5. Ceny w łańcuchu marketingowym żywności
5.2. Tendencje i wahania rozstępów cenowych produktów żywnościowych w Polsce
WHNFKRURE\ %6( GR QDJáHJR Z]URVWX ± QD VNXWHN ]PLDQ UHODFML FHQRZ\FK SR
ZVWąSLHQLX GR 8( : SU]\SDGNX POHND 8+7 ]H Z]JOĊGX QD GXĪą V]W\ZQRĞü
FHQ WHJR SURGXNWX GR QLHW\SRZ\FK ]PLDQ UR]VWĊSyZ GRFKRG]LáR JáyZQLH QD
VNXWHN JZDáWRZQ\FK ]PLDQ FHQ POHND QDWRPLDVW Z SU]\SDGNX VHUD L PDVáD
]PLDQ\QLHW\SRZH]ZLą]DQHE\á\]ZVWąSLHQLHPGR8(RUD]Z]URVWHPFHQĞZLD
WRZ\FKSRGNRQLHFURNX
5.2. Tendencje i wahania rozstępów cenowych produktów żywnościowych w Polsce
Kierunki zmian względnych rozstępów cenowych w latach 1996-2015 1DSRGVWDZLHGRNRQDQHJRZSRGUR]G]LDOHSU]HJOąGXOLWHUDWXU\PRĪQD
VWZLHUG]Lü ĪH WHQGHQFMH ]PLDQ UR]VWĊSyZ FHQRZ\FK Vą GRV\ü ]UyĪQLFRZDQH
3RGNUHĞOLü MHGQDN QDOHĪ\ ĪH EDGDQLD WH SURZDG]RQH E\á\ Z UyĪQ\FK RNUHVDFK
LQLHREHMPXMąRVWDWQLFKODW:NRQVHNZHQFMLZQLQLHMV]\PSRGUR]G]LDOHGRNR
QDQR LFK DNWXDOL]DFML GOD Z\EUDQ\FK SURGXNWyZ Ī\ZQRĞFLRZ\FK UHSUH]HQWXMą
F\FKUyĪQHU\QNLZ3ROVFH
: WDEHOL SU]HGVWDZLRQR ĞUHGQLH ZDUWRĞFL Z]JOĊGQ\FK UR]VWĊSyZ FH
QRZ\FK GOD Z\EUDQ\FK SURGXNWyZ Ī\ZQRĞFLRZ\FK Z ODWDFK
RUD] GOD FDáHJR RNUHVX 3RPLQLĊWR ]DWHP
ZSá\Z NUyWNR L ĞUHGQLRRNUHVRZ\FK V]RNyZ L ZDKDĔ RUD] ]ZLą]DQ\FK ] QLPL
GRVWRVRZDĔ :DKDQLD WH ZLą]Dá\ VLĊ ] VH]RQRZRĞFLą L F\NOLF]QRĞFLą SURGXNFML
UROQLF]HM GRVWRVRZDQLDPL SU]HG ZHMĞFLHP GR 8( L SR NU\]\VLH ILQDQVRZ\P
: FDá\P RNUHVLHQDMQLĪV]H ZDUWRĞFL UR]VWĊSyZ RWU]\PDQR GODPLĊVD FLHOĊFHJR
EH]NRĞFLSLHUVL]NXUF]ĊFLDLROHMXU]HSDNRZHJR SRQLĪHM QDWRPLDVWQDMZ\Ī
V]H GOD FKLSVyZ Z SU]\SDGNX NWyU\FK ĞUHGQLD ZDUWRĞü UR]VWĊSX SU]HNURF]\áD
:\VRNLHZDUWRĞFLRWU]\PDQRWDNĪHGODVHUDSOHĞQLRZHJRSáDWNyZNXNXU\
G]LDQ\FK RUD] KHUEDWQLNyZ SRZ\ĪHM 2WU]\PDQH Z\QLNL VWDQRZLą ]DWHP
SRWZLHUG]HQLH ZF]HĞQLHMV]\FK DQDOL] ± LP EDUG]LHM ]DDZDQVRZDQ\ WHFKQROR
JLF]QLH SURGXNW W\P ZLĊNV]\ UR]VWĊS FHQRZ\ 6]F]HJyOQLH Z\VRNLH ZDUWRĞFL
RWU]\PDQHGODFKLSVyZZ\QLNDMą]IDNWXLĪZSU]HWZyUVWZLH]LHPQLDNyZQDFH
OH VSRĪ\ZF]H PLDá\ PLHMVFH QDMEDUG]LHM ]DDZDQVRZDQH SURFHV\ NRQFHQWUDFML
LLQWHJUDFML]HZ]JOĊGXQDGRSá\ZNDSLWDáX]DJUDQLF]QHJR
:SU]\SDGNXZLĊNV]RĞFLSURGXNWyZ ] ZHMĞFLHGR8(VSRZRGRZD
áRZ]URVWZ]JOĊGQ\FKUR]VWĊSyZ ĞUHGQLZ]URVWZ]JOĊGQ\FKUR]VWĊSyZPLĊG]\
RNUHVDPL DZ\QLyVá -DNSRGNUHĞODOLWDNĪH5HPEH]D
L 6HUHPDN%XOJH > @ SRGGDQLH VHNWRUD Ī\ZQRĞFLRZHJR G]LDáDQLX PHFKDQL
]PXU\QNRZHJRLPSOLNRZDáRUHDOQHSRWDQLHQLHĪ\ZQRĞFL:ODWDFK
PLDá QDWRPLDVW PLHMVFH Z]URVW FHQ VXURZFyZ NWyU\P WRZDU]\V]\á VNXWNXMąF\
]ZLĊNV]HQLHPUR]VWĊSyZV]\EV]\QLĪSU]HGURNLHPZ]URVWFHQĪ\ZQRĞFL
Z\QLNDMąF\ ] GXĪ\FK UyĪQLF PLĊG]\ W\PL FHQDPL Z 3ROVFH L Z NUDMDFK 8(
MDN UyZQLHĪ ] RJyOQLH GREUHM NRQLXQNWXU\ QD ĞZLDWRZ\FK U\QNDFK Ī\ZQRĞFLR
Z\FK:\MąWNDPLE\á\MHGQDN VHUHNÄ:LHMVNL´ VSDGHNR FKLSV\ VSDGHN
R ROHMU]HSDNRZ\ VSDGHNR LPDVáRÄ(NVWUD´ VSDGHNR
Tabela 5.1. Względne rozstępy cenowe dla wybranych produktów żywnościowych w latach 1996-2000, 2004-2008, 2011-2015 oraz 1996-2015*
Produkt/surowiec 1996-2000 2004-2008 2011-2015 1996-2015
Chleb żytni razowy zwykły/żyto
+HUEDWQLNLSDF]NRZDQHEH]SROHZ\
W\SXÄ3HWLW%HXUUH´SV]HQLFD
.DV]DMĊF]PLHQQD
Ä0D]XUVND´MĊF]PLHĔ
3áDWNLNXNXU\G]LDQH]Z\NáH
EH]GRGDWNyZNXNXU\G]D
0LĊVRZRáRZHEH]NRĞFL]XGĨFD
QDZDJĊĪ\ZLHFZRáRZ\ EH]FLHOąW
0LĊVRFLHOĊFHEH]NRĞFLFLHOĊWD
Piersi z kurczęcia (filet),
bez skóry i kości/ żywiec drobiowy
Kiełbasa „Krakowska sucha”,
na wagę/żywiec wieprzowy
6HUHNJUDQXORZDQ\Ä:LHMVNL´POHNR
6HUSOHĞQLRZ\QDZDJĊ
OXESDF]NRZDQ\POHNR
Masło „Ekstra”/mleko
2OHMMDGDOQ\U]HSDNRZ\
ZEXWHOFHU]HSDNLU]HSLN
&KLSV\]LHPQLDF]DQH]GRGDWNDPL
VPDNRZ\PL]LHPQLDNL
%UDN Z\QLNyZ GOD NDV]\ L SáDWNyZ VSRZRGRZDQ\ EUDNLHP GDQ\FK R FHQDFK VNXSX MĊF]PLHQLD L NXNXU\G]\
ZODWDFK 1DVNXWHNEUDNXGDQ\FKRFHQDFKGHWDOLF]Q\FKSLHUVLNXUF]DNDZ URNXSLHUZV]DĞUHG
QLDSROLF]RQDGODRNUHVX 1DVNXWHNEUDNXGDQ\FKRFHQDFKGHWDOLF]Q\FKVHUDZ L URNX
SLHUZV]DĞUHGQLDSROLF]RQDGODRNUHVX 1DVNXWHNGRVWĊSQRĞFLGDQ\FKRFHQDFKVNXSXU]HSDNXW\ONR
RG LGODPLHVLĊF\OLSLHFVLHUSLHĔZU]HVLHĔĞUHGQLHSROLF]RQRW\ONRGODW\FKREVHUZDFML1DVNXWHNEUDNX
GDQ\FK R FHQDFK VNXSX ]LHPQLDNyZ SLHUZV]\FK GZyFKWU]HFK PLHVLąFDFK URNX ĞUHGQLH SROLF]RQR ] SRPLQLĊ
FLHPW\FKREVHUZDFML
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
= NROHL NU\]\V ILQDQVRZ\ LPSOLNRZDá VSDGHN SR]LRPX UR]VWĊSyZ ZLĊN
V]RĞFL ] DQDOL]RZDQ\FK SURGXNWyZ ĞUHGQL VSDGHN UR]VWĊSyZ PLĊG]\
RNUHVDPLDZ\QLyVá FRZLą]DáRVLĊ]HZ]URVWHPFHQ
VXURZFyZQDSU]HáRPLHLURNXLPSOLNRZDQ\PSU]H] ]PLDQ\Z:35
OLNZLGDFMĊ ]DSDVyZ VSHNXODFMH ]ZLą]DQH ] Z\VRNLPL FHQDPL URS\ QDIWRZHM
LEDĔNLVSHNXODF\MQHQDU\QNDFKILQDQVRZ\FK:\MąWNDPLZW\PSU]\SDGNXE\
áRPLĊVRFLHOĊFH Z]URVWR NDV]DMĊF]PLHQQD Z]URVWR PDVáRÄ(NV
WUD´ Z]URVWR LFKOHEĪ\WQL Z]URVWR
%LRUąFSRGXZDJĊFDá\DQDOL]RZDQ\RNUHVGRQDMZLĊNV]HJRVSDGNXUR]
VWĊSyZ GRV]áR Z SU]\SDGNX ROHMX U]HSDNRZHJR L FKLSVyZ R DOH WDNĪH
ZSU]\SDGNXVHUNDÄ:LHMVNLHJR´LSáDWNyZNXNXU\G]LDQ\FK RGSRZLHGQLRR
L 1DMZLĊNV]H Z]URVW\ UR]VWĊSyZ PLĊG]\ SLHUZV]\P D WU]HFLP DQDOL]R
ZDQ\PRNUHVHP GRWNQĊá\PLĊVRFLHOĊFH R FKOHEĪ\WQL R LNDV]Ċ
MĊF]PLHQQą R F]HJRSU]\F]\QPRĪQDXSDWU\ZDüZHZ]URĞFLHSRS\WXQD
WHSURGXNW\GHWDOLF]QHZDQDOL]RZDQ\PRNUHVLH1DMPQLHMV]H]PLDQ\UR]VWĊSyZ
PLDá\PLHMVFHZSU]\SDGNXPDVáDÄ(NVWUD´ VSDGHNR LNLHáEDV\Ä.UDNRZ
VNLHM VXFKHM´ Z]URVW R (IHNWHP QLHMHGQRURGQRĞFL NLHUXQNyZ ]PLDQ UR]
VWĊSyZ SROVNLFK SURGXNWyZ Ī\ZQRĞFLRZ\FK E\áD ĞUHGQLD ZDUWRĞü ]PLDQ\ UR]
VWĊSXZ\QRV]ąFDGODDQDOL]RZDQHMJUXS\WRZDUyZ]DOHGZLH
3RQDGWRSRGREQLHMDNZEDGDQLX+DPXOF]XNDLLQ>@UyZQLHĪZ\QL
NLQLQLHMV]HMDQDOL]\ZVND]XMą QDEUDNSU]HZDJLWHQGHQFMLURVQąFHMOXEPDOHMą
FHMMDNRĪHZ]JOĊGQHUR]VWĊS\ZSU]\SDGNXSURGXNWyZFHFKRZDáDQLHZLHOND
WHQGHQFMDURVQąFDZSU]\SDGNX±QLH]QDF]Q\VSDGHN7\PVDP\PVWZLHUG]Lü
PRĪQDĪHZ\QLNLEDGDĔUR]VWĊSyZFHQZ3ROVFHQLHSRWZLHUG]DMąĞZLDWRZ\FK
Z\QLNyZEDGDĔ:ZLĊNV]RĞFLZF]HĞQLHMV]\FKEDGDĔZVND]XMHVLĊERZLHPĪH
UR]VWĊSFHQRZ\PLĊG]\FHQDPLGHWDOLF]Q\PLDUROQ\PLURĞQLH>*LHPELFNL
3LHWROD @D]DOHĪQRĞüPLĊG]\QLPLVáDEQLH>6FKOXWHULLQ @ 5yZQLHĪ
+DPXOF]XNL6WDĔNR>@DQDOL]XMąFU\QHNZLHSU]RZLQ\ZODWDFK
QLHVWZLHUG]LOLVSDGNXXG]LDáXSURGXFHQWyZUROQ\FKZFHQDFKGHWDOLF]Q\FKVX
URZHJRPLĊVDZLHSU]RZHJR
Wahania miesięcznych rozstępów cenowych w latach 2005-2016
5HODFMH L UR]VWĊS\ FHQRZH SRGOHJDMą ]QDF]ąF\P ZDKDQLRP NUyWNR
LĞUHGQLRRNUHVRZ\P ZRNyáWUHQGyZ]REUD]RZDQ\FK ZWDEHOL3U]HGVWDZLH
QLHLFKMHVWZDĪQHGOD]UR]XPLHQLDPHFKDQL]PyZZ]DMHPQHJRGRVWRVRZ\ZDQLD
FHQGHWDOLF]Q\FKLUROQ\FK1D U\VXQNDFKL]LOXVWURZDQRZLHONRĞüUR]
VWĊSyZZ]JOĊGQ\FKRUD]UR]VWĊSyZDEVROXWQ\FKQDWOHFHQVXURZFDUROQLF]HJR
= XZDJL QDSU]HMU]\VWRĞüRUD] IDNW ĪH Z\NRU]\VWDQRGDQH PLHVLĊF]QH DQDOL]Ċ
RJUDQLF]RQRGRRNUHVXSRDNFHV\MQHJRDPLDQRZLFLHRGVW\F]QLDGRVLHUS
QLDURNX:FHOXXND]DQLDQDMZDĪQLHMV]\FKSUDZLGáRZRĞFLQLH]DĞUyĪQR
URGQRĞFLRJUDQLF]RQRVLĊGRSURGXNWyZ
Rysunek 5.1. Rozstępy cenowe na tle cen surowca rolnego – produkty zbożowe i mleczne
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
$QDOL]DU\VXQNyZLMDVQRZVND]XMHĪHXG]LDáNRV]WyZSR]DVXURZ
FRZ\FK PLHU]RQ\FK UR]VWĊSHP Z]JOĊGQ\P QLH Z\ND]XMH Z\UDĨQ\FK WHQGHQFML
SRUWDEHOD FKRFLDĪSHZLHQZ\MąWHNPRĪHVWDQRZLüSLHUĞ]NXUF]DND]WHQ
GHQFMąPDOHMąFą=NROHLUR]VWĊS\DEVROXWQHREUD]XMąFHUyĪQLFHPLĊG]\FHQDPL
GHWDOLF]Q\PL D FHQDPL UROQ\PL Z SU]\SDGNX ZV]\VWNLFK DQDOL]RZDQ\FK SUR
GXNWyZFKDUDNWHU\]XMHPQLHMOXEEDUG]LHMVLOQDWHQGHQFMDURVQąFD
Rysunek 5.2. Rozstępy cenowe na tle cen surowca rolnego – produkty mięsne
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
0RĪQD SRQDGWR ]DXZDĪ\ü ĪH VNDOD ZDKDĔ NUyWNR L ĞUHGQLRRNUHVRZ\FK
Z SU]\SDGNX UR]VWĊSyZ Z]JOĊGQ\FK SU]HNUDF]D ]PLHQQRĞü Z\QLNDMąFą ] WUHQ
GyZ2JyOQDSUDZLGáRZRĞüSROHJDQDW\PĪHZ]URVWFHQVXURZFDUROQHJRSR
FLąJD]DVREąVSDGHNZ]JOĊGQ\FKUR]VWĊSyZFHQRZ\FK2]QDF]DWRĪHZ]URVW
FHQVXURZFDUROQLF]HJRZLąĪHVLĊ]HVSDGNLHPXG]LDáXNRV]WyZPDUNHWLQJRZ\FK
Z FHQDFK GHWDOLF]Q\FK L MHGQRF]HVQ\P ]ZLĊNV]HQLHP XG]LDáX NRV]WyZ VXURZ
FRZ\FK 1D U\VXQNDFK L OHZ\ SDQHO ZLGRF]QH Vą SU]HFLZVWDZQH F\
NOLF]QHZDKDQLDUR]VWĊSyZZ]JOĊGQ\FKLFHQUROQ\FK5yZQRF]HĞQLHPRĪQDGR
VWU]HF SRGREQH UyĪQRNLHUXQNRZH ]PLDQ\ ZDKDĔ VH]RQRZ\FK V]F]HJyOQLH
Z SU]\SDGNX SURGXNWyZ PLĊVQ\FK U\VXQHN OHZ\ SDQHO 8MHPQH VNRUHOR
Pierś z kurczaka
ĩ\ZLHFGURELRZ\ OHZD
Pierś z kurczaka
ĩ\ZLHFGURELRZ\ OHZD
Kiełbasa "Krakowska sucha"
ĩ\ZLHFZLHSU]RZ\
Kiełbasa "Krakowska sucha"
ĩ\ZLHFZLHSU]RZ\ OHZD 5R]VWĊSDEVROXWQ\ SUDZD
ZDQLHZ]JOĊGQ\FKUR]VWĊSyZFHQRZ\FK]FHQDPLUROQ\PL DWDNĪHFHQDPLGHWD
OLF]Q\PL Z\QLND]IDNWXĪHFHQ\QDNáDGyZSR]DVXURZFRZ\FKVąPQLHM]PLHQ
QHQLĪFHQ\QDNáDGyZVXURZFRZ\FK
$EVROXWQHUR]VWĊS\FHQRZH U\VXQNLLSUDZ\SDQHO REUD]XMąQD
WRPLDVWUyĪQLFHZNV]WDáWRZDQLXVLĊFHQGHWDOLF]Q\FKLFHQZ\NRU]\VW\ZDQ\FK
VXURZFyZUROQ\FK=DWHPSRZLQQ\RQHRG]ZLHUFLHGODüG\QDPLNĊ]PLDQNRV]
WyZ PDUNHWLQJRZ\FK SU]HWZyUVWZD WUDQVSRUWX RSDNRZDĔ G\VWU\EXFML LWG
:\GDMHVLĊĪHWHQGHQFMHWHSRZLQQ\E\ü]EOLĪRQHQLH]DOHĪQLHRGDQDOL]RZDQH
JRSURGXNWX,U]HF]\ZLĞFLHZSU]\SDGNXNDĪGHJR]DQDOL]RZDQ\FKSURGXNWyZ
PRĪQD]DREVHUZRZDüLFKZ]URVWSRGF]DVJG\NLHUXQNLZDKDĔVąGRV\üPRFQR
]UyĪQLFRZDQH'REU\PSU]\NáDGHPVąWXWDMFHQ\FKOHEDĪ\WQLHJRLFHQ\PDVáD
Ä(NVWUD´ U\VXQHNSUDZ\SDQHO :SLHUZV]\PSU]\SDGNXPDPLHMVFHVWDá\
Z]URVW UyĪQLF FHQRZ\FK D Z GUXJLP ± SR Z]URĞFLH Z URNX ]DXZDĪDOQD
MHVWVWDELOL]DFMDUR]VWĊSXDEVROXWQHJRQDZHWPLPRPDMąF\FKPLHMVFHZ]URVWyZ
NRV]WyZHQHUJLL F]\ SáDF :\GDMH VLĊ ĪHV\WXDFMDQD U\QNXSURGXNWyZ POHF]
Q\FKMHVWSRFKRGQąV\WXDFMLSRS\WRZHM]DUyZQRZNUDMXMDNLZĞZLHFLH.RQ
VXPHQFLSRNU\]\VLHQLH]DDNFHSWRZDOLZ\VRNLFKFHQSRMDZLáDVLĊQDGSURGXNFMD
POHND NWyUą GRGDWNRZR VSRWĊJRZDáR HPEDUJR URV\MVNLH : W\P NRQWHNĞFLH
RND]XMH VLĊ ĪH SU]HáRĪHQLH NRV]WyZ SR]DVXURZFRZ\FK QD FHQ\ GHWDOLF]QH QLH
PXVLE\üMHGQDNRZHLPRĪHXOHJDü]PLDQRPZF]DVLH
,QQ\PHOHPHQWHPQDNWyU\QDOHĪ\]ZUyFLüXZDJĊVąZDKDQLDVH]RQRZH
7HRUHW\F]QLH NRV]W\ PDUNHWLQJRZH NWyU\FK SHZQ\P RG]ZLHUFLHGOHQLHP Vą
ZáDĞQLHUR]VWĊS\DEVROXWQHQLHSRZLQQ\Z\ND]\ZDüZDKDĔVH]RQRZ\FKWDNLFK
VDP\FKMDNQDU\QNXVXURZFDUROQHJR2ND]XMHVLĊMHGQDNĪHZSU]\SDGNXSUR
GXNWyZ PLĊVQ\FK U\VXQHN SUDZ\ SDQHO Z W\P VDP\FK RNUHVDFK SLHUĞ
] NXUF]DND OXE ] SHZQ\P RSyĨQLHQLHP NLHáEDVD Ä.UDNRZVND VXFKD´ PDMą
PLHMVFHZDKDQLDVH]RQRZH:V]F]HJyOQRĞFLZDKDQLDVH]RQRZHGURELXLNRV]
WyZPDUNHWLQJRZ\FKSURGXNFMLSLHUVL]NXUF]DNDRND]XMąVLĊE\üGRVLHELHEDU
G]RSRGREQH]ZáDV]F]DRGURNX3RMDZLDVLĊS\WDQLHF]\MHVWWRGRZyGQD
WR ĪH NROHMQH RJQLZD áDĔFXFKD PDUNHWLQJRZHJR GHWDO SU]HP\Vá SRGQRV]ą
VZRMHFHQ\EDUG]LHMQLĪZ\QLNDáRE\WR]HZ]URVWXFHQVXURZFD5DF]HMQLHSR
QLHZDĪ UR]VWĊS FHQRZ\ SRND]XMH UyĪQLFĊ PLĊG]\ FHQą GHWDOLF]Qą ]D NLORJUDP
SURGXNWX D FHQą UyZQLHĪ MHGQHJR NLORJUDPD VXURZFD UROQLF]HJR -HGQDN VXUR
ZLHF QSĪ\ZLHFGURELRZ\ REHMPXMHUyĪQHNRPSRQHQW\NWyUHF]ĊVWRVąPQLHM
ZDUWRĞFLRZHRGVXURZFDZ\NRU]\VWDQHJRGRVNRPSRQRZDQLDSURGXNWXILQDOQH
JR QSSLHUĞ]NXUF]DND $QDOL]DE\áDE\]SHZQRĞFLąSHáQLHMV]DJG\E\PRĪQD
E\áRRNUHĞOLüZDUWRĞüSLHUVL]NXUF]DNDMDNRVXURZFDLRGQLHĞüMąGRFHQ\GHWD
OLF]QHMWHJRNRPSRQHQWX:DKDQLDVH]RQRZHRUD]F\NOLF]QHWDN]GHILQLRZDQHJR
VXURZFDE\á\E\ZyZF]DV]DSHZQHZLĊNV]H