Ceny żywności w Polsce i ich determinanty

Ceny żywności w Polsce

i ich determinanty

Ceny żywności w Polsce i ich determinanty

Warszawa 2016 Praca zbiorowa pod redakcją dr. Mariusza Hamulczuka

Autorzy:

dr Mariusz Hamulczuk mgr Justyna Kufel-Gajda prof. dr hab. Stanisław Stańko dr Grzegorz Szafrański dr hab. Krystyna Świetlik, prof. IERiGŻ-PIB

ROLNICTWO POLSKIE I UE 2020+

WYZWANIA, SZANSE, ZAGROŻENIA, PROPOZYCJE

Dr Grzegorz SzafraĔski jest pracownikiem Uniwersytetu àódzkiego, Narodowego Banku Polskiego.

Pozostali Autorzy są pracownikami Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ĩywnoĞciowej – PaĔstwowego Instytutu Badawczego.

PracĊ zrealizowano w ramach tematu

ħródáa wzrostu oraz ewolucja struktur i roli sektora rolno-spoĪywczego w perspektywie po 2020 roku

w zadaniu Struktura rynku i ceny w áaĔcuchu ĪywnoĞciowym w Ğwietle poziomu marĪ, stopnia jego transparentnoĞci i konkurencyjnoĞci oraz regulacji.

Recenzenci:

dr hab. Piotr Bórawski, Uniwersytet WarmiĔsko-Mazurski w Olsztynie dr Marcin Idzik, Szkoáa Gáówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Opracowanie komputerowe Mariusz Hamulczuk

Korekta Joanna Gozdera

Redakcja techniczna Leszek ĝlipski

Projekt okáadki IERiGĩ-PIB

ISBN 978-83-7658-636-6

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ĩywnoĞciowej – PaĔstwowy Instytut Badawczy

ul. ĝwiĊtokrzyska 20, 00-002 Warszawa tel.: (22) 50 54 444

faks: (22) 50 54 757 e-mail: dw@ierigz.waw.pl http://www.ierigz.waw.pl



Spis treści



:VWĊS

1. Uwarunkowania zmian cen żywności – wprowadzenie

Stanisław Stańko, Mariusz Hamulczuk

5\QHNĪ\ZQRĞFL±]DU\VRJyOQ\

àDĔFXFKPDUNHWLQJRZ\LNDQDá\G\VWU\EXFMLĪ\ZQRĞFL

&HQ\GHWDOLF]QHĪ\ZQRĞFLDFHQ\SURGXNWyZUROQ\FK

8ZDUXQNRZDQLDJOREDOQHDNUDMRZHFHQ\Ī\ZQRĞFL

2. Makroekonomiczne ujęcie zmian cen żywności w Polsce

w latach 2001-2015

Krystyna Świetlik

3URFHV\LQIODF\MQHZJRVSRGDUFH

&HQ\Ī\ZQRĞFLDRJyOQ\SR]LRPFHQWRZDUyZ

LXVáXJNRQVXPSF\MQ\FK

=PLDQ\SU]HFLĊWQHJRSR]LRPXFHQĪ\ZQRĞFL

3. Zmiany cen detalicznych podstawowych grup żywności w Polsce

w latach 2001-2015

Krystyna Świetlik

'\QDPLND]PLDQFHQSRV]F]HJyOQ\FKJUXSĪ\ZQRĞFL

$UW\NXá\PLĊVQH

$UW\NXá\]ERĪRZH

$UW\NXá\POHF]DUVNLH

:DU]\ZDLRZRFH

&XNLHULSURGXNW\FXNLHUQLF]H

7áXV]F]HMDGDOQHU\E\LMDMD

4. Ceny żywności w Polsce na tle cen w Unii Europejskiej

Mariusz Hamulczuk, Justyna Kufel-Gajda

=UyĪQLFRZDQLHFHQĪ\ZQRĞFLZ8(

.RQZHUJHQFMDW\SXVLJPD

.RQZHUJHQFMDW\SXEHWD

=KDUPRQL]RZDQ\LQGHNVFHQĪ\ZQRĞFLZ8QLL(XURSHMVNLHM

=KDUPRQL]RZDQ\LQGHNVFHQĪ\ZQRĞFLZ3ROVFHQDWOHNUDMyZ8(











5. Ceny w łańcuchu marketingowym żywności

Mariusz Hamulczuk, Justyna Kufel-Gajda

5HODFMHLUR]VWĊS\FHQRZH±LVWRWDLNLHUXQNL]PLDQ

ZĞZLHWOHOLWHUDWXU\

7HQGHQFMHLZDKDQLDUR]VWĊSyZFHQRZ\FKSURGXNWyZ

Ī\ZQRĞFLRZ\FKZ3ROVFH

'\QDPLNDFHQGHWDOLF]Q\FKĪ\ZQRĞFLLFHQVXURZFyZUROQ\FK

RUD]NRV]WyZPDUNHWLQJRZ\FK

=DOHĪQRĞFLGáXJRRNUHVRZHLWUDQVPLVMDFHQ

6. Ceny żywności w Polsce a wspólne czynniki

Grzegorz Szafrański

:VSyOQHĨUyGáD]PLHQQRĞFLFHQ

.RQFHSFMDWHRUHW\F]QDPRGHOX)$9$5

,QGHNV\ZDUXQNyZDJURPHWHRURORJLF]Q\FK

6SHF\ILNDFMDPRGHOX)$9$5GODFHQĪ\ZQRĞFL

:\QLNL]PRGHOX)$9$5

3RGVXPRZDQLH

/LWHUDWXUD

$QHNVPHWRG\F]Q\

$QHNVWDEHODU\F]Q\























 

Wstęp

3RGDĪ L SRS\W QD Ī\ZQRĞü Z 3ROVFH L ZLĊNV]RĞFL NUDMyZ QD ĞZLHFLH

ZJáyZQHMPLHU]HVąHIHNWHPG]LDáDQLDPHFKDQL]PXU\QNRZHJR.OXF]RZąUROĊ

RGJU\ZDMąZQLPFHQ\VWDQRZLąFHSRGVWDZĊGODDORNDFMLF]\QQLNyZSURGXNFML

RUD]SRG]LDáXZ\WZRU]RQ\FKGyELXVáXJ6DPSURFHVRGNU\ZDQLDLNV]WDáWRZD

QLDFHQU\QNRZ\FKMHVWGRV\üVNRPSOLNRZDQ\LRGE\ZDVLĊZZ\QLNXSURFHVyZ

QHJRFMDF\MQ\FKPLĊG]\VSU]HGDZFDPLDQDE\ZFDPLRUD]UyZQROHJá\FKLPSUR

FHVyZNRQNXUHQF\MQ\FK0DWRPLHMVFHZáDĔFXFKXPDUNHWLQJRZ\PĪ\ZQRĞFL

EĊGąF\P VWUXNWXUąNWyUD SRZVWDMHVDPRF]\QQLH Z FHOXSRSUDZ\ HIHNW\ZQRĞFL

SRV]F]HJyOQ\FK SRGPLRWyZ JRG]ąF W\P VDP\P NRQIOLNW\ LQWHUHVyZ SRV]F]H

JyOQ\FKXF]HVWQLNyZU\QNX

3UREOHPDW\ND WD MHVW SU]HGPLRWHP SUDF EDGDZF]\FK SURZDG]RQ\FK

Z,(5,*ĩ3,%ZUDPDFK3URJUDPX:LHOROHWQLHJRQDODWDZWHPD

FLHSWŹródła wzrostu oraz ewolucja struktur i roli sektora rolno-spożywczego w perspektywie po 2020 roku, Z ]DGDQLX Struktury rynku i ceny w łańcuchu żywnościowym w świetle poziomu marż, stopnia jego transparentności i konku- rencyjności oraz regulacji&HOHPW\FKSUDFMHVWNRPSOHNVRZHXMĊFLH PHFKDQL

]PyZLSUDZLGáRZRĞFLZáDĔFXFKXPDUNHWLQJRZ\PĪ\ZQRĞFL3URFHV\JOREDOL

]DFMLNRQFHQWUDFMLLQWHJUDFMD]HVWUXNWXUDPL8(NU\]\VĪ\ZQRĞFLRZ\LNU\]\V

JRVSRGDUF]\WRQDMZDĪQLHMV]H]F]\QQLNyZRVWDWQLFKODWNWyUHVSUDZLDMąĪH

WHPDW\NDWDMHVWFLąJOHDNWXDOQD

&HOHP JáyZQ\P QLQLHMV]HJR RSUDFRZDQLD E\áR SU]HGVWDZLHQLH XZDUXQ

NRZDĔ L PHFKDQL]PyZ OHĪąF\FK X SRGVWDZ ]PLDQ FHQ GHWDOLF]Q\FK Ī\ZQRĞFL

Z3ROVFH:SUDF\VWDUDQRVLĊSRGHMĞüGRWHJRSUREOHPXZLHORDVSHNWRZRPDMąF

QD XZDG]H MHJR ]áRĪRQRĞü =DWHP RERN QDZLą]DQLD GR SUREOHPyZ WHRUHW\F]

Q\FK RUD] LORĞFLRZHJR XMĊFLD ]ZLą]NyZ L ZVSyá]DOHĪQRĞFL GXĪą F]ĊĞü RSUDFR

ZDQLD VWDQRZL SUyED MDNRĞFLRZHJR Z\MDĞQLHQLD REVHUZRZDQ\FK ]PLDQ FHQ

Ī\ZQRĞFL 3UDFD ]DZLHUD RGZRáDQLD GR QDMZDĪQLHMV]\FK F]\QQLNyZ NV]WDáWXMą

F\FK SR]LRP L ]PLDQ\ GHWDOLF]Q\FK FHQ Ī\ZQRĞFL XZDUXQNRZDĔ JOREDOQ\FK

PDNURHNRQRPLF]Q\FKLFK]ZLą]NX]FHQDPLUROQ\PLF]\NRV]WDPLSR]DVXURZ

FRZ\PL

&]ĊĞüHPSLU\F]QDEDGDĔNRQFHQWUXMHVLĊQDSU]HGVWDZLHQLXG\QDPLNLFHQ

Ī\ZQRĞFL Z 3ROVFH ]DOHĪQRĞFL PLĊG]\ FHQDPL Z áDĔFXFKX PDUNHWLQJRZ\P

SRZLą]DQLXFHQGHWDOLF]Q\FKĪ\ZQRĞFLZ3ROVFH]FHQDPLZ8QLL(XURSHMVNLHM

RUD]PRGHORZDQLXFHQZQDZLą]DQLXGRZVSyOQ\FKF]\QQLNyZ1LQLHMV]DSUDFD

PDFKDUDNWHUWHRUHW\F]QRSR]QDZF]\LZSHUVSHNW\ZLHGDOV]\FKEDGDĔRFKD

UDNWHU]H NRPSOHPHQWDUQ\P VWDQRZLü SRZLQQD SRGVWDZĊ GOD IRUPXáRZDQLD

 

ZQLRVNyZQDWHPDWSU]HVáDQHNGODHIHNW\ZQHJRIXQNFMRQRZDQLDáDĔFXFKDĪ\Z

QRĞFLRZHJRZ3ROVFH

2SUDFRZDQLHVNáDGDVLĊ]V]HĞFLXUR]G]LDáyZ]F]HJRSLHUZV]\PDFKD

UDNWHU WHRUHW\F]QRSR]QDZF]\ D NROHMQH SLĊü FKDUDNWHU HPSLU\F]Q\ : SLHUZ

V]\PUR]G]LDOHZRSDUFLXRGRVWĊSQąOLWHUDWXUĊSU]HGPLRWXSU]HGVWDZLRQRZ]D

U\VLH VSRVyE IXQNFMRQRZDQLD U\QNX UROQRĪ\ZQRĞFLRZHJR L XZDUXQNRZDĔ

NV]WDáWRZDQLDFHQĪ\ZQRĞFL2SLVDQRLVWRWĊNDQDáyZPDUNHWLQJRZ\FK]DOHĪQR

ĞFLPLĊG]\FHQDPLĪ\ZQRĞFLDFHQDPLUROQ\PLF]\NDQDá\SRZLą]DĔNUDMRZHJR

VHNWRUDUROQRĪ\ZQRĞFLRZHJR]XZDUXQNRZDQLDPLJOREDOQ\PL

5R]G]LDáGUXJLLWU]HFLSRĞZLHFRQR IDNWRJUDILF]QHM DQDOL]LH FHQ GHWDOLF]

Q\FKĪ\ZQRĞFLZ3ROVFHZODWDFK=MHGQHMVWURQ\XND]DQRNV]WDáWR

ZDQLHVLĊFHQĪ\ZQRĞFLQDWOH]PLDQLQIODFMLNRQVXPHQFNLHMD]GUXJLHMGRNRQD

QR SRJáĊELRQHM DQDOL]\ G\QDPLNL FHQ QDMZDĪQLHMV]\FK JUXS WRZDURZ\FK

Ī\ZQRĞFL : RE\GZX SU]\SDGNDFK VWDUDQR VLĊ ZVND]Dü F]\QQLNL ZDUXQNXMąFH

]PLDQ\FHQĪ\ZQRĞFLZSRV]F]HJyOQ\FKODWDFK1DZLą]\ZDQR]DUyZQRGRNUD

MRZ\FK MDN L PLĊG]\QDURGRZ\FK XZDUXQNRZDĔ VHNWRURZ\FK L R FKDUDNWHU]H

RJyOQRJRVSRGDUF]\P

:UR]G]LDOHF]ZDUW\P]DZDUWRFKDUDNWHU\VW\NĊGHWDOLF]Q\FKFHQĪ\ZQRĞFL

Z3ROVFHQDWOHFHQĪ\ZQRĞFLZ8QLL(XURSHMVNLHM1DSRGVWDZLHSRUyZQDZF]HJR

SR]LRPXFHQGRNRQDQRRFHQ\]UyĪQLFRZDQLDFHQRZHJRZ8(RUD]SRGMĊWRSUyEĊ

RV]DFRZDQLDNRQZHUJHQFMLFHQGHWDOLF]Q\FK1DSRGVWDZLHPLHVLĊF]Q\FKLQGHN

VyZFHQĪ\ZQRĞFLGRNRQDQRDQDOL]\SRUyZQDZF]HMG\QDPLNLFHQZ3ROVFHQD

WOH Z\EUDQ\FK NUDMyZ 8QLL (XURSHMVNLHM 5R]G]LDá SLąW\ SU]HGVWDZLD ]ZLą]NL

LZVSyá]DOHĪQRĞFLFHQGHWDOLF]Q\FKFHQVXURZFyZUROQ\FKRUD]NRV]WyZPDUNH

WLQJRZ\FK:V]F]HJyOQRĞFLRGQLHVLRQRVLĊGR]PLDQUR]VWĊSyZFHQRZ\FKZ\

VWĊSRZDQLD ]DOHĪQRĞFL GáXJRRNUHVRZ\FK F]\ WHĪ UHDNFML FHQ GHWDOLF]Q\FK QD

]PLDQ\FHQUROQ\FKLNRV]WyZSR]DVXURZFRZ\FK

: RVWDWQLP UR]G]LDOH GRNRQDQR SUyE\ PRGHORZDQLD FHQ GHWDOLF]Q\FK

Ī\ZQRĞFL ] Z\NRU]\VWDQLHP PRGHOX ZHNWRURZHM DXWRUHJUHVML UR]V]HU]RQHJR

RZVSyOQHF]\QQLNL)$9$5 $QDOL]RZDQRZSá\ZLZVSyá]DOHĪQRĞFL]FHQDPL

SR]RVWDá\FK GyEU NRQVXPSF\MQ\FK NRV]WDPL GRFKRGDPL F]\ NUDMRZ\PL ZD

UXQNDPL DJURPHWHRURORJLF]Q\PL 3UDFĊ ]DP\ND SRGVXPRZDQLH Z NWyU\P

ZV\QWHW\F]Q\VSRVyESU]HGVWDZLRQRQDMZDĪQLHMV]HNRQNOX]MH]SU]HSURZDG]R

Q\FKEDGDĔRUD]DQHNV\PHWRG\F]Q\LWDEHODU\F]Q\

$XWRU]\ VNáDGDMą VHUGHF]QH SRG]LĊNRZDQLD UHFHQ]HQWRP RSUDFRZDQLD

Z RVREDFKGUKDE3LRWUD %yUDZVNLHJRRUD] GU LQĪ0DUFLQD ,G]LND ]D FHQQH

XZDJLLVXJHVWLHMDNLHE\OLVNáRQL]JáRVLüGRSLHUZRWQHMZHUVMLWHNVWX

 

1. Uwarunkowania zmian cen żywności – wprowadzenie

:QLQLHMV]\PUR]G]LDOH]DZDUWRZSURZDG]HQLHGRSUREOHPDW\NLGHWDOLF]

Q\FKFHQĪ\ZQRĞFL3U]HGVWDZLRQRRJyOQąFKDUDNWHU\VW\NĊXZDUXQNRZDĔNV]WDá

WXMąF\FK SR]LRP L ]PLDQ\ FHQ Ī\ZQRĞFL 2GZRáDQR VLĊ GR NDQDáyZ PDUNHWLQ

JRZ\FK XZDUXQNRZDĔ JOREDOQ\FK L ]ZLą]NyZ ] FHQDPL UROQ\PL 1LHNWyUH

DVSHNW\SRUXV]RQHWXWDM]RVWDQąUR]ZLQLĊWHZNROHMQ\FKUR]G]LDáDFK

1.1. Rynek żywności – zarys ogólny

Znaczenie żywności

:UyĪQ\FKVIHUDFKĪ\FLDIXQNFMRQXMHZLHOHWHUPLQyZSRMĊFLRZ\FKGRW\

F]ąF\FKÄĪ\ZQRĞFL´3U]\NáDGRZRZ Nowej Encyklopedii Powszechnej>@

Ī\ZQRĞü GHILQLXMH VLĊ MDNR ÄSURGXNW SRFKRG]HQLD URĞOLQQHJR OXE ]ZLHU]ĊFHJR

NWyU\ Z VWDQLH QDWXUDOQ\P OXE SR SU]HWZRU]HQLX MHVW VSRĪ\ZDQ\ SU]H] OXG]L´

>V@,QQHGHILQLFMHVąSRGREQHLZVND]XMąQD]DVSRNDMDQLHSU]H]Ī\Z

QRĞüQLHW\ONRQDMEDUG]LHMHOHPHQWDUQ\FKVSRĞUyGIL]MRORJLF]Q\FKSRWU]HEF]áR

ZLHNDDOHWDNĪHUyĪQRURGQ\FKSRWU]HELQG\ZLGXDOQ\FKLVSRáHF]Q\FKPDWHULDO

Q\FKLGXFKRZ\FK>.RVLFND*ĊEVNDLLQ@

3URGXNW\ Ī\ZQRĞFLRZH PRĪQD NODV\ILNRZDü ZHGáXJ UyĪQ\FK NU\WHULyZ

0RĪHWRE\üSRFKRG]HQLHQS SURGXNW\SRFKRG]HQLDURĞOLQQHJRF]\]ZLHU]Ċ

FHJRVNáDGFKHPLF]Q\QSSURGXNW\ELDáNRZHSURGXNW\ERJDWHZVDFKDU\G\

WáXV]F]HMDGDOQH>Chemia…ĝZLHWOLN@VWRSLHĔSU]HWZRU]HQLDĪ\Z

QRĞüQLHSU]HWZRU]RQD QS ĞZLHĪHRZRFHF]\ ZDU]\ZD RUD] Ī\ZQRĞüSU]HWZR

U]RQDZW\PSURGXNW\ZVWĊSQLHSU]HWZRU]RQHQSPąNDNDV]DSURGXNW\Z\VR

NRSU]HWZRU]RQHQSPDNDURQ\ZĊGOLQ\VNDODSRWU]HESRGVWDZRZHQSFKOHE

POHNRLMHJRSU]HWZRU\Z\ĪV]HJRU]ĊGXQSF]HNRODGDOHSV]HJDWXQNLPLĊVD

F]\OXNVXVRZHQSNDZLRU>-H]QDFK@2SUyF]SU]HGVWDZLRQ\FKSRG]LDáyZ

PDP\ WDNĪHWDNLHWHUPLQ\ MDN Ī\ZQRĞüZ\JRGQD IXQNFMRQDOQD ]GURZDNRQ

ZHQFMRQDOQD HNRORJLF]QD RUJDQLF]QD JHQHW\F]QLH PRG\ILNRZDQD EH]JOXWH

QRZDOLRILOL]RZDQDLWG2SLVW\FKURG]DMyZĪ\ZQRĞFLSU]HGVWDZLDMąUyĪQLDXWR

U]\>QSĝZLHWOLN.RVLFND*ĊEVNDLLQ@

6WDW\VW\ND SXEOLF]QD *86 1%3 Z EDGDQLDFK EXGĪHWyZ JRVSRGDUVWZ

GRPRZ\FK Z\GDWNL QD Ī\ZQRĞü L QDSRMH EH]DONRKRORZH F]\ WHĪ SU]\ V]DFR

ZDQLXLQIODFMLGRNRQXMHSRG]LDáXQDJáyZQ\FKJUXSSURGXNWRZ\FK7H]NR

OHL Vą GH]DJUHJRZDQH QD EDUG]LHMV]F]HJyáRZHSRGJUXS\ 6]HU]HMQD WHQWHPDW

ZUR]G]LDOHWU]HFLP

 

-DNMXĪZVSRPQLDQRĪ\ZQRĞüQDOHĪ\GRSRGVWDZRZ\FKGyEU]DVSRNDMDMą

F\FK SRWU]HE\ NRQVXPSF\MQH F]áRZLHND 3RWU]HE\ Ī\ZQRĞFLRZH PRJą E\ü ]D

VSRNDMDQHSU]H]GREUD]DNXS\ZDQHQDU\QNXMDNUyZQLHĪSU]H]SURGXNW\Z\WZD

U]DQH ZH ZáDVQ\P ]DNUHVLH Z JRVSRGDUVWZDFK UROQ\FK F]\ WHĪ Z RJUyGNDFK

G]LDáNRZ\FK'RGDWNRZRQDOHĪ\GRGDüĪHQDE\FLHĪ\ZQRĞFLRUD]MHMNRQVXPS

FMDPRĪHRGE\ZDüVLĊZUyĪQ\VSRVyE=MHGQHMVWURQ\PDRQDPLHMVFHSRSU]H]

]DNXS\PQLHMOXEEDUG]LHMSU]HWZRU]RQ\FKSURGXNWyZVSRĪ\ZF]\FKEH]SRĞUHG

QLR QD WDUJRZLVNDFK F]\ Z VNOHSDFK RUD] LFK SU]\JRWRZDQLH Z GRPX

= GUXJLHM ]DĞ VWURQ\ FRUD] ZLĊNV]H ]QDF]HQLH ] XZDJL QD URVQąFą XĪ\WHF]QRĞü

F]DVXRGJU\ZDMą]DNáDG\]ELRURZHJRĪ\ZLHQLDVWRáyZNLUHVWDXUDFMHEDU\LWS

3U]\NáDGRZRZ86$ZURNXWDGUXJDJUXSDVWDQRZLáDFDáNRZLW\FK

Z\GDWNyZ QD Ī\ZQRĞü >86'$(56 D@ : 3ROVFH ZLHONRĞFL WH Vą QLĪV]H

LZURNXVWDQRZLá\>Budżety…@1LHPQLHMMHGQDN]URNXQDURN

QDVWĊSXMHZ]URVW]QDF]HQLDWHMIRUP\]DVSRNDMDQLDSRWU]HEĪ\ZQRĞFLRZ\FK

$QDOL]XMąFFHQ\Ī\ZQRĞFLLLFKGHWHUPLQDQW\QDOHĪ\PLHüĞZLDGRPRĞüQD

WHPDW]QDF]HQLDĪ\ZQRĞFLZZ\GDWNDFKNRQVXPHQFNLFK*áyZQDSUDZLGáRZRĞü

ZLąĪH VLĊ ] XMHPQ\P ]ZLą]NLHP PLĊG]\ SR]LRPHP UR]ZRMX VSRáHF]QR

JRVSRGDUF]HJR D Z\GDWNDPL QD Ī\ZQRĞü SUDZR (QJOH¶D :UD] ]H Z]URVWHP

GRFKRGyZ L ]DPRĪQRĞFL VSRáHF]HĔVWZ OXE JUXS GRFKRGRZ\FK PDOHMH XG]LDá

Z\GDWNyZ QD Ī\ZQRĞü Z EXGĪHWDFK JRVSRGDUVWZ GRPRZ\FK :HGáXJ *86

Z 3ROVFH Z ODWDFK  XG]LDá SU]HFLĊWQ\FK PLHVLĊF]Q\FK Z\GDWNyZ QD

RVREĊQDĪ\ZQRĞüLQDSRMHEH]DONRKRORZHREQLĪ\áDVLĊ]GR$QDOR

JLF]Q\P]PLDQRPXOHJDFHQRZDHODVW\F]QRĞüSRS\WXQDĪ\ZQRĞü

3R]LRPUR]ZRMXVSRáHF]QRJRVSRGDUF]HJRRUD]SUHIHUHQFMHNRQVXPHQWyZ

XZDUXQNRZDQH NXOWXURZR PDMą ]QDF]ąF\ ZSá\Z QD VWUXNWXUĊ VSRĪ\FLD >,G]LN

%*ĩ@:UD]]SRSUDZąV\WXDFMLGRFKRGRZHMQDVWĊSXMH]DVWĊSRZDQLH

UHODW\ZQLH WDĔV]\FK SURGXNWyZ JáyZQLH URĞOLQQ\FK SU]H] SURGXNW\ GURĪV]H

]ZLHU]ĊFH Ī\ZQRĞü HNRORJLF]QD LWS =QDMGXMH WR Z\UD] ZH Z]URĞFLH Z\GDW

NyZQDĪ\ZQRĞüSU]\MHGQRF]HVQ\PVSDGNXZ\GDWNyZQDĪ\ZQRĞüZFDáNRZL

W\FKZ\GDWNDFKJRVSRGDUVWZGRPRZ\FK>+DPXOF]XNLLQ@

Uczestnicy rynku a ceny żywności

5\QHNĪ\ZQRĞFLRZ\QDMF]ĊĞFLHMUR]SDWUXMHVLĊ]SXQNWXZLG]HQLDNRQVX

PHQWDMDNRILQDOQHJRQDE\ZF\GyEU=DWHPSRS\WQDĪ\ZQRĞü]ZLą]DQ\]V\

WXDFMąGRFKRGRZąOXGQRĞFLEH]ZąWSLHQLDVWDQRZLMHGHQ]JáyZQ\FKF]\QQLNyZ

GHF\GXMąF\FKRSR]LRPLHFHQĪ\ZQRĞFL1LHPQLHMMHGQDNZSURGXNFMLRUD]G\V

WU\EXFML Ī\ZQRĞFL ELHU]H XG]LDá V]HUHJ XF]HVWQLNyZ NWyU]\ DQJDĪXMą ]DVRE\

]LHPL SUDF\ L NDSLWDáX 7ZRU]\ WR SHZQą VWUXNWXUĊ SRZLą]DĔ NWyUD SRGOHJD

HZROXFMLZF]DVLH

 

*áyZQ\P NRPSRQHQWHP Ī\ZQRĞFL MHVW VXURZLHF Z\WZDU]DQ\ Z JRVSR

GDUNDFKUROQLF]\FK'RMHJRZ\WZRU]HQLDSURGXFHQFLUROQLZ\NRU]\VWXMą]DVRE\

LVWQLHMąFHZJRVSRGDUVWZLHRUD]QDNáDG\SR]DUROQLF]H2]QDF]DWRĪHFHQDVX

URZFDUROQLF]HJREĊG]LHX]DOHĪQLRQDRGFHQZ\NRU]\VWDQ\FKQDNáDGyZ*áyZQH

]QDF]HQLHRGJU\ZDMąZW\PĞURGNLSURGXNFMLWDNLHMDNQDZR]\ĞURGNLRFKURQ\

URĞOLQ QDVLRQD PDV]\Q\ UROQLF]H F]\ SDOLZD L HQHUJLD =PLDQ\ W\FK SDUDPH

WUyZZSá\ZDMąQDNRV]W\SURGXNFMLFRSU]HNáDGDVLĊQDIOXNWXDFMHFHQVXURZFD

UROQLF]HJR -HĞOL GRGDP\ GR WHJRQLHSHZQRĞü ]ZLą]DQą ] F]\QQLNDPL DJURPH

WHRURORJLF]Q\PLRUD]U\]\NRSURGXNF\MQHWRSRZVWDMHSROHGR]QDF]ąF\FKZD

KDĔFHQRZ\FKVXURZFD

3RPLĊG]\ SURGXFHQWDPL VXURZFD UROQHJR D ILQDOQ\P RGELRUFą NRQVX

PHQWHP ]QDMGXMą VLĊ SU]HWZyUF\ RUD] SRĞUHGQLF\ 6ą QLPL ]DNáDG\ SU]HP\VáX

VSRĪ\ZF]HJR KXUWRZQLH RUD] ZVSRPLQDQL ZF]HĞQLHM SU]HGVWDZLFLHOH KDQGOX

GHWDOLF]QHJRLJDVWURQRPLL']LĊNLQLPNRQVXPHQWX]\VNXMHSURGXNWRZ\ĪV]HM

ZDUWRĞFLGRGDQHMSRVRUWRZDQ\SU]HWZRU]RQ\Z]ERJDFRQ\SRG]LHORQ\QDSDU

WLH RSDNRZDQ\ LWS : Z\QLNX W\FK SURFHVyZ FHQD SURGXNWX ILQDOQHJR MHVW

Z\ĪV]DQLĪFHQDZ\NRU]\VWDQHJRVXURZFD5yĪQLFHWH]DOHĪąRGVSHF\ILNLSUR

GXNWXVWRSQLDMHJRPRG\ILNDFMLRUD]NRV]WyZSR]DVXURZFRZ\FKNDSLWDáHQHU

JLD SDOLZD SUDFD LWS /LF]ED SRĞUHGQLNyZ ]DOHĪ\ RG URG]DMX SURGXNWX RUD]

VWRSQLDNRQNXUHQF\MQRĞFLU\QNX2JyOQąWHQGHQFMąRVWDWQLFKODWZ3ROVFHMHVW

VNUDFDQLHáDĔFXFKyZGRVWDZRUD]Z]URVWNRQFHQWUDFMLZSRV]F]HJyOQ\FKRJQL

ZDFK>+DPXOF]XNLLQ@3URFHV\PRQRSROL]DFMLFRUD]ZLĊNV]H]QDF]HQLH

PDUHN ZáDVQ\FK VWUDWHJLH L NDPSDQLH SURPRF\MQH VWRVRZDQH SU]H] GHWDOLVWyZ

PRJą UyZQLHĪ ZSá\ZDü QD FHQ\ Ī\ZQRĞFL MHĞOL QLH Z VNDOL FDáHJR NUDMX

WRSU]\QDMPQLHMORNDOQLH

%LRUąFSRGXZDJĊV]HUV]\NRQWHNVWGHWHUPLQDQW\OHĪąFHXSRGVWDZ]PLDQ

FHQ VXURZFyZ UROQ\FK QDOHĪ\ UR]SDWU\ZDü Z XMĊFLX FDáHM JRVSRGDUNL RUD]

Z XMĊFLX JOREDOQ\P 0RĪQD SU]HGVWDZLü WR Z SRVWDFL VFKHPDWX ]DZDUWHJR QD

U\VXQNX:ZDUXQNDFKJOREDOL]DFMLRUD]LQWHJUDFMLHXURSHMVNLHMNRQLXQNWXUD

JRVSRGDUF]DZ8QLL(XURSHMVNLHMRUD]ZĞZLHFLHPDRJURPQ\ZSá\ZQDV\WXD

FMĊZNUDMXZW\PQDFHQ\VXURZFyZUROQ\FK-HGQR]QDF]QLHSRND]DáWRNU\]\V

]URNX2GE\ZDVLĊWRZLHORPDNDQDáDPLSRSU]H]ZSá\ZQDGRFKRG\SR

S\WHNVSRUWRZ\NXUV\ZDOXWRZHF]\ĞZLDWRZHFHQ\VXURZFyZZW\PUROQ\FK

:DĪQ\P F]\QQLNLHP Z\GDMą VLĊ E\ü ZV]HONLHJR URG]DMX UHJXODFMH SR

GDWNRZHQS9$7QDSURGXNW\UROQRĪ\ZQRĞFLRZHMDNLSR]RVWDáHVW\PXOXMą

FHU\QHNQSVWRS\SURFHQWRZHSROX]RZDQLHLORĞFLRZHLWSUHJXODFMHDQW\PR

QRSRORZH SROLW\ND KDQGORZD QS FáD NRQW\QJHQW\ ]DND]\ HNVSRUWRZH F]\

LPSRUWRZHLWSSROLW\NDUROQDSROLW\NDHQHUJHW\F]QDQSZ]DNUHVLHSURGXNFML

 

2=(LWS5HJXODFMHNUDMRZHRUD]JOREDOQHZSá\ZDMąQDSRS\WSRGDĪRUD]FHQ\

Ī\ZQRĞFLOXEFHQ\VXURZFyZZ\NRU]\VW\ZDQ\FKGRLFKSURGXNFML

Rysunek 1.1. Czynniki kształtujące poziom i zmiany detalicznych cen żywności w Polsce





























Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Hamulczuk i in. [2014].

&HQ\ SURGXNWyZ Ī\ZQRĞFLRZ\FK GHWHUPLQRZDQH Vą UyZQLHĪ ZDUXQNDPL

DJURPHWHRURORJLF]Q\PL1DOHĪ\]DXZDĪ\üĪHRGG]LDá\ZDQLHWHJRF]\QQLNDPD

PLHMVFHZVSRVyESRĞUHGQLSRSU]H]]PLDQ\SORQyZLFHQVXURZFyZUROQ\FKSR

FKRG]HQLDURĞOLQQHJRNWyUH]F]DVHPSRSU]H]Z]URVWNRV]WyZSDV]SU]HQRV]R

QH Vą UyZQLHĪ QD VXURZFH SRFKRG]HQLD ]ZLHU]ĊFHJR 3RZRGXMH WR UyZQLHĪ

]SHZQ\PRSyĨQLHQLHPZ]URVWFHQGHWDOLF]Q\FKĪ\ZQRĞFL=MHGQHMVWURQ\PD

P\GRF]\QLHQLD]ZSá\ZHPZDUXQNyZDJURPHWHRURORJLF]Q\FKZXMĊFLXORNDO

Q\PLNUDMRZ\PD]GUXJLHMZXMĊFLXJOREDOQ\P:\GDMHVLĊĪHZSá\Z]PLDQ

ZDUXQNyZ DJURPHWHRURORJLF]Q\FK Z NUDMX PD PQLHMV]H ]QDF]HQLH QLĪ ZSá\Z

]PLDQW\FKĪHZDUXQNyZZĞZLHFHDSU]\QDMPQLHMXJáyZQ\FKHNVSRUWHUyZOXE

LPSRUWHUyZSURGXNWyZUROQ\FK

3RGVXPRZXMąFSRZ\ĪV]HUR]ZDĪDQLDPRĪQDVWZLHUG]LüĪHFHQ\Ī\ZQR

ĞFLNV]WDáWRZDQHVąSU]H]UyĪQRURGQHF]\QQLNL)XQGDPHQWDOQLHZ\QLNDMąRQH]H

]PLDQ SRS\WX LOXE SRGDĪ\ ,FK VNXWNL XZLGDF]QLDMą VLĊ Z NUyWNLFK L GáXJLFK

RNUHVDFK 'R SRGVWDZRZ\FK F]\QQLNyZ NV]WDáWXMąF\FK ZLHONRĞü SRS\WX QD

Ī\ZQRĞüPRĪQD]DOLF]\ü

6\WXDFMDQDU\QNDFKJOREDOQ\FKNRQLXQNWXUDFHQ\URS\NXUV\ZDOXWRZH

UHJXODFMHZDUXQNLDJURPHWHRURORJLF]QHLWS

ĝZLDWRZHFHQ\VXURZFyZUROQ\FK

&HQ\VXURZFyZUROQ\FK

Z3ROVFH

&HQ\GHWDOLF]QH

Ī\ZQRĞFL

Z3ROVFH

6\WXDFMDZ3ROVFH

NRQLXQNWXUDJRVSR

GDUF]DFHQ\HQHUJLL

FHQ\SDOLZ&3,

UHJXODFMHZDUXQNL

DJURPHWHRURORJLF]QH

LWS

.RV]W\

QLHUROQLF]H

 

x F]\QQLNLGHPRJUDILF]QHQSOLF]EDOXGQRĞFLVWUXNWXUDZLHNRZDNRQVXPHQ

WyZSR]LRPZ\NV]WDáFHQLDVWDQF\ZLOQ\Z\]QDQLH

x JHRJUDILF]QHQSSRUDURNXZDUXQNLNOLPDW\F]QH

x SR]DU\QNRZHQS]PLDQ\Z]RUFyZĪ\ZLHQLRZ\FKSUHIHUHQFMHNRQVXPHQ

WyZPRGDZ]JOĊG\]GURZRWQHLGLHWHW\F]QH

x U\QNRZHQSVWRSDZ]URVWXJRVSRGDUF]HJRZLHONRĞüGRFKRGyZOXGQRĞFL

FHQ\ VXEVW\WXWyZ L GyEU NRPSOHPHQWDUQ\FK FKDUDNWHU Z]URVWX JRVSRGDU

F]HJR

x UR]ZyMSR]DVSRĪ\ZF]HJRZ\NRU]\VWDQLDVXURZFyZUROQ\FKQSSURGXNFMD

ELRSDOLZ

x ]DLQWHUHVRZDQLHU\QNyZILQDQVRZ\FKWRZDUDPLUROQ\PL>7UDF\)$2

'XG]LĔVNL@

1DWRPLDVW GR F]\QQLNyZ SRGDĪRZ\FK NV]WDáWXMąF\FK FHQ\ Ī\ZQRĞFL

JáyZQLHZNUyWV]\FKRNUHVDFKPRĪQD]DOLF]\ü

x DQRPDOLHLHNVWUHPDOQH]MDZLVNDSRJRGRZH

x NXUV\ZDOXWRZH

x VWDQ]DSDVyZ

x ZDKDQLDNRQLXQNWXUDOQHQDGDQ\PU\QNX

x SROLW\NĊUROQąKDQGORZąLLFK]PLDQ\RUD]

x LQQH>7UDF\'HXWVFKH%DQN+DMGXNLHZLF]@

1.2. Łańcuch marketingowy i kanały dystrybucji żywności

Kanały i łańcuchy dystrybucji żywności oraz ich funkcje

: OLWHUDWXU]H ] ]DNUHVX ]DU]ąG]DQLD HNRQRPLL L ORJLVW\NL Z REV]DU]H

SU]HSá\ZXGyEURGSR]\VNLZDQLDVXURZFyZDĪGRSURGXNWXILQDOQHJRZ\VWĊSX

MHNLONDSRZLą]DQ\FK]HVREąWHUPLQyZWDNLFKMDNÄNDQDáG\VWU\EXF\MQ\´ÄáDĔ

FXFKGRVWDZ´ÄáDĔFXFKPDUNHWLQJRZ\´ÄáDĔFXFKGRVWDZĪ\ZQRĞFL´ÄáDĔFXFK\

LVLHFLGRVWDZ´LÄáDĔFXFKĪ\ZQRĞFLRZ\´'\VWU\EXFMDMHVWWHUPLQHP]]DNUHVX

]DU]ąG]DQLDLPDUNHWLQJXLR]QDF]DUR]G]LDáOXESRG]LDáWRZDUyZ-HVWÄIXQNFMą

SU]\GDZDQLD WRZDURZL XĪ\WHF]QRĞFL SROHJDMąFHM QD XGRVWĊSQLDQLX JR ILQDOQ\P

RGELRUFRP´>0D]XU@*áyZQ\PFHOHPG\VWU\EXFMLMHVWGRVWDUF]HQLHWRZD

UyZ QDE\ZFRP ZH ZáDĞFLZHM MDNRĞFL Z RGSRZLHGQLP F]DVLH L PLHMVFX SU]\

PRĪOLZLHQDMQLĪV]\FKNRV]WDFK=DGDQLHPG\VWU\EXFMLMHVWZLĊFZ\SHáQLHQLHOXN

NWyUH Z\VWĊSXMą PLĊG]\ SURGXNFMą D NRQVXPSFMą 'RW\F]\ WR OXN F]DVRZHM

SU]HVWU]HQQHMLORĞFLRZHMDVRUW\PHQWRZHMLQIRUPDF\MQHM>%DUFLN@

:OLWHUDWXU]HPRĪHP\VSRWNDüZLHOHGHILQLFMLNDQDáyZG\VWU\EXFML:\QL

NDMą RQH ] ]DNUHVX XMĊFLD 'HILQLFMH WH PRĪHP\ XMPRZDü ] SXQNWX ZLG]HQLD

 

SRGPLRWRZHJR OXE IXQNFMRQDOQHJR = SXQNWX ZLG]HQLD SRGPLRWRZHJR SU]H]

NDQDáG\VWU\EXFMLUR]XPLHP\]ELyUSRGPLRWyZRUJDQL]DFMLLLQVW\WXFMLZVSyá

XF]HVWQLF]ąF\FK Z SURFHVLH GRVWDUF]DQLD SURGXNWX GR XĪ\WNRZQLND OXE NRQVX

PHQWD6ąWRZLĊFSURGXFHQFLLILQDOQLQDE\ZF\SRĞUHGQLF\KDQGORZLKXUWRZ

QLF\GHWDOLĞFLEURNHU]\SU]HGVWDZLFLHOHKDQGORZLRUD]LQVW\WXFMHLRUJDQL]DFMH

ZVSRPDJDMąFHILUP\WUDQVSRUWRZHVSHG\F\MQHXEH]SLHF]HQLRZHEDQNLDJHQ

FMHUHNODPRZHGRP\VNáDGRZHDJHQFMHEDGDĔU\QNXUHNODPRZHLLQQH

= SXQNWX ZLG]HQLD IXQNFMRQDOQHJR NDQDá G\VWU\EXFML WZRU]ą RJQLZD ]D

SRĞUHGQLFWZHPNWyU\FKSU]HSá\ZDMąUyĪQHVWUXPLHQLHU]HF]RZHLLQQH:WDNLP

XMĊFLXNDQDáG\VWU\EXFMLMHVWáDĔFXFKHPUyĪQ\FKRJQLZ]DSRĞUHGQLFWZHPNWy

U\FK QDVWĊSXMH SU]HSá\Z VWUXPLHQL ]ZLą]DQ\FK ] G]LDáDOQRĞFLą PDUNHWLQJRZą

>&]XEDáD @ 1D U\VXQNX  SRND]DQR W\ONR WH RJQLZD NWyUH XF]HVWQLF]ą

Z SU]HSá\ZLH QDMZDĪQLHMV]\FK VWUXPLHQL GOD WUDQVDNFML U\QNRZ\FK : SURFHV\

SU]HSá\ZXWRZDUyZLQIRUPDFMLF]\SáDWQRĞFL ]DDQJDĪRZDQ\FKMHVWZLHOHRUJD

QL]DFMLQSSU]HGVLĊELRUVWZDWUDQVSRUWRZHVSHG\F\MQHXEH]SLHF]HQLRZHEDQ

NLDJHQFMHLILUP\EDGDĔU\QNXUHNODP\LWS

'R QDMZDĪQLHMV]\FK VWUXPLHQL SU]HSá\ZX ]DOLF]D VLĊ LQIRUPDFMĊ SURPR

FMH QHJRFMDFMH ]DPyZLHQLD L XPRZ\ SURGXNW\ SáDWQRĞFL SUDZR ZáDVQRĞFL

LU\]\NRU\VXQHN6WUXPLHĔLQIRUPDFMLREHMPXMHQSJURPDG]HQLHLSU]HND

]\ZDQLH LQIRUPDFML R SRWHQFMDOQ\FK RGELRUFDFK NRQNXUHQWDFK L ]DJURĪHQLDFK

3URPRFMDGRW\F]\SU]HND]\ZDQLD]DFKĊFDMąF\FKGRGRNRQDQLD]DNXSXLQIRUPD

FML R SURGXNWDFK 1HJRFMDFMH REHMPXMą ]QDMGRZDQLH SRWHQFMDOQ\FK RGELRUFyZ

XVWDODQLH ZDUXQNyZ Z\PLDQ\ WRZDURZHM SU]HND]\ZDQLD W\WXáX ZáDVQRĞFL LWS

=DPyZLHQLD L XPRZ\ GRW\F]ą SU]HND]\ZDQLD LQIRUPDFML R LQWHQFMDFK ]DNXSX

RNUHĞORQHM SDUWLL WRZDUyZ 6WUXPLHĔ SURGXNWyZ REHMPXMH VSHG\FMH L WUDQVSRUW

PDJD]\QRZDQLH3áDWQRĞFLSUHF\]XMąVSRVRE\UHJXODFMLQDOHĪQRĞFLF]\ILQDQVR

ZDQLD]DSDVyZ3UDZDZáDVQRĞFLGRW\F]ąVSRVREXLFKSU]HND]\ZDQLD]MHGQHJR

XF]HVWQLNDNDQDáXQDGUXJLHJR5\]\NR]ZLą]DQHMHVW]SU]HPLHV]F]DQLHPSUR

GXNWyZUHJXODFMą]RERZLą]DĔLWS

.LHUXQNLSU]HSá\ZXVWUXPLHQLVą]UyĪQLFRZDQH1LHNWyUH]QLFKMDNSUR

PRFMDSURGXNW\LSUDZRZáDVQRĞFLSá\QąRGSURGXFHQWDGRNRĔFRZHJRRGELRU

F\QDWRPLDVW]DPyZLHQLDLXPRZ\RUD]SáDWQRĞFLSá\QąRGZURWQLHRGILQDOQHJR

QDE\ZF\ GR SURGXFHQWD ,QIRUPDFMH U\QNRZH QHJRFMDFMH L U\]\NR Vą VWUXPLH

QLDPLGZXNLHUXQNRZ\PL 

 

Rysunek 1.2. Rodzaje i kierunki przepływu strumieni w kanale dystrybucji



Źródło: Opracowanie własne na podstawie Garbarski i in. [2000].

=HZ]JOĊGXQDWRĪHSRĞUHGQLF\PDUNHWLQJRZLWZRU]ąNDQDáPDUNHWLQJR

Z\ NDQDá G\VWU\EXFML QD]\ZDQ\ MHVW WDNĪH NDQDáHP PDUNHWLQJRZ\P OXE KDQ

GORZ\P ,VWQLHMH UyĪQRURGQRĞü NDQDáyZ G\VWU\EXFML :\QLND RQD ] URG]DMX

XF]HVWQLNyZ OLF]E\ V]F]HEOL SRĞUHGQLFK OLF]E\ SRĞUHGQLNyZ QD GDQ\P V]F]H

EOX URG]DMX SU]HSá\ZDMąF\FK VWUXPLHQL ]DNUHVX ZVSyáG]LDáDQLD XF]HVWQLNyZ

VSRVREX NRRUG\QDFML G]LDáDĔSUDZ ZáDVQRĞFL >$OWNRUQ 5XWNRZVNL 

%DUFLN*RáHPEVND&]XEDáD:RMFLHV]HN@

:]DOHĪQRĞFLRGOLF]E\RJQLZPRĪHP\Z\UyĪQLüEH]SRĞUHGQLOXESRĞUHGQL

NDQDáG\VWU\EXFML.LHG\ILQDOQ\QDE\ZFD]DNXSXMHWRZDUEH]SRĞUHGQLRRGSUR

GXFHQWDMHVWWREH]SRĞUHGQLNDQDáG\VWU\EXFML.LHG\GRNDQDáXG\VWU\EXFMLGRGD

MHP\RJQLZDSRĞUHGQLF]ąFHZVSU]HGDĪ\WZRU]\VLĊNDQDáSRĞUHGQL:]DOHĪQRĞFL

RGOLF]E\V]F]HEOLPRJąE\üRQHNUyWNLHOXEGáXJLH.UyWNLNDQDáG\VWU\EXFMLZ\

VWĊSXMHZWHG\JG\SRPLĊG]\SURGXFHQWHPDNRQVXPHQWHPZ\VWĊSXMHW\ONRMHGHQ

SRĞUHGQLNQSGHWDOLVWD*G\Z\VWĊSXMHZLĊFHMV]F]HEOLPDP\NDQDá\GáXJLH1D

Pośrednicy (Hurt, detal)

Informacja rynkowa

Promocja

Negocjacje

Zamówienia Produkty

Płatności Prawa własności

Ryzyko

Producenci towarów

Konsumenci i finalni nabywcy

 

SU]\NáDGGZXV]F]HEORZ\NDQDáG\VWU\EXFMLVNáDGDVLĊ]GZyFKSRĞUHGQLNyZSUR

GXFHQW ± KXUWRZQLN ± GHWDOLVWD ± ILQDOQ\ RGELRUFD : ]DOHĪQRĞFL RG OLF]E\ SR

ĞUHGQLNyZQDGDQ\PV]F]HEOX PRĪHP\ Z\UyĪQLüZąVNLHLV]HURNLHNDQDá\G\V

WU\EXFML:ZąVNLFKNDQDáDFKZ\VWĊSXMHQLHZLHONDOLF]EDSRĞUHGQLNyZQDGDQ\P

V]F]HEOXDZV]HURNLFKOLF]EDSRĞUHGQLNyZMHVWZLĊNV]D

:HGáXJ VWRSQLD LQWHJUDFML XF]HVWQLNyZ DOER LFK ZVSyáG]LDáDQLD PRĪHP\

Z\UyĪQLü NRQZHQFMRQDOQH L ]LQWHJURZDQH NDQDá\ G\VWU\EXFML .DQDá\ NRQZHQ

FMRQDOQH FKDUDNWHU\]XMą VLĊ W\P ĪH NROHMQH RJQLZR QD GURG]H SU]HSá\ZX SUR

GXNWXMHVWILQDOQ\PRGELRUFąGODRJQLZDSRSU]HGQLHJR3U]\WDNLPUR]ZLą]DQLX

XZDJD RGELRUF\ NRQFHQWUXMH VLĊ QD SLHUZV]\P GOD QLHJR RJQLZLH 2GSRZLH

G]LDOQRĞü]DSURGXNWGODNDĪGHJRRJQLZDNRĔF]\VLĊZPRPHQFLHSU]HND]DQLD

JRQDVWĊSQHPXRJQLZX7ZRU]ąVLĊZWHQVSRVyEZ\RGUĊEQLRQHU\QNLF]ąVWNR

ZH SRĞUHGQLH GOD GDQHJR SURGXNWX 6áDERĞFLą WDNLHJR NDQDáX G\VWU\EXFML MHVW

EUDNSRG]LDáXIXQNFMLSHáQLRQ\FKSU]H]LFKXF]HVWQLNyZ3RV]F]HJyOQHSRGPLR

W\ QLH WUDNWXMą VLHELH MDNR XF]HVWQLND NDQDáX G\VWU\EXFML OHF] NLHUXMą VLĊ ZáD

VQ\PLNRQFHSFMDPL

1HJDW\ZQHVNXWNLIXQNFMRQRZDQLDNDQDáyZNRQZHQFMRQDOQ\FKE\á\SRG

VWDZą GR UR]ZRMX UyĪQ\FK IRUP ZVSyáSUDF\ L SRZLą]DQLD SRGPLRWyZ Z FHOX

VWZRU]HQLD]ZDUWHMNRPSR]\FMLZNWyUHMNDĪG\]XF]HVWQLNyZVSHáQLDRNUHĞORQą

UROĊ1DMF]ĊĞFLHMZWDNLHMV\WXDFMLMHGHQ]XF]HVWQLNyZMHVWOLGHUHPNWyU\Z\

]QDF]DRJyOQH]DVDG\SRVWĊSRZDQLDLNRRUG\QXMHG]LDáDOQRĞüMHJRXF]HVWQLNyZ

5R]ZLMDMą VLĊ Z WHQ VSRVyE UyĪQH IRUP\ LQWHJUDFML ]ZáDV]F]D SLRQRZHM NWyUD

QLHQDUXV]D]DVDGVDPRG]LHOQRĞFLSRGPLRWyZDOHVSU]\MDLQWHJURZDQLXLFKG]LD

áDOQRĞFLZHZáDĞFLZ\FKNLHUXQNDFK1DMF]ĊĞFLHMZ\UyĪQLDVLĊWU]\W\S\NDQDáyZ

]LQWHJURZDQ\FK

x NDQDá\DGPLQLVWURZDQH

x NDQDá\NRQWUDNWRZH

x NDQDá\NRUSRUDF\MQH

:NDQDáDFKDGPLQLVWURZDQ\FKG]LDáDOQRĞüXF]HVWQLNyZNDQDáXMHVWNRRUG\

QRZDQD SU]H] SRGPLRW QDGU]ĊGQ\ 7DNLH UR]ZLą]DQLH ]DSHZQLD XVWDODQLH

L UHDOL]RZDQLH FHORZ\FK SURJUDPyZ G]LDáDQLD RUD] RGSRZLHGQLFK IXQNFML GOD

XF]HVWQLF]ąF\FK ZQLHMSRGPLRWyZ NWyUH ]DFKRZXMąVZRMąQLH]DOHĪQRĞüSUDZQą

3RZLD]DQLDSRSU]H]XPRZ\]DSHZQLDMąSHZQąNRRUG\QDFMĊG]LDáDOQRĞFLU\QNRZHM

.DQDá\ NRQWUDNWRZH SRZVWDMą SRSU]H] SRZLą]DQLH XPRZDPL QLH]DOHĪ

Q\FKSRGPLRWyZGODNWyU\FKXVWDORQHVą]DNUHV\ZVSyOQHJRG]LDáDQLDLUHODFMH

PLĊG]\ QLPL 3R]ZDOD WR SURJUDPRZDü L RUJDQL]RZDü G]LDáDQLD ]DSHZQLDMąFH

QDMOHSV]ą REVáXJĊ NRQVXPHQWyZ 8PRZ\ Z UDPDFK WHJR W\SX NDQDáyZ PRJą

PLHüUyĪQąIRUPĊQS]U]HV]HQLDVLĊNRPLVMRLQWYHQWXUHXPRZ\OHDVLQJRZH

 

IUDQFKLVLQJ XPRZ\ SDWURQDFNLH VSyáNL 1LH]DOHĪQLH RG URG]DMX XPRZ\ SRG

PLRW\WZRU]ąFHNDQDáNRQWUDNWRZ\RNUHĞODMą]DNUHVZVSyOQHJRG]LDáDQLD]DOHĪ

QRĞFLPLHG]\VREąLWS:Z\QLNXWHJRZ\HOLPLQRZDQHVąLQVW\WXFMRQDOQHSU]H

V]NRG\ RJUDQLF]DMąFH SURJUDPRZDQLHL SODQRZDQLH G\VWU\EXFML .DQDá\ NRUSR

UDF\MQH Z\VWĊSXMąZWHG\JG\NROHMQHV]F]HEOHSURGXNFMLLREURWXVą SRGSRU]ąG

NRZDQHHNRQRPLF]QLHLSUDZQLHMHGQHPXNLHURZQLFWZX

6]HUV]\PSRMĊFLHPRGNDQDáXG\VWU\EXFMLMHVWÄáDĔFXFKGRVWDZ´LÄVLHFLGR

VWDZ´ .RQFHSFMD áDĔFXFKD GRVWDZ SRZVWDáD MDNR DOWHUQDW\ZD ZREHF WUDG\F\M

Q\FK VSRVREyZ SRMPRZDQLD UHODFML SRPLĊG]\ GRVWDZFDPL D RGELRUFDPL >:LW

NRZVNL @ ÄàDĔFXFK GRVWDZ WR VLHü RUJDQL]DFML ]DDQJDĪRZDQ\FK SRSU]H]

SRZLą]DQLD]GRVWDZFDPLLRGELRUFDPLZUyĪQHSURFHV\LG]LDáDQLDNWyUHWZRU]ą

ZDUWRĞü Z SRVWDFL SURGXNWyZ L XVáXJ GRVWDUF]DQ\FK RVWDWHF]Q\P NRQVXPHQWRP

>&KULVWRSKHUV@3RGREQąGHILQLFMĊSU]HGVWDZLá%DJFKL>@:HGáXJ

QLHJRáDĔFXFKGRVWDZVNáDGDVLĊ]VLHFL]DNáDGyZLZ\NRQDZFyZNWyU]\GRVWDU

F]DMąVXURZFHLNRPSRQHQW\QDVWĊSQLHSU]HUDELDMąMHZSyáSURGXNW\LSRG]HVSR

á\SRWHPSURGXNXMą]QLFKZ\UyEILQDOQ\DQDVWĊSQLHXPRĪOLZLDMąLFKNRQVXPS

FMĊ SRSU]H] NRQVXPHQWD ILQDOQHJR >%DJFKL  V @ = NROHL 6]\PDQRZVNL

>V@VWZLHUG]DĪHÄáDĔFXFKGRVWDZMDNRRUJDQL]DFMĊWZRU]\JUXSDSU]HG

VLĊELRUVWZUHDOL]XMąF\FKG]LDáDQLDQLH]EĊGQHGR]DVSRNRMHQLDSRS\WXQDRNUHĞORQH

SURGXNW\ZFDá\PáDĔFXFKXSU]HSá\ZXGyEU±RGSR]\VNDQLDVXURZFyZGRGRVWDZ

GR RVWDWHF]QHJR RGELRUF\´ = NROHL :LWNRZVNL XZDĪD ĪH ÄáDĔFXFK GRVWDZ WR

ZVSyáSUDFXMąFHZUyĪQ\FKREV]DUDFKIXQNFMRQDOQ\FKILUP\Z\GRE\ZF]HSURGXN

F\MQHKDQGORZHXVáXJRZHRUD]LFKNOLHQFLPLĊG]\NWyU\PLSU]HSá\ZDMąVWUXPLH

QLHSURGXNWyZLQIRUPDFMLLĞURGNyZILQDQVRZ\FK´>:LWNRZVNLV@



:\FKRG]ąFSR]DUDP\SRMHG\QF]\FKáDĔFXFKyZGRVWDZLVSURVWDQLDZ\

PRJRP NRQNXUHQFML ]DF]Ċá\ SRZVWDZDü JUXS\ áDĔFXFKyZ GRVWDZ QD]\ZDQ\FK

VLHFLDPLGRVWDZ:HGáXJ:LWNRZVNLHJR>@VLHüGRVWDZWRJUXSDQLH]DOHĪ

Q\FK ILUP NRQNXUXMąF\FK L NRRSHUXMąF\FK Z FHOX SRSUDZ\ VSUDZQRĞFL L HIHN

W\ZQRĞFL SU]HSá\ZX SURGXNWyZ L WRZDU]\V]ąF\FK LP LQIRUPDFML ]JRGQLH

]RF]HNLZDQLDPLNOLHQWyZ6LHFLGRVWDZSRZVWDMąZZ\QLNXáąF]HQLDQLH]DOHĪ

Q\FK áDĔFXFKyZ GRVWDZ SU]H]NWyUHSU]HSá\ZDMą SURGXNW\ L XVáXJLRG ]DRSD

WU]HQLD GR PLHMVF NRQVXPSFML 6LHü GRVWDZ PRĪQD ]GHILQLRZDü MDNR Ä]ELyU

Z]DMHPQLH ZVSyá]DOHĪQ\FK RJQLZ áDĔFXFKyZ GRVWDZ NWyUH ZVSyáG]LHOą RGSR

ZLHGQLą LQIRUPDFMĊ L SRGHMPXMą ZVSyOQLH GHF\]MH Z FHOX OHSV]HM NRRUG\QDFML

LV\QFKURQL]DFMLSU]HSá\ZXPDWHULDáRZHJR´>ĝZLHUF]HNV@





&KULVWRSKHU>@XZDĪDĪHOHSV]\PWHUPLQHPE\áRE\SRMĊFLHÄVLHüSRS\WX´SRQLHZDĪVLáą

QDSĊGRZąG]LDáDĔZáDĔFXFKXGRVWDZMHVWSRS\WNUHRZDQ\SU]H]RGELRUFyZ

 

Kanały marketingowe w sektorze rolno-spożywczym

'HILQLFMĊ áDĔFXFKD GRVWDZ -DU]ĊERZVNL L .OHSDFNL >@ RGQRV]ą GR

WHUPLQXáDĔFXFKDĪ\ZQRĞFLRZHJR:HGáXJW\FKDXWRUyZáDĔFXFKĪ\ZQRĞFLRZ\

WRÄZVSyáG]LDáDMąF\ZUyĪQ\FKREV]DUDFKIXQNFMRQRZDQLDSURGXFHQFLUROQLILU

P\ SRĞUHGQLF]ąFH KDQGORZH SU]HGVLĊELRUVWZD SU]HWZyUF]H SURGXNF\MQH

XVáXJRZH RUD] LFK NOLHQFL PLĊG]\ NWyU\PL SU]HSá\ZDMą VWUXPLHQLH SURGXNWyZ

UROQRĪ\ZQRĞFLRZ\FK LQIRUPDFML L ĞURGNyZ ILQDQVRZ\FK´ >-DU]ĊERZVNL .OH

SDFNL  V @ àDĔFXFK GRVWDZ Ī\ZQRĞFL áąF]\ WU]\ VHNWRU\ JRVSRGDUNL

UROQLFWZR SU]HWZyUVWZR VSRĪ\ZF]H RUD] G\VWU\EXFMĊ 3RZLą]DQLD SRPLĊG]\

W\PLVHNWRUDPLVąZLHORUDNLH

3URGXNW\ UROQLF]H Z\WZRU]RQH Z JRVSRGDUVWZLH QDGDMą VLĊ ] UHJXá\ GR

VSRĪ\FLDSRSU]HSURZDG]HQLXV]HUHJXG]LDáDĔSU]H]Z\VSHFMDOL]RZDQHSRGPLR

W\6WUXNWXUDLGáXJRĞüáDĔFXFKDSU]H]NWyU\SU]HFKRG]LVXURZLHFUROQLF]\LZ\

WZRU]RQH]QLHJRSURGXNW\MHVWEDUG]R]UyĪQLFRZDQD=DOHĪ\WRMHGQDNSU]HGH

ZV]\VWNLP RG URG]DMX VXURZFD MHJR ZáDĞFLZRĞFL PRĪOLZRĞFL MHJR SU]HFKR

Z\ZDQLD QS MDNR VXURZLHF GR SURGXNFML Ī\ZQRĞFL SDV] ]XĪ\FLD SU]HP\VáR

ZHJRVWRSQLDNRQFHQWUDFMLSURGXNFMLSR]LRPXUR]ZRMXNUDMXLU\QNXSUHIHUHQ

FML NRQVXPHQWyZ SRZLą]DĔ PLĊG]\ RJQLZDPL SRVWĊSX WHFKQRORJLF]QHJR LWS

3RZRGXMHWRĪHSU]HSá\ZVXURZFDRGSURGXFHQWDGRNRQVXPHQWDQDVWĊSXMHSR

SU]H]UyĪQHNDQDá\NWyUHSU]\SRPLQDMąUDF]HMVLHüQLĪNODV\F]Q\áDĔFXFK1DOH

Ī\WDNĪHGRGDüĪHSU]\SURGXNFMLĪ\ZQRĞFLVXURZLHFUROQLF]\MHVWW\ONRMHGQ\P

]H VNáDGQLNyZ SURGXNWX Ī\ZQRĞFLRZHJR 1LH]DOHĪQH F]\ UR]SDWUXMHP\ áDĔFX

FK\F]\VLHFLGRVWDZZSRV]F]HJyOQ\FKLFKRJQLZDFKZ\VWĊSXMąVDPRG]LHOQH

SRGPLRW\NWyUHSRGHMPXMąG]LDáDOQRĞüQDÄZáDVQHU\]\NR´

àDĔFXFK\GRVWDZĪ\ZQRĞFLFKDUDNWHU\]XMąVLĊGXĪąUyĪQRURGQRĞFLą2EHM

PXMą RQH SURGXFHQWyZ UROQ\FK UyĪQH RJQLZD VNXSX VXURZFyZ UROQ\FK KXUW

SLHUZRWQ\ QS VSyáG]LHOQLH RJURGQLF]H U\QNL KXUWRZH NXSF\ KXUWRZL G]LDá\

]DRSDWU]HQLD Z SU]HGVLĊELRUVWZDFK SU]HWZyUF]\FK SU]HWZyUFyZ VXURZFyZ

RJQLZD KXUWX ZWyUQHJR QS VLHFL KXUWRZQL KXUWRZQLH GHWDOLVWyZ WDUJRZLVND

KXUWRZHDJHQFLKDQGORZLLRJQLZDGHWDOXQSSRMHG\QF]HVNOHS\LVLHFLVNOHS\

RJyOQRVSRĪ\ZF]H VXSHUPDUNHW\ VNOHS\ VSHFMDOLVW\F]QH PLĊVQH SLHNDUQLF]R

FLDVWNDUVNLHLWSKDOHWDUJRZHWDUJRZLVNDUHVWDXUDFMHEDU\VWRáyZNL2SUyF]

W\FKRJQLZZ\VWĊSXMąWDNĪHSRGPLRW\ZVSRPDJDMąFHQSUyĪQHV\VWHP\LQIRU

PDFML U\QNRZHM 1D ZLHOX U\QNDFK F]ĊĞü SURGXNFMLUROQLF]HM PRĪH E\ü VSU]H

GDZDQDZSRVWDFLQLHSU]HWZRU]RQHMQSĞZLHĪHRZRFHLZDU]\ZD'ODWDNLFK

SURGXNWyZWUDQVDNFMHSRPLĊG]\SURGXFHQWHPDNRQVXPHQWHPPRJąE\ü]DZLH

UDQHEH]SRĞUHGQLRZJRVSRGDUVWZLHOXEQDWDUJRZLVNX3URGXFHQFLPRJąWHĪáą

F]\ü VLĊ L VSU]HGDZDü SURGXNW\ UR]ZLMDMąF ZáDVQ\ SXQNW VSU]HGDĪ\ 0RĪOLZD

 

MHVWWDNĪHVSU]HGDĪSRSU]H],QWHUQHW'ODWDNLFKSURGXNWyZOLF]EDRJQLZMHVWPD

áDW]ZNUyWNLáDĔFXFK3URGXNW\QLHZ\PDJDMąFHSU]HWZRU]HQLDPRJąE\üWDN

ĪH VSU]HGDZDQH SU]H] SURGXFHQWyZ OXE LFK JUXS\ GR GXĪ\FK VNOHSyZ QS KL

SHUPDUNHW\ VXSHUPDUNHW\ G\VNRQW\ F]\ LQQH 1DWRPLDVW WUDG\F\MQH VNOHS\

VSRĪ\ZF]H PRJą ]DRSDWU\ZDü VLĊ Z WDNLH SURGXNW\ EH]SRĞUHGQLR X SURGXFHQ

WyZSRSU]H]UyĪQ\FKG\VWU\EXWRUyZOXEKDQGHOKXUWRZ\

=QDF]QLHZLĊNV]DOLF]EDRJQLZLNLHUXQNyZSU]HSá\ZXZ\VWĊSXMHQDU\Q

NDFKW\FKSURGXNWyZNWyUHZ\PDJDMąPQLHMV]HJROXEZLĊNV]HJRVWRSQLDSU]H

WZRU]HQLD]DQLPQDGDMąVLĊGRNRQVXPSFML:UD]]HZ]URVWHPVWRSQLDSU]HWZR

U]HQLD ]ZLĊNV]D VLĊ OLF]ED RJQLZ áDĔFXFKD GRVWDZ 'OD WDNLFK SURGXNWyZ

Ī\ZQRĞFLRZ\FKáDĔFXFKGRVWDZMHVW]áRĪRQ\:SURFHVDFKW\FK]XĪ\ZDVLĊUyĪ

QHJR URG]DMX QDNáDG\ L XVáXJL SRQRVL U\]\NR FR SRFLąJD ]D VREą RNUHĞORQH

NRV]W\:áDĔFXFKXGRVWDZĪ\ZQRĞFLUHDOL]RZDQHVąUyĪQRURGQHF]\QQRĞFLNWy

UHVNáDGDMąVLĊQDSURFHV\JRVSRGDUF]H>:LWNRZVNL@,FKFHOHPMHVW]DSHZ

QLHQLH ]DGRZROHQLD QDE\ZFRP RUD] ]\VNX SU]HGVLĊELRUFRP XF]HVWQLF]ąF\P

ZSU]HSá\ZLHSURGXNWyZLXVáXJRGSURGXFHQWyZVXURZFyZDĪGRNRQVXPHQWD

3U]HSá\ZVXURZFyZUROQ\FKLLQQ\FKSU]H]UyĪQHNDQDá\F]\VLHFLGRVWDZ

ZLąĪHVLĊ]]DJDGQLHQLHPSU]HND]XV\JQDáyZFHQRZ\FKPLĊG]\W\PLRJQLZDPL

-HVWWRSU]HQRV]HQLHV\JQDáyZ]MHGQHJRSR]LRPXQDGUXJLW]ZWUDQVPLVMDSLR

QRZD FHQ 7HRUHW\F]QLH ]PLDQ\ FHQ REVHUZRZDQH Z RJQLZDFK áDĔFXFKD SR

ZLQQ\ RG]ZLHUFLHGODü UXFK\ FHQ QD U\QNX WRZDUX VWDQRZLąFHJR MHJR SLHUZV]H

RJQLZR1DFHQ\VXURZFyZZ\NRU]\VW\ZDQ\FKZSURGXNFMLĪ\ZQRĞFLZGDQ\P

NUDMXPRJąZSá\ZDüUyZQLHĪFHQ\]U\QNyZ]HZQĊWU]Q\FKQSPLĊG]\QDURGR

Z\FKF]\ĞZLDWRZ\FKW]ZWUDQVPLVMDSR]LRPDFHQ

2JyOQą LGHĊ VLHFL GRVWDZ Ī\ZQRĞFL SU]HGVWDZLRQR QD U\VXQNX  6LHü

WDND REHMPXMH UyĪQRUDNLH DOWHUQDW\ZQH GURJL MDNLPL SURGXNW PRĪH GRWU]Hü GR

NRQVXPHQWD 2]QDF]D WR ĪH PDMą RQHFKDUDNWHUNRQNXUHQF\MQ\ Z]JOĊGHP VLH

ELH.RQVXPHQFLVąGRV\üKHWHURJHQQąJUXSą]XZDJLQDSUHIHUHQFMHSU]\]Z\

F]DMHQLD]DNXSRZHF]\PLHMVFH]DPLHV]NDQLD6WąGQDWXUDOQ\PMHVWZ\VWĊSRZD

QLHDOWHUQDW\ZQ\FKNDQDáyZZNWyU\PSURGXFHQFLSU]HWZyUF\LG\VWU\EXWRU]\

NRQNXUXMąRNRQVXPHQWD.RQVXPHQFL]DLQWHUHVRZDQLVąQDMZLĊNV]ąXĪ\WHF]QR

ĞFLą WRZDUyZ LOXE XVáXJ Z VWRVXQNX GR LFK FHQ\ 6WąG Z RVWDWHF]QRĞFL WR RQL

GHF\GXMąMDNLHNDQDá\XWU]\PDMąVLĊQDU\QNX$OWHUQDW\ZQHNDQDá\R]QDF]DMą

ĪHQDU\QNXPDP\GRF]\QLHQLD]H]UyĪQLFRZDQ\PLSURGXNWDPLZUyĪQ\VSR

VyESU]HWZRU]RQ\PLGHG\NRZDQ\PLGODNRQNUHWQHMJUXS\GRFHORZHMLSRVLDGD

MąF\PLUyĪQHFHQ\0RĪQD]DWHPPyZLüRSHZQHMVHJPHQWDFMLU\QNX





 

Rysunek 1.3. Ogólna idea sieci dostaw żywności

*±JRVSRGDUVWZDUROQH3±SU]HP\VáSU]HWZyUF]\VSRĪ\ZF]\+±KDQGHOKXUWRZ\  '±GHWDOLĞFL.±NRQVXPHQFL

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Świerczek [2007], Bukerviciute i in. [2009].

:3ROVFHLQDĞZLHFLHREVHUZXMHVLĊHZROXF\MQH]PLDQ\ZSURFHVDFKSUR

GXNFML L G\VWU\EXFML Ī\ZQRĞFL 2EMDZLDMą VLĊ RQH Z]URVWHP NRQFHQWUDFML SUDN

W\F]QLH ZH ZV]\VWNLFK RJQLZDFK áDĔFXFKD PDUNHWLQJRZHJR RG SURGXFHQWyZ

UROQ\FK L GRVWDZFyZ ĞURGNyZ SURGXNFML DĪ SR KDQGHO GHWDOLF]Q\ 3URFHV\ WH

SU]HELHJDMąMHGQDNGRV\üQLHUyZQRPLHUQLHSRZRGXMąFĪHSRV]F]HJyOQHRJQLZD

LLFKXF]HVWQLF\FKDUDNWHU\]XMąVLĊUyĪQ\PVWRSQLHPNRQNXUHQF\MQRĞFLLVLá\QH

JRFMDF\MQHM U\QNRZHM 2EHFQLH SU]\MPXMH VLĊ ĪH QDMZLĊNV]ą VLáą U\QNRZą

G\VSRQXMHKDQGHOGHWDOLF]Q\]XZDJLQDGRPLQXMąF\XG]LDáVNOHSyZZLHONRSR

ZLHU]FKQLRZ\FKSRQDGSRVWĊSXMąFHSURFHV\NRQVROLGDF\MQHZĞUyGVNOH

SyZ WUDG\F\MQ\FK QS IUDQF]\]D RUD] URVQąFH ]QDF]HQLH PDUHN ZáDVQ\FK

>.áRVLHZLF]*yUHFND  +DPXOF]XN UHG @ -DN ZVND]XMH &KHFKHOVNL

>@ZODWDFKXG]LDáQRZRF]HVQ\FKNDQDáyZG\VWU\EXFMLVNOHS\

ZLHONRSRZLHU]FKQLRZH RUD] SR]RVWDáH VNOHS\ ]U]HV]RQH Z VLHFLDFK IUDQF]\]R

Z\FKLNRUSRUDFMDFKKDQGORZ\FKZREURWDFKWRZDUDPL)0&*

Z]UyVá]GR



)DVW0RYLQJ&RQVXPHU*RRGV)0&*DQJ±SURGXNW\V]\ENR]E\ZDOQH

*

*

*

3

3

+

+

+

'

'

'

'

.

.

=XĪ\FLH

SU]HP\VáRZH

Rolnictwo Przetwórstwo Dystrybucja Konsumenci Czynniki makroekonomiczne i instytucjonalne

.

.

.

 

 3RGREQHSURSRUFMH L WHQGHQFMH Z\VWĊSXMą Z KDQGOXGHWDOLF]Q\P SURGXN

WDPL Ī\ZQRĞFLRZ\PL JG\Ī Ī\ZQRĞü VWDQRZL GRPLQXMąF\ RGVHWHN KDQGOX SUR

GXNWDPLV]\ENR]E\ZDOQ\PL

1.3. Ceny detaliczne żywności a ceny produktów rolnych

Równowaga rynkowa i rozstępy cenowe

1LH]DOHĪQLHRGOLF]E\V]F]HEOLSRĞUHGQLNyZIRUPLQWHJUDFMLLWSZNDQD

áDFK L VLHFLDFK GRVWDZ FHQ\ U\QNRZH GHWHUPLQRZDQH Vą UHODFMDPL SRS\WRZR

SRGDĪRZ\PL'RW\F]\WRU\QNXSURGXNWyZILQDOQ\FKU\QNXVXURZFyZUROQ\FK

RUD]U\QNXQDNáDGyZLLQQ\FKXVáXJ5\QNLWHVą]HVREąSRZLą]DQHSRSU]H]SR

GDĪSRS\WDFR]DW\PLG]LHWDNĪHFHQ\D]PLDQDZLHONRĞFLGRZROQHMNDWHJRULL

U\QNX ZSá\ZD QD SR]RVWDáH NDWHJRULH : ZDUXQNDFK VWDW\F]Q\FK UyZQRZDJD

MHVW ]DFKRZDQD MHĪHOL >:RKOJHQDQW @ SRS\W QD Ī\ZQRĞü '

 MHVW UyZQ\

SRGDĪ\Ī\ZQRĞFL6

SRS\WQDVXURZFHUROQH'

MHVWUyZQ\SRGDĪ\VXURZ

FyZ 6

 QDWRPLDVW SRS\W QD QDNáDG\ L XVáXJL PDUNHWLQJRZH '

 MHVW UyZQ\

SRGDĪ\QDNáDGyZLXVáXJ6



3RZ\ĪV]H]DáRĪHQLDVąSRGVWDZąGRRFHQ\ZSá\ZXF]\QQLNyZGHWHUPLQX

MąF\FKZ]DMHPQHGRVWRVRZDQLDFHQVXURZFyZUROQ\FKLGHWDOLF]Q\FKĪ\ZQRĞFL

D WDNĪH NV]WDáWRZDQLH VLĊ UR]VWĊSyZ FHQRZ\FK W]Z PDUĪ PDUNHWLQJRZ\FK

2JyOQąLGHĊUyZQRZDJLQDU\QNXĪ\ZQRĞFLLVXURZFDUROQLF]HJRZZDUXQNDFK

VWDW\F]Q\FKSU]HGVWDZLRQRVFKHPDW\F]QLHQDU\VXQNDFKL

1D U\QNX SURGXNWyZ Ī\ZQRĞFLRZ\FK FHQD UyZQRZDJL 3

 MHVW SRFKRGQą

]UyZQDQLD VLĊ SRS\WX ILQDOQHJR

 RUD] SRGDĪ\ SRĞUHGQLHM 7HRUHW\F]QLH SRS\W

ILQDOQ\Z\QLND]]DSRWU]HERZDQLDQDĪ\ZQRĞüF]\OLQDNRPSRQHQW\Z\WZRU]R

QHZUROQLFWZLHLNRPSRQHQW\]UHDOL]RZDQHZUyĪQ\FKRJQLZDFKáDĔFXFKDGR

VWDZ Z FHOX GRVWDUF]HQLD SURGXNWX Ī\ZQRĞFLRZHJR VSHáQLDMąFHJR RF]HNLZDQLD

NRQVXPHQWyZ 1DWRPLDVW QD SR]LRPLH SURGXFHQWD UROQHJR FHQD UyZQRZDJL

3

MHVWSRFKRGQą]UyZQDQLDVLĊSRS\WXZWyUQHJRRNUHĞODQHJRWDNĪHMDNRSRS\W

SRFKRGQ\OXESRĞUHGQLRUD]SRGDĪ\SLHUZRWQHMEH]SRĞUHGQLHM

5yĪQLFHPLĊG]\FHQąUyZQRZDJLQDU\QNXSURGXNWXĪ\ZQRĞFLRZHJRFH

QąGHWDOLF]Qą D FHQą VXURZFD UROQLF]HJR ] NWyUHJR Z\WZRU]RQR SURGXNWVSR

Ī\ZF]\FHQąUyZQRZDJLQDU\QNXVXURZFDUROQLF]HJRRNUHĞODP\MDNRUR]VWĊS

FHQRZ\0DOERPDUĪĊFHQRZąOXEPDUĪĊPDUNHWLQJRZą

5R]VWĊSFHQRZ\GH

WHUPLQXMą WDNLH F]\QQLNL MDN HODVW\F]QRĞü SRS\WX SRFKRGQHJR VLáD U\QNRZD

SRGPLRWyZVNDODSURGXNFMLOXNDF]DVRZDPLĊG]\SRGDĪąVXURZFyZDSRS\WHP



2NUHĞODQHJRWDNĪHMDNRSLHUZRWQ\OXEEH]SRĞUHGQL

7HUPLQ\WH]RVWDá\Z\MDĞQLRQHZRSUDFRZDQLX+DPXOF]XNUHG>@

 

QDĪ\ZQRĞüU\]\NRFHQRZHSRVWĊSWHFKQRORJLF]Q\]PLDQ\VWUXNWXUDOQHZSR

V]F]HJyOQ\FKRJQLZDFKVXEVW\WXF\MQRĞüQDNáDGyZLWS

Rysunek 1.4. Równowagi na rynku surowca rolnego i produktu żywnościowego w długim okresie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Tomek, Robinson [2001].

1DSRGVWDZLHU\VXQNXPRĪQD]DXZDĪ\üĪHZGáXJLPRNUHVLHSRS\WQD

Ī\ZQRĞü MHVW QLHHODVW\F]Q\ >5LWVRQ  7UDF\ @ :\QLND WR ] SURVWHM

SU]\F]\Q\MHVWWRGREURSLHUZV]HMSRWU]HE\D]ZLĊNV]DQLHMHJRNRQVXPSFMLMHVW

IL]\F]QLH RJUDQLF]RQH ,VWQLHMą UyZQLHĪ RJUDQLF]RQH PRĪOLZRĞFL PRG\ILNDFML

SURGXNWXZSU]HFLZLHĔVWZLHGRGyEUSU]HP\VáRZ\FKJG]LHPDP\GRF]\QLHQLD

]SRMDZLDQLHPVLĊFRUD]WRQRZ\FKWHFKQRORJLLLQRZLQHN-HG\QLHZSU]\SDGNX

SURGXNWyZLQG\ZLGXDOQ\FKDQLHDJUHJDWXHODVW\F]QRĞüFHQRZDSRS\WXXOHJD

]ZLĊNV]HQLX]XZDJLQDPRĪOLZRĞFLVXEVW\WXFML

= NROHL SRGDĪ SURGXNWyZ UROQ\FK L Ī\ZQRĞFL Z GáXJLP RNUHVLH MHVW HOD

VW\F]QDQDZHWZJRVSRGDUFH]DPNQLĊWHM'RVWRVRZDQLHSRWHQFMDáXSURGXNF\MQH

JRGRV\JQDáyZU\QNRZ\FKPRĪHPLHüPLHMVFHSRSU]H]]PLDQ\WHFKQRORJLF]QH

VWUXNWXU\SURGXNFML]DUyZQRQDSR]LRPLHSURGXFHQWDUROQHJRMDNLSU]HWZyUF\

= NROHL Z RNUHVDFK NUyWNLFK U\VXQHN  SRGDĪ VXURZFyZ UROQ\FK

LĪ\ZQRĞFLPRĪHE\üQLHHODVW\F]QD:\QLNDWR]IDNWXĪHZF\NOXSURGXNF\MQ\P

PRĪOLZRĞFL]ZLĊNV]HQLDSRGDĪ\VXURZFDUROQLF]HJRVąRJUDQLF]RQHJG\ĪGHF\]MH

RSURGXNFMLLMHMVWUXNWXU]HSRGHMPRZDQHVąZF]HĞQLHMQLĪPDPLHMVFHUHDOL]DFMD

SURGXNFML =D W\P LGą RJUDQLF]HQLD Z SRGDĪ\ SURGXNWyZ Ī\ZQRĞFLRZ\FK

'RW\F]\WRZV]F]HJyOQRĞFLWRZDUyZORNDOQ\FKRUD]WDNLFKNWyU\FKQLHPRĪQD

'_ĩ3RS\WILQDOQ\SLHUZRWQ\

'₅3RS\WZWyUQ\SRFKRGQ\SRĞUHGQL 653RGDĪEH]SRĞUHGQLD

6_ĩ3RGDĪSRĞUHGQLD

5R]VWĊS

FHQRZ\0

&HQD3

,ORĞü4

3_Ī

3₅

 

SU]HFKRZ\ZDü0DWRVZRMHNRQVHNZHQFMHZNV]WDáWRZDQLXVLĊFHQĪ\ZQRĞFL

NWyUDQLHSRGOHJDZLHORNURWQHPXSU]HWZDU]DQLXLGODNWyUHMáDĔFXFKGRVWDZMHVW

NUyWNL3U]\Z]JOĊGQLHQLHHODVW\F]Q\PSRS\FLHQDĪ\ZQRĞüQLHZLHONLHSU]HVX

QLHFLHNU]\ZHMSRGDĪ\SRZRGXMHGXĪą]PLDQĊFHQUyZQRZDJLDOHPDáą]PLDQĊ

ZLHONRĞFL ]DSRWU]HERZDQLD 'RW\F]\ WR Z]URVWX FHQ SU]\ RJUDQLF]HQLX SRGDĪ\

OXEWHĪMHMVSDGNXSU]\Z]URĞFLHSRGDĪ\

Rysunek 1.5. Równowagi na rynku surowca rolnego i produktu żywnościowego w krótkim okresie



Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Tomek, Robinson [2001].

0RĪOLZRĞFL SU]HFKRZ\ZDQLD WRZDUyZ Z\PLDQ\ PLĊG]\QDURGRZHM VX

URZFyZUROQ\FKSyáSURGXNWyZLWRZDUyZSU]HWZRU]RQ\FKSRZRGXMąĪHSRGDĪ

VXURZFyZLĪ\ZQRĞFLUyZQLHĪZNUyWNLFKRNUHVDFKVWDMHVLĊEDUG]LHMHODVW\F]QD

'RGDWNRZRZZDUXQNDFKV]W\ZQHMSRGDĪ\VXURZFDUROQHJRSU]HWZyUFDPRĪH

GRNRQDüRJUDQLF]RQHMPRG\ILNDFMLSURGXNWX]DVWĊSXMąFGURĪV]\VXURZLHFUROQ\

WDĔV]\PVXURZFHPLLQQ\PNRPSRQHQWHP3U]\NáDGRZRUHODW\ZQ\Z]URVWFHQ

Ī\WD Z]JOĊGHP SV]HQLF\ EĊG]LH VNXWNRZDá Z]URVWHP XG]LDáX PąNL SV]HQQHM

LVSDGNLHPXG]LDáXPąNLĪ\WQLHMSU]\Z\SLHNXFKOHEDSV]HQQRĪ\WQLHJR

5R]SDWUXMąFV\WXDFMHZNUyWNLPLGáXJLPRNUHVLHZ\GDMHVLĊĪHGHF\GX

MąF\ ZSá\Z QD ]PLDQ\ FHQ Z áDĔFXFKX PDUNHWLQJRZ\P PDMą UyĪQH F]\QQLNL

:GáXJLPRNUHVLHGHF\GXMąFH]QDF]HQLHPDMąXZDUXQNRZDQLDSRS\WRZH*HQH

UDOQLH ZUD] ] UR]ZRMHP VSRáHF]QRJRVSRGDUF]\P QDVWĊSXMH VSDGHN XG]LDáX

Z Z\GDWNDFK QD Ī\ZQRĞü SU]H] FR SRS\W VWDMH VLĊ FRUD] PQLHM HODVW\F]Q\

'_ĩ3RS\WILQDOQ\SLHUZRWQ\

'₅3RS\WZWyUQ\SRFKRGQ\SRĞUHGQL 653RGDĪEH]SRĞUHGQLD

6ĩ3RGDĪSRĞUHGQLD

5R]VWĊS

FHQRZ\0

&HQD3

,ORĞü4

3_ĩ

3₅

 

=PLDQ\ZSRS\FLHQDVNXWHN]PLDQSUHIHUHQFMLLJXVWyZUyZQLHĪVąLVWRWQH3R

GDĪGRVWRVRZXMHVLĊPLPRĪHFLąJOHSRGNUHĞODVLĊRUJDQLF]QRĞü]DVREyZ]LHPL

Z]DVSRNDMDQLXURVQąF\FKSRWU]HEĪ\ZLHQLRZ\FKQDVNXWHNZ]URVWXOLF]E\OXG

QRĞFLDOHWRQDOHĪ\WUDNWRZDüMDNREDUG]RGáXJLRNUHV

: RNUHVDFK NUyWNLFK JáyZQą GHWHUPLQDQWą ]PLDQ FHQ Ī\ZQRĞFL Vą XZD

UXQNRZDQLDSRGDĪRZH6]RNLSRGDĪRZHQDU\QNXVXURZFRZ\PZSRVWDFLVSDG

NX SURGXNFML OXE MHM Z]URVWX GRV\ü V]\ENR SU]HQRV]RQH Vą QD FHQ\ GHWDOLF]QH

Ī\ZQRĞFL 8 SRGVWDZ V]RNyZ SRGDĪRZ\FK Z UROQLFWZLH OHĪą XZDUXQNRZDQLD

DJURPHWHRURORJLF]QH HSLGHPLRORJLF]QH F]\ QDZHW SU]HVDG]RQH UHDNFMH SURGX

FHQWyZ UROQ\FK QD FHQ\ ] SRSU]HGQLFK RNUHVyZ NWyUH SRZRGXMą JZDáWRZQH

Z]URVW\OXEVSDGNLFHQ-DNMXĪSRGNUHĞORQRRWZDUWRĞüU\QNXRJUDQLF]DU\]\NR

SRGDĪRZH QDZHW Z NUyWNLFK RNUHVDFK : SU]\SDGNX F]ĊĞFL SR]DVXURZFRZHM

LVWRWQH ]QDF]HQLH GOD FHQ GHWDOLF]Q\FK Ī\ZQRĞFL PDMą V]RNL QD U\QNX HQHUJLL

L SDOLZ SUDF\ F]\ NDSLWDáRZ\P =DWHP Z NUyWNLFK RNUHVDFK SU]\MPXMH VLĊ ĪH

NLHUXQHNWUDQVPLVMLFHQRZHMPDPLHMVFHRGFHQUROQ\FKSRSU]H]FHQ\SU]HWZyU

F\ L KXUWRZH GR FHQ GHWDOLF]Q\FK 0LĊG]\ ]PLDQDPL FHQ QD W\FK SR]LRPDFK

Z\VWĊSXMąWHĪSHZQHRSyĨQLHQLD>&DFKLD6FKQHSI@

-HĪHOL FKRG]L R SRS\W WR QDOHĪ\ ZUyFLü XZDJĊ ĪH VXURZFH UROQH PRJą

PLHüDOWHUQDW\ZQH]DVWRVRZDQLD3RS\WNUDMRZ\MHVWVXPąSRS\WXNRQVXPSF\M

QHJRLQLHNRQVXPSF\MQHJRSDV]HSU]HP\Vá3RS\WZNUDMXWRWDNĪH]DSRWU]H

ERZDQLH HNVSRUWRZH RUD] RG SRGPLRWyZ KDQGORZ\FK &]ĊĞü SU]HGVLĊELRUFyZ

PRĪH]ZLĊNV]DüSRS\WPDJD]\QXMąFWRZDU\SU]HZLGXMąFZSU]\V]áRĞFLZ]URVW

FHQ7HJRURG]DMXSRS\WRSLHUDVLĊQDDQW\F\SDFMLSU]\V]á\FKZDUXQNyZZSá\

ZDMąF QD ELHĪąFH FHQ\ VXURZFD NWyU\ MHVW VNáDGQLNLHP SURGXNWyZ VSRĪ\Z

F]\FK

7\PVDP\P]PLDQ\ZSRS\FLHSU]HP\VáRZ\PSU]\NáDGRVWDWQLFKODWWR

ELRSDOLZDHNVSRUWRZ\PZW\PRJUDQLF]HQLDHNVSRUWRZHOXELPSRUWRZHF]\

VSHNXODF\MQ\PPRJąZSá\ZDüQDSRGDĪVXURZFDQDFHOHĪ\ZQRĞFLRZH

Zmiany rozstępów cenowych

:]URVW ZDUWRĞFL XĪ\WNRZHM SURGXNWX VSRĪ\ZF]HJR MDNL GRNRQXMH VLĊ

ZUyĪQ\FKRJQLZDFKVLHFLGRVWDZMHVWVNXWNLHPWZRU]HQLDSURGXNWyZRQRZ\FK

ZDUWRĞFLDFK XĪ\WNRZ\FK VPDNRZ\FK WHFKQRORJLF]Q\FK SU]\JRWRZDQ\FK GR

VSRĪ\FLDLWS0RĪHP\Z\UyĪQLüGZLHSRGVWDZRZHV\WXDFMH]ZLą]DQH]HZ]UR

VWHPNRV]WyZPDUNHWLQJRZ\FK3RSLHUZV]HPRĪHQDVWąSLüGRGDQLHGRGRW\FK

F]DVRZ\FK SURGXNWyZ QRZ\FK ZDUWRĞFL XĪ\WNRZ\FK SURGXNWX VSRĪ\ZF]HJR

0RĪHQDVWąSLüDNFHSWDFMDSU]H]NRQVXPHQWyZOXEWHĪQLHQLHRPDZLDP\WHJR

GUXJLHJR ZDULDQWX SRQLHZDĪ WDNL SURGXNW QLH ]QDMGXMH QDE\ZF\ 3R GUXJLH



7RPHNL5RELQVRQ>@QD]\ZDMąWHQURG]DM]DSRWU]HERZDQLDSRS\WHPVSHNXODF\MQ\P

 

PRĪHQDVWąSLüZ]URVWNRV]WyZPDUNHWLQJRZ\FKQSHQHUJLLSDOLZLWSDOHUH

DNFMąQDQLHMHVW]UHJXá\VSDGHNSRS\WXNRQVXPSF\MQHJR=DUyZQRZMHGQ\P

MDN L Z GUXJLP SU]\SDGNX XG]LDá VXURZFD UROQHJR Z FHQLH GHWDOLF]QHM EĊG]LH

XOHJDá]PQLHMV]HQLX2E\GZLHV\WXDFMHSU]HGVWDZLRQRQDVFKHPDWDFK]DZDUW\FK

QDU\VXQNX

Rysunek 1.6. Wpływ zmian w kosztach marketingowych



Źródło: Opracowanie własne.

:\SURGXNRZDQLHSURGXNWXVSRĪ\ZF]HJR R QRZ\FK ZDUWRĞFLDFKXĪ\WNR

Z\FKZ\PDJDSRQLHVLHQLDGRGDWNRZ\FKNRV]WyZFR]Z\NOHVNXWNXMHZ]URVWHP

FHQ\ GHWDOLF]QHM SU]\ ]DáRĪHQLX ceteris paribus : WHM V\WXDFML NRQVXPHQFL

PDMąZ\EyU]DNXSLüÄVWDUH´SURGXNW\SRFHQDFKGRW\FKF]DVRZ\FK3

F]\WHĪ

ÄQRZ\´ SURGXNW SRVLDGDMąF\ GRGDWNRZH ZDUWRĞFL XĪ\WNRZH SR Z\ĪV]HM FHQLH

UyZQRZDJL3

-HĪHOLWDNXF]\QLąWR]ZLĊNV]\VLĊSRS\WQDGRGDWNRZHZDUWRĞFL

XĪ\WNRZHLNU]\ZDSRS\WXSU]HVXQLHVLĊ]'

GR'

:Z\QLNXWDNLFK]PLDQ

FHQD UyZQRZDJL U\QNRZHM XNV]WDáWXMH VLĊ QD SR]LRPLH Z\ĪV]\P 3

QLĪ FHQD

UyZQRZDJL VWDUHJR SURGXNWX 3

 U\VXQHN  OHZ\ VFKHPDW 7\P VDP\P

SU]HWZyUFDOXEXVáXJRGDZFDSU]HU]XFDNRV]W\QDNRQVXPHQWDSRGZDUXQNLHP

ĪH WHQ RVWDWQL ]DDNFHSWXMH MH ]D Z\ĪV]ą XĪ\WHF]QRĞü SURGXNWX 7HQ W\S ]PLDQ

PRĪH E\ü ]DUyZQR FLąJQLRQ\ SU]H] SRS\W MDN L SFKDQ\ SU]H] SRGDĪ 1DGDQLH

QRZ\FK ZDUWRĞFL XĪ\WNRZ\FK SURGXNWRZL VSRĪ\ZF]HPX SRZRGXMH ]PLDQ\

ZNRV]WDFKSURGXNFMLFRVNXWNXMH]PLDQDPLUHODFMLNRV]WyZVXURZFyZUROQ\FK

L QDNáDGyZ SR]DUROQLF]\FK =ZLĊNV]HQLX XOHJD SR]LRP PDUĪ PDUNHWLQJRZ\FK

UR]VWĊSyZFHQRZ\FK]0

3

±3

GR

0

3

±3

7\PVDP\PPDOHMHHOD

VW\F]QRĞüFHQGHWDOLF]Q\FKZ]JOĊGHPFHQVXURZFDUROQHJR

4

'5

Akceptacja nowej funkcjonalności

3 6

3ĩ

3ĩ

4

35

'_ĩ 'ĩ

6

4

'

Brak akceptacji wzrostu kosztów marketingowych

3 6

3_ĩ

3ĩ

4

35

3_5

' ' 6

6

 

,QQDV\WXDFMDPDPLHMVFHNLHG\QSGRFKRG]LGRZ]URVWXNRV]WyZPDUNH

WLQJRZ\FKDOHQLHVąRQHZSHáQLDNFHSWRZDQHSU]H]NRQVXPHQWyZ:yZF]DV

Z]URVWNRV]WyZMHVWUR]NáDGDQ\PLĊG]\XF]HVWQLNyZU\QNX1DVWĊSXMHGRVWRVR

ZDQLHSRGDĪ\Ī\ZQRĞFLSRSU]H]SU]HVXQLĊFLHNU]\ZHM6

GR6

LMHGQRF]HVQ\

VSDGHNSRS\WXSRFKRGQHJRQDVXURZLHFUROQ\]'

GR'

:HIHNFLHZ]URVW

FHQ SR]DVXURZFRZ\FK MHVW F]ĊĞFLRZR NRPSHQVRZDQ\ VSDGNLHP FHQ UROQ\FK

$OH L WXWDM GRFKRG]L GR Z]URVWX UR]VWĊSyZ FHQRZ\FK ] 0

 3

±3

 GR

0

3

±3



2SUyF] ZVND]DQ\FK Z\ĪHM PRĪOLZH Vą UyZQLHĪ LQQH NRPELQDFMH 3U]\

NáDGRZRZ]URVWFHQVXURZFyZUROQ\FKSU]\V]W\ZQ\PSRS\FLHSRZRGXMHREQL

ĪDQLH NRV]WyZ PDUNHWLQJRZ\FK ceteris paribus L Z]URVW XG]LDáX VXURZFD

Z FHQLH ILQDOQHM : RNUHVDFK Z]URVWyZ FHQ VXURZFD UROQHJR LVWQLHMH UyZQLHĪ

SUHVMD QD ]DVWĊSRZDQLH GURĪV]\FK VXURZFyZ UROQ\FK WDĔV]\PL VXURZFDPL OXE

WHĪ V]WXF]Q\PL NRPSRQHQWDPL .ZHVWą MHVW W\ONR ZUDĪOLZRĞFL NRQVXPHQWD QD

WDNLH]PLDQ\NWyUD]DOHĪ\RGMHJRGRFKRGyZLVHJPHQWXU\QNX

Udział surowca w cenie detalicznej na przykładzie USA

: NV]WDáWRZDQLX FHQ\ GHWDOLF]QHM Ī\ZQRĞFL FHQD VXURZFD UROQLF]HJR MHVW

W\ONR MHGQ\P ]H VNáDGQLNyZ :UD] ] XUEDQL]DFMą L PLJUDFMą OXGQRĞFL ]PLDQDPL

Z]RUFyZNRQVXPSFMLLGRFKRGyZOXGQRĞFL]PLDQDPLWHFKQRORJLF]Q\PLZSU]H

WZyUVWZLHLG\VWU\EXFMLĪ\ZQRĞFLLWS]PLDQRPXOHJDXG]LDáZDUWRĞFLVXURZFDURO

QLF]HJRZFHQLHGHWDOLF]QHMĪ\ZQRĞFL1DRJyáXG]LDáWHQVLĊ]PQLHMV]D'ODSU]\

NáDGX XG]LDá ZDUWRĞFL SURGXNFML UROQLF]HM Z FHQDFK GHWDOLF]Q\FK SU]HFLĊWQHJR

NRV]\ND VSRĪ\ZF]HJR Z 86$ Z\QRVLá Z URNX  U ±   U ± 

U±U±>&UDPHU-DQVHQ@ZU±U±

U±LU±>86'$(56D@

8G]LDá ZDUWRĞFL SURGXNFML UROQLF]HM Z FHQDFK GHWDOLF]Q\FK WRZDUyZ MHVW

]UyĪQLFRZDQ\Z]DOHĪQRĞFLRGVWRSQLDSU]HWZRU]HQLDSURGXNWX8G]LDáSURGXFHQWD

VXURZFyZ Z FHQDFK GHWDOLF]Q\FK Z\EUDQ\FK JUXS SURGXNWyZ SU]HGVWDZLRQR

ZWDEHOL:\ĪV]\XG]LDáVXURZFDZFHQLHGHWDOLF]QHMZ\VWĊSXMHQDU\QNDFKW\FK

SURGXNWyZ Ī\ZQRĞFLRZ\FK NWyU\FK IRUPD SURGXNWX ILQDOQHJR QLHZLHOH VLĊ UyĪQL

RGVXURZFDRWU]\PDQHJRZJRVSRGDUVWZDFKUROQ\FKQSĞZLHĪHRZRFHLZDU]\

ZDOXEWHĪZ\WZDU]DQ\FKMHVWQLHZLHOHUyĪQ\FKSURGXNWyZĪ\ZQRĞFLRZ\FK]GD

QHJRVXURZFD1DWRPLDVWLPZLĊFHMUyĪQRURGQ\FKSURGXNWyZĪ\ZQRĞFLRZ\FKZ\

WZDU]DQ\FKMHVW]VXURZFyZUROQ\FKLZLĊFHMGRGDQRZDUWRĞFLZLQQ\FKRJQLZDFK

áDĔFXFKDW\PXG]LDáVXURZFDZFHQLHGHWDOLF]QHMMHVWPQLHMV]\QSUyĪQRURGQH

URG]DMHSLHF]\ZDLQQ\FKSURGXNWyZSLHNDUQLF]\FKLSLHNDUVNLFK]H]EyĪ



 

Tabela 1.1. Udział w cenie detalicznej wartości produkcji rolniczej w USA 5RG]DM

SURGXNWX

8G]LDáVXURZFD

UROZFHQLH

GHW

5RN 5RG]DM

SURGXNWX

8G]LDáVXURZFD

UROZFHQLH

GHW

5RN

3URGXNW\POHF]QH   0ąND  

ZW\PPDVáR   %LDáHSLHF]\ZR  

VHU&KHGGDU   0LĊVRZRáRZH  

ORG\   0LĊVRZLHSU]RZH  

POHNRSLWQH   &XNLHU  

ĝZLHĪHRZRFH   ĝZLHĪHZDU]\ZD  

ZW\PMDEáND   ZW\PVDáDWD  

EU]RVNZLQLH   SRPLGRU\  

WUXVNDZNL   ]LHPQLDNL  

Źródło: Opracowanie własne na podstawie USDA-ERS [2016b].

:\GDWNRZDQH ĞURGNL QD Ī\ZQRĞü PRĪQD WDNĪH XMąü Z SRVWDFL ZDUWRĞFL

GRGDQHMZHZV]\VWNLFKRJQLZDFKáDĔFXFKD:\QLNLEDGDĔZVND]XMąĪH]WHJR

SXQNWXZLG]HQLDQDZDUWRĞüMHGQHJRGRODUDGREUDĪ\ZQRĞFLRZHJRVNáDGDMą

VLĊQDVWĊSXMąFHRJQLZDáDĔFXFKD>86'$(56D@

x UROQLFWZR±FHQWD

x DJUREL]QHV±FHQW\

x SU]HWZyUVWZR±FHQWD

x SDNRZDQLH±FHQWD

x WUDQVSRUW±FHQWD

x KDQGHOKXUWRZ\±FHQWD

x KDQGHOGHWDOLF]Q\±FHQWD

x VHUZLV±FHQWD



x HQHUJLD±FHQWD

x ILQDQVHLXEH]SLHF]HQLD±FHQWD

x GRUDG]WZR±FHQWD

x SUDZRLUDFKXQNRZRĞü±FHQWD





2EHMPXMHSRGPLRW\L LQVW\WXFMHRGSRZLHG]LDOQH]DSU]\JRWRZDQLHSRVLáNyZSR]DGRPHP

MDNWHĪLFKGRVWDUF]DQLHGRGRPXQSUHVWDXUDFMHFDWHULQJ