zastosowania
w gospodarce
technice
i nauce
1 9 6 9
Z e s z y ł n r 7 - 8 / 6 9 jest p o ś w ię c o n y p r o b le m o m e l e k t r o n i c z nej te c h n ik i o b lic z e n io w e j w g o s p o d a r c e m o rs k ie j.
Z e s z y ł ten z o s ta ł p r z y g o to w a n y p r z y w s p ó łp r a c y z m g r in ż . J a n e m Ż y d o w o z Z E T O - G d y n i a .
Z e s z y ł n r 6 / 6 9 n as z e g o c z a s o p is m a b y ł p o ś w ię c o n y z a g a d n i e n io m s y s te m ó w e w id e n c y jn y c h .
S P IS TREŚCI
S tr.
E le k tro n icz n a T ec h n ik a O bliczeniow a w P olsce — W yw iad z pełn o m o cn i
kiem R ząd u do sp ra w e le k tro n ic zn e j te c h n ik i obliczeniow ej prof. S ta n i
sław em K i e l a n e m ... 1 .Tan Żydow o — „ E lek tro n ic zn a te c h n ik a obliczeniow a w w ojew ództw ie
g dariskim ” ... 3 A n d rz e j S zym borski — „Szkolenie sp e cja listó w ETO w Z E T O -G d y n ia” . . 6 Je rz y M alicki, S te fa n R akow ski — „E lek tro n ic zn a te c h n ik a obliczeniow a . w służbie e k o n o m icz n o -e k sp lo a tac y jn e j p o rtó w m o rsk ic h ” ... 8 B ogusław G uźlak — „S tan i p ersp ek ty w y zastosow ań elek tro n iczn ej te c h n ik i obliczeniow ej w p rzed sięb io rstw a ch a rm a to rsk ic h ” ...14 R om an Je liń sk i, Ja ro sła w R ucki — „S ystem o p ro g ram o w an ia m aszyn ICT serii 1900” ...
T adeusz M azurkiew icz — „O rg an izacyjno-technologiczna s tr u k tu r a zakładu obliczeniow ego” ... ... 21
Zofia Znosko — „O bsługa h an d lo w a k lien tó w Z E T O -G dynia” . . . . 27 J a n W ierzbow ski — „IB IS — system w y szu k iw a n ia in fo rm a c ji” . . . . 30
Z K R A JU I ZE ŚW IATA
Czesław B e rm an — „Z astosow anie ETO w dużych zak ład ach przem ysło
w ych E uropy za ch o d n iej” ... 34 A n d rz ej K enig — „BEE-68 L o n d y n ” ... 38 PR ZEG LĄ D W Y D A W N IC T W ...7, 13
W YDAW NICTW A CZASOPISM TEC H N IC ZN YC H
NOT Warszawa Czackiego 3/5
K O L E G IU M R E D A K C Y J N E
R e d a k t o r n a c z e l n y p r o f . d r L e o n Ł U K A S Z E W IC Z
M g r in ż . J a c e k K A R P I Ń S K I , W ła d y s ła w K L E P A C Z ,' d r A n t o n i M A Z U R K I E W IC Z , in ż . D o r o ta P R A W D Z IC (z a s t. r e d a k t o r a n a c z e ln e g o ) , d r in ż . A n d r z e j T A R G O W S K I (z a s t. r e d a k t o r a
n a c z e ln e g o )
S e k r e t a r z R e d a k c j i m g r W a n d a K A Ć E R R e d a k t o r t e c h n i c z n y A lic ja B IL R A D A P R O G R A M O W A
P r o f . d r in ż . J e r z y B r o m i r s k i ( p r z e w o d n ic z ą c y ) , m g r in ż . J a n B u r s c h e , d o c . S t e f a n C z a r n e c k i, m g r M ic h a ł D o ro s z e w ic z , m g r A d a m B . E m p a c h e r ( s e k r e t a r z ) , m g r in ż . B o le s ła w G lik s m a n , m g r in ż . J ó z e f K n y s z , m g r in ż . L u d w ik M e b e l, p r o f . d r T a d e u s z P e c h e , in ż . Z d z is ła w P u z d r a - k ie w ic z , d o c . m g r in ż . J ó z e f T h i e r r y ( w ic e p r z e w o d n ic z ą c y ) , d r T a d e u s z W a l c z a k , m g r S t e f a n
W o jc ie c h o w s k i, d r in ż . H e n r y k W o ż n i a c k i, m g r in ż . J a n Z. Ż y d o w o R e d a k c j a : W a r s z a w a , u l. E m ilii P l a t e r 20 m . 15, t e l . 21-13-91. Z a s t ę p c a r e d a k t o r a n a c z e l n e g o t e l . 28-37-29
Z a k ł a d K o l p o r t a ż u W C T K O T , W a r s z a w a , u l. M a z o w ie c k a 12
Z a k ł. G r a f . „ T a m k a ” . Z. 2. Z a m . 408. P a p i e r p o w l e k a n y V k l . 80 g . A - l. O b j. 5 a r k . d r u k . N a k ł a d 2 350. P-98.
w n i e ś
w i Nr 7 - 8
matematyczne
M I E S I Ę C Z N I K
1 9 6 9
R O K V
zasłosowania w gospodarce, technice i nauce L ip ie c - S ie rp ie ń
Organ P e ł n o m o c n i k a Rz ąd u do S p r a w E l e k t r o n i c z n e j T e c h n i k i O b l i c z e n i o w e j i N a c z e l n e j O r g a n i z a c j i T e c h n i c z n e j
XXV-lecie PRL
E u m m c z u t e m a o b l i c z e n i o w a w p o l s c e
Wywiad z pełnomocnikiem Rządu d.s. elektronicznej techniki obliczeniowej prof. Stanisławem Kielanem
W ARSZAW A (PAP). M am y d o skonałych k o n s tru k to rów i u ta le n to w a n y c h technologów , u n iw ersy te ck ie i te ch n iczn e k ie ru n k i stu d ió w zw iązane z e le k tro niczną te c h n ik ą obliczeniow ą cieszą się popu larn o ścią.
W k r a ju pow stało szereg u d an y c h k o n stru k c ji m a szyn m a tem aty c zn y c h , rozpoczęto ich p rzem ysłow ą p ro d u k cję , sporo m aszyn w y ek sp o rto w an o . Mimo to — u trz y m u je się p rze k o n an ie , że rozw ój elek tro n ic zn e j te c h n ik i obliczeniow ej w k r a ju nie o d p ow iada ani naszym potrzebom , an i m ożliw ościom . O ocenę obec
nego sta n u rzeczy w te j dziedzinie i p rze d staw ie n ie p e rsp e k ty w w P olsce re d a k c ja P A P p oprosiła p ro fe so ra S ta n isła w a K IE L A N A — pełnom ocnika Rządu do sp ra w elek tro n ic zn e j te c h n ik i obliczeniow ej.
• J a k i j e s t n a s z o b e c n y s t a n p o s i a d a n i a w d z i e d z i n i e m a s z y n m a t e m a t y c z n y c h i n a j a k i m e t a p i e z n a j d u j e s i ę r o z w ó j e l e k t r o n i c z n e j t e c h n i k i o b l i c z e n i o w e j ?
• W k r a ju p ra c u je obecnie 140 elektronicznych m a szyn cyfrow ych, w tym 25 m aszyn śred n iej w ielkości, służących do p rze tw a rz a n ia danych. Około 90 s ta r szych m aszyn p ro d u k cji w cześniejszej re p re z e n tu je niew ielk ą część p o te n cja łu obliczeniowego. M aszyny te z n a jd u ją się w 130 ośrodkach ETO, zorganizow a
nych zarów no w je d n o stk a c h gospodarczych i ad m i
n istra cy jn y c h , ja k w placów kach naukow ych. W b ie
żącym ro k u p la n u je się zain stalo w an ie dalszych EMC tak , że w końcu roku liczba m aszyn m a tem atycznych p rac u jąc y ch w k ra ju p ow inna osiągnąć 160.
W 1968 roku n astą p iła silna ak ty w iza cja w dziedzinie elektronicznej te ch n ik i obliczeniow ej, pow stało w iele ośrodków głów nie w przedsiębiorstw ach p rzem ysło
w ych oraz w ce n tra la c h handlow ych i b iu ra c h zbytu.
P ra ce tych kom órek służą bezpośrednio o p era ty w n e
m u plan o w an iu p ro d u k cji i rozliczaniu o b ro tu to w a
row ego. N ależy p o d k reślić ro lę w sp ó łd z ia ła n ia z NOT
— Polskiego K o m itetu A utom atycznego P rz e tw a rz a n ia In fo rm a cji w w y tw a rz a n iu uzasadnionego zapotrzebo
w an ia n a elektroniczną tech n ik ę obliczeniow ą oraz w szerzeniu k u ltu ry p rz e tw a rz a n ia danych. O becny sta n p o sia d an ia n ie z a sp o k a ja je d n a k naszych p otrzeb.
K ra je , k tó ry ch p o te n cja ł gospodarczy je st naw et m niejszy od naszego, p rze w y ż sza ją nas w dziedzinie elektronicznej te ch n ik i obliczeniow ej. J e s t to z ja w i
sko, z któ ry m nie m ożem y się pogodzić, bow iem w p ro w adzenie i szerokie stosow anie now oczesnych m etod p lan o w an ia i zarząd zan ia gospodarką przy w y k o rz y sta n iu zdobyczy n a u k i i te ch n ik i sta n o w i je d en z głów nych czynników p ostępu ekonom icznego, którego rea liz a c ja je s t m ożliw a ty lko p rzy użyciu elek tro n ic z
nych m aszyn m a tem aty c zn y c h do p rz e tw a rz a n ia d a nych, obliczeń num erycznych i do ste ro w a n ia proce
sam i produ k cy jn y m i. Z tej sy tu a cji w yciągam y w nio
ski.
Nie w olno też zapom inać o w p ły w ie p ro d u k cji i k o n stru k c ji m aszyn m atem aty czn y ch na rozw ój po zo sta
łych gałęzi elek tro n ik i, a w ięc — ta k że całej gospo
dark i. P ro d u k c ja tych m aszyn w ym aga n ajnow ocześ
niejszych m a teria łó w , podzespołów i technologii i je st m otorem p o stęp u elektroniki.
P o d staw ą p ro g ra m u rozw oju m echanizacji i au to m a tyzacji p rze tw a rz a n ia danych w Polsce je s t podjęta w końcu 1966 ro k u u ch w a la rzą d u o b ejm u jąca okres do roku 1970. U chw ala ta za k ła d a za in stalo w an ie do końca bieżącego pięciolecia k ilkudziesięciu m aszyn do p rze tw arzan ia danych, w tym dw ie trzecie pro d u k cji k rajo w e j, zain stalo w an ie ponad stu m aszyn do obli
czeń num erycznych, zorganizow anie 17 usługow ych ośrodków obliczeniow ych dla p otrzeb rejonów , a ta k że szereg zadań z dziedziny pro d u k cji, szkolenia k ad r, przygotow ania organizacyjnego przed sięb io rstw itp.
P ra ce nad m aszynam i m atem atycznym i k o n ce n tru ją się w Polsce w k ilk u ośrodkach, głów nie w In sty tu c ie M aszyn M atem atycznych i w e W rocław skich Z ak ła
dach E lektronicznych ELWRO. Te o sta tn ie zajm u ją się u rządzeniam i specjalizow anym i, jak. ANOPS, GRD, ELW AT itp. W obu głów nych o śro d k ac h — IMM i ELW RO — p rac e te przebiegały w pew nej fazie z opóźnieniem w sto su n k u do ustalonego program u.
Mimo to uruchom iono m a ło se ry jn ą p ro d u k cję m aszyn ZAM-41 Z, ale tru d n a do w y p ełn ien ia będzie lu k a spow odow ana opóźnieniem rozpoczęcia pro d u k cji m a szyny ODRA 1304, służącej do p rze tw a rz a n ia danych.
W ym aga to dodatkow ego im p o rtu m aszyn w la tac h 1969—1970.
• C o w p ł y n ę ł o n a z w o l n i e n i e t e m p a r o z w o j u ETO?
• R ozum iem , że p y ta n ie to dotyczy przede w szyst
kim rozw oju k o n stru k cji, technologii i p ro d u k cji m a szyn m atem atycznych.
P oczątkow o rozw ój now ych technologii stw orzył po
jęcie „g eneracji m aszyn”. I tak , po m aszynach la m pow ych pow stała w roku 1960 „druga g e n e ra c ja ” m aszyn, u k tó ry ch zastosow ano tran z y sto ry g e rm a nowe, a n astęp n ie krzem ow e, a od ro k u 1965 p o ja w iają się m aszyny „trzeciej g en e racji” , w y k o rz y stu ją c e elem en ty m ik ro elek tro n iczn e (układy hybrydow e i obw ody scalone). O becnie zaś oczekuje się m aszyn
„czw artej g e n e ra c ji”, w k tó ry ch znalazłyby zastoso
w anie w ieloelem entow e obw ody scalone (large Scalę In teg ratio n ). O czywiście pojęcie g en e racji ob ejm u je obecnie nie tylk o technologię, ale rów nież now e k o n cepcje logiki i organ izacji m aszyn oraz ich o p ro g ra
m ow anie, w y n ik ając e z rozw oju now ych tech n ik (np.
tra n sm isja danych i urządzenia końcowe). P rzejście z je d n ej gen eracji do n astęp n e j w y m ag a coraz w ięk szego sk oku jakościow ego i p o konyw ania n ie p ro p o r
cjonalnie zw iększonych tru d n o ści oraz — licznych ze
społów n au kow o-badaw czo-technicznych.
O panow aliśm y technologię p ro d u k cji elektronicznych m aszyn cyfrow ych drugiej g en eracji do obliczeń n u m erycznych. Ale p ro d u k cja przem ysłow a m aszyn m a tem atycznych, zw łaszcza do p rze tw a rz a n ia danych je s t zagadnieniem bardzo skom plikow anym . P ow inna opierać się n a elem en tach k rajow ych. F a k t, że je steśm y w fazie m aszyn dru g iej g en eracji, a w p rzy gotow aniu — trze cie j, nie w y n ik a w y łąc zn ie z p ro gram ów rozw oju ETO, lecz głów nie z opóźnień w o panow aniu p ro d u k cji, a w szczególności podzespołów i elem entów (przede w szystkim tran z y sto ró w k rz e m ow ych). P ow iedzm y w yraźnie, że rów nież m am y za m a ły p o te n c ja ł p ro d u k cy jn y . Z naczne zw iększenie p r o
du k cji w ym aga zw iększenia p o te n cja łu p ro d u k cji f i
naln ej, ja k i zakładów k o operujących w zakresie podzespołów i urządzeń w spółp racu jący ch , co w p ew nej m ierze je st ju ż uw zg lęd n ian e w zam ierzen iach przem ysłu. A k tu aln y sta n w y m ag a rów nież szerszej konsolidacji organizacyjnej w zakresie zaplecza n a u kow o-badaw czego, np. bezpośredniego pow iązania I n sty tu tu M aszyn M atem atycznych z przem ysłem .
• J a k i e s ą p e r s p e k t y w y r o z w o j u e l e k t r o n i c z n e j t e c h n i k i o b l i c z e n i o w e j w P o l s c e ?
• Z n ajd u jem y się obecnie w fazie przygotow ania w ażkich i daleko idących decyzji, dotyczących roz
w oju elek tro n iczn ej tech n ik i obliczeniow ej w Polsce.
Je d n o stk i gospodarki p rzygotow ują się do szerokiego
zastosow ania tej techniki. P o stu lu je m y p rogram roz
w oju ETO na la ta 1971— 1975, z którego wynika,^ że dla osiągnięcia m inim alnego poziom u pow inniśm y dysponow ać w k ońcu nadchodzącego p la n u pięciolet
niego k ilk u se t m aszynam i, w tym głów nie średniej w ielkości do p rz e tw a rz a n ia danych. P ow inno to za
spokoić przew id y w an e p otrzeby tego etap u rozw oju.
G w aran c ję rea liza cji tego p ro g ra m u m am y w zacieś
n ia ją c e j się pom yślnie w sp ó łp racy k ra jó w so cjali
stycznych. R ozm iary zadań są ta k duże, zarów no pod w zględem opraco w an ia k o n stru k cy jn eg o , technologicz
nego, ja k i o program ow ania, że w y m ag ają połączenia w ysiłków szeregu k rajó w , co rów nież posiada decy
d u ją cy w p ły w na stro n ę ekonom iczną. W raz z p la n a mi gospodarczym i je s t opracow yw any p la n nakładów inw estycyjnych.
Z aspokojenie p otrzeb gospodarki, a d m in istra c ji i n a u ki w dziedzinie elektronicznej te ch n ik i obliczeniow ej w ym agać będzie w ielom iliardow ych n akładów , szyb
kich decyzji inw esty cy jn y ch i produ k cy jn y ch . In te n sy fik acji p ow inny ulec p rac e zw iązane z organizacją zarządzania, u w zględniającą w y m ag an ia stosow ań ETO.
W ydaje się, że te p o stu la ty z n a jd u ją uzasadnienie w o panow aniu p ro d u k cji szeregu typów m aszyn m a tem atycznych oraz ta k ich urządzeń, ja k np. pam ięci bębnow e, czytnik ta śm y perfo ro w an ej oraz z a aw a n sow anie w u ru ch a m ian iu p ro d u k cji szybkiej d ru k a rk i w ierszow ej. Te ty p y urządzeń o bjęte p ro g ram em sp e
cjalizacyjnym przem ysłu w y m ag a ją odpow iedniego rozw oju zaplecza k o n stru k cy jn eg o i produkcyjnego.
P ro w ad zi się ta k ż e szkolenie i k sz ta łc e n ie k a d r, n a leży się rów n ież liczyć z k o rzy stn y m eksp o rtem . R ealizacja tego p ro g ra m u w y m ag a ko n sek w en cji i zde
cydow anego działania' nie tylko ze stro n y P ełnom oc
nik a R ządu do S p ra w E lektronicznej T echniki O bli
czeniow ej, ale i innych reso rtó w w spółuczestniczących w w y k o n an iu tych zadań. Dla ilu s tra c ji należy za
znaczyć, że K o m ite t N auki i T echniki p rzy k ła d a dużą w agę do rozw oju ETO w naszym k ra ju i ro z p a tru je szereg zagadnień w ra m a c h ko o rd y n acji problem ów szczególnie w ażnych o szerokim w pływ ie na rozw ój gospodarki narodow ej. W szeregu reso rtó w opraco
w ano w ielo letn ie p ro g ra m y rozw oju ETO z je d n o czesnym i k o n k retn y m i zam ierzeniam i w ram a ch p la nów operaty w n y ch . W ym ienić tu m ożna re so rty b u dow nictw a, fin an só w i przem ysłu ciężkiego.
Rozwój ETO je st opłacalny, chociaż m oże n ie zaw sze należycie doceniany. D ysponujem y p rzy k ła d am i w ielo m ilionow ych oszczędności. Np. po zastosow aniu e lek tronicznej te ch n ik i obliczeniow ej w F ab ry ce S am o
chodów C iężarow ych w S tarach o w icach , gdzie od roku 1966 je s t ek sp lo ato w an y rozw in ięty system a u to m ato wego p la n o w a n ia kroczącego p ro d u k cji, zm niejszono zapasy m a teria ło w e o około 18 m in zł oraz obniżono koszty p ro d u k cji o 8 m in zł.
Prócz podobnych korzyści, w zak ład ach M echanicz
nych im. M. N ow otki uzyskano ponad to oszczędności 8 m in zł z ty tu łu p o p raw y rytm iczności produkcji.
W C e n tra li Z a o p a trze n ia B u d o w n ictw a uzyskano na sk u te k obliczeń optym alizacy jn y ch tra n s p o rtu koksu oszczędność roczną około 22 m in złotych.
Z astosow anie ETO w P ow szechnym Z akładzie U bez
pieczeń w zakresie ubezpieczeń rolnych na te re n ie tylko dw óch w ojew ództw pozw oliło na niezaangażo- w anie do p rac y 400 osób w c h a ra k te rz e tzw. ak o r- d antów .
W drożenie ETO do gospodarki narodow ej d aje ró w nież duże korzyści n iew ym ierne, u sp ra w n ia ją c e za
rządzanie.
P rz y k ład y k ra jó w rozw iniętych gospodarczo i de
cyzje p o d jęte przez naszych sąsiadów rów n ież w y raźnie w sk az u ją na to, że rozw ój elektronicznej te ch niki obliczeniow ej u zn a n y został za podstaw ow ą dźw ignię postępu gospodarczego o szerokich im p li
k ac ja ch społecznych i n a w e t politycznych.
R ozm aw iał T ad eu sz Jacew icz
P A P
JAN ŻYDOWO
Z E T O - G d y n ia
M g r in ż . J a n Z y d o w o u k o ń c z y ł s t u d i a w r . 1950 n a W y d z ia le B u d o w y O k r ę tó w P o l i t e c h n i k i G d a ń s k i e j . O d r o k u 1949 z a j m o w a ł k ie r o w n i c z e s t a n o w i s k a : w S to c z n i G d a ń s k i e j , w S to c z n i im . K o m u n y P a r y s k i e j o r a z w C e n t r a l n y m B iu r z e K o n s t r u k c j i O k r ę t o w y c h n r 1. K ie ro w .it O ś r o d k ie m 'N a d a w c z y m P r z e m y ś l u O k r ę to w e g o p r z y C B K O -1, g d z ie z o r g a n i z o w a ł Z a k ła d E l e k t r o n i c z n e j T e c h n i k i O b lic z e n io w e j, d o p r o w a d z a j ą c w r . 1963 d o w y p o s a ż e n i a g o w EM C E L L IO T T 803 B . W r o k u 1966 — n a z l e c e n i e P K E T O — r o z p o c z ą ł o r g a n i z o w a n i e Z E T O d la r e j o n u g d a ń s k i e g o i d o c h w ili o b e c n e j p e ł n i f u n k c j ę j e g o d y r e k t o r a . J e s t a u t o r e m s z e r e g u p u b l i k a c j i w c z a s o p i s m a c h k r a j o w y c h i z a g r a n i c z n y c h .
G81.322.004.1438.1G:65.011.5G.(438.16):62(438.16)
P rzedstaw iono rozw ój zastosow ań m a szy n m a te m a ty c zn y c h w placów kach d y d a k ty czn y ch , n a u ko w o -b a d a w czy ch i gospodarczych w o jew ó d ztw a gdańskiego. Z orga
n izow anie w ro k u 1967 ośrodka obliczeniow ego Z E T O -G d yn ia u m o żliw iło rozpoczę
cie prac w za kresie p rzetw arzania dan ych i obsługę w ie lu p rzedsiębiorstw . Dużą rolę w ro zw ija n iu elek tro n ic zn ej te c h n ik i o b liczeniow ej odgryw a Z espól K o o rd yn a c y jn y do S praw M echanizacji i A u to m a ty za c ji P rzetw a rza n ia In fo rm a c ji przy P rezyd iu m W o jew ó d zkiej R a d y N arodow ej w G dańsku.
Z astosow anie m aszyn cyfrow ych n a W ybrzeżu m a już pew ne tra d y c je , sięgające ro k u 1959. W tedy to podjęto pierw sze w y siłki stw o rzen ia w P olitechnice G dańskiej p rogram ów *> dla obliczeń krzyw ych h y d ro staty czn y ch okrętów , częściowo z pom ocą m ateriałów , uzyskanych przez niżej podpisanego w D anii w H y- gro-og A ero d y n a m isk L aboratorium . L ab o rato riu m to pod k ie ru n k ie m prof. P ro h a sk a, jalio pierw sze w E uropie, zaczęło w y konyw ać obliczenia o k ręto w e za pom ocą EMC na sk a lę użytkow ą. W la ta c h n a s tę p nych p race w tym k ie ru n k u podjęło rów nież C en
tra ln e B iuro K o n stru k c ji O krętow ych n r 1 w G d ań sku przy w sp ó łp racy z In sty tu te m E le k tro tec h n ik i w M iędzylesiu.
Isto tn e znaczenie dla dalszego rozw oju zastosow ań elektronicznej te c h n ik i obliczeniow ej do p rac k o n stru k c y jn y c h m iało zorganizow anie w ram ach O środ-
*) P r a c e d o c . J . W i ś n i e w s k i e g o p r o w a d z o n e w K a t e d r z e P r o j e k t o w a n i a O k r ę t ó w .
k a Badaw czego P rz em y słu O krętow ego p rzy CBKO-1, zespołu ETO, a n astęp n ie za in stalo w an ie w ro k u 1963 m aszyny cyfrow ej ty p u E llio tt 803 B. R ów noległe zo
s ta ł utw orzony n a P o lite ch n ic e G d ań sk iej o środek obliczeniow y, w yposażony w m aszy n ę lam pow ą ZA M - -2. Pozw oliło to n a p o djęcie szerszej ak c ji szkolenio
w ej k a d ry p ro g ra m istó w oraz na stopniow e p ow ięk
szenie zastosow ania m aszyn m a tem aty c zn y c h do obli
czeń naukow ych w P olitech n ice i technicznych W p rzem yśle okrętow ym . .W ykonyw anie obliczeń na; m a szynie cyfrow ej E llio tt 803 B pozw oliło na znaczne skrócenie czasu p ra c p ro jek td w o -k o n stru k cy jn y ch oraz n a uzyskiw anie k o n stru k c y jn y c h rozw iązań w a rian to w y ch . Ma to isto tn e znaczenie, szczególnie przy
■wykonywaniu p ro jek tó w o fertow ych d la arm atoroy/
zagranicznych. j ;
W O środku B adaw czym P rzem y słu O krętow ego ¡pod
ję to ró w n ież pierw sze w Polsce p rac e n ad p ra k ty c z nym i zastosow aniam i m etody PER T oraz ttk d je "jej
'p o p u lary zo w a n ia. . . i - ■
3
Elektroniczna
technika obliczeniowa w województwie
gdańskim
B u d y n e k Z E T O w G d y n iD otychczasow e efek ty ekonom iczne zastosow ania m a szyn m atem atycznych w p rzem yśle o krętow ym się g a
ją w ielu m ilionów złotych.
Do ro k u 1967 p rze tw arzan ie dan y ch n a W ybrzeżu dla celów ew idencyjnych, staty sty czn y ch i zarządzania w ykonyw ano poza m etodam i trad y c y jn y m i i przy po
mocy m aszyn m ałej i średniej m echanizacji — przy pom ocy szeregu zestaw ów m aszyn an ality czn o -liczą- cych, zainstalow anych w w iększych zak ład ach pracy.
S pow odow ane to było b rak ie m na te re n ie w ojew ódz
tw a m aszyny cyfrow ej odpow iedniej do tego rodzaju prac, pozwoliło je d n a k n a p lanow e przygotow yw anie się do przejścia n a elek tro n ic zn ą te ch n ik ę obliczenio
wą.
S y tu a c ja w w ojew ó d ztw ie u leg ła ra d y k a ln e j zm ianie od m om entu, kiedy z in ic ja ty w y K o m itetu W oje
wódzkiego P Z P R zostało w rd k u 1966 p odpisane po
m iędzy M inistrem Żeglugi i P ełnom ocnikiem R ządu d.s. ETO porozum ienie o w sp ó łp rac y nad rozw ojem elektronicznej te ch n ik i obliczeniow ej. W w y n ik u tego porozum ienia został połączony Zespół O rganizacyjny EPD R eso rtu Żeglugi i organizow any n a te re n ie G d ań sk a Z akład E lektronicznej T echniki O bliczenio
w ej podległy PRETO, w jedno p rzedsiębiorstw o p a ń stw ow e, zobow iązane do p rio ry teto w e j obsługi potrzeb gospodarki m orskiej. Dla w y k o n an ia tych zadań PR ETO zobow iązało się m iędzy innym i do odpow ied
niego w yposażenia Z akładu. W ro k u 1967 Z akład E lek
tronicznej T echniki O bliczeniow ej uzyskał odpow iedni lo k al i za in stalo w ał now oczesną m aszynę cyfrow ą ICT, m odel 1904. R ów nocześnie zintensyfikow ano szkolenie k a d ry zarów no w łasn ej, ja k i k a d ry innych p rze d siębiorstw — przyszłych k lie n tó w ośrodka.
S ta n w yposażenia ośrodków obliczeniow ych w o je
w ództw a gdańskiego w chw ili obecnej p rze d staw ia ją tablice: I, II i III (dane na koniec roku 1968).
Z przytoczonych tab lic w y n ik a, że stosunkow o duża ilość p rzed sięb io rstw ek sp lo atu je na bieżąco u rząd ze
nia au to m aty za cji i m ech an izacji p rze tw arzan ia. Z drugiej stro n y należy stw ierdzić, że tylko je d n a m a szyna z za in stalo w an y c h w w ojew ództw ie g dańskim n a d a je się w pełni do p rz e tw a rz a n ia danych dla ce-
T a b l i c a I
O ś r o d k i w y p o s a ż o n e w e l e k t r o n i c z n e m a s z y n y c y f r o w e
L p . O ś r o d e k T y p
m a s z y n y
I lo ś ć z a t r u d n i o n y c h
1 Z E T O - G d y n ia ICT-1904 186
2 C O K B P r z e m y s ł u
O k r ę t o w e g o E l l i o t t 803 B 110
3 Z A M E C H -E lb lą g U M C -1 14
4 P o l i t e c h n i k a G d a ń s k a Z A M -2 11
5 W S E - S o p o t
(w o r g a n i z a c j i ) O D R A 1103 3
6 W S P - G d a ń s k O D R A 1013 5
T a b l i c a I I
O ś r o d k i w y p o s a ż o n e w m a s z y n y a n a l i t y c z n e
L p . O ś r o d e k I lo ś ć
z e s t a w ó w
I lo ś ć z a t r u d n i o n y c h
1 S t o c z n i a im . L e n i n a ,
G d a ń s k 6 120
2 S t o c z n i a i m . K o m u n y
P a r y s k i e j , G d y n i a 3 80
3 W o je w . S t a c j a T e c h n i k i
S t a t y s t y c z n e j 2 54
4 W o je w . P r z e d s i ę b i o r s t w o
H u r t u S p o ż y w c z e g o 2 19
5 Z A M E C H , E l b lą g 3 56
6 G d a ń s k a S to c z n ia
R e m o n t o w a 2 23
7 I n n e 2 —
T a b l i c a I I I
O ś r o d k i t w o r z e n i a m a s z y n o w y c h n o ś n i k ó w i n f o r m a c j i
L p . O ś r o d e k I lo ś ć m a s z y n
1 G d a ń s k i e P r z e d s . T r a n s p o r t o w e
B u d o w n i c t w a , G d a ń s k 13
2 E l e k t r o m o n t a ż , G d a ń s k 5
3 G d y ń s k a S t o c z n i a R e m o n t o w a 5
4 Z a k ł a d y W y tw . A p a r a t u r y
R o z d z ie lc z e j, L ę b o r k 5
5 W o j. P r z e d s . K o m u n i k a c y j n e ,
G d a ń s k 5
6 Z a r z ą d P o r t u , G d a ń s k 5
7 Z j e d n o c z e n i e B u d o w n . R o ln ic z e g o
( d la p o d l e g ł y c h p r z e d s i ę b i o r s t w ) 12 8 G d a ń s k i e Z j e d n . B u d o w n i c t w a
( d la p o d l e g ł y c h p r z e d s i ę b i o r s t w ) 9
lów zarządzania. J e s t to m aszyna ek sp lo ato w an a w ZETO w G dyni. P ozostałe m aszyny m ogą p rak ty czn ie służyć ty lk o do w y k o n y w an ia obliczeń n a u k o w o -te ch nicznych i do celów dydaktycznych. D odatkow o trz e ba podkreślić, że m aszyna ZAM-2 ek sp lo ato w an a w P o litechnice i UMC-1 w ZA M EC H -u są p rz e starza łe j k o n stru k cji, m a ją m ałą pew ność ru ch u , dużo p rz e stojów aw a ry jn y ch i w zasadzie nie n a d a ją się do dalszej ek sploatacji.
B iorąc pod uw agę a k tu a ln y sta n p rzygotow ania p rze d siębiorstw i przygotow anie k a d ry specjalistów należy stw ierdzić, że rejo n g d ański je s t n iedostatecznie w y posażony w m aszyny cyfrow e, k tó ry ch moc oblicze
niow a nie w y sta rc za ani pod w zględem ilościowym , an i pod w zględem jakościow ym . P otw ierd zen iem tego je s t czas w y k o rz y sta n ia m aszyn, k tó ry np. dla IC T 1904 i E llio tt 803 B w ynosi pełne trz y zm iany, przy niezaspokojeniu a k tu aln y c h p otrzeb gospodarki re gionu. A trz e b a w ziąć pod uw agę, że potrzeby te w ciąż rosną. D la p rzy k ła d u m ożna podać, że ZETO- -G d y n ia w y k o n u je cykliczne obliczenia (tygodniow e, dekadow e, m iesięczne) dla 37 przedsiębiorstw i in sty tu c ji W ybrzeża, a łączna ilość eksploatow anych przez nie system ów w ynosi 68.
T em aty k ę p ra c p rze tw arzan y c h i p ro jek to w a n y ch w ZETO G dynia w roku 1968 ilu s tru ją rys. 1 i 2.
Oczywiście, niezależnie od p rac w ZETO, cały szereg przed sięb io rstw i b ra n ż prow adzi prace, n iejed n o k ro tn ie n a w e t na szeroką skalę, w e w łasnym zakresie.
S ilne ośrodki p ro je k ta n tó w i pro g ram istó w działają w przed sięb io rstw ach podległych Z jednoczeniu P rz e m ysłu O krętow ego, G d ań sk iem u Z jednoczeniu B udow nictw a, Z jednoczeniu B udow nictw a Rolniczego, w I n sty tu cie M orskim i innych. N ato m iast p rze d sięb io r
s tw a o p ie ra jąc e rozw ój elek tro n iczn ej te ch n ik i obli
czeniowej na k ad rz e p ro je k ta n tó w i program istów ZETO p o sia d a ją je d n o - lu b kilkuosobow e ko m ó rk i — pełnom ocników d y re k to ró w o rg an iz u jąc y ch «współ
pracę i w spółdziałające p rzy w d ra ża n iu now ych sy
stem ów z ZETO. C iekaw ą fo rm ą ciągłej w spółpracy o środka obliczeniow ego z k lie n ta m i, realizow aną przez ZETO, je st in ic ja ty w a i pom oc w o rg an iz o w an iu sta cji przygotow yw ania nośników in fo rm ac ji w p rzed się
biorstw ach. P om aga to w ro zładow aniu spiętrzeń, j a kie w y stę p u ją p rzy p e rfo ro w a n iu w m om encie zakoń
czenia cyklów rozliczeniow ych (m iesiące, k w arta ły ), oraz posiada szereg dalszych zalet om ów ionych w in nym m iejscu.
J e s t rzeczą oczyw istą, że niniejsza, siłą rzeczy, bardzo k ró tk a c h a ra k te ry sty k a , nie może dać pełnego obrazu istniejącego sta n u i p o m ija może jeszcze w iele isto t
nych problem ów . M am je d n a k nadzieję, że będ ą one częściej aniżeli dotychczas i w sposób b ard z iej szcze
gółow y o m aw iane n a lam ach „M aszyn M atem atycz
nych”.
W tym m iejscu należy je d n a k jeszcze podkreślić rolę Z espołu K o o rdynacyjnego d.s. M echanizacji i A u to -
R y s . 1. T e m a t y k a p r a c p r z e t w a r z a n y c h p r z e z Z E T O - G d y n i a w r o k u 1968
I lo ś ć g o d iin E M C n o te m a t
B r a n ż e Obliczanie
inżynier.
Technicz.
przyg.prcfr.
Dziola/ność
podst. '.Un,::.' Gospod.
m ateriat.
Obliczenia
transp. Rozliczenie In n e
P o r ty 5 0 724
Żegluga 4 0 180 m 3 7
Budownictwo 7 2 0 ISO 2 20 7 7 ’60
Pnem . Okręt. 2 5 0 100 71
3 0 0 5 0
In n e 3 0 0 2 50 100 m too
System wielotematyczny — — — System jednotematyczny
R y s . 2. T e m a t y k a p r a c p r o j e k t o w y c h w Z E T O -
- G d y n i a z a r o k 1968 B ra nie
1. Min. Żeglugi
2.Min.Budown.
iP M S
3.Min. Handlu Zagraniem.
Min. Zdrowia 5. Min Przem. Mosz.
6. Rady Naród.
7. Min. tqunoici
d.Hin. Energ.
Użytkownicy
Polskie Linie Oceanicznp Gdynia Morska Obst. Rad. Statków
Gdynia Zarząd Portu Gdańsk-Gdynia Polska Żegluga Morska
Szczecin Morski In s ty tu t Rybacki
Gdynia In s ty tu t M orski -Gdańsk Żeglugo n/Odrze -W roctow Zaktod Badań iDoświad. GZB Gdańskie ZJedn. Budown.
Gdańskie Przedsifb. Transp.
Budown.
C. H a rt m g Gdynia Centromor Gdańsk
Gdański Zarząd Aptek Zakt. Mech. Precyz. Gdańsk Morska Prac. Urban. Gdańsk Dyrekcjo Okręg. Poczt ileleg.
Gdynia Zaktad Energ. Okr. Pótnocn.
Bydgoszcz Inne
Techn.
przygot.
prçijuKQi
Ilo ść godzin projektowo-program owych na temat
m
Piono
wanie
600
1000
700 Pian.
operat.
1200
200 Zatrudn.
i ptace
Gospód.
meter.
IGOO 900
1100
3600 1800
800
4200 Obrót towar.
1300 500
200 Środki
trwate Gospod.
transp.
sprzęt.
2100 100
KosztyStatysty ka
700
1100
4600
700
Analiza techn.
ekonom.
300
Wyszuk.
inform.
2300
1700 800
3 0 0 400
Inne
600
23001 300 1700
600
Ilo ś ć m odułów w danym temacie
Legenda ---
1 3 2 4
System wiclotematyczny
3 3 1 1 4 1
---— System jednotematyczny
m a ty za cji P rz e tw a rz a n ia In fo rm a c ji p rzy P re zy d iu m W RN w G dańsku. Zespól ten, od m om entu pow ołania w połow ie ro k u 1967 prow adzi ożyw ioną działalność.
C złonkam i jego są zarów no przed staw iciele nauki, ja k i podstaw ow ych b ra n ż gospodarki, działających na W ybrzeżu. Zespół dokonał szeregu analiz ta k o c h a ra k te rz e ogólnym , ja k i szczegółowym , dotyczą
cych działalności różnych ośrodków obliczeniow ych w w ojew ództw ie, w y k o rz y sta n ia m aszyn i urządzeń, oraz zap o trzeb o w an ia n iek tó ry ch p rzed sięb io rstw na u sługi i środki te ch n ik i obliczeniow ej.
P o stęp u jąc y rozw ój elektronicznej tech n ik i oblicze
niow ej i coraz w iększe zain tereso w an ie tym i p ro b le
m a m i w z a k ła d ac h p rac y i in sty tu c ja c h W ybrzeża w y m ag ało n a d a n ia w szy stk im poczynaniom odpo
w iedniego k ie ru n k u , zgodnego z in te resa m i całego
w ojew ództw a i zabezpieczającego rów nocześnie p r a w idłow y i h arm o n ijn y rozwój ETO w e w szystkich gałęziach gospodarki w regionie gdańskim . Z tego po
w odu Zespół w y stą p ił z in ic ja ty w ą o p raco w an ia w porozum ieniu z B iurem PRETO k oncepcji rozw oju elektronicznej te c h n ik i obliczeniow ej na te re n ie w o
jew ództw a gdańskiego, o b ejm u jącej okres do roku 1985. W tym celu został pow ołany sp e cja ln y zespół roboczy, złożony z praco w n ik ó w nauk o w y ch P o lite ch n iki G dańskiej i sp e cja listó w -p rak ty k ó w . P ra c e te z n a jd u ją się w osta tn ie j fazie i zakończenie ich je st spodziew ane w połow ie br. Będą one niew ątp liw ie cenny m a teria łem , na k tó ry m m ożna będzie oprzeć dalszą p rak ty c zn ą działalność w zak resie rozw oju elektronicznej te c h n ik i obliczeniow ej w w ojew ództw ie gdańskim .
P r e n u m e r u j c i e m i e s i ę c z n i k
„ M A S Z Y N Y M A T E M A T Y C Z N E "
A N D R ZEJ SZYM BORSKI
Z E T O - G d y n ia
M g r in ż . A n d r z e j S z y m b o r s k i u k o ń c z y ł w r o k u 1964 W y d z i a ł E l e k t r y c z n y P o l i t e c h n i k i G d a ń s k i e j . W l a t a c h 1965—1966 p r z e b y w a ł z a g r a n i c ą n a s t a ż u . O d 1967 r . p r a c u j e w Z E T O -G d y n ia n a s t a n o w i s k u p r o g r a m i s t y i z a j m u j e s i ę z a g a d n i e n i a m i z w i ą z a n y m i z p r o j e k t o w a n i e m s y s t e m ó w e l e k t r o n i c z n e g o p r z e t w a r z a n i a d a n y c h . S p e c j a l i z u j e s i ę w j ę z y k a c h p r o g r a m o w a n i a , k t ó r y c h j e s t w y k ł a d o w c ą . P r z e s z e d ł s p e c j a l i s t y c z n e p r z e s z k o l e n i e w A n g lii.
681.3:374.6
S z k o l e n i e
s p e c j a l i s t ó w E T O
W Z E T O - G d y n i a
O m ów iono sposób szkolenia specjalistów ETO na kursach i p ra k ty k a c h organizo
w a n y ch przez Z E T O -G dynia. A k c ją szko len ia objęto 600 osób, z czego 90°lo s ta now ią pracow nicy za in tere so w a n y ch przedsiębiorstw .
D ecyzja za in stalo w an ia w Z E T O -G dynia na początku 1967 r. elektronicznej m aszyny cyfrow ej ICT-1904 była rea liza cją zapo trzeb o w an ia społecznego w obec n a rosłych p otrzeb szybkiego, now oczesnego rozw iązyw a
nia głów nych problem ów gospodarki m orskiej m eto
dam i num erycznym i. Jednocześnie p o w sta ła koniecz
ność szybkiego przeszkolenia k a d ry sp ecjalistó w p rz y gotow anych do jej eksp lo atacji. Był to m om ent, w k tó ry m odczuw ało się d eficyt osób w y k w alifik o w a
nych w z a k resie ETO, zarów no w naszym zakładzie, ja k i w p rzedsiębiorstw ach zain tereso w an y ch w spół
p racą z Z E T O -G dynia. W tych w aru n k a c h p o d jęta została szeroka ak c ja szkolenia zarów no pracow ników ZETO, ja k i pracow ników zain tereso w an y ch p rze d siębiorstw .
P ierw szym i w y kładow cam i byli specjaliści angielscy, przedstaw iciele firm y IC T (Intern a tio n a l C om puters and T abulators L im ited ), obecnie IC L (International C om puters L im ited). Z ak res szkolenia obejm ow ał cztery j e d n o m i e s i ę c z n e k u r s y p r o g r a m o w a n i a w języ k u P LA N i ta k ą sam ą ilość je d n o - tygodniow ych k u rsó w p ro g ra m o w an ia w języku CO
BOL. Z nacznie k rótszy okres trw a n ia k u rsó w języka COBOL w y n ik a ł z założenia, że m a te ria ł p odany na tym k u rsie je s t uzupełnieniem w iadom ości zdobytych na p o przedzającym go k u rsie języ k a PLAN. Ten cykl w ykładów zakończony został w lipcu 1967 roku.
O ba typy k u rsó w były s ta ra n n ie przygotow ane przez w ykładow ców . Je d n a k stosunkow o k ró tk i okres ich trw a n ia oraz to, że w szystkie podręczniki i m a te ria ły były w języ k u angielskim , stw orzyło konieczność sa m odzielnego pogłębiania w iadom ości, zarów no te o re tycznych, ja k i p rak ty c zn e j znajom ości p ro g ram o w a
nia. Duże m ożliw ości podnoszenia k w alifik a c ji dało k o rzy sta n ie z bogato w yposażonej w w y d aw n ic tw a fachow e b ib lioteki zakładu.
Pom ocą w rozw iązyw aniu tru d n ie jszy c h problem ów służyli angielscy k o n su ltan c i z firm y ICL, k tó rzy w okresie od czerw ca 1967 do czerw ca 1968 często przeb y w ali w naszym zakładzie.
P o d p isan y z firm ą IC L przy zakupie m aszyny, k o n - ■ tr a k t przew id y w ał szkolenie naszych pracow ników w ośrodkach szkoleniow ych tej firm y. Pozw oliło to p rze - • szkolić g rupę o p era to ró w w zak resie obsługi m aszyny oraz g rupę an a lity k ó w na s z e ś c i o t y g o d n i o w y m k u r s i e a n a l i t y k ó w s y s t e m ó w EPD.
Sześciotygodniow e p ra k ty k i w ośrodkach obliczenio
w ych przed sięb io rstw po siad ający ch k o m p u te ry firm y IC L serii 1900 odbyło pięcioro naszych pracow ników . C elem tych p ra k ty k było zapoznanie się ze s tru k tu rą o rganizacyjną, m etodam i p rac y i sta n d a rd a m i angiel
skich ośrodków obliczeniow ych, poznanie m etod szko
lenia now ych pracow ników oraz pogłębienie w iad o m ości z z a k re su p ro g ra m o w an ia .
U czestnicy k u rsó w szkoleniow ych i p ra k ty k zorgani
zow anych przez firm ę IC L n a te re n ie W ielkiej B ry ta n ii oceniają w ysoko organizację i ich poziom. Zdo
byte tam w iadom ości p rzek azan e zostały po pow rocie pozostałym p racow nikom ZETO i pom ogły opraco
wać nowe, bardziej rac jo n a ln e m etody pracy i szko
lenia.
Z a tru d n ia n ie przez ZETO now ych pracow ników , p rz y szłych p ro g ra m istó w i zw iązana z tym konieczność w yszkolenia ich zadecydow ały o o p rac o w a n iu w ła s n e go p ro g ram u szkolenia.
Jednocześnie duże zain tereso w an ie p roblem am i ETO w innych p rzed sięb io rstw ach doprow adziło do w sp ó ł
pracy ZETO z P olskim T ow arzystw em Ekonom icznym w zakresie pro w ad zen ia k u rsó w p rogram ow ania. W y
k ładow cam i na tych k u rsa c h są pracow nicy naszego zakładu. Z ak res k u rsó w ob ejm u je n au k ę p ro g ram o w an ia w ję z y k u PLA N i języku COBOL.
Przy op raco w an iu program ów kursów opieraliśm y się na m etodzie pro w ad zen ia w ykładów przez p rze d sta
w icieli firm y ICL, na sp ostrzeżeniach z pobytu w A nglii oraz w y k o rzy staliśm y dośw iadczenia zdobyte w okresie u ru ch a m ian ia pierw szych naszych p ro g ra mów. W ykłady odbyw ały się w lokalu ZETO.
K urs p ro g ra m o w an ia w ję zy k u COBOL przew idyw ał okres dw óch tygodni, tzn. 54 godziny w y k ład ó w i ćw i
czeń p rak ty c zn y c h . W czasie tr w a n ia 'k u rsu słuchacze m ieli m ożliwość uruchom ić na m aszynie program , n a p isany w ram a ch ćwiczeń.
Po zakończeniu w yk ład ó w , absolw enci m ieli za za
danie opracow anie w ciągu dw óch tygodni określonego
program u. P roblem y w y n ik łe w czasie p isan ia go były przedm iotem k o n su ltac ji k u rsa n tó w z w ykładow cą.
Na zakończenie takiego cyklu szkoleniowego każdy z uczestników poddany został egzam inow i i otrzy m ał św iadectw o odbycia k u rsu z w ynikiem pozytyw nym . Podobnie zorganizow ane były k u rsy p ro g ram o w an ia w języ k u PLA N z tym , że obejm ow ały 108 godzin w ykładów i ćwiczeń.
W założeniu, w iadom ości zdobyte na k u rsie p ro g ra m ow ania oraz trzym iesięczny okres ćw iczeń w p isa
niu program ów , p rzy m ożliw ości k o n su ltac ji, dają zasób w iedzy w y sta rc za jąc y p rogram iście do podjęcia sam odzielnej pracy.
Chcąc um ożliw ić uczestnikom kursów k o rzy sta n ie z m a teria łó w pom ocniczych przy pro g ram o w an iu , o p ra cow ano w w ersji polskiej, na zlecenie ZETO, pod
ręczniki p ro g ram o w an ia w języ k ach PLA N , COBOL i FORTRAN.
A kcja szkolenia objęła rów nież k u rsy in fo rm acy jn e o m ożliw ościach zastosow ania ETO w zarządzaniu zakładam i produkcyjnym i. U czestniczyły w nich k ad ry kierow nicze niektórych zjednoczeń i przedsiębiorstw okręgu gdańskiego.
Szczególną cechą cało k ształtu procesu szkolenia spe
cjalistów ETO je s t fa k t, że szkolenie to, ju ż w po
czątkow ej fazie, objęło nie ty lk o p rac o w n ik ó w ZETO, lecz także p rzedstaw icieli przew idyw anych k lientów zain tereso w an y ch w sp ó łp rac ą z ZETO. W rezultacie ak c ja szkolenia specjalistów ETO o bjęła do chw ili obecnej 584 osoby, z tego 91% sta n o w ią pracow nicy delegow ani przez za in te re so w an e p rzedsiębiorstw a, a 9°/o to praco w n icy Z E T O -G dynia.
Bibliografia ksiqżek polskich
z dziedziny maszyn m atem atycznych i liczqco-analitycznych
(c !q g d a ls z y )
12. W y b r a n e t r a n z y s t o r o w e u k ł a d y c y f r o w e — G R Z Y B E K M ., M IS IU R E W IC Z P . W N T , W -w a 196B, s s . 174, c e n a 7.1 14,—
1. E l e m e n t y c y f r o w e : l o g ic z n e , p a m ię c io w e , c z a s o w e 1 g e n e r a c y j n e w e j ś c i o w e , w z m a c n i a j ą c o , w y j ś c i o w e i i c h r e a l i z a c ja .
2. W i a d o m o ś c i o g ó ln e o u k ł a d a c h c y f r o w y c h : r e a l i z a c j a , p o d z ia ł.
3. R e j e s t r y : p o d z ia ł, p a r a m e t r y , u k ł a d y ( r e j e s t r y r ó w n o l e g ł e , d y n a m i c z n e , s t a t y c z n e ) .
4. L i c z n i k i : p o d z ia ł, p a r a m e t r y , u k ł a d y ( d w ó jk o w y l i c z n ik s z e r e g o w y , r ó w n o l e g ł y r e w e r s y j n y , s t a t y c z n y o r a z d e k a d a s z e r e g o w a , r ó w n o l e g ł a , r e w e r s y j n a , z e s p r z ę ż e n i e m d y n a m ic z n y m ).
5. K o n w e r t e r y k o d ó w : k o d y d i c h r o d z a j e , k o n w e r t e r y i i c h r o d z a j e , w y b r a n e u k ł a d y k o n w e r t e r ó w .
6. R o z d z ie la c z e : p o d z ia ł, p a r a m e t r y , u k ł a d y .
7. U k ł a d y a r y t m e t y c z n e : o p e r a c j e a r y t m e t y c z n e , p o d z ia ł s u m a t o r ó w i i c h p a r a m e t r y , u k ł a d y .
8. U k ł a d y c z a s o w e : o g ó ln e o m ó w i e n i e , u k ł a d y ( g e n e r a t o r p r z e b i e g u p r o s t o k ą t n e g o , u k ł a d y o p ó ź n i a j ą c e , d z i e l n i k c z ę s to tliw o ś c i) .
9. U k ł a d y s p e c j a l n e : u k ł a d w a r u n k o w a n i a , g e n e r a t o r a , d z ie l
n i k c z ę s to tliw o ś c i, p o d z i e l n i k d w ó j k o w y i d z i e s i ę t n y i t p . 10. P r z y k ł a d y z a s t o s o w a ń u k ł a d ó w c y f r o w y c h w a u t o m a t y c e : t a c h o m e t r c y f r o w y , c y f r o w y r e g u l a t o r p r ę d k o ś c i , c y f r o w e u k ł a d y s t e r o w a n i a p r o g r a m o w e g o p u n k t o w e g o i c ią g łe g o it d . K s i ą ż k a p r z e z n a c z o n a j e s t z a s a d n ic z o d l a in ż y n i e r ó w p r o j e k t a n t ó w c y f r o w y c h u r z ą d z e ń a u t o m a t y k i a s y n c h r o n i c z n y c h , m a łe j c z ę s to tliw o ś c i.
P o d s t a w o w y m e l e m e n t e m t y c h u r z ą d z e ń j e s t b r a m k a N O R l u b N A N D , c o u m o ż liw ia u j e d n o l i c e n i e r o z w i ą z a ń . O d c z y t e l n i k a w y m a g a s i ę z n a j o m o ś c i m e t o d p r o j e k t o w a n i a u k ł a d ó w p r z e ł ą c z a j ą c y c h , d z i a ł a n i a t r a n z y s t o r o w y c h e l e m e n t ó w c y f r o w y c h z z e s p o łó w c y f r o w y c h .
13. O m a s z y n a c h c y f r o w y c h — H E L L W IG Z . — r e d . P W E , W -w a , 1968, s s . 291, c e n a zł 28,—
1. W s tę p — T R Y B U S E ., H E L L W IG Z.
H is to r ia E M C , p o d z ia ł m a s z y n l i c z ą c y c h , o r g a n i z a c j a E M C , d z i e d z i n y z a s t o s o w a ń E M C , k l a s y f i k a c j a e k o n o m i c z n y c h z a s t o s o w a ń EM C , k i e r u n k i r o z w o ju E M C .
2. A r y t m e t y c z n e p o d s t a w y m a s z y n c y f r o w y c h — S Z M I- G IE L C.
P o z y c y j n e s y s t e m y n u m e r a c j i , z a p i s y w a n i a lic z b w m a s z y n ie . 3. L o g i c z n e p o d s t a w y E M C — T R Y B U S E.
E l e m e n t y l o g i k i d w u w a r t o ś c i o w e j , p r z y k ł a d y z a s t o s o w a ń lo g i k i d w u w a r t o ś c i o w e j d o a n a l i z y i s y n t e z y u k ł a d ó w l o g ic z n y c h w EM C .
4. A u t o m a t y z a c j a p r o g r a m o w a n i a — A L G O L 60, o p i s j ę z y k a w z o r c o w e g o .
5. E l e m e n t y p r o g r a m o w a n i a — T R Y B U S G .
S c h e m a t y b lo k o w e , p r z y k ł a d y p r o g r a m ó w w j ę z y k u A L G O L 60.
6. P r o g r a m o w a n i e w a u t o k o d z i e M O S T 1 — S Z C Z E P K O - W IC Z J .
W ia d o m o ś c i p o d s ta w o w e , w y r a ż e n i a i i n s t r u k c j e a r y t m e t y c z n e , o p i s i i n s t r u k c j a S T A R T , i n s t r u k c j e c z y t a n i a i t p . , b lo k i w k o d z ie w e w n ę t r z n y m m a s z y n y , p i s a n i e i d z i u r k o w a n i e p r o g r a m ó w w a u t o k o d z i e , i n f o r m a c j e o g ó l n e o m a s z y n ie ODRA-1003 i t r a n s l a t o r z e M O S T 1, o b s łu g a t r a n s l a t o r a it p . 7. W ia d o m o ś c i o g ó ln e w p r z e t w a r z a n i u d a n y c h — T R Y B U L - S K I J .
E l e k t r o n i c z n e m a s z y n y d o p r z e t w a r z a n i a d a n y c h , o r g a n i z a c j a p r z e t w a r z a n i a d a n y c h , w n i o s k i k o ń c o w e .
8. P r z y k ł a d y s y s t e m ó w e l e k t r o n i c z n e g o p r z e t w a r z a n i a d a n y c h — T R Y B U L S K I J .
K s i ą ż k a o c h a r a k t e r z e p o d r ę c z n i k o w y m z a w i e r a w y k ł a d p r o g r a m o w a n i a i z a s t o s o w a n i a E M C p o l s k i e j k o n s t r u k c j i i p r o d u k c j i u j ę t y w p r o s t y e l e m e n t a r n y s p o s ó b ; w y p e ł n i a i s t n i e j ą c ą l u k ę n a r y n k u w y d a w n i c z y m . W k s i ą ż c e p o m i n i ę t o EM C s k o n s t r u o w a n e p r z e z I n s t y t u t M a s z y n M a t e m a t y c z n y c h w W a r s z a w ie , c o s t a n o w i i s t o t n y j e j b r a k .
c d . n a s t r . 13
M g r in ż . J e r z y M a li c k i u k o ń c z y ł W y d z i a ł M e c h a n ic z n o - - T e c h n o lo g ic z n y P o l i t e c h n i k i W a r s z a w s k i e j . S ta ż w t e c h n i c e o b l i c z e n i o w e j o d b y ł w I n s t y t u c i e E l e k t r o t e c h n i k i w W a r s z a w ie - M ię d z y le s iu . W r o k u 1963 p o d j ą ł p r a c ę n a W y b r z e ż u w Z e s p o le O r g a n i z a c j i O ś r o d k a E l e k t r o n i c z n e g o P r z e t w a r z a n i a D a n y c h R e s o r t u Ż e g lu g i. O d r o k u 1966 p r a c u j e w Z a k ł a d z i e E l e k t r o n i c z n e j T e c h n i k i O b lic z e n io w e j w G d y n i n a s t a n o w i s k u k i e r o w n i k a D z ia ł u P r o j e k t o w a n i a S y s te m ó w .
M g r S t e f a n R a k o w s k i u k o ń c z y ł s t u d i a n a W y d z ia le E k o n o m ic z n y m T r a n s p o r t u W o d n e g o P o l i t e c h n i k i S z c z e c iń s k ie j w r o k u 1956. W l a t a c h 1957—1963 z a j m o w a ł s i ę p r o b l e m a t y k ą e k o n o m i c z n ą w r e s o r c i e h a n d l u z a g r a n i c z n e g o i w r e s o r c i e ż e g l u g i, z a j m u j ą c s t a n o w is k o k i e r o w n i k a d z ia łu e k o n o m ic z n e g o w Ż e g lu d z e G d a ń s k i e j . O d r o k u 1964 s p e c j a l i z u j e s ię w z a g a d n i e n i a c h p r o j e k t o w a n i a s y s t e m ó w A P D . O b e c n ie z a j m u j e s t a n o w i s k o g łó w n e g o p r o j e k t a n t a s y s t e m ó w A P D d o s p r a w p o r t ó w m o r s k i c h i s p e d y c j i w Z E T O - G d y n i a .
JE R Z Y M A LIC K I
Z E T O -G d y n i a
STEFA N RA K O W SK I
Z E T O - G d y n la
Elektroniczna technika obliczeniowa
w służbie ekonomiczno-eksploatacyjnej portów morskich
681.322.004.14:656.615
P rzedstaw iono generalną koncepcją w y k o rz y sta n ia elek tro n ic zn e j te c h n ik i obli
czeniow ej w procesach kiero w a n ia eksploatacją p o rtu m orskiego. K oncepcja zo stała opracow ana w Z E T O -C d yn ia . S ch a ra kte ryzo w a n o źródła in fo rm a c ji dla zintegrow anego sy ste m u przetw a rza n ia i sposoby w y k o rzy sta n ia in fo rm a c ji do kiero w a n ia tra n sp o rtem tow arów . Podano p r zy k ła d y w d ro żo n ych do eksploatacji p o d sy stem ó w a u tom atycznego rozliczania: plac, pracy u rzą d zeń p rze ła d u n ko w yc h i sp rzę tu zm echanizow anego, pracochłonności i k o sztó w p rze ła d u n ku oraz e w i
dencji i sta ty s ty k i. O m ów iono m ożliw ości i próby zastosow ania m eto d m a te m a ty czn y ch do m odelow ania prac w portach m o rskich.
P olskie p o rty m orskie w y k a z u ją dużą d y n am ik ę w zro stu św iadczonych usług, k tó ra je s t w ypadkow ą dzia
ła n ia szeregu reso rtó w gospodarczych i h a n d lu za g ra
nicznego. S tąd też za ry so w u ją się dla portów m o r
skich bardzo pow ażne p roblem y do rozw iązania, do
tyczące spraw nego zabezpieczenia p rze rz u tu m asy to w arow ej.
W o sta tn im ro k u przyszłego p la n u pięcioletniego, tj.
w ro k u 1975, łączne o broty to w aró w przez p o rty w z ro sną w p o ró w n a n iu do w y k o n an ia ro k u 1968 o 100°/o.
O rg a n iz acja portó w
P o rty m orskie d ziała ją n a zasadzie ro zrac h u n k u go
spodarczego i rozliczane są z budżetem P ań stw a . D zia
ła ją ja k o p rze d sięb io rstw a p ań stw o w e pod nazw ą Z a
rząd u P o rtu . S tr u k tu r a o rg an izacy jn a Z arząd u P o rtu o p a rta je st o tzw. system p ro d u k c y jn o -te ry to ria ln y , u w zględniający założenia system u lin io w o -fu n k cjo - nalnego. N adzór nad za rz ą d a m i portó w s p ra w u je M i
n ister Żeglugi poprzez pow ołane w ro k u 1966 w G dy
ni Zjednoczenie P o rtó w M orskich.
Obok typow ych dla każdego dużego przed sięb io rstw a kom órek o rganizacyjnych nie w y m ag ający ch bliższe
go opisu, odm ienna specyfika działalności p o rtu p rz e ja w ia się w organizacji pionu eksp lo atacji. C e n tra l
nym ogniw em je st tu ta j pion Głównego D yspozytora P o rtu sp e łn ia jąc y fu n k c ję szefostw a p rodukcji. A gen
dam i G łów nego D yspozytora P o rtu są tzw . re jo n y p rz e ład u n k o w o -sk ład o w e (wydziały), bazy p rz e ła d u n - k o w o -sk ład o w e (oddziały), bazy sp rzę tu z m ec h an i
zow anego oraz W ydział U sług Żeglugowych.
C h a ra k te ry s ty k a p rac y po rtó w
Na złożoność p rac y portó w sk ła d a się zm ienność sy
tu a c ji ek sp lo atacy jn ej ze w zględu na ciągły w pływ czynników zew n ętrzn y ch i w ew nętrznych. P o rt s ta
now i c e n tra ln y p u n k t sty k u czynników zew nętrznych i w ew n ętrzn y ch , w k tó ry m zachodzi p o trzeb a zsyn
chronizow ania działalności w szystkich kooperantów . W ram a ch czynników w ew n ętrz n y ch w chodzi w grę p lan o w an ie n astęp u jący c h elem entów p rac y p o rtu :
® p rze ład u n k u i obsługi tow arów
• m agazynow ania i sk ła d o w an ia tow arów
• ek sp lo atacji urządzeń p rzeład u n k o w y ch i sprzętu zm echanizow anego
• ek sp lo atacji nabrzeży
• pilotażu, h o low ania i cum ow ania sta tk ó w
® do staw b u n k ru , w ody i m a teria łó w sztaucerskich
• przewozów w ew n ątrz p o rto w y c h
• p rac w ew n ętrz n y ch i m an ip u la cy jn y c h tow arów , robocizny itp.
Ja k o z jaw isk a z e w n ętrzn e o d d ziału jące n a pow yższy proces p la n o w a n ia trze b a w ym ienić zm ienne w po
staci: w a ru n k ó w atm osferycznych w porcie i w a ru n ków n aw igacyjnych n a m orzu; d eficy tu lu b n a d m ia ru ta b o ru przew ozow ego; urządzeń przeład u n k o w y ch ; p o w ierzchni składow ej, m iejsc przy nabrzeżach, po
te n c ja łu ludzkiego. Dalej należy w ym ienić k o n iu n k tu rę h an d lu zagranicznego, opóźnienie dostaw ła dunków
do p o rtu itp.
P roces technologiczny p o rtu m orskiego m ożna pog lą
dowo p rzed staw ić ja k o kolizyjne, n ierytm iczne u ży t
k ow anie skrzyżow ania dróg tran sp o rto w y c h . T ow ar p rzy b y w a do p o rtu m orzem w dużych, oddzielnych p a rtia c h w n ie re g u larn y c h odstępach czasu. Po ro z
ład o w an iu sta tk u , duża część to w a ru je s t składow ana w czasie tru d n y m do przew id zen ia (z uw agi na a k tu a ln ą sy tu a cję u odbiorcy i e w e n tu aln y b ra k środ
ków tra n s p o rtu śródlądow ego), a to w ar je s t w y sy łan y
w głąb lądu w stosunkow o m ałych ilościach (ładunek sam ochodu, w agonu kolejowego) lub dużym i p artiam i (ładunek o b ejm u ją cy cały sk ład pociągu lu b zespołu b a re k rzecznych).
Jednocześnie tra n sp o rte m sam ochodow ym , kolejow ym i rzecznym p rzybyw a do p o rtu w ielka ilość ró żnorod
nych ładunków , k tó re m uszą być kom pletow ane w ca lo statk o w e p a rtie ła d u n k ó w . W y ład u n ek i z a ła d u nek to w a ru n a sta te k m oże przebiegać rów nolegle, je d n a k m usi odbyw ać się zgodnie z życzeniam i a rm a tora, k tó ry — za pośred n ictw em m a k le ra — staw ia określone w a ru n k i co do te rm in u zakończenia za- i w y ładunku.
U G łów nego D yspozytora P o rtu odbyw ają się n ara d y z p rze d staw ic ie lam i m ak leró w , rzeczoznaw ców , p rz e w oźników k rajo w y c h , arm a to ró w , przeładow cy itd.
Na n a ra d a c h dyspozytorskich zostaje u stalony dobo
wy p lan p rac y p o rtu , p osiadający c h a ra k te r w iążący dla k o n tra h e n tó w oraz stanow iący w ytyczne do o p ra cow ania 3-zm ianow ych planów o p era ty w n y ch , sp o rz ą dzanych dodatkow o na rejo n a ch p rze lad u n k o w o -sk ia- dow ych. P la n y te są uzg ad n ian e i za tw ierd zan e przez G łów nego D yspozytora P o rtu . Z u w agi n a w y stę p u ją c e sukcesyw nie zm iany w toku realizacji zadań p rzeład u n k o w y ch zachodzi potrzeba dokonyw ania na bieżąco k o re k t opracow yw anych i zatw ierdzonych planów . W a k tu a ln e j sy tu a cji odbyw a się to na za
sadzie telefo n iczn y ch uzgodnień ze służbą G łów nego D yspozytora P ortu.
K oncepcja w y k o rz y sta n ia ETO w działalności ek o n o m icznej i e k sp lo atacji p o rtu
Z E T O -G dynia opracow ał w spólnie z p o rtam i g e n e ra l
ną koncepcję w y k o rz y sta n ia ETO w procesie k ie ro w an ia ek sp lo atacją p o rtu m orskiego (patrz rys. 1 i rys. 2).
Z ak ład a się, że w szystkie zap ro jek to w a n e i u ru ch o m ione podsystem y p rz e tw a rz a n ia , kolejn o w d ra ż a n e , m uszą zaw ierać elem enty in te g ru jąc e, tj. w iążące je w całość, a rów nocześnie zabezpieczać na bieżąco n ie
zbędny serw is in fo rm ac ji dla służb ekonom icznych przedsiębiorstw a.
C h a ra k te ry s ty k a źródeł in fo rm a c ji dla sy stem u W w y n ik u dokonanej analizy typow ych usług w yko
nyw anych przez p o rty — p ro p o n u je się n astęp u jące m etody tra n sm isji danych d la EMC:
a) bezpośrednia tra n sm isja do c e n tru m obliczeniow e
go u k ła d u p ara m etró w reje stro w an y ch przez czujniki elektroniczne, np. z zain stalo w an y ch na żu raw iach nabrzeżow ych w ag, z au tom atycznych zasobników , z w ag kolejow ych, ze ssaw , z czytników k o n tro le k p r a cow niczych, z rad io lo k ato ró w K a p ita n a tu P o rtu itp.
urząd zeń oraz info rm acji, p rzekazyw anych przez m a klerów , arm ato ró w , spedytorów o ru ch u tow arów , sta tk ó w i pozostałych środków tra n sp o rtu poza p o r
tem (patrz rys. 1);
R y s . 1. G e n e r a l n a k o n c e p c j a z i n t e g r o w a n e g o s y s t e m u e l e k t r o n i c z n e g o p r z e t w a r z a n i a i n f o r m a c j i w p r o c e s i e k i e r o w a n i a e k s p l o a t a c j ą p o r t u m o r s k i e g o
