UIKp ooa.441:5li1. 733? :5ó0.822..6 Gościno (438.17-17. Kołobrzeg - D<kolica)
Jan CZERlMIŃSKI
Metamorficzne podłoże dewonu
w GoŚcinie k. Kołobrzegu
(Komunikat wstępny)
W głębokim otworze wiertniczym Gościno liG-il' k. Kołobrzegu, wy- . konanym w ramach programu 'badań regionalnych Insty'tutu Geologicz- nego, pod miąższą serią dewonu, na głębokości 44cr.'5,O m, nawiercono fyllity. Wiercono w nich tylko 1,6 m, gdyż głębienie otworu zakończo
no na ~16,6 m. Materiały z tego wieJ'lceniasą w opracowaniu. Dewon
profilowała M. lPajchlowa, która dbecnie pracuje nad ustaleniem szcze-
gółowej jego stratygrafii. Litologię dewonu opracowuje autor;
iW dolnej części profilu dewońskiego utwory są reprezentowane przez poziomo leżące !(lu.b nachylone pod kątem 5-10°) czarne mułowce
margliste i iłowce margliste. Są one stos'Unkowosłabo zwięzłe i łatwo
rozdzielają się wg powierzchni uwarstwienia. Od tych słabo zwięzłych mułowców mal"glistych i iłtJIWCów marglistyoh wyraźnie odcina się silnie
zwięzła, twarda ·skała fyllito'wa. Wyraźna. różnica charakteru litologicz- nego i własndści fizycznych skał na tej głębokości została zauważona już w czasie głębienia otworu, gdyż po przejściu z mułowców margli- stych do fyllitów postęp wiercenia zmniejszył się czterokrotnie (infor- macja ustna R. Dadleza).
Fakt st'wierdzenia pora'z pierwszy na Bomorzu Zachodnim utworów metamorficznych skłania do zamieszczenia na ten temat krótkiej wia-
domości przed ukończeniem całości . opracowania materiałów z tego otworu.
Fy11it ma kolor ciemnoszary, miejscami prawie czarny, z 'Wyraźny
mi laminami jasnos'zarymi. Powierzchnie lamin charakteryzują się ma- kroskopowo licznymi blasZkami łyszczyków. Na powierzchnią.ch lamin
występują też liczne pierwotne struktury spływowe i hierogHfy. Powo- duje to, że w przekroju zaznaczają się drobne soczewki kwarcytu w fyl- licie łYS2JCzykowym, a powierzchnie lamin często 'są nieregularne. Lami":
ny są 'kilka - do kilkanaście milimetrowe, 'złożonez na przemian wystę
pującego: metakwarcytu, wapniowego fyl1itu kwarcowego i fy11itu pi- rofy11itowego l.
1 Nomenklla-tura wg p·rqlDrZYCji ,.,symlP02jum n. ,t. klBSyfl:k!acji ł1liPik6w krystalicznych"
(N. J.b. Miner., 1962, nr 7-8, pp. :11113-172).
K1wartaln1k Geologiczny, t. 11, nr 3, 1~7 ·r.
694 Jan Czermiński
S kła d n i ik a m i m i n e r a l n y m i skały są:
- minerały główne - kwarc, kalcyt, Skaleń potasowy, plagioklaz, pirofyl'lit, muskowit i 'biotyt,
- minerały poboczne - nieprzejrzyste (tlenki żelaza, w różnym
stopniu uwodnione oraz grafit);
- minerały akcesorycme - cyrkon, turmalin, leti:kdksen, monacyt, epidot, apatyt, hornblenda zielona.
K war c jest dobrze wysortowany, słabo obtoczony lub nie obtoczo- ny, o wymiarach .0,.04-:-:0,06 mm, a w metakwarcycie 0,:05+0',1'5 mm.
Regenerację kwarcu stwierdzono wyłącznie w metakwarcycie. (Rozmiary skaleni i !kalcytu są tego samego rzędu jak kwarcu.
iP i r o f y 11 i t 'będący gł?wnym Składnrkiem fylli'tu piryfylUtowego charakteryzuje 'się następującymi własnościami: występuje w dużyCih
blastach łub mniejszych agregatach drobndluyiStalicznych, całkowicie
pozrastanych, jednolicie wygaszających światło. Za!barwienie ma żółta
wobrunatne. Dwójłomność jest rzędu muskowitu, natomiast orientacja optyczna odmienna niż w muskowicie - płaszczyzna osi optycznych jest prostopadła do (PlO). Minerał ten jest wylbnnieelastyczny.
M e t a:k war c y t l~taJbl. I, fig. 1) charakteryzuje się teksturą bez-
ładną oraJZ strukturą granoblastyC'zną, SU!turawą, słabo re'generacyjną.
Jest on niemal monomineralny. Składa się z kwarcu o wymiarach 0,05+0,1'5 mm, któremu towarzyszy podrzędnie plagioklaz, muskowit i dość licmy ka'1cyt. Blasty kwarcu są w nie znacznym stopniu zregene-
rowane, przerastając się suturowo. , .
. W a p n i .6 w y f Y 11 i t !k war c I() 'W Y ICtaJlJ1. I, irg. 2) zbudowany jest głównie z detrytycznych ziarn !kwarcu, któremu towarzyszą plagio- klaz i skaleń potasowy, a poza tym w znacznej ilości występuje kalcyt.
Kwarc i skalenie nie !Są zregenerowane. Kierunkową teksturę Skale na-
dają: biotyt i muskowit, 'którym podrzędnie ,towarzyszy pirofyllit. Te blaszkoWe minerały są zorientowane zgodnie z laminacją skały i w więk
szości zajmują miejsce pierwotnego parowego spoiwa ilastego. Struk- tura wapniowego fyllitu kwarcowego jest drobndblastyczna, monado- b'lastyczna, ,gdyż poszczególne ziarna odznaczają się podobnymi średni
cami i są w masie Skalnej rozmieszczone r.ówJlomiernie. Kwarc oraz 'Ska- lenie mają wymiary od 0,04 do 0,06 mm, natomia'St łyszczylki w miejscu
słabo zrekrystalizowanego spoiwa są rzędu 0,1(}03 mm, a miejscami two-
rzą większe lepidoblasty dłu.gości do 0,.05 mm. .
F Y 11 i t p i r o f y 11 i t O'W y (mbl. II, fig. 3) ddznac:za się tekstur:ą równoległą i strutkturą lepidQblastyczną. Składa się głównie z pirofylli- tu, Iktóremu towarzyszą lepiddblasty biotytu, śródpakietowo poprzera- stanego z peninem oraz lepidoblaBty muskowitu. !Prócz tego w niewiel- kiej ilości występują drobnodeiJrytyczne ziarna kwarcu i plagioklazu oraz kalcyt. Stosunkowo lic'zne są .natom~ast 1:jlasty albitu o kształcie
soczewkowatym i średnicy do 0,15 mm. Pirofyllit występuje w postaci lepidoblastów 'lub agregatów, złożonych ;Z drobnych blaszek, bardzo sil- nie poprzerastanych i je'dnolicie VI całym po1u wygaszających światło.
Blasty i blas2Jki są 'Silnie powyginane, lecz nie są popękane, co wyraża się falistym. wygaszaniem światła. Blaszki pirofyllitu osiągają długość
maksymalnie 0,2
mm
('zwykle paniżej 0,1 mm), Slrupienia agregatowedochodzą natomiast zwykle tylko do 0,04 mm.
Metamorfi·czne podłpże. dewonu w Gościnie 695
Wi ęks ~ a ły obecnie nie J;lloże, być jednoZIlacznie oIkre$lony. Su-.
gestie o dolnopaleozoic2lIlym wi~u ruplru kwarcow~fylli:towego podaje R. Dadlez2•
Spra~a wieku tych skał j~t dbecnię przedmiotem dużego. ząintere
sowania i intensywnej dyskusji szeregu geologów (IB. Areń, R.;; Dadlez,. K. Lendzion, M. Pajch1()!Wa; - W.· Hyka,·· J., Znosiko i in.:). ĄiU'tor stwier-
dzając Qgromny ~koik , w stop:niu . ,prZedbrażenia . między_·.~utwqrami
dewonu i kontaktującymi z nimi niżej leżącymi fyllitamisąą.zi,. że ,tylłi"
ty te są znacznie starsze··od·mułowców dęwońskich .. Wyrama-, ... r6Znica
między dewońskimi mułowcami marglistymi dewonu i 'bezpoiśrednio pod nimi leżącymi fy1litami wskazuje, że: po pierwsze - . przed. transgresją
dewonu nastąpiła fyllityzacja utworów obecnie przykrytych przez de- won, po wtóre - po procesie fyllityzacji utwory metamorficzne 'zosta-
ły erozyjnie odsłonięte i transgresja dewońska zastała je na powierzch- ni. W ~h warunkach wiek dolnopa'leozoiczny '(sylur?) wydaje się naj- bardziej prawdopodobny, zwłaszcza wobec znalezienia przez K. Len- dzion tentakulita, którego stopieńzacb;owania d/ł'W'ał· możliwaść jego·
oznaczenia (B. Hajłasz 3). Fakt stwierdzenia w fyllitach ten'takulita wy- klucza wiek proterozoiczny omawianych utworów, co w dyskusji rów-
nież brano pod uwagę.
Dalsze badania tych utworów, a także systematyczne prace nad paleo- zoikiem Pomorza Zachodniego oraz wyniki innych przyszłych wierceń
w tym regionie niewątpliwie doprowadzą Ido ścisłego sprecyrz;owania ich
przynależności wiekowej. . . .
. W'
zakończeniu pragnę wyrazić wdzięczność Kol. drowi. W~. Ryce' za udzielenie mi cennych uwag .i wykonap.ie rysunków preparatów mikro- skopowych.lnsty>tut Geologicżny
Walt1S7J8wa, '11[. lRakowiecka 4
N'ad.esłano <dnia CI2 kwietnia 'llI67 r.
JIH ~PMHHLCKl'I
METAMOPcI»WłECKOE OCHOBAHUE OTJlO)KEmrn ,lJ;EBOHA B BYP. CKB. rOCQHHO BJ1U3 KOJlOmICErA (3~OE nOMOPLE)
(nPEAf\I\PHTEnbHOE C0061UEHHE)
Pe3lOMe
Dty6oKOA 6ypOBOil: CKBaJRHHOA roc~o Hr-l Ha rny6mre 4415,0 M no~ MfpreJJllC'rl.IMB aneBpOJIHTaMJi ~eBOHa 6hIJIH BCI<'p:&ITLt cj!HJI.JllITJ,I. 3TO nepBLIe MeTaMopcjJJl1reCKlre nopop;Lt B pa- AOIre ~Horo nOMOpbH. TOBKJre npOCJloBIw: 3TOA ropHoH nopoALt CJ.(OJKeBLI nepeMe~cH
J ;pbr. H. Dad[ez: Najnowsze prOfile ·poołota cech'SZtynu 'W opómacnQ-zachodniej Polsce.
Kwant. geol., 011, 'P. 5~, n~ 3, 1lli67 ;r.
a 'Por. iB. oHajł'8Sz: O znade'Zienlru Tentacutttes lIP. w 'otworze w'ie~nlczym Gościno IO-l.
KwaI\t. geol., 11, lP. 1197--ti198, nr 3, 11967 r.
696 Stres7lczenie
MeTaKBapll,lITOM (Ta6JI. I, q,Hr'. 1), lOIap~BLIM q,JlJiJIBTOM (Ta6JI. I, q,ur. 2) B imPOq,BJlJlBTOBLIM q,BlIJlllTOM (Ta6Jl. I, «)Br. 3).
MmrepaJUdlbIil: COCTaB q,JlJiJIBTOB:
- rJlaBm.le MBllCpa.ro.r: lOIaPI(, ~, KaJIHeBhIiI: DOJIeBOA DDJaT, nnamOKna3, UBpOq,BJIJlBT,
MYCKOBKT B 6BOTBT; .
- BTOPOCTeJIeHHlileMBHepa.ro.r: Henp03pa'lBLle (OlCHCJ1liI :ateJle3a B 6BOnlTa);
- aKI(eocopm.re MBllCpa.ro.r: ~KOH, TYPMamm, .nekOK<:eH,. M'OHaIl,BT, 3IDf,1J;OT, anaTBT H :le-
lie:aag poroBaS 06MaBKa.
no B03p8CTy q,JIJIJlJI11,I OTHOCJJTClI aBTOPOM' K BHJareMY naneo30IO (ClIJIYP 1).
Jan cZEmwmSK.lI
METAMORPmC BASEMENT OF DEVONlAN AT GOSCINO NEAR KOI.;OBRZEG, WEST POMERANIA
(PRELIMINARY REPORT)
Summary
IIn a bore hole Gosciu-o IG-tl phyllites were found to occur under marly mud- stones at a depth 'of 41415 m. These are metamorphic formations encountered for the first time in the West Pomerania area. Laminae of the rocks here. considered consist of alternating metaquartzite (Table I, Fig . .1), quartz phyllite ,(Table I, Fig. 2) and PYTophyllitic phyllite (Table lI, Fig. 3). Mineral composition of the phyllites is as follows:
- main minerals: quartz, calcite, potash feldspar, plagioclase, pyrophyllite, muscovite and biotite;
- secondary minerals: opaque «iron and biotite);
- accessory minerals: zircon, tourmaline, leucoxene, monacite, epidote, apatite . and green hornblende.
The phyllites in study are thought by the present author to be of Lower Palaeozoic (SlluTian?) age.
xwa r·t. geool., nr 3, 1007 r. T'ABiLICA 'I
Fi.g. 1
Fi.g.2
Fig. 3
Jan CZERiMINSKI - Metamorioic-zne podloze dewonu w Goscinie
TABLICA I
Fig. 1. Metakwarcyt z nielicznymi blastami kalcytu i(kropkowany) biotytu (kres- kowany).
G!~bokosc 4141]:6,6 m; pow. ok. 1:20 X
Metaquartzite with few blasts of calcite ,(dotted) and biotite '(hatched).
Depth 44ll6,il m; en!. about X 1'20
Fig. 2. Wapniowy fyllitkwarcowy. Mas~ mi~dzyziarnowl:l kwarcu stanowi piro- fyllit (r6znokierun~owe kreseczki). Bialy kwarc; kres·kowany - biotyt i muskowit; kropk~WJiny - kalcyt.
m~bokosc 44115·,8'+44~6,3 m; :P9w. ·ok. 120 X
Calcium quartz phyllite. iIntergranular spaces filled in with pyrophyllite (hatches of different directions). White - quartz; hatched - biotite and muscovite; dotted - calcite.
Depth 41416,8+44.l16,3 m; en!. about X ,1120.
Fig. 3. Fyllit pirofyllitowy z nielicznymi blastami biotytu muskowitu (listewki) i kwarcu ;(bialy).
m~bokosc 4416,4+41416,6 m; pow. ok. ~20 X
Pyrophyllitic phyllite with few blasts of biotite and muscovite {laths) and quartz (white).
Depth 4416,4+440:6,6 m; en!. about X 1120.
