ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA • MEGAPOŻARY • PUMY Z FLORYDY • OWADY AMAZONII • ARETHA FRANKLIN04.2021 0 4 . 2 0 2 1 A R E T H A
F R A N K L I N : G E N I U S Z K R Ó L O W E J S O U L U
A M A Z O N I A : O WA D Y Z P I Ę T E R T R O P I K A L N E J P U S Z C Z Y
ZIEMIA BEZ
SMOGU
9 771507 596105 ISSN 1507-5966 INDEKS 29588404
CENA 14,99 ZŁ (W TYM 8% VAT)
zanieczyszczone powietrze
przyczyną śmierci 7 milionów
ludzi rocznie.
możemy to zatrzymać.
001_cover_NG_0421_pl_final.indd 1
001_cover_NG_0421_pl_final.indd 1 05.03.2021 12:48:3505.03.2021 12:48:35
N A W S T Ę P I E | K W I E C I E Ń
T E K S T A G N I E S Z K A F R A N U S
Problem, który możemy rozwiązać
BRUDNE POWIETRZE
za wentylację miast, rejestrujemy w nich za to coraz większą liczbę samochodów emitujących toksyczne spaliny. Według ostatnich danych Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) 29 spośród 100 najbardziej zanie- czyszczonych miast w UE znajduje się w Polsce. A z analiz możemy się dowie- dzieć, że smog powoduje w naszym kraju przedwczesną śmierć ponad 46 tys. osób rocznie. W dniach alarmu smogowego liczba zgonów wzrasta o 6 punktów procentowych, chorych z udarem mózgu przybywa nawet o 16, a jak wynika z najnowszych danych, im większe zanieczyszcze- nie powietrza, tym większą notuje się liczbę zgonów chorych na COVID-19.
Te liczby są alarmujące. Smog jest cichym i podstępnym zabójcą, dlatego w tym wydaniu National Geographic właśnie jemu poświęcamy najwięcej miejsca. Czyste powietrze powinno być naszym priorytetem.
Bez niego trudno sobie wyobrazić naszą przyszłość w dobrym zdrowiu i przyjemność, jaką dają, mam nadzieję, większości z nas długie spacery. j
J E S T P I Ę K N Y S T YC Z N I O W Y poranek w Warszawie. Tak piękny, że wprost nie mogę mu się oprzeć. Niebo, zwy- kle szare i smutne, jak to w zimie, jest teraz intensywnie niebieskie, a słońce operuje przyjemnie – nawet przez szybę czuję, jak wypełnia mnie energią. Idę więc na długi spacer nad Wisłę, oddycham pełną piersią, trochę się dziwiąc, że dokoła mnie jest tak mało osób, ale wiadomo – sobota, tego dnia ludzie lubią pospać sobie dłużej. Dzwoni moja siostra, chwalę się jej więc, jak fajnie spędzam czas, i zachęcam, żeby się przyłączyła.
Na co ona zdziwiona pyta: a spraw- dzałaś dzisiaj stan powietrza? – Prze- kroczone są wszelkie normy, wydano zalecenie, żeby bez ważnej potrzeby nie wychodzić z domu...
To się wydarzyło ponad pięć lat temu, ale wciąż pamiętam tę chwilę.
Patrzę teraz na mapę Polski, która wyświetla się w serwisie powietrze.
gios.gov.pl, i widzę, że Warszawa znów świeci się na czerwono, co oznacza zły stan powietrza, zaś sąsiednia Łódź na bordowo, czyli tam jest jeszcze gorzej.
Generalnie nie mam dobrych wieści, ponieważ na mapie Polski miejscowo- ści, w których możemy oddychać pełną piersią, są w zdecydowanej mniejszo- ści. Staramy się dbać o jakość tego, co jemy, jaką pijemy wodę, ale mam wra- żenie, że czystość powietrza, którym oddychamy, zajmuje ostatnie miej- sce w hierarchii zasobów, o które się troszczymy. Wycinamy lasy, usuwamy drzewa z ulic, zabudowujemy kliny napowietrzające, które odpowiadają
W Warszawie, gdzie ponad 80 proc. zapotrzebowania na ciepło jest pokrywane z rozbudowanej sieci ciepłowniczej, głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest transport samochodowy.
OLEH/ADOBESTOCK
003_EP 0421_pl.indd 3
003_EP 0421_pl.indd 3 08.03.2021 12:48:5708.03.2021 12:48:57
E K S P L O R A C J E
S P I S T R E Ś C I
K W I E C I E Ń 2 0 2 1
R E P O R T A Ż E R E P O R T A Ż E
6 74
22
PONADTO
Inwazyjne papugi Indyjski attar Herbata Portfolio
Czarna tablica z kredą wcale nie odeszła w przeszłość. Matema- tycy z największych uniwersytetów wciąż przy niej pracują – z własnego wyboru.
ZDJĘCIA J. WYNNE
Na okładce Powietrze w Ułan Bator, stolicy Mongolii, jest zanieczyszczane przez spalanie węgla w domowych piecach i zakładach takich jak ta elektrownia na skraju miasta.
MATTHIEU PALEY
Owady na wysokości Mieszkańcy wysokich pięter deszczowego lasu potrafią zaskoczyć oryginalnością.
T E K S T H . C O H E N G I L L I L ; Z D J Ę C I A C . C U T L E R I B R I A N B R OW N
Geniusz Arethy Zaczynała w kościelnym chórze Detroit, by po latach zostać gwiazdą o globalnej sławie.
O sile jej talentu świadczy wpływ na kolejne pokolenia wokalistek.
T E K S T D. L . B R OW N . . . .s. 92 Koszty smogu
Zanieczyszczenia powietrza na świecie powodują miliony przedwczesnych zgonów rocznie.
T E K S T B . G A R D I N E R Z D J Ę C I A M . PA L E Y
Ogień i dym Konsekwencją megapożarów dzikich terenów są nie tylko straty materialne.
T E K S T C . G O R N E Y Z D J Ę C I A S . PA L L E Y . . . .s. 50 Puma powraca Czy i jak wielkie koty mogą prosperować w dobie urbanizacji.
T E K S T D. M A I N Z D J Ę C I A C . WA R D J R . . . . .s. 58
004_TC 0420_pojedynczy_pl.indd 4
004_TC 0420_pojedynczy_pl.indd 4 08.03.2021 13:07:4208.03.2021 13:07:42
HP1077253 L'or Origins page in NatGeo 175x254 v03.indd 1 02.10.19 15:57
Z D J Ę C I A J E S S I C A W Y N N E
N AT I O N A L G E O G R A P H I C PAT R Z ĄC N A Z I E M I Ę P O D RÓŻ N YM I K ĄTA M I
P O R T F O L I O
Prof. David Damanik z Rice University, korzystając z tablicy, bada zaawansowane dziedziny matematyki takie jak teoria spektralna i porządek aperiodyczny.
6 N A T I O N A L G E O G R A P H I C
000_PR Chalkboards_pl.indd 6
000_PR Chalkboards_pl.indd 6 04.03.2021 14:50:5704.03.2021 14:50:57
