NR 1(5) ROK 2013
ISSN 2081-8025
studia prawnicze i administracyjne
W numerze między innymi / In this issue:
Skoczylas J.J. Zarys prawa
kierującego działaniami ratowniczymi / An outline of directing rescue operations Łastowiecki K. Reglamentacja działalności przedsiębiorców i wyko- nywania wolnych zawodów / Business activity regulation and the exercise of free competition
Tużnik M. Postępowanie nakazowe w postępowaniu karnym skarbowym / Proceeding by writ of payment in penal fiscal proceeding
PUBLIKACJA JU BILEUSZOW
A. 20-LECIE W
YŻSZEJ SZKOŁY M
EDEN SKIE ŻER
W J W
ZAW ARS IE NN / A RSA IVE
PU RY
ICBL
IOAT
RS OEAF W Y0 AR. 2SANW MANAGEMENT UNIVERSITY / LAT / YEARS
# 1(5)/2013Studia Prawnicze i Administracyjne# 1(5)/2013Studia Prawnicze i Administracyjne Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW (3 pkt.) /
Journal indexed in Ministry of Science and Higher Education Index (3 pts.)
Wydawca / Publisher: Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie / Warsaw management university
NR 1(5) ROK 2013
ISSN 2081-8025
studia prawnicze i administracyjne
Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie
Adres Redakcji i Wydawcy:
Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie
ul. Kawęczyńska 36, 03-772 Warszawa, tel. tel. 22 59 00 868
wsm.warszawa.pl
wydawnictwo@mac.edu.pl
Redaktor Naczelny / Editor-in-Chief:
prof. dr hab. Józef Jan Skoczylas Sekretarz Redakcji / Managing Editor:
dr Norbert Malec
Redaktorzy tematyczni / Section Editors:
prof. dr hab. Ewa Nowacka prof. dr hab. Kazimierz Piasecki
Redaktor statystyczny / Statistical Editor:
dr hab. Ewa Frątczak
Redaktorzy językowi / Language Editors:
język polski / Polish: Dorota Bruszewska, język angielski / English:
Eric Banks (native speaker), Marta Dawidziuk, język rosyjski / Russian: Jadwiga Piłat, język słowacki / Slovak language: Andrea Gieciová-Èusová (native speaker).
Skład i łamanie / DTP:
Wydawnictwo WSM, Wiesław Marszał. Grafiki oraz zdjęcia zgodne z / All images in accordance with:
Okładka / Cover: Elżbieta Kąkol
Rada Naukowa / Editorial Board:
Przewodniczący / Chairman:
prof. dr hab. Mieczysław Sawczuk (Polska / Poland) Członkowie / Members:
prof. PhDr. Viera Bacova, PhD., DrSc. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. inż. Ján Bajtoš (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Alexander J.
Belohlavek, dr h.c. (Czechy / Czech Republic), prof. dr hab. Ewgenii Bobosow (Białoruś / Belarus), prof. dr hab. Paweł Czarnecki (Polska / Poland), prof. dr Stanisław Dawidziuk (Polska / Poland), prof. ThDr.
Josef Dolista, CSc. (Czechy / Czech Republic), prof. PhDr. Rudolf Dup- kala, CSc. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Piotr Dutkiewicz (Kanada / Canada), prof. Devin Fore, PhD. (USA), prof. dr hab. Iurii Frytskyi (Ukraina / Ukraine), prof. dr Otar Gerzmava (Gruzja / Georgia), PhDr.
Marta Gluchman, PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. Wasilij Pietrowicz Griszczenko (Federacja Rosyjska / Russia), prof. Ing. dr Renáta Hótová (Czechy / Czech Republic), prof. dr hab. Lech Jaczynowski (Polska / Poland), prof. dr hab. Bohdan Jałowiecki (Polska / Poland), prof. dr hab. Hassan Jamsheer (Irak / ), doc. PhDr. Nadežda Krajčova PhD.
(Słowacja / Slovakia), prof. MUDr. Vladimir Krčmery, PhD, DrSc., dr h.c. Mult. (Słowacja / Slovakia), dr Izabella Kust (Polska / Poland), prof.
dr Botwin Marenin (USA), JUDr. Maria Marinicova, PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. John McGraw (Kanada / Canada), prof. dr hab.
Nella Nyczkało (Ukraina / Ukraine), prof. dr hab. dr h.c. Hans Joachim Schneider (Niemcy / Germany), Bp prof. ThDr. PhDr. Stanislav Stolarik PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Maria Szyszkowska (Polska / Poland), prof. dr hab. Peter Vojcik (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab.
Minoru Yokoyama (Japonia / Japan).
Wszystkie nadsyłane artykuły naukowe są recenzowane. Proce- dura recenzowania artykułów, zapora ghostwriting oraz zasady przygotowywania tekstów i instrukcje dla autorów znajdują się na stronie internetowej czasopisma www.wsm.warszawa.pl w zakładce Wydawnictwo / All articles are peer reviewed. The procedure for reviewing articles, and the Guide for Authors can be found on the website of the
journal (www.kaweczynska.pl/wydawnictwo/czasopisma) Korekta artykułów zamieszczanych w czasopiśmie wykonywana jest przez Autorów periodyku / Proofreading by authors.
Drukowane w Polsce / Printed in Poland — Nakład / Circulation: 500
© Copyright by Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie (Warsaw Management University)
Żaden fragment tej publikacji nie może być reprodukowany, umieszczany w systemach przechowywania informacji lub przekazywany w jakiejkolwiek formie − elektronicznej, mechanicznej, fotokopii czy in- nych reprodukcji – bez zgodny posiadacza praw autorskich. / All rights reserved by Warsaw Management University. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or other-
wise, without the prior written permission of the publisher.
Wersja pierwotna (referencyjna) czasopisma to wersja elektroniczna.
/ The original (reference) version of the journal is the on-line version
Za publikację w „Studiach Prawniczych i Administracyjnych”
(zgodniez Wykazem czasopism naukowych MNiSW, część B), Autorzy wpisują do dorobku naukowego 3 pkt. / Authors of “Studies in Law and Administration” receive 3 points (according Polish Ministry of Science and Higher Education) „Studia Prawniczei adminiStracyjne” to półrocznik zzakresu prawa
i administracji zawierający artykuły, w których pracownicy naukowi przedstawiają i analizują bieżące problemy prawne i administracyjne zachodzącenie tylkow polsce, aletakżena świecie. celemperiodyku jestuczynieniezczasopisma ogniwaspajającegopoglądy ugruntowane
wdoktrynieoraznowetendencjiwzakresienaukprawnychiadministracyjnych.
Spis treści / Contents
Józef Jan
Skoczylas Zarys prawa kierującego działaniami ratowniczymi / An
outline of directing rescue operations 3
Mirosław Bednarski
Wybrane aspekty prawno-administracyjne obowiązujących uregulowań prawnych Unii Europejskiej i ich
implementacja do prawa krajowego i resortowego (policyjnego) w zakresie przestrzega-nia zasady równego traktowania / Selected legal administrative aspects of binding regulations of the European Union and their implementation in internal and department’s (police) law concerning abiding by the principle of equal treatment
9
Grzegorz Chojnicki
Wpływ stanu psychicznego skazanego na przebieg resocjalizacji / The effect of the mental state of the
convicted person on the course of rehabilitation 15 Zbigniew St.
Iwański
Dehumanizacja i depersonalizacja kary pozbawienia
wolności w świetle nauki i badań empirycznych / The effect of the mental state of the convicted person on the course of rehabilitation
21
Kazimierz Łastowiecki
Reglamentacja działalności przedsiębiorców i wykonywania wolnych zawodów / Business activity
regulation and the exercise of free competition 37 Oktawia
Jurgilewicz
Dostosowanie budynków użyteczności publicznej dla osób niepełnosprawnych – wybrane zagadnienia / Adaptation of
public buildings for people with disabilities – selected issues 43 Karol Pachnik
Ustrojowe zagadnienia dopuszczalności istnienia stanowiska asesora w sądach administracyjnych / Constitutional problems of acceptability assessor’s appointment in administrative courts
47
Spis treści / Contents
Marta Roma Tużnik
Postępowanie nakazowe w postępowaniu karnym
skarbowym / Proceeding by writ of payment in penal fiscal
proceeding 53
Robert Busiło Przestępstwa związane ze zjawiskiem narkomanii / Drug-
related crime 69
Dagmara Florek- -Klęsk
Uprawnienia pracodawcy wobec pracownika
zaniedbującego higienę osobistą / The powers of the
employer to the employee’s personal hygiene 75 Adriana Gawenda Rosyjska przestępczość zorganizowana faktycznym
zagrożeniem dla Polski / Russian organized crime – a real
threat to Polish 79
Maria Górska Regionalne izby obrachunkowe w strukturze samorządu terytorialnego / Regional clearing house in local self-
government structure 87
Anna Janus- -Dębska
Aspekty wychowawcze kary ograniczenia wolności / Educational aspects of community service (restriction of
liberty) 97
Marlena Kopacz Przestępstwo nadużycia zaufania jako prze-stępstwo gospodarcze / The crime of abuse of trust as an economic
crime 107
Studia Prawnicze i Administracyjne 1/2013 ISSN 2081-8025
str. 3-8
Józef Jan Skoczylas
Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie
Zarys prawa kierującego działaniami
ratowniczymi / An outline of directing rescue operations
AbstrAct
The issue of law and director of emergency operations including the powers, duties and legal responsibilities occupies a special place in the broad sense so. Rights rescue. It presents a prominent place in the organization directing the rescue operation. For each individual, it is essential to the safety, protection of life and health. Therefore, the characterization requires this problem from the viewpoint field of law. Interest is the answer to the question - what is the rescue, how the process of saving lives, property, human activities and rescue, and above all - who is the person in charge of such activities. In these considerations particularly important powers of the State Fire Service regarding management and rescue operations, and above all - the person in charge is related to the permissions (rights) and obligations. Against the background of recent legislation in the field of rescue, despite improvement in the quality of rescue society still expects further improvement in the field of rescue fires, floods, natural disasters, etc. The importance of the issue of directing re- scue operations is caused mainly powers but even more responsibility not everywhere and not always adequately taken into consideration. Particularly noteworthy subjects related to permissions PSP and especially in the field of emergency management activities. Control for emergency action undertaken when considering decisions in every phase of the re- scue operation must always take into account the fact that its activities must be in accordance with the law in the broad sense and professional ethics.
Keywords: rescue operations, State Fire Service, professional ethics
wprowAdzenie
Zagadnienie prawa kierującego działaniami ratowniczymi, a w tym uprawnienia, obowiązki oraz odpowiedzialność prawna zajmuje szczególne miejsce w szerokim rozumieniu tzw. Prawa ratowniczego. Przedstawia ono poczesne miejsce w procesie organizacji kierowania akcją ratowniczą. Dla każdego człowieka istotne znaczenie ma jego bezpieczeństwo, ochrona życia i zdrowia. W związku z tym scharakteryzowania wymaga ten problem z punktu widzenia dziedziny prawa. Zainteresowanie wzbudza odpowiedź na pytanie – czym jest ratownictwo, jak przebiega proces ratowania życia, mienia człowieka działaniami ratowniczymi, a nade wszystko – kim jest osoba kierująca takimi działaniami.
W tych rozważaniach szczególnego znaczenia nabierają uprawnienia Państwowej Straży Pożarnej dotyczące kierowania działaniami ratowniczymi, a przede wszystkim – jakie osoba kierująca ma związane z tym uprawnienia (prawa) i obowiązki. Na tle najnowszych uregulowań prawnych z zakresu ratownictwa mimo poprawy jakości akcji ratowniczych społeczeństwo w dalszym ciągu oczekuje dalszej poprawy akcji ratowniczej w zakresie pożarów, powodzi, klęsk żywiołowych itp.
Doniosłość problematyki kierującymi działaniami ratowniczymi powodowana jest przede wszystkim uprawnieniami, ale jeszcze bardziej odpowiedzialnością, nie wszędzie i nie zawsze należycie uwzględnianej.
Na szczególna uwagę zasługuje tematyka związana z uprawnieniami PSP, a szczególnie w zakresie kierowania działaniami ratowniczymi. Kierujący bowiem działaniem ratowniczym przy uwzględnianiu podejmowanej decyzji w każdej fazie akcji ratowniczej musi zawsze uwzględniać fakt, iż jego działania muszą być zgodne z prawem w szerokim tego słowa znaczeniu oraz etyką zawodową.
pojęcierAtownictwA
W każdym społeczeństwie istnieje naturalna tendencja do zapobiegania powstawania szkód (krzywdy), już w tym miejscu trzeba jednak zaznaczyć, iż niemożliwe jest całkowite ich wyeliminowanie.
Życie społeczne wspomagane postępem gospodarczym, rozwojem nauki musi zmagać się ciągle z rosnącą liczba różnych szkód (uszczerbków) o charakterze niemajątkowym i majątkowym. Ogromny rozwój techniki powodujący lepszą jakość życia, różnego rodzaju ulepszenia, przyczynia się jednocześnie do wzrostu zagrożeń, którym ludzie nie są w stanie zapobiec. W wielu przypadkach
różnego rodzaju kataklizmy, szkody wywoływane są zdarzeniami niezawinionymi i niezależnymi od człowieka. Z tymi zagrożeniami łączy się problematyka pojęcia ratownictwa, które mówiąc najogólniej, oznacza ogół środków i metod życia ludzkiego. Słowo „ratować”
oznacza udzielać komuś pomocy w niebezpieczeństwie, trudnej sytuacji, chronić od zguby, nieszczęścia, śmierci, ruiny czy zniszczenia a także wybawiać z kłopotów, starać się ocalić lub zachować coś1. Zagrożenie życia i zdrowia człowieka, jego mienia najczęściej występuje na skutek zaistnienia różnych zdarzeń, podczas powodzi, pożaru, zawalenia się budowli, wypadku w kopalni, lotniczego lub morskiego.
Gwałtowny rozwój cywilizacyjny XXI wieku, rosnące tempo życia przyczynia się do wzrostu zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi, naruszenia środowiska oraz mienia człowieka. Rozwój gospodarczy powoduje równocześnie nasilenie się pożarów i pojawienie się nowych typów zagrożeń. Potrzeba niesienia pomocy poszkodowanym spowodowała powstanie wielu służb ratowniczych.
W tej sytuacji w Polsce zaistniała potrzeba stworzenia takiego systemu, który mógłby w możliwie pełnym zakresie sprostać niebezpieczeństwu. W tym celu powstał Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG) którego wprowadzenie zapoczątkowano w 1991, a 1 stycznia 1995r wdrożono w życie. Podstawą do tworzenia tego systemu były dwie ustawy: z 24 sierpnia 1991r. o ochronie przeciwpożarowej2 i o Państwowej Straży Pożarnej3.
Powstały Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy jest integralną częścią organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, która obejmuje prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych i innych miejscowych zagrożeń w celu ratowania życia, zdrowia, mienia, a także środowiska. System ten skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej i inne służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy cywilnoprawnej zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych (art. 2 pkt 4 ustawy o ochronie przeciwpożarowej)4.
Kierowanie działaniem ratowniczym jest bardzo istotną i odpowiedzialną instytucją dla ratowania życia ludzi i mienia, rozpoczyna się zawsze z chwilą przybycia na miejsce zdarzenia pierwszych sił i środków podmiotów Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Poprzez pojęcie ratownictwa możemy rozumieć:
1 Słownik języka polskiego, red. N. Szymczak, tom 3. Warszawa 1981, s. 21 2 Tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 178, poz. 1380 ze zm.
3 Tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 12, poz.68 ze zm.
4 Ustawa z 24 sierpnia 1991r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn.
Dz. U. z 2009r. Nr 178, poz. 1380 ze zm.).
1. Ogół środków i metod ratowania życia ludzkiego, 2. Różne formy działalności, stosowane w celu ratowania
życia człowieka,
3. Działalność, której celem jest ratowanie ludzi lub rzeczy znajdujących się w niebezpieczeństwie,
4. Niesienie pomocy w nagłych wypadkach, zwłaszcza zagrażających zdrowiu i życiu ludzi
5. Każda czynność podjęta w celu ochrony życia, zdrowia i mienia art. 2 ust. 2 ustawy o ochronie przeciwpożarowej.
Ratownictwo interpretowane jest też jako dziedzina bezpieczeństwa wszystkich obywateli oznaczająca działalność prowadzoną na wszystkich szczeblach organizacji państwa w czasie pokoju, czy wojny.
Z uwagi na fakt, że istnieje wiele zagrożeń, których następstwem jest podjęcie profilaktycznych działań ratowniczych trudno jest dokonać jednolitej definicji, bowiem działalność ratowniczą podejmuje się w wyniku zaistnienia przeróżnych zdarzeń5.
Podejmowanie działań ratowniczych zapewniają zatem odmienne dziedziny ratownictwa między innymi takie jak:
podczas zmagań z pożarami – ratownictwo techniczne, chemiczne, ekologiczne, medyczne, przy powodzi i innych katastrofach naturalnych – górnicze, górskie, wodne, morskie oraz poszukiwanie osób zaginionych, ratownictwo lotnicze i inne rodzaje ratownictwa.
jednostKizAjmującesięrAtownictwem
Obowiązkiem państwa polskiego jest zapewnienie zgodnie z art. 5 Konstytucji RP bezpieczeństwa wszystkim obywatelom. Polska wypełnia ten obowiązek powołując do życia specjalne organy mające na celu ochronę i obronę ludności przed zagrożeniami wynikającymi z sił natury jak i działalności człowieka. Są nimi etatowe i ochotnicze wyspecjalizowane jednostki i organizacje, których zadaniem jest udzielenie pomocy w razie konieczności użycia sił i środków do tego przeznaczonych.
Spośród głównych jednostek zajmujących się ochroną społeczeństwa możemy wymienić: Policję, Straż Pożarną, Ratownictwo medyczne, górskie, wodne, Pomoc drogową, Pogotowie Energetyczne, Pogotowie Gazowe i inne organizacje6.
KrAjowy system rAtowniczo-GAśniczy
Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy to część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego, który obejmuje:
5 J.J. Skoczylas, Prawo ratownicze, Lexis Nexis, Warszawa 2011, s. 44 6 Ibidem, s. 58.
prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych i innych zagrożeń zmierzających do ratowania życia, zdrowia, mienia i środowiska.
System ten zgodnie z założeniami twórców skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inspekcje, straże, instytucje czy podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy zgodziły się współdziałać w zakresie akcji ratowniczych.
Podstawowymi aktami prawnymi, na których opiera się Krajowy system Ratowniczo-Gaśniczy są: Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2009 nr 12 poz. 68 z późn. zm.) oraz Ustawa o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 nr 178, poz. 1380, z późn. zm).
W systemie tym rozszerzono zadania straży pożarnych i skupiono na mocy prawa wszystkie jednostki ochrony przeciwpożarowej. Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy obejmuje swym zasięgiem poziom powiatu, województwa oraz kraju.
W zakresie powiatu do zadań krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego należy między innymi:
opracowanie analiz zagrożeń oraz analiz zabezpieczenia operacyjnego, opracowanie powiatowego planu ratowniczego, ustalenie sieci podmiotów Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego i ich obszarów chronionych, aktualizacja danych dotyczących gotowości operacyjnej i podwyższonej gotowości operacyjnej, ustalenie metod powiadamiania w sytuacji wystąpienia nagłego lub nadzwyczajnego zagrożenia itd.
Organizacja Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego poprzez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej, na obszarze województwa, obejmuje w szczególności: opracowanie analiz zagrożeń oraz analiz zabezpieczenia operacyjnego, opracowanie wojewódzkiego planu ratowniczego; ustalanie obszarów chronionych dla specjalistycznych grup ratowniczych oraz dla podmiotów Krajowego Systemu Ratowniczo- Gaśniczego przewidzianych do realizacji zadań poza terenem własnego działania itd.
Natomiast w obszarze krajowym obejmuje swym zakresem:
aktualizację danych dotyczących gotowości operacyjnej centralnego odwodu operacyjnego i podmiotów przewidzianych do współdziałania na obszarze kraju i poza jego granicami, dysponowanie siłami i środkami centralnego odwodu operacyjnego na obszarze kraju i poza granice kraju, opracowanie zasad powiadamiania i współdziałania podmiotów na obszarze kraju podczas działań ratowniczych, itd.
Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy na obszarze powiatu i województwa działa odpowiednio w oparciu o powiatowy lub wojewódzki plan ratowniczy. Plan ratowniczy jest to pewien zbiór przepisów uruchamianych w zależności od rodzaju i skali zagrożenia, musi być więc regularnie weryfikowany i w razie potrzeby modyfikowany.
Temu celowi służą obok szczegółowych analiz działań rzeczywistych regularne, dokładnie przygotowane ćwiczenia wymagające współpracy różnych podmiotów ratowniczych.
rolA strAży pożArnejwzAKresierAtownictwA Jednym z głównych podmiotów zajmujących się ratowaniem życia, zdrowia i mienia ludzi jest Straż Pożarna. Państwowa Straż Pożarna została powołana jako zawodowa, umundurowana i wyposażona w specjalistyczny sprzęt organizacja przeznaczona do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami
Zgodnie z art. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej z dnia 24 sierpnia 1991 r. Do podstawowych zadań Państwowej Straży Pożarnej należy:
• rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miej- scowych zagrożeń;
• organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń7;
• wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czyn- ności ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze;
• kształcenie kadr dla potrzeb Państwowej Straży Po- żarnej i innych jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludności;
• nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpoża- rowych;
• prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony ludności;
• współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych;
• współdziałanie ze strażami pożarnymi i służbami ra- towniczymi innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie wiążących Rzecz- pospolitą Polską umów międzynarodowych oraz od- rębnych przepisów;
7 Ustawa z 24 sierpnia 1991r o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn.
Dz. U. z 2009r. Nr 178, poz. 1380 z późn.zm).
• realizacja innych zadań wynikających z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych na zasadach i w zakresie w nich określonych8.
podmiotyKierującedziAłAniAmirAtowniczymi Ze względu na różnorodność i złożoność działań zorganizowanych przez Państwową Straż Pożarną oraz ilość zużytych środków jak i szeroko rozumianą odpowiedzialność sprawiły, że powstała konieczność wyznaczenia osoby kierującej działaniami ratowniczymi.
Do podmiotów kierujących działaniem ratowniczym możemy zaliczyć kierującego działaniem ratowniczym oraz sztab9. Kierujący działaniem ratowniczym jest osobą oddziaływującą na podległe siły podmiotów Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego obecne na miejscu zdarzenia w celu wykonania właściwych czynności ratowniczych. Ważne jest zatem, aby osoba kierująca takimi działaniami była kompetentna i odpowiedzialna.
Takim działaniem kierowniczym może kierować osoba uprawniona, ale powinna ona być oznakowana w sposób widoczny dla innych uczestników działań ratowniczych10. Sztab natomiast zgromadzony w miejscu zdarzenia ma zadanie pełnić funkcję doradczą wspomagając kierującego.
Pożar, jak wiadomo, rozprzestrzenia się bardzo szybko, toteż potrzebne są trafne decyzje, właściwe działania, gdyż nieumiejętne kierownictwo lub jego brak, może doprowadzić do katastrofy i śmierci wielu ludzi. W dzisiejszej dobie każdemu dowodzącemu takimi działaniami ratowniczymi stawia się wysokie wymagania.
Osobą kierującą działaniami ratowniczymi może być więc ratownik z jednostki ochrony przeciwpożarowej posiadający odpowiednie kwalifikacje według następującej kolejności:
1. członek ochotniczej straży pożarnej,
2. komendant gminny ochrony przeciwpożarowej, jeśli jest członkiem ochotniczej straży pożarnej
3. strażak jednostki ochrony przeciwpożarowej
Jednakże do czasu przybycia na miejsce zdarzenia kierującym jest przybyły na miejsce zdarzenia dowódca jednostki ochrony przeciwpożarowej. Natomiast w przypadku przybycia jednostek ochotniczych i zawodowych, obowiązany do przejęcia kierowania jest kierujący z jednostki zawodowej. Gdyby jednak tak się
8 Ibidem.
9 J.J. Skoczylas, Prawo ratownicze..., s. 69.
10 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowe- go systemu ratowniczo-gaśniczego. (Dz. U. z 2001 r. Nr 46, poz. 239).
zdarzyło, że pojawili by się na miejscu zdarzenia dwaj przywódcy tej samej hierarchii, to wówczas zobowiązany do przejęcia kierowania jest dowódca z jednostki, dla której miejsce zdarzenia stanowi teren własnego działania11. Całe działanie ratownicze rozpoczyna się z chwilą przybycia na miejsce zdarzenia pierwszych jednostek zaś kierowanie działaniami ratowniczymi rozpoczyna się bowiem z chwilą przybycia na miejsce zdarzenia natomiast ustaje z chwilą wykonania działań ratowniczych, a w szczególności;
udzielenia pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i przekazaniu ich zespołowi ratownictwa medycznego oraz przekazania terenu obiektu lub mienia objętego działaniem ratowniczym właścicielowi czy zarządcy zgłaszając jednocześnie ten fakt właściwemu terytorialnie stanowiska kierowania Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego12. Kierujący organizuje działania kierownicze z uwzględnieniem: rodzaju i skali zdarzenia, liczby osób poszkodowanych lub bezpośrednio zagrożonych, występujących zagrożeń oraz prognozy ich rozwoju. W Rozporządzeniu MSWiA z dnia 18 02 2011 roku w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego wyszczególnia się trzy poziomy kierowania działaniami ratowniczymi:
1. interwencyjny, realizowany w strefie zagrożenia lub strefie działań ratowniczych w celu realizowania czynności ratowniczych oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom.
Kierowanie interwencyjne polega na ustaleniu rodzaju zagrożenia, przydzielaniu zadań dla pododdziałów, ustaleniu sposobów i metod ewakuacji, wyznaczeniu i wydzieleniu strefy bezpośrednich działań ratowniczych, planowaniu rozmieszczenia sprzętu ratowniczego na terenie działań ratowniczych, analizowaniu czasu pracy poszczególnych zespołów w strefie bezpośrednich działań ratowniczych, a w szczególności czasu pracy w ubraniach ochronnych i sprzęcie izolującym drogi oddechowe ratowników.
2. taktyczny, realizowany na granicy strefy zagrożenia lub poza nią w celu wykonania przyjętych taktyk lub określonej strategii oraz nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym 3. strategiczny, realizowany w celu określenia i przyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu zagrożenia oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym13.
11 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdzia- łania jednostek ochrony ppoż. biorących udział w działaniu ratowni- czym. Dz. U. Nr 82, poz. 895 z 2001 r.
12 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowe- go systemu ratowniczo-gaśniczego. (Dz. U. Nr 46, poz. 239 z 2001 r.).
13 Ibidem.
prAwAKierująceGodziAłAniAmirAtowniczymi Zgodnie z par. 22 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego sys- temu ratowniczo-gaśniczego, kierujący bez względu na typ kierowania na obszarze swojego działania i w stosunku do podległych mu sił, korzysta z uprawnień określonych w odrębnych przepisach. Reguluje to ustawa o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24 sierpnia 1991, oraz ustawa o Państwowej Straży Pożarnej, zgodnie z którymi, usta- nowione zostało nowe rozporządzenie dotyczące zakresu i trybu korzystania z praw przez kierującego działaniem ratowniczym14.
Zgodnie z ustawą o ochronie przeciwpożarowej kierujący działaniem ratowniczym może zarządzić ewakuację ludzi i mienia, wstrzymać ruch drogowy oraz wprowadzić zakaz przebywania osób trzecich w rejonie działania ratownicze- go, przejąć w użytkowanie na czas niezbędny dla działania ratowniczego nieruchomości i ruchomości, środki trans- portu, sprzęt, ujęcia wody, inne środki gaśnicze, a także przedmioty i urządzenia przydatne w działaniu ratowni- czym. Kierujący działaniem ratowniczym ma prawo żądać niezbędnej pomocy od instytucji, organizacji, podmiotów gospodarczych i osób fizycznych, a także może odstąpić w trakcie działania ratowniczego od zasad działania uzna- nych powszechnie za bezpieczne15.
Realizacja tych uprawnień następuje wyłącznie w okolicz- nościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności16, Te uprawnienia pozwalają kierującemu działaniami ratow- niczymi wydawać zarządzenia oraz żądać pomocy.
Strażakowi jednostki ochrony przeciwpożarowej, a tak- że członkowi ochotniczej straży pożarnej, zwanemu dalej
„osobą poszkodowaną”, który w związku z udziałem w działaniach ratowniczych lub ćwiczeniach doznał uszczerb- ku na zdrowiu lub poniósł szkodę w mieniu, przysługuje:
1. jednorazowe odszkodowanie w razie doznania stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
2. renta z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy;
3. odszkodowanie z tytułu szkody w mieniu17.
14 J.J. Skoczylas, Prawo ratownicze..., s.77
15 Ustawa z 24 sierpnia 1991r o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn.
Dz. U. z 2009r. Nr 178, poz. 1380 z późn. zm).
16 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw przez kierują- cego działaniem ratowniczym. Dz. U. Nr 54 poz.259 z 1992 r.
17 Ustawa z 24 sierpnia 1991r o ochronie przeciwpożarowej ( tekst jedn.
Dz. U. z 2009r. Nr 178, poz. 1380 z późn. zm).
obowiązKiKierująceGodziAłAniAmirAtowniczymi O każdym wypadku skorzystania ze swoich uprawnień kie- rujący działaniami ratowniczymi ma obowiązek poinfor- mować w raporcie swego przełożonego18.
Raport powinien zawierać imię, nazwisko, stopień służ- bowy kierującego działaniem ratowniczym, określenie jednostki organizacyjnej, imię i nazwisko lub nazwę posia- dacza mienia, datę i godzinę przejęcia mienia, opis stanu przejmowanego mienia, jak również podpisy kierującego działaniem ratowniczym oraz posiadacza mienia. W przy- padku stanu wyższej konieczności dowodzący działaniami ratowniczymi ma obowiązek kierować się zasadami zdro- wego rozsądku w pierwszej kolejności ratując życie ludz- kie, którego nie można poświęcić dla ratowania dóbr ma- terialnych, a następnie dobro mniej ważne, poświęcić dla dobra wyższego rzędu np. o większej wartości.
Do obowiązków kierującego, oraz do zasad przejmowania i przekazywania kierowania działaniem ratowniczym i do- kumentowania zdarzenia stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 4 i 5 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrz- nych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ra- towniczo-gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz. 1311).
zAdAniAosobyKierującejdziAłAniAmirAtowniczymi Zlokalizowanie pożaru, a następnie jego zlikwidowanie, jest istotnym i trudnym zadaniem. Ważne jest zatem aby osoba kierująca działaniami ratowniczymi posiadała wyso- ki zakres wiedzy ogólnej i specjalistycznej w zakresie po- dejmowania decyzji.
Osoba dowodząca musi rozpoznać zagrożenia, poinformo- wać o ich występowaniu oraz wydać polecenia mające na celu właściwe zabezpieczenie strażaków przed ich następ- stwami, wyznacza strefy zagrożenia, kieruje do wszystkich działań gaśniczych i ratowniczych co najmniej dwóch stra- żaków, wyznaczając spośród nich dowódcę, ustalić sygna- ły i środki alarmowe oraz odwód niezbędny do udzielenia natychmiastowej pomocy poszkodowanym i zagrożonym, rozpoznać i ustalić najbezpieczniejsze drogi odwrotu lub ewakuacji, przez cały czas nadzorować pracę strażaków oraz stan ich zabezpieczenia na stanowiskach szczególnie zagrożonych, współpracować z personelem technicznym nadzorującym poszczególne urządzenia i instalacje tech- niczne19.
18 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw przez kierują- cego działaniem ratowniczym. Dz. U. Nr 54 poz.259 z 1992 r.
19 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw przez kierują- cego działaniem ratowniczym. Dz. U. Nr 54 poz.259 z 1992 r.
Kierujący działaniem ratowniczym, kieruje siłami i środ- kami ratowniczymi podmiotów systemu ratowniczego, zgodnie z planami ratowniczymi z zachowaniem procedur ratowniczych i wymagań wynikających z rodzaju i skali za- grożenia oraz miejsca zdarzenia.
Każdy dowódca kierujący działaniami ratowniczymi musi mieć świadomość swoich kompetencji oraz, że za ich prze- kroczenie, może podlegać odpowiedzialności karnej, cywil- nej czy dyscyplinarnej20. ależy jednak pamiętać, że istnieje jeszcze szczególny przypadek jako jedna z postaci stanu wyższej konieczności w momencie przeoczenia jednego z obowiązków lub w momencie jego zaniedbania dzięki któremu można zastosować zwolnienie z odpowiedzialno- ści cywilnej czy karnej. W myśl bowiem art. 26 § 1 KK „Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchybienia bez- pośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego”.
wniosKi
Kierowanie działaniem ratowniczym jest procesem bardzo trudnym i złożonym, obejmującym wiele problemów. Przy omawianiu tego rodzaju procesu kierowania takimi dzia- łaniami ratowniczymi, wymieniono najważniejsze prawa i obowiązki jakie niesie ze sobą praca w charakterze do- wódcy kierującego takimi działaniami, charakter pracy ja- kie niesie ze sobą dowodzenie taką akcją oraz problemy ja- kie mogą wystąpić w związku z ochroną i zabezpieczeniem obywateli naszego kraju przed niepożądanymi zjawiskami.
Wśród służb zajmujących się ratownictwem jedną z naj- ważniejszych jest Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, czym jest i jakie ma zadania.
20 J.J. Skoczylas, Prawo ratownicze..., s. 88
Podkreślenia wymaga fakt, iż powyższy system to nie tyl- ko wyizolowany składnik bezpieczeństwa publicznego, ale również rozwiązania Państwa w zakresie efektywnego wy- korzystania potencjału wszystkich organizacji w ramach zapewnienia bezpieczeństwa. Granice, w których działa system, są zatem bardzo elastyczne, dzięki czemu można szybko reagować na zmiany i zadania w zmieniającym się otoczeniu i w każdych warunkach.
Należy zwrócić uwagę na funkcje Straży Pożarnej jako in- stytucji państwa w pierwszej kolejności odpowiedzialnej za ochronę życia i mienia oraz organizacji na której opiera się Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, dzięki czemu Pań- stwowa Straż Pożarna jest więc doskonałym wsparciem w zakresie ratownictwa pod kątem kadry, sprzętu czy logistyki.
W tej krótkiej charakterystyce instytucji KDR nie można pominąć faktu, iż stan prawny w zakresie powszechnego systemu ratowniczego – w tym zabezpieczenia i kierowa- nia działaniami ratowniczymi, jest wciąż doskonalony, a przede wszystkim uwzględniający coraz wyższy poziom bezpieczeństwa obywateli.
Wypełnienie tego podstawowego obowiązku konstytucyj- nego ochrony życia, mienia i środowiska obywateli odby- wa się m. in. przez powoływanie oraz utrzymanie odpo- wiednich sił i środków mających na celu ochronę ludności przed zagrożeniami wynikającymi z działania sił przyrody i działalności samego człowieka. KDR wchodzą w skład etatowych, wyspecjalizowanych jednostek i organizacji, których zadaniem jest udzielanie szybkiej i niezbędnej po- mocy obywatelom. Zapewnienie bezpieczeństwa obywa- telom jest bowiem konstytucyjnym obowiązkiem naszego państwa.
Studia Prawnicze i Administracyjne 1/2013 ISSN 2081-8025
str. 9-13
Mirosław Bednarski
Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie
Wybrane aspekty prawno-administracyjne obowiązujących uregulowań prawnych Unii Europejskiej i ich implementacja do prawa
krajowego i resortowego (policyjnego) w zakresie przestrzegania zasady równego traktowania /
Selected legal administrative aspects of binding regulations of the European Union and their implementation in internal and department’s (police) law concerning abiding by the principle of equal treatment
AbstrAct
The article is concerned with implementing the EU law regulations present in Council Directive 2000/43/EC of 29th June 2000 implementing the principle of equal treatment between persons irrespective of racial or ethnic origin, Council Direc- tive 2000/78/EC of 27th November 2000 establishing a general framework for equal treatment in employment and occupa- tion and Council Directive 2006/54/EC of 5th July 2006 on the implementation of the principle of equal opportunities and equal treatment of men and women in matters of employment and occupation. The article presents the sources of the abovementioned regulations in primary and secondary EU law and the issue of introducing the abovementioned principles into the internal law. The author elaborates on the broad issue of counteracting discrimination as far as employment law is concerned and implementing discussed issues into department law, including the police. Because of the complexity and broad scope of the issue, the publication presents selected legal-administrative issues of the subject, only outlining the problems of internal legislation and pointing a possible direction of actions which aim to improve the Polish legal system in matters of counteracting all signs of discrimination. The analysis of the internal legal norms allows to indicate disorder in the Polish legal system concerning the discussed issue and to consider the possibility of improving the current legal state by taking legislative actions to pass a separate act supplementing the present legal regulations.
Keywords: Polish legal system, EU law regulations, legal regulations
„Wszyscy ludzie są równi” – aksjomat ten stanowi funda- ment współczesnej kultury europejskiej, niemniej jednak już w starożytnej Grecji powstał ustrój demokratyczny, w którym źródłem władzy była wola większości obywateli.
Jednocześnie był to ustrój isonomii – równości wobec prawa.
Równość ta stanowi po dzień dzisiejszy fundament każdej demokracji i każdego praworządnego państwa. Rzeczywi- sty stopień realizacji prawa do równego traktowania we wszystkich dziedzinach życia publicznego i prywatnego jest też kryterium oceny rozwoju demokracji i stopnia urzeczy- wistnienia jej ideałów. Pojęcie równego traktowania może mieć wiele znaczeń i wiele wymiarów. Nie budzi jednak wątpliwości to, że bycie traktowanym w zgodzie z zasadą równości oznacza w pierwszym rzędzie gwarancję ochrony
przed wszelkimi formami dyskryminacji. Zasada ta w sferze ideałów obowiązywała od dawna, dopiero prawodawstwo Unii Europejskiej nadało jej jednak realny, powszechnie obowiązujący charakter.
Pod pojęciem antydyskryminacyjnego prawa Unii Euro- pejskiej należy rozumieć zakazy dyskryminacji bądź nakazy równego traktowania wyrażone zarówno w prawie pier- wotnym, jak i wtórnym. Przedmiotem niniejszego artykułu jest prezentacja zagadnień związanych z zakazem dyskry- minacji oraz nakazem równego traktowania w zakresie między innymi prawa pracy, ze szczególnym uwzględnie- niem dyrektywy Rady 2000/43/WE z 29 czerwca 2000 r., wprowa dzającej w życie zasadę równego traktowania osób
bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne1, dyrekty- wy Rady 2000/78/WE z 27 listopada 2000 r., ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy2 oraz dyrektywy 2006/54/WE z 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzania w życie zasady równości szans i równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy3 oraz implementacji przedmiotowych przepisów prawnych w systemie polskiego prawa.
W prawie pierwotnym zasada równego traktowania odno- sząca się do przeciwdziałania dyskryminacji została zapisana zarówno w Traktacie Amsterdamskim z 1997 r., jak i w licz- nych aktach wykonawczych Wspólnoty, które szcze gółowo określają politykę Unii Europejskiej w zakresie zwalczania dyskryminacji z powodu płci, rasy, pochodzenia etnicznego, religii i przekonań, wieku lub orientacji seksualnej.
Z punktu widzenia prawa pierwotnego Unii Europejskiej odnoszącego się do prawa zatrudnienia wskazać należy na unormowania o dwojakim charakterze. Pierwsze z nich wyrażają zakaz dyskryminacji expressis verbis. Drugie nato- miast są normami kompetencyjnymi, na podstawie których podejmowane są działania prawne mające na celu zwalcza- nie dyskryminacji czy dążenie do równego traktowania.
Odrębną kwestią jest natomiast obowiązywanie na gruncie prawa Unii Europejskiej aktów prawa międzynarodowego i Rady Europy, w szczególności w kontekście odwołania za- wartego w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej.
Sprawia to, że dodatkowo można mówić o zakazach konku- rencji wynikających z tych aktów prawnych.
Artykuł 157 TFUE (141 TWE) nakłada na państwa człon- kowskie obowiązek zapewniania stosowania zasady równo- ści wynagrodzeń dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości. Równość wynagrodzenia bez dyskryminacji ze względu na płeć ozna- cza, że: 1) wynagrodzenie przyznane za taką samą pracę na akord jest określane na podstawie takiej samej jednostki miary 2) wynagrodzenie za pracę na czas jest takie samo na tym samym stanowisku. Jednocześnie w art. 141 ust. 3 za- warto kompetencję dla Parlamentu Europejskiego i Rady, zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, do przyjmowania środków zmierzających do zapewnienia stosowania zasady równości szans i równości traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia i pracy, w tym zasadę równości wynagrodzeń za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości. W orzecznictwie TSUE dość szybko uznano, że art.
141 TWE nakazujący równe wynagradzanie pracowników bez względu na płeć ma nie tylko cel gospodarczy, ale rów-
1 2000/43/WE, Dz. U. UE. L. 00.180.22.
2 2000/78/WE, Dz. U. UE. L. 00. 303/16.
3 2006/54/WE, Dz. U. UE. L. 06.2004.23.
nież socjalny. Stąd też przyjęto, że zakaz dyskryminacji wy- rażony w tym przepisie stanowi podstawę funkcjonowania Wspólnoty4 i wyraża prawo podstawowe Unii Europejskiej5. Zakaz dyskryminacji został również wyrażony w art. 18 TFUE (art. 12 TWE), w którym za kryterium dyskrymi- nujące uznano obywatelstwo Unii Europejskiej. W zakre- sie zastosowania Traktatów i bez uszczerbku dla postano- wień szczególnych zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową. Sformułowanie
„bez uszczerbku” wydaje się wskazywać na subsydiarny charakter przedmiotowego zakazu wobec szczegółowych zakazów dyskryminacji wynikających z innych przepisów traktatu6. Jednocześnie Parlament Europejski i Rada, sta- nowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, mogą przyjąć wszelkie przepisy w celu zakazania dyskryminacji ze względu na obywatelstwo.
Natomiast wraz z wejściem w życie Traktatu Amsterdam- skiego została stworzona w art. 13 ust. 1 TWE (aktualnie art. 19 ust. 1 TFUE) szczególna norma kompetencyjna, która rozszerzyła zakres potencjalnych uregulowań anty- dyskryminacyjnych. Od tego momentu dopuszczalne stało się uchwalanie prawa antydyskryminacyjnego nie tylko ze względu na płeć, ale również rasę, pochodzenie etniczne, religię, przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orien- tację seksualną. Można zatem stwierdzić, że problematy- ka równego traktowania stała się priorytetową dziedziną wspólnotowego prawa zatrudnienia7.
W świetle powyższych unormowań można byłoby zatem sformułować tezę, że regulacje prawa pierwotnego mogą sta- nowić podstawę do interpretowania zakazu dyskryminacji jako zasady pierwotnego prawa unijnego (w szczególności w zakresie równego kształtowania wynagrodzenia ze wzglę- du na płeć, na co zwracał uwagę TSUE8). Inną natomiast kwestią jest określenie prawnego charakteru tak rozumianej zasady, czy mamy do czynienia z zasadą, z której można wy- wieść konkretne prawa i obowiązki (w szczególności przy- sługujące określonym podmiotom – osobom fizycznym), czy też jest to zasada o charakterze hermeneutycznym, która może być stosowana w celu interpretacji prawa wtórnego i w tym sensie rozumiana jak nakaz optymalizacyjny9.
4 Wyrok TSUE: z 8 kwietnia 1976, 43/75, Defrenne II, ECR 1976/3/00455; z 10 lutego 2000 r., C270/97 i C-271/97, Siebers i Schrage, ECR 2000/2/I-00929; z 13 stycznia 2004 r., C-256/01, Allon- by, ECR 2004/1B/I-00873.
5 Wyrok TSUE z 9 września 2003 r., C-25/02, Rinke, ECR 2003/8-9A/I- 08349.
6 Wyrok TSUE z 12 maja 1998 r., C-336/96, Gilly, ECR 1998/5/I-02793.
7 L. Mitrus, Wpływ regulacji wspólnotowych na polskie prawo pracy, Kraków 2006.
8 Wyrok TSUE z 11 lipca 2006 r., C-13/05, Chacón Navas, ECR 2006/7A/I- 06467; z 22 listopada 2005 r., C-144/04, Mangold, ECR 2005/11/I-09981.
9 K. Riesenhuber, Europäisches Arbeitsrecht, Heidelberg 2009, s. 171.
Zakazy dyskryminacji wyrażone w prawie wtórnym z per- spektywy historycznej zawarte zostały po raz pierwszy w dyrektywie Rady z 10 lutego 1975 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich dotyczących stoso- wania zasady równości wynagrodzeń dla kobiet i męż- czyzn10. Miała ona na celu realizację zakazu dyskryminacji wyrażonego w art. 141 TWE (aktualnie art. 157 TFUE) w odniesieniu do kształtowania wynagrodzenia. Ponieważ zakaz dyskryminacji był wyrażony wprost w przedmioto- wej regulacji, powoływana dyrektywa nie miała, z norma- tywnego punktu widzenia uzasadnienia zakazu dyskrymi- nacji w odniesieniu do wynagrodzenia, praktycznego zna- czenia, ponieważ TSUE wywodził przedmiotową zasadę z art. 141 TWE11. W późniejszym czasie uchwalane były kolejne dyrektywy: 1) z 9 lutego 1976 r. w sprawie wprowa- dzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i męż- czyzn i w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy12; 2) z 24 lipca 1986 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w systemach zabezpiecze- nia społecznego13 3) z 15 grudnia 1997 r. dotycząca ciężaru dowodu w sprawach dyskryminacji ze względu na płeć14. W 2000 r., w oparciu o art. 19 TFUE, wydane zostały dwie kolejne dyrektywy, w których uregulowano kwestię dyskry- minacji ze względu na inne czynniki. Chodzi tutaj o wspomi- nane na wstępie dyrektywę 2000/43 oraz dyrektywę 2000/78.
Przedmiotowe akty prawne istotnie rozszerzyły przedmioto- wy zakres kryteriów dyskryminujących. Na uwagę zasługuje również uchwalona w 2004 r. dyrektywa Rady 2004/113/WE z 13 grudnia 2004 r. wprowadzająca w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do towa- rów i usług oraz dostarczania towarów i usług15.
Znaczna liczba dyrektyw odnoszących się do zakazu dys- kryminacji i równego traktowania doprowadziła do braku przejrzystości uregulowań prawnych, co skłoniło do podję- cia działań zmierzających ku konsolidacji zagadnień wyni- kających z powoływanych wyżej aktów normatywnych.
Doszło do tego częściowo, w 2006 r., kiedy to uchwalono dyrektywę 2006/54. Jednocześnie uchyliła ona wymienione wyżej dyrektywy 75/117, 76/207, 97/80 oraz 86/378.
W obrębie prawa wtórnego odnoszącego się do szeroko rozumianego prawa pracy mamy do czynienia z trzema podstawowymi aktami prawnymi, które formułują zakaz
10 75/117/EWG, Dz. U. UE. L. 75. 45. 19.
11 Wyrok TSUE z 14 grudnia 1993 r., C-110/91, Moroni, ECR 1993/12/I- 06591; z 31 marca 1981 r., 96/80, Jenkins, ECR 1981/3/00911; z 17 maja 1990 r., C-262/88, Barber, ECR 1990/5/I-01889; z 26 czerwca 2001 r., C-110/91, Brunnhofer, ECR 1993/12/I-06591.
12 76/207/EWG, Dz.U.UE.L.76.39.40.
13 86/378/EWG, Dz.U. UE. L. 86.225.40.
14 97/80/WE, Dz.U. UE. L. 98. 14. 6.
15 2004/113/WE, Dz. U. UE. L. 04. 373.37.
dyskryminacji bądź nakaz równego traktowania w kon- tekście: 1) równego traktowania ze względu na religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację sek- sualną (2000/78), 2) równego traktowania bez względu na pochodzenie rasowe i etniczne (2000/43) 3) równego trak- towania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia, w tym w szczególności wynagrodzenia (2006/54).
Zakres podmiotowy omawianych aktów normatywnych został identycznie określony w dyrektywach 2000/78 oraz 2000/43. Pokrywa się on z zakresem wyznaczanym dyrek- tywą 2006/43. Zgodnie z art. 3 ust. 1 dwóch pierwszych z wymienionych aktów prawnych stosuje się je do „wszyst- kich osób, zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego, włącznie z instytucjami publicznymi”.
Dalsza część tego przepisu wskazująca w odniesieniu do jakich elementów przedmiotowych stosuje się omawiane unormowania dowodzi, że chodzi o szeroko rozumiane zatrudnienie (art. 3 ust. 1 lit. a-d obu dyrektyw) oraz świad- czenia socjalne (art. 3 ust. 1 lit. e-h dyrektywy 2000/43). W tym kontekście zakres podmiotowy wyznacza w pierwszej kolejności pojęcie pracownika, podobnie zresztą jak w dy- rektywie 2006/43. Wprawdzie mowa w niej expressis verbis o mężczyznach i kobietach (art. 1 zdanie 1), lecz odniesie- nie się do dziedziny zatrudnienia i pracy, dowodzi, że cho- dzi o kobietę i mężczyznę będących pracownikami (bądź kandydatami na pracownika).
We wszystkich dyrektywach pojęcie pracownika nie zosta- ło jednak zdefiniowane. Wykładnia prawa UE, znajdująca swoje odzwierciedlenie w orzecznictwie TSUE nakazuje przyjąć, że termin ten ma charakter autonomiczny i nale- ży mu nadawać treść wynikającą z przepisów prawa Unii Europejskiej, a nie z przepisów poszczególnych porządków krajowych państw członkowskich. Punktem wyjścia jest art. 45 TFUE (art. 39 TWE), w którym zagwarantowana jest swoboda przepływu pracowników. To właśnie w opar- ciu o tę regulację TSUE formułował definicję pracownika w rozumieniu prawa unijnego. Termin ten rozumiany jest bardzo szeroko i zgodnie z tą definicją pracownikiem jest osoba fizyczna, która świadczy na rzecz innego podmiotu określoną pracę ma jącą wymiar ekonomiczny16, pozostając pod kierownictwem tego podmiotu i otrzymując w zamian wynagrodzenie17. Rodzaj stosunku zatrudnienia czy służ- bowego, jak i jego prawna podstawa nie odgrywa przy tym
16 Wyrok TSUE z 12 grudnia 1974 r., 36/74, Walrave i Koch, ECR 1974/8/01405; z 31 maja 1989 r., 344/87, Bettray, ECR 1989/5/01621.
17 Wyrok TSUE z 3 lipca 1986 r., 66/85, Lawrie-Blum, ECR 1986/7/02121;
z 2 lutego 1992 r., C-357/89, Raulin, ECR 1992/2/I-01027; z 23 marca 2004 r.; C-138/02, Collins, ECR 2004/3B/I-02703; z 7 września 2004, C-456/02, Trojani, ECR 2004/8-9A/I-07573; z 17 marca 2005 r., C-109/04, Krenemann, ECR 2005/3B/I-02421; z 17 lipca 2008 r., C-94/07, Raccanelli, www.eur-lex.europa.eu.
