Jakie kwasy nazywamy tłuszczowymi?
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń zna:• pojęcie: wyższe kwasy tłuszczowe,
• wzory kwasów: stearynowego, palmitynowego i oleinowego oraz ich zastosowanie.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• przedstawić za pomocą równań reakcji najważniejsze właściwości kwasów tłuszczowych,
• pisać równania reakcji otrzymywania kwasów i mydeł,
• omówić różnorodność właściwości kwasów w zależności od ich budowy,
• zaprojektować doświadczenia pozwalające na wykazanie nienasyconego charakteru kwasu oleinowego,
• wykonać proste doświadczenia, c) Postawy
Uczeń współpracuje w grupie.
2. Metoda i forma pracy
Metody:
• burza mózgów,
• eksperyment laboratoryjny,
• pogadanka.
Formy pracy:
• praca z całym zespołem,
• praca w grupach,
• praca indywidualna.
3. Środki dydaktyczne
Karty pracy, plansze ze wzorami i nazwami kwasów tłuszczowych, sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
1. Przypomnienie właściwości i nomenklatury związanej z kwasami karboksylowymi, poznanymi
na poprzedniej lekcji (załącznik 1).
2. Omówienie ćwiczenia.
b) Faza realizacyjna 1. Podanie tematu lekcji.
2. Tworzenie przez uczniów metodą burzy mózgów definicji wyższych kwasów tłuszczowych.
3. Przedstawienie plansz ze wzorami i nazwami kwasów tłuszczowych.
4. Podawanie przez uczniów nazw systematycznych przedstawionych kwasów.
5. Klasyfikacja kwasów – podział na kwasy nasycone i nienasycone.
6. Badanie właściwości fizycznych kwasów stearynowego i palmitynowego (załącznik 2).
7. Omówienie doświadczeń wykonanych przez uczniów.
8. Omówienie budowy i właściwości fizycznych kwasu oleinowego.
9. Projektowanie przez uczniów doświadczenia pozwalającego na potwierdzenie nienasyconego charakteru kwasu.
10. Pokaz reakcji kwasu oleinowego z wodą bromową.
11. Zapis równania reakcji.
12. Pogadanka na temat zależności stanu skupienia od rodzaju wiązania występującego w kwasach tłuszczowych - reakcja uwodornienia kwasu oleinowego.
c) Faza podsumowująca
Podział uczniów na grupy – wykonanie eksperymentu (załącznik 3).
5. Bibliografia
B. Borowska, V. Panfil, Metody aktywizujące w edukacji biologicznej, chemicznej i ekologicznej – propozycje scenariuszy, Wydawnictwo Tekst, Bydgoszcz 2001.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia załącznik 1
1. Uzupełnij tabelkę:
WZÓR KWASU
KARBOKSYLOWEGO NAZWA
SYSTEMATYCZNA NAZWA
ZWYCZAJOWA STAŁA
DYSOCJACJI HCOOH
1,7 * 10-4
KWAS OCTOWY
1,8 * 10-5
CH3CH2COOH KWAS
PROPIONOWY 1,3 * 10-5
KWAS
BUTANOWY 1,5 * 10-5
CH3CH2CH2CH2COOH KWAS
WALERIANOWY -
-
-
2. Dokończ równania reakcji dysocjacji kwasów i podaj nazwy powstałych anionów:
a) HCOOH b) CH3CH2COOH
c) CH3CH2CH2COOH
załącznik 2
Zbadajcie właściwości kwasu stearynowego i palmitynowego. Na podstawie wykonanych doświadczeń i obserwacji wypełnijcie kartę pracy:
WŁAŚCIWOŚĆ KWAS PALMITYNOWY
n- heksadekanowy
KWAS STEARYNOWY n- oktadekanowy Stan skupienia
Barwa
Zapach
Rozpuszczalność w wodzie
Rozpuszczalność w alkoholu
załącznik 3
Opis wykonania doświadczenia
Do probówki zawierającej kwas stearynowy dodajcie roztwór wodorotlenku sodu z fenoloftaleiną, całość ogrzewajcie mieszając bagietką. Zawartość probówki podzielcie na dwie części. Probówkę z jedną częścią zamknijcie korkiem i energicznie wytrząśnijcie. Do drugiej części dodajcie kroplę fenoloftaleiny, a następnie kilka kropel dwudziestoprocentowego roztworu kwasu siarkowego (VI).
Narysujcie rysunek schematyczny, zanotujcie obserwacje i sformułujcie wniosek. Podajcie nazwę grupy związków, do której zaliczycie organiczny produkt reakcji.
Rysunek schematyczny
Obserwacje
Wnioski
b) Zadanie domowe
Wypełnij kartę pracy nr 3 na podstawie doświadczenia wykonanego na lekcji.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak
