowego”. W tych ce-lach, jak również dla „…przyśpieszenia obrotu

środków pieniężnych i powiększenia finansowych możliwości organizacji po odnowie środków pod-stawowych, w szczególności ich części aktywnej...” w Rosji, począwszy od 2006 r. do liczby przedsię-wzięć doskonalenia prawodawstwa podatkowego odniesiono:

– włączanie w skład rozchodu nakładów na NIOKR, tych, które nie dały pozytywnego re-zultatu, i skrócenie z dwu lat do jednego roku terminu odniesienia do nakładów kosztów na NIOKR, które są wykorzystywane w produkcji; – nieprzelewanie przez przedsiębiorstwa do

bu-dżetu państwa potrąceń w rozmiarze 50% strat ubiegłych lat;

– udostępnienie 10-procentowego potrącenia amortyzacyjnego przy nabyciu środków trwa-łych;

– porządek przyśpieszony zwrotu podatku na war-tość dodaną i in.

Załóżmy, że przedsiębiorstwa (organizacje) gru-py branż produkujących przedmioty konsumpcji skorzystały z udzielonych ulg i w celach podniesie-nia jakości produkcji wytwarzanej podjęły decyzję o skierowaniu uwolnionych, w wyniku udzielenia ulg na płatności do budżetu w rozmiarze 200 u.j.p. na nabytek nowego wyposażenia. Przyjmijmy

tak-że, że udzielenie przez rząd podobnych ulg podat-kowych stało się możliwe kosztem zmniejszenia nakładów państwa (w tym samym rozmiarze –200 u.j.p.) na utrzymywanie aparatu zarządu.

W rezultacie optymalny uprzednio BMB „P-P” z tabeli 1 zmieni się i przyjmie postać przedstawio-ną w tabeli 5, gdzie nowe (zmienione) potrzeby są wykazane w kratkach zacienionych.

Jak wynika z danych kolumna 7 tabeli 5, w wy-padku przyjęcia przez państwo takiego programu bilans produkcji i konsumpcji produkcji w kraju ulegnie naruszeniu. Uczestnicy procesu produkcji społecznej będą zmuszeni reagować na te zmiany powiększeniem lub zmniejszaniem szacunkowych wielkości wypuszczenia produkcji tak długo, dopó-ki system ekonomiczny ponownie nie przyjdzie w stan zbilansowania.

Tabela 5. BMB „P-P” systemu produkcji społecznej kraju umownego przy wykorzystaniu ulg podatkowych na rozwój branż produ-kujących przedmioty konsumpcji w u.j.p.

Table 5. BMB “P-P” of social production system of a given country with the use of tax reliefs for the development of businesses producing consumption objects in u.j.p.

Wytwarzanie produkcji według grup branżowych

Konsumpcja produkcji Saldo debetowe bilansu (Di) (Θi1) (Θi2) (Θi3) (Θi4) ogółem podaż 1 2 3 4 5 6 7 І grupa branż (Θ1j) 6118,0 1601,6 1458,2 806,2 9984,0 D1 = +200 ІІ grupa branż (Θ2j) 2164,0 (+200) 1074,4 196,6 271,0 3706,0 D2 = –200 ІІІ grupa branż (Θ3j) 1101,0 629,0 803,0 233,8 2766,8 D3 = 0 ІV grupa branż (Θ4j) 801,0 201,0 309,0 192,8 (–200) 1503,8 D4 = 0 Ogółem popyt 10184,0 3506,0 2766,8 1503,8 17960,6

∑

Tabela 6. Optymalny BMB „P-P” uwzględniający pozostawienie ulg podatkowych dla grupy branż produkujących przedmioty kon-sumpcji w u.j.p.

Table 6. Optimal BMB “P-P” considering leaving tax reliefs for a group of businesses producing consumption objects in u.j.p. Wytwarzanie produkcji

według grup branżowych

Konsumpcja produkcji Saldo debetowe bilansu (Di) (Θi1) (Θi2) (Θi3) (Θi4) ogółem podaż 1 2 3 4 5 6 7 І grupa branż (Θ1j) 6241,3 1633,8 1487,6 822,4 10185,1 D1 = 0 ІІ grupa branż (Θ2j) 2030,9 1008,4 184,5 254,3 3478,1 D2 = 0 ІІІ grupa branż (Θ3j) 1111,0 634,6 810,3 235,9 2791,8 D3 = 0 ІV grupa branż (Θ4j) 801,9 201,3 309,4 193,0 1505,6 D4 = 0 Ogółem popyt 10185,1 3478,1 2791,8 1505,6 17960,6

∑

Prognoza nowego zrównoważonego stanu eko-nomicznego systemu, otrzymana na podstawie al-gorytmu optymalizacji BMB „P-P”, jest przedsta-wiona w tabeli 6.

Na podstawie porównania bilansów produkcji– konsumpcji według grup branż z tabeli 1 i 6, przy-toczonych w tabeli 7, można wyciągnąć wniosek,

że podjęte decyzje po doskonaleniu prawodawstwa podatkowego nie polepszą, a tylko pogorszą sytu-ację ekonomiczną w danym (umownym) kraju. Tabela 7. Zmiany w strukturze planów optymalnych produkcji, wywołane przez częściowe wykorzystanie ulg podatkowych, w u.j.p.

Table 7. Changes in the structure of production optimal plans, caused by partial use of tax reliefs in u.j.p.

Wytwarzanie produk-cji według grup

branżowych Według danych tabeli 1 Według danych tabeli 6 Zmiany (kolumna 3 – kolumna 2) 1 2 3 4 І grupa branż (Θ1j) 9984,0 10185,1 +201,1 ІІ grupa branż (Θ2j) 3506,0 3478,1 –27,9 ІІІ grupa branż (Θ3j) 2766,8 2791,8 +25,0 ІV grupa branż (Θ4j) 1703,8 1505,6 –198,2 Ogółem DKB 17960,6 17960,6 0

Rzeczywiście, jeżeli zmiany wielkości produkcji grup branżowych І i ІV były w pełni prognozowa-ne, to zmiana objętości produkcji ІІ i ІІІ grupy branżowej byłaby możliwa do wykazania tylko w wyniku optymalizacji BMB „P-P”.

Okazało się, że przy podniesieniu jakości pro-dukcji przedmiotów konsumpcji zamiast przewi-dywanego wzrostu wielkości sprzedaży nastąpi zmniejszenie wielkości ich konsumpcji o 27,9 u.j.p. (3478,1 – 3506,0), a do realizacji przesunięć struk-turalnych w wielkości wytwarzania produkcji będą potrzebne dodatkowe inwestycje do rozszerzenia ekstensywnego produkcji І i ІІІ grupy branż. Te dodatkowe inwestycje należy uważać za obo-wiązkowe, ponieważ one warunkują realizację sce-nariusza, a ich brak doprowadzi do wzrostu bezro-bocia i inflacji.

Problem 2. Ocena wyników wdrożenia osiągnięć postępu naukowo-technicznego

Scenariusz 3

Przypuśćmy, że wdrożenie innowacji zakłada się w umownym kraju z bazowym BMB „P-P”, wykazanym w tabeli 1. Załóżmy, że ta innowacja pozwoli branżom produkującym przedmioty kon-sumpcji powiększyć wielkości wytwarzania i do-staw swojej produkcji do branż produkcji niemate-rialnej o 100 u.j.p. i że powiększenie tych dostaw

całkowicie odpowiada ujawnionej potrzebie dodat-kowej na daną produkcję.

Przyjmiemy, że wdrożenie tej innowacji zabez-pieczy obniżenie rocznych nakładów na opłatę pra-cy w rozmiarze ∆V = 150 u.j.p. przy wzroście

na-kładów rocznych na renowację zużytych środków produkcji tylko w rozmiarze ∆C = 50 u.j.p.

Jest oczywiste, że realizacja tej innowacji do-prowadzi do zmiany rocznych wielkości dostaw międzybranżowych produkcji, przytoczonych w ta-beli 1. Tak w ІІ grupie branż:

– konsumpcja produkcji І grupy branż powiększy się o 50 u.j.p., to jest z 1964,0 u.j.p. do 2014,0 u.j.p.;

– konsumpcja produkcji własnej nie zmieni się; – konsumpcja produkcji ІІІ grupy branż zmniejszy

się o 50 u.j.p. (z 196,6 u.j.p. do 146,6 u.j.p.) w wyniku wzrostu nakładów branżowych na re-nowację środków produkcji;

– konsumpcja produkcji ІV grupy branż nie zmie-ni się, pozmie-nieważ wprowadzana innowacja zmie-nie wymaga powiększenia wielkości usług ze strony państwa.

Przyjmiemy, zgodnie z założeniem, że z

wdro-żeniem innowacji wielkość dostaw produkcji ІІ grupy branż dla branż ІІІ grupy (wskaźnik Θ32)

powiększy się z 629 u.j.p. do 729 u.j.p.

Z uwzględnieniem zmian wymienionych

wcze-śniej optymalny BMB „P-P”, przytoczony w tabeli 1, przyjmie postać przedstawioną w tabeli 8.

Jak wynika z danych tabeli 8, wdrożenie inno-wacji doprowadziło do zwiększenia waluty bilansu o 100 u.j.p. i wzrostu DKB i BN o tę samą wielkość. Jednak dysproporcje powstałe w wielkościach „po-daż – popyt” branż świadczą o konieczności opty-malizacji danego BMB.

Rezultaty optymalizacji BMB „P-P”, przytoczo-ne w tabeli 8, są ukazaprzytoczo-ne w tabeli 9.

Jak wynika z danych tabeli 9, w rezultacie optymalizacji przewidywane znaczenie wskaźnika Θ32 wyniesie nie 729 u.j.p., ale tylko 682 u.j.p.

A zatem przy wykorzystaniu innowacji z 100 u.j.p. przyrostu ogólnego bogactwa narodowego w

bran-że ІІІ grupy będzie dodatkowo wytworzona pro-dukcja tylko o 53,0 u.j.p. (682,0 – 629,0). Pozostały przyrost (o 47,0 u.j.p.) będzie otrzymany kosztem ekstensywnego rozszerzenia produkcji innych branż.

Ponieważ ujawniona optymalna wielkość zapo-trzebowania na produkcję ∆Θ32 = 53,0 u.j.p. jest

zbilansowana z innymi wielkościami dostaw mię-dzybranżowych produkcji, to właśnie tylko ona powinna być uwzględniona przy ocenie rocznego efektu ekonomicznego i ekonomicznej

efektywno-Tabela 8. BMB „P-P” z tabeli 1 ze zmianami wywołanymi przez wprowadzenie innowacji w u.j.p. Table 8. BMB “P-P” from table 1 with changes caused by the introduction of an innovation in u.j.p.

Wytwarzanie produkcji według grup

branżo-wych

Konsumpcja produkcji

Saldo debetowe bilansu (Di) (Θi1) (Θi2) (Θi3) (Θi4) ogółem podaż 1 2 3 4 5 6 7 І grupa branż (Θ1j) 6118,0 1601,6 1458,2 806,2 9984,0 +50,0 ІІ grupa branż (Θ2j) 2014,0 1074,4 146,6 271,0 3506,0 +100,0 ІІІ grupa branż (Θ3j) 1101,0 729,0 803,0 233,8 2866,8 –150,0 ІV grupa branż (Θ4j) 801,0 201,0 309,0 392,8 1703,8 0 Ogółem popyt 10034,0 3606,0 2716,8 1703,8 18060,6

∑

Tabela 9. Wyniki optymalizacji BMB „P-P” przedstawionego w tabeli 8 w u.j.p. Table 9. Results of optimization of BMB “P-P” shown in table 8 in u.j.p.

Wytwarzanie produkcji według grup branżowych

Konsumpcja produkcji Saldo debetowe bilansu (Di) (Θi1) (Θi2) (Θi3) (Θi4) ogółem podaż 1 2 3 4 5 6 І grupa branż (Θ1j) 6172,2 1615,8 1471,0 813,5 10072,5 0 ІІ grupa branż (Θ2j) 2069,5 1104,2 150,8 278,4 3602,9 0 ІІІ grupa branż (Θ3j) 1030,0 682,0 751,2 218,7 2681,9 0 ІV grupa branż (Θ4j) 800,9 200,9 308,9 392,7 1703,3 0 Ogółem popyt 10072,5 3602,9 2681,9 1703,3 18060,6

∑

ści od wdrożenia innowacji. Na tej podstawie moż-na twierdzić, że proces optymalizacji dostaw mię-dzybranżowych produkcji przy wdrożeniu innowa-cji powinien stać się jeszcze jednym obowiązko-wym warunkiem oceny rocznego efektu ekono-micznego i efektywności ekonomicznej ich

wdro-żenia.

Dalsza analiza skutków wdrożenia innowacji może być przeprowadzona z wykorzystaniem da-nych tabeli 10, gdzie przytoczone są zmiany wiel-kości produkcji i konsumpcji produkcji według grup branż spowodowane przez jej wprowadzenie. Tabela 10. Analiza zmian objętości produkcji i konsumpcji produkcji spowodowanych wdrożeniem innowacji w u.j.p. Table 10. Analysis of changes in production volume and pro-duction consumption caused by the intropro-duction of an innova-tion in u.j.p. Wytwarzanie produkcji według grup branżowych Dane z tabeli 1 Dane z tabeli 9 Zmiany objętości produkcji (kolumna 3 – kolumna 2) 1 2 3 4 І grupa branż (Θ1j) 9984,0 10072,5 +88,5 ІІ grupa branż (Θ2j) 3506,0 3602,9 +96,9 ІІІ grupa branż (Θ3j) 2766,8 2681,9 –84,9 ІV grupa branż (Θ4j) 1703,8 1703,3 –0,5 Ogółem DKB 17960,6 18060,6 +100,0

Jak wynika z danych tabeli 10, przyrost BN wy-niesie 100 u.j.p., jednak do otrzymania tego rezulta-tu oraz zapobieżenia wzrostowi bezrobocia i infla-cji niezbędna jest realizacja inwestyinfla-cji dodatko-wych, zabezpieczających ekstensywne rozszerzenie wielkości wytwarzania produkcji І i ІІ grupy branż o 85,4 u.j.p. (88,5 + 96,9 – 100,0).

Problem 3. Ocena makroekonomicznych skutków ekstensywnego rozszerzenia wielkości wytwarzania produkcji

Scenariusz 4

Przypuśćmy, że w systemie ekonomicznym, przedstawionym przez BMB „P-P” w tabeli 1, jest ujawnione dodatkowe zapotrzebowanie na środki produkcji, których roczny rozmiar konsumpcji wy-niesie 133,4 u.j.p., w tym według grup branżowych:

w II grupie branż – 84,0 u.j.p.; w III grupie branż – 33,2 u.j.p.; w IV grupie branż – 16,2 u.j.p.

Przypuśćmy także, że przez rząd została podjęta decyzja o zachowaniu wielkości produkcji ІV gru-py branż w dawnym rozmiarze (1703,8 u.j.p.) i o zrekompensowaniu wzrostu nakładów przez nabycie środków produkcji w objętości 16,2 u.j.p., kosztem ograniczenia nakładów na nabycie pro-dukcji ІІІ grupy branż. Przyjęte przez rząd decyzje

Tabela 11. Dane z BMB „P-P” z tabeli 1 skorygowane w związku z przypuszczalnymi zmianami wielkości międzybranżowych dostaw produkcji w u.j.p.

Table 11. Data from BMB “P-P” from table 1 corrected on account of expected changes in the sizes of intertrade production supplies in u.j.p.

Wytwarzanie produkcji według grup branżowych

Konsumpcja produkcji

Ogółem podaż Saldo debetowe bilansu (Di) (Θi1) (Θi2) (Θi3) (Θi4) 1 2 3 4 5 6 7 І grupa branż (Θ1j) 6118,0 1601,6 1458,2 806,2 9984,0 +133,4 ІІ grupa branż (Θ2j) 2048,0 1074,4 196,6 271,0 3590,0 –84,0 ІІІ grupa branż (Θ3j) 1134,2 629,0 803,0 233,8 2800,0 –49,4 ІV grupa branż (Θ4j) 817,2 201,0 292,8 392,8 1703,8 0 Ogółem popyt 10117,4 3506,0 2750,6 1703,8 18077,8

∑

Tabela 12. Optymalizacja wielkości międzybranżowych dostaw produkcji przedstawionych w tabeli 11 w u.j.p. Table 12. Optimization of the sizes of intertrade production supplies presented in table 11 in u.j.p.

Wytwarzanie produkcji według grup branżowych

Konsumpcja produkcji

Ogółem podaż Saldo debetowe bilansu (Di) (Θi1) (Θi2) (Θi3) (Θi4) 1 2 3 4 5 6 7 Dane wyjściowe І grupa branż (Θ1j) 6118,0 1601,6 1458,2 806,2 9984,0 +133,4 ІІ grupa branż (Θ2j) 2048,0 1074,4 196,6 271,0 3590,0 –84,0 ІІІ grupa branż (Θ3j) 1134,2 629,0 803,0 233,8 2800,0 –49,4 ІV grupa branż (Θ4j) 817,2 201,0 292,8 392,8 1703,8 0 Ogółem popyt 10117,4 3506,0 2750,6 1703,8 18077,8 0 Iteracja pierwsza І grupa branż (Θ1j) 6206,9 1624,9 1479,4 806,2 10117,4 +15,3 ІІ grupa branż (Θ2j) 1996,2 1047,2 191,6 271,0 3506,0 –16,0 ІІІ grupa branż (Θ3j) 1112,4 616,9 787,5 233,8 2750,6 +0,7 ІV grupa branż (Θ4j) 817,2 201,0 292,8 392,8 1703,8 0 Ogółem popyt 10132,7 3490,0 2751,3 1703,8 18077,8 0 Iteracja druga І grupa branż (Θ1j) 6217,1 1627,6 1481,8 806,2 10132,7 +0,6 ІІ grupa branż (Θ2j) 1986,3 1042,0 190,7 271,0 3490,0 –2,3 ІІІ grupa branż (Θ3j) 1112,7 617,1 787,7 233,8 2751,3 +1,7 ІV grupa branż (Θ4j) 817,2 201,0 292,8 392,8 1703,8 0 Ogółem popyt 10133,3 3487,7 2753,0 1703,8 18077,8 0 Iteracja trzecia І grupa branż (Θ1j) 6217,5 1627,7 1481,9 806,2 10133,3 –0,2 ІІ grupa branż (Θ2j) 1984,9 1041,2 190,6 271,0 3487,7 –0,3 ІІІ grupa branż (Θ3j) 1113,5 617,5 788,2 233,8 2753,0 +0,5 ІV grupa branż (Θ4j) 817,2 201,0 292,8 392,8 1703,8 0 Ogółem popyt 10133,1 3487,4 2753,5 1703,8 18077,8 Iteracja czwarta І grupa branż (Θ1j) 6217,4 1627,6 1481,9 806,2 10133,1 –0,1 ІІ grupa branż (Θ2j) 1984,7 1041,1 190,6 271,0 3487,4 –0,1 ІІІ grupa branż (Θ3j) 1113,7 617,6 788,4 233,8 2753,5 +0,2 ІV grupa branż (Θ4j) 817,2 201,0 292,8 392,8 1703,8 0 Ogółem popyt 10133,0 3487,3 2753,7 1703,8 18077,8 Iteracja piąta І grupa branż (Θ1j) 6217,3 1627,6 1481,9 806,2 10133,0 0 ІІ grupa branż (Θ2j) 1984,6 1041,1 190,6 271,0 3487,3 0 ІІІ grupa branż (Θ3j) 1113,9 617,6 788,4 233,8 2753,7 0 ІV grupa branż (Θ4j) 817,2 201,0 292,8 392,8 1703,8 0 Ogółem popyt 10133,0 3487,3 2753,7 1703,8 18077,8 0

przewidywały także zachowanie niezmiennej struk-tury i wielkości produkcji, dostarczanych przez przedsiębiorstwa i organizacje ІV grupy branż dla wszystkich konsumentów.

Skorygowany zgodnie z danym scenariuszem BMB „P-P” z tabeli 1 jest przytoczony w tabeli 11, gdzie zmienione wielkości konsumpcji produkcji są zacienione.

Zgodnie z danymi tabeli 11 można byłoby przy-puścić, że w rezultacie realizacji danego scenariu-sza:

− ekstensywne (wobec braku innowacji) rozsze-rzenie wielkości produkcji środków produkcji wyniesie 133,4 u.j.p.;

− przewidywany wzrost waluty bilansu i BN wy-niesie 117,2 u.j.p. (18077,8 – 17960,6);

− przewidywany wzrost strukturalnego bezrobocia wyniesie 16,2 u.j.p. (133,4 – 117,2).

Jednak prawidłową ocenę skutków realizacji opisanego scenariusza można wykonać tylko na podstawie danych zrównoważonego systemu mię-dzybranżowych dostaw produkcji. Uwzględniając osobliwość danego scenariusza (żądanie zachowa-nia niezmiennymi struktury i wielkości dostaw produkcji ІV grupy branż dla wszystkich branż – konsumentów), przytoczymy w tabeli 12 proces optymalizacji BMB „P-P”, przedstawiony w tabeli 11, z wykorzystaniem przypisu do zaproponowane-go przez nas alzaproponowane-gorytmu optymalizacji BMB „P-P”.

Na zakończenie ocenę rezultatów realizacji da-nego scenariusza przytoczymy w tabeli 13, zesta-wiając dane optymalnych bilansów z tabel 1 i 17.

Jak wynika z tabeli 13, realizacja danego scena-riusza zapewni przyrost BN i zmniejszenie bezro-bocia niestrukturalnego o 117,2 u.j.p. przy rozsze-rzeniu ekstensywnym wielkości wytwarzania środ-ków produkcji o 149,0 u.j.p., a nie o 133,4 u.j.p., jak to było zakładane przed optymalizacją.

Podsumowanie

Przytoczone przykłady oceny różnych scenariu-szy pokazują, że skutki realizacji dowolnych decy-zji administracyjnych bynajmniej nie są oczywiste i te decyzje nie mogą być poprawnie ocenione bez uwzględnienia ich wpływu na zmianę wielkości dostaw międzybranżowych produkcji. Jednak do-tychczas ten warunek nie mógł być realizowany, ponieważ nie istniał algorytm optymalizacji mię-dzybranżowych dostaw produkcji zabezpieczający zbilansowanie wielkości jej wytwarzania i kon-sumpcji.

Proponowana przez autora metodyka zbudowa-nia optymalizacji i oceny zmian BMB „P-P” jest powołana do tego, aby stała się podstawowym na-rzędziem opracowania planów perspektywicznych ekonomicznego i społecznego rozwoju kraju, a jej zastosowanie – obowiązkowym warunkiem oceny efektywności ekonomicznej innowacji. Rolę da-nych bazowych dla takich planów i obrachunków powinny spełniać dane corocznie publikowanych sprawozdawczych BMB „P-P”, podobnych do BMB „P-P” – w tabela 1.

Zaznaczmy, że proponowane wykorzystanie me-todyki pozwoli:

− poprawnie szacować skutki planowanych decy-zji administracyjnych;

− mierzyć efektywność ekonomiczną decyzji ad-ministracyjnych wielkościami przyrostu BN; − przeprowadzać ukierunkowaną politykę

inwe-stycyjną;

− obniżyć bezrobocie i inflację w kraju, powstają-ce w wyniku niezbilansowania objętości pro-dukcji i konsumpcji propro-dukcji, jak również w odpowiednim czasie przyjąć miary do zmniej-szenia bezrobocia strukturalnego.

Bibliografia

1.KARGANOW S.: Metodologia budowy i optymalizacji bilan-sów międzybranżowych „popyt – podaż” produkcji (BMB „P-P”). Zeszyt Naukowy Akademii Morskiej w Szczecinie, 2009, 16(88), 32–38.

2.Prognoza rozwoju społeczno-gospodarczego Federacji Ro-syjskiej na 2006 r. i podstawowe parametry prognozy roz- woju społeczno-gospodarczego Rosyjskiej Federacji na okres do 2008 roku (z posiedzenia Rządu Federacji Rosyj-skiej z 18 sierpnia 2005 r.). Rozdział: Reformowanie sys-temu podatkowego.

Recenzent: prof. dr hab. Stanisław Flejterski

Uniwersytet Szczeciński

Tabela 13. Analiza zmian wielkości produkcji i konsumpcji produkcji wywołanych wzrostem popytu na środki produkcji w u.j.p.

Table 13. Analysis of the changes in production and produc-tion consumpproduc-tion caused by demand for producproduc-tion means in u.j.p. Wytwarzanie produkcji według grup branżowych Dane z tabeli 6 Dane z tabeli 12 Zmiany wielko-ści produkcji (kolumna 3 – kolumna 2) 1 2 3 4 І grupa branż (Θ1j) 9984,0 10133,0 +149,0 ІІ grupa branż (Θ2j) 3506,0 3487,3 –18,7 ІІІ grupa branż (Θ3j) 2766,8 2753,7 –13,1 ІV grupa branż (Θ4j) 1703,8 1703,8 0 Ogółem DKB 17960,6 18077,8 +117,2