7 BIBLIOTEKA <2
zastosowania
w gospodarce
technice
i nauce
MASZYNY MATEMATYCZNE zastosow anie w g ospodarce, tech n ice
i nauce, n r 4(5), lip ie c - s ie r p ie ń 1960 S P IS TREŚCI
ZAGA DNIENIA OGÓLNE
T. P ie trz y k o w s k i: N ie k tó re p ro blem y k a d ro w e elek tro n iczn eg o
p rz etw a rza n ia d an y ch . . . . 1
J. B ohdanow icz: Czy m aszy n y ele k tro n ic zn e w y p ie ra ją m aszy n y li- cząco -an ality czn e? ... 4
ZASTOSOW ANIA EMC R. D ąbrów ka, J. G oliński: ETO w g o sp o d arce k o m u n aln e j . . . . 3
D ylew ski, J. Jaro szew sk i: Za sto so w an ie ele k tro n ic zn e j tech n ik i obliczeniow ej do opty m alizacji tra n s p o rtu w linii p ro d u k c y jn e j z m ie n n o p o to k o w e j...11
A k tu a ln y sta n zasto so w an ia EMC w USA, o p raco w ała S. W iśniew ska 15 SZKO LENIE I METODOLOGIA NAU CZANIA K. F iałk o w sk i: M aszyna PMC (P rzy k ład o w a M aszyna C yfrow a) ja k o m odel do n a u k i p ro g ram o w an ia w ję z y k u m aszy n y . . . 18
W. K lepacz: P ro b lem r e k ru ta c ji o raz szkolenia p ro g ram istó w . . 24
J. N icck u la: S zkolenie k a d r dla EMC i MLA w Polsce . . . . 25
TECH NIKA I PROGRAMOWANIE A. T arg o w sk i: IBM 1440 dla W ar szaw y ... 27
ENCYKLOPEDIA W. Z u b ere k : E lek tro n iczn e m a szy n y a n a l o g o w e ... 32
NOWE K S I Ą Ż K I ... 35
ETO-EXPRESS . . . . 35
D o k to ra ty . . . 38
S treszczenia obcojęzyczne . . . 39
B b l 'n i C J I I I T E J I b l l b l E M A W H H b l IIp ii.M e iie iu ie b s k o h o m h k c , t c x h i i k c u i i a y n e -Va 4(5), m o J ib -a u ry c T 1966 r. C O flE P flv A H H E OBUCIE BOriPO CM T. HcTJKiiKoncKn: HeKOTopbie npo- oJieM bi K aApoB R Jin n e p e p a 6 o T K ii AaHHbIX Ha 3JieKTpOHHbIX Bbl- MHCJIIITeJIbHblX MaiLIIIHaX . . . 1
IO. B o r ;ia iio m p i : BbiTecH HioT-Jiii o jie K T p o n n b ie B biH iicjiiiT ejibH bie M auiHHbi C M ëTiio-nepclD opaunoH - H bie M a m m i b i ? ... 4
nPMMEHEHPIH 3 BUM I*. A o M o p y n K a, J I.r o J iiin i.C K ii: 3 j i c k - T p o H iian B biM ucjiH T ejibnan t c x - HHKa B KOMMyHaJIbHOM X03HHCTBe 8 A . /JbuiCBCKir, E . JIpouicncKii: ITpii- Meneinie ojieitTpoHiioii Bbiiiiic/ni- TeJibiioü TexHHKu ohtiimh- 3amiii TpaiicriopTa na cMennono- TOHHOfl npOH3BOACTBeiIHOii JII1HHH 11 A K T yajibH oe c o c T o n in ie rip itM e iie in rii 3 B I J M b CLLIA (C . BiiCHeBCKa) 15 n O f lr O T O B K A K A A P O B W M E - T O JU 'IK A o b y h e h m h K . <I>iia:iKOBCKii : n p i iM e p u a n mtefr- pOBaH M aiHHlia K3K MOAeJIb AJlfl o G y n eiu iH n p o rp a M M iip o B a n n io n a H3bIKe M a iU H H b l...18
B. K jienan: Bonpoc naOopa u o jy - HeiniH nporpaMMHCTOB nnn uch- TpoB ojieKTpoHHOit n ep ep a 6 o T K U . a a i i H b i x ... 24
E. H e u i i y j i a : n o A io T o u K a KaAPOB AJIH OJlCKTpOHHblX BblHIICJlHTeJIb- H bix MaiiiHH u cH ëT iio-nepclD opa- UHOHHblX MaiUIIH B nO JIbU ie . . 25
T E X H M K A M n P O T P A M M M P O B A H M E A . T a p r o n c K ii: M a m i in a IB M -1440 AJiH B a p u i a a b i ...27
3 H U M K JIO H E A M H B. 3 y 6 e p e K : 3jieK T p o H H b ie a n a j io - ro B b ie M a i u i i H b i ...32
HOBbIE K H P i m...35
3B T — 3 K C n P E C C... 35
H oK TopcK iie A u c c e p T a u n n 3 a m n T n jm 38 P c 3 i O M e ...39
COMPUTERS B usiness, E n g in eerin g and S cientific A pplications No 4(5), Ju ly -A u g u s t 1966 CONTENTS GENERAL PROBLEMS T. P ie trz y k o w sk i: S o m ć em ploy m en t p ro b lem s in e lectro n ic data p r o c e s s i n g ... . l J. B ohdanow icz: A rc d ig ita l com p u te rs a p t , to su p e rse d e th e p u n c h ed card m achines? . . . . 4
DC APPLICA TIO N R. D ąbrów ka, J. G oliński: Elec tro n ic co m p u tatio n tech n iq u e in m u n icip al a d m in istratio n . . . 8
A. D ylew ski, J . Ja ro sz ew sk i: A p p lic a tio n of e le ctro n ic c o m p u tin g tech n iq u e fo r the org an izatio n of m a te ria ls h an d lin g in a v a ria b le flow p ro d u ctio n l i n e ... 11
A ctual lev el of d ig ital co m p u te r a p p licatio n in th e USA (review ed by S. W i ś n i e w s k a ) ...15
TRA IN IN G AND METHODS OF EDU CATION K. F iałk o w sk i: T he Id eal D igital C o m p u ter as a m odel fo r train in g in m ach in e lan g u ag e p ro g ram m in g 18 W. K lepacz: T he problem of r e c ru itin g an d tra in in g the p ro g ra m m ers fo r e le ctro n ic d a ta p ro cessing c e n t r e s ... . 24
J. N ieckula: T rain in g of p e rso n nel for e lectro n ic d ig ital com p u te rs an d fo r p u n ch ed c ard m a ch in es in P o l a n d ... 25
TECHNICS AND PROGRAMMING A. T arg o w sk i: IBM 1440 fo r W ar saw ... 27
BASIC TERMS W. Z u b ere k : E lectro n ic analog co m p u te rs . 32 NEW B O O K S ... 35
ADP SHORT N E W S ...35
D o cto rs’ d i s s e r t a t i o n s ...38
C o n t e n t s ... 39
W YD AW N IC TW A CZASOPISM T E C H N IC Z N Y C H
NOT W arszawa C zackiego 3/5
KOLEGIUM REDAKCYJNE
R e d ak to r naczeln y p ro f. d r L. ŁUKASZEW ICZ Z -ca red . nacz. d r T. PIETRZY KOW SK I S e k re ta rz R ed ak cji m g r W. KACER
R ed ak to rzy działow i: d r inż. K. FIA ŁK O W SK I, d r inż. W. JA W O RSK I, W. KLEPACZ, inż D. PRAW DZIC, m gr inż. A. TARGOW SKI Red. tec h n icz n y B. SZUL
RADA PROGRAMOWA
P ro f. m gr inż. A. K ILIŃ SK I [przew odniczący], p ro f. d r inż. J. B ro m irsk i, m gr inż. J. B urschc, m g r inż. R. C endrow icz, m g r M. D oroszew icz, m g r A. B. E m p ach er (sek retarz), m g r inż.
B. G liksm an, m gr inż. L. M ebel, doc. d r T. P ech e, inż. Z. P u zd rak iew icz, d r inż. H. Woż- n iack i, doc. m g r inż. J. T h ie rry (w iceprzew odniczący), d r T. W alczak, m g r S. W ojciechow ski,
m g r inż. J . ' Z. Zydow o
R ed ak c ja : W arszaw a, ul. K oszykow a 79, tel. 28-37-29
Z ak ład K o lp o rtażu WCT NOT, W arszaw a, ul. M azow iecka 12
Z akł. G raf. „ T a m k a ” . Z. 2. Zam . 319. P a p ie r d ru k . sat. IV kl. 70 gr. A-l. N akład 2000. M-99.
C ena pojedynczego egz. zł 12.— P re n u m e ra ta ro czn a zł 72.—
maszyny
z a s t o s o w a n ia w g o s p o d a r c e , t e c h n ic e i n a u c e
Nr 4 (5)
D W U M I E- S I Ę C Z N I K
1 9 6 6
R O K U
l i p i e c , s i e r p i e ń
O r g ^ P e i M M i c n i k ^ Rz ą du do S p r a w E l e k t r o n i c z n e j T e c h n i k i O b l i c z e n i o w e j i N a c z e l n e j O r g a n i z a c j i T e c h n i c z n e j
\ \ £ kSbRa..
Z / I G / 1 D W M E W B A € > G O L \ E
Dr TOMASZ PIETRZYKOWSKI In sty tu t M aszyn M atem atycznych
N ie któ re problem y kadrow e
elektron icznego przetw arzania danych
681.14—5238:331.86
A u to r d o ko n u je p ró b y u p o rzą d k o w a n ia pojęć i p rze d sta w ia p e w n e w n io sk i w za kresie p ro b le m ó w ka d r o w y c h e lek tro n iczn eg o p rze tw a rza n ia dan ych (E PD ).
F o rm u łu je zadania dla obsługi te c h n ic zn e j m a szy n m a te m a ty c zn y c h , p ro g ra m istó w oraz a n a lity k ó w (p r o je k ta n tó w sy ste m ó w EPD). P o d kreśla tru d n o ści zw ią za ne głóum ie z p rzy g o to w a n ie m a n a lity k ó w sy ste m ó w i p ro p o n u je p rze d sięw zię cie szereg u p o czyn a ń takich , ja k in te n s y fik a c ja k s zta łc e n ia na w y ższy c h u c z e l
niach, s y s te m stu d ió w p o d yp lo m o w yc h , k u r s y d o kszta łca ją ce dla p ra c o w n ik ó w sta c ji m aszrjn licząco- -a n a lity c zn y ch , opracow anie w zo rco w ych p rogram ów stu d ió w itd.
W prowadzenie
M ożna zary zy k o w ać tw ie rd z en ie , że sp o śró d w szelkich now ości te ch n ic zn y c h X X w ie k u — m aszyny m a te m aty czn e spow odow ały n a jb a rd z ie j re w o lu c y jn e p rze m ian y w s tr u k tu r z e k a d ry ic h u żytkow ników . C zytelników w ą tp ią c y c h proszę o p rze c z y ta n ie ogło
szeń o p o sz u k iw an y c h p ra c o w n ik a c h w p ra sie a m e ry k a ń sk ie j i za ch o d n io eu ro p ejsk iej: n a pierw szym m iejscu sp o śró d p o szu k iw an y ch p rac o w n ik ó w z n a j
d u ją się sp e cja liśc i z dziedziny EPD J>.
O dpow iednie p rzy g o to w a n ie u ży tk o w n ik ó w i e k s p lo a ta to ró w w a ru n k u je tem po i skuteczność g ospodarcza sto so w a n ia EMC 2>.
N in iejszy a rty k u ł sta w ia sobie za za d an ie u p o rz ą d k o w an ie pojęć i sfo rm u ło w an ie po d staw o w y ch w n io s
ków w z a k resie p ro b le m ó w k ad ro w y c h EPD.
Podział kadry specjalistów w dziedzinie EPD
P ro p o n u je m y pew ien podział sp ecjaln o ści w EPD.
N ależy dodać, że w P olsce istn ie je dość d alek o idąca dow olność w .tym z a k resie i n ie k tó re z p o d a nych d e fin ic ji m ogą w ydać się niezgodne z ich ro z
pow szechnionym rozum ieniem .
P rz ed e w szystkim dokonam y p o d ziału ogólnego k a d ry na:
• te ch n ic zn ą ,
® o rg an iz ac y jn ą,
® o p e ra c y jn ą .
P odział te n nie je s t se lek ty w n y , gdyż is tn ie je s p e cjalność, k tó ra w g p ew n y c h d efin icji należy do g ru py p ie rw sz ej i d ru g iej n p . k o n se rw a to r — o p era to r.
W róćm y do naszego podziału. K a d ra te ch n ic zn a d zie
li s ię na:
• k o n se rw a to ró w ele k tro n ik ó w i au to m aty k ó w ,
® k o n se rw a to ró w m echaników .
K o n se rw a to rz y e lek tro n ic y i a u to m aty cy z a jm u ją się p rze p ro w ad z an ie m k o n se rw a c ji i n a p ra w urząd zeń elek tro n ic zn y c h części c e n tra ln e j, u rzą d zeń p a m ię ciow ych o raz u rząd zeń w ejścia i w y jścia.
K o n serw ato rz y m ech an icy p ro w a d zą an alogiczne p r a ce w z a k resie m e ch a n ik i p re c y z y jn e j w sto su n k u do u rząd zeń w ejścia i w y jśc ia o raz (co je s t n a jw a ż n ie j
sze) do u rząd zeń p rzy g o to w a n ia i k o n tro li danych, ja k p e rfo ra to ry i sp ra w d z a rk i taśm y p ap ie ro w e j i k a rt, m o n ito ró w , dalek o p isó w itp.
O m ów im y te ra z sp ecjaln o ści znacznie b a rd z ie j k o n tro w e rsy jn e . K a d rę zw aną u m ow nie o rg an iz ac y jn ą podzielim y n a :
• p ro g ra m istó w ,
• an a lity k ó w system ów (zw anych ró w n ież p r o je k ta n ta m i lu b o rg a n iz a to ra m i system ów ).
Z ad an iem p ro g ra m isty je s t ułożenie p ro g ra m u , o p i
su jąceg o pew ien alg o ry tm , w fo rm ie zro zu m iałej dla m aszyny oraz u ru ch o m ien ie go n a m aszynie. P rz ez to o sta tn ie ro zu m iem y zespół czynności służących do
1) EPD je s t to sk ró t „elek ro n iczn e przetw arzan ie d an y ch ” 2) EMC je s t to sk ró t „elek tro n iczn e m aszy n y cy.'row c”
’usunięcia e w e n tu a ln y c h u s te re k p ro g ra m u i w y p ró b ow an ie jego re a liz a c ji n a m aszynie. Z ałożenia do u łożenia p ro g ra m u , czyli alg o ry tm p rz e tw a rz a n ia o p rac o w u je a n a lity k system u.
Je d n a k ż e je s t to ty lk o fra g m e n t zadań sp o c zy w ają
cych n a a n a lity k u , -k tó ry o p rac o w u je p ro je k t całości sy stem u obiegu in fo rm a c ji i ich p rz e tw a rz a n ia (za
ró w no m aszynow ego, ja k i kon w en cjo n aln eg o ).
W tra k c ie p ro je k to w a n ia sy stem u EPD, n iezbędne są n a ogół zm iany w sy stem ie za rząd z an ia: w ty m p rz y p a d k u p r o je k ta n t pow in ien sta n o w ić sp iritu s m o - ve n s całości ty c h poczynań. Nie w chodząc w szcze
góły n a le ż y dodać, że n a jtru d n ie js z ą sp e cja ln o śc ią z o m a w ian y c h w n in ie jsz y m a rty k u le je s t s p e c ja l
ność a n a lity k a .
T rzecia g ru p a, tzw . p e rso n e l o p era cy jn y , sk ła d a się z:
® o p e ra to ró w EMC
® o p e ra to ró w u rzą d zeń do p rzy g o to w y w an ia i k o n tro li danych.
O p erato rz y EM C m a ją za z a d an ie obsługiw ać m a szy nę w czasie je j ek sp lo a ta c ji, w p ro w a d z a ją c p ro g ra m y i dane, o b słu g u jąc ta śm y m a g n ety c zn e itp.
O p e ra to rz y u rzą d zeń p rz y g o to w u ją cy c h i k o n tro lu ją cych' d an e w y k o n u ją czynności zw ią za n e z ręc zn ą p e rfo ra c ją i k o n tro lą danych.
Kadra techniczna
K o n serw ato rz y ele k tro n ic y i a u to m aty cy p o w in n i być p erso n e lem w ysoko, a le sto su n k o w o w ąsk o k w a lifi
kow anym . W b re w pozorom p ro c e n t p rac o w n ik ó w z w yższym w y k ształc en ie m w śró d nich n ie pow in ien być w y so k i: np. n a je d n ą zm ian ę obsługi EMC w y sta rc z y je d en in ż y n ier e le k tro n ik z przeszkoleniem w au to m aty ce . B azę sta n o w i tu ta j p erso n e l ze ś re d nim w y k ształc en ie m te ch n iczn y m , Isto tn e je s t n a to m ia s t o dpow iednie p rzeszk o len ie sp e c ja listó w w z a k re sie k o n s tru k c ji EM C tego typ u , k tó ry będzie przez
■nich a k tu a ln ie o b słu g iw an y .
Is tn ie je p o g lą d dość często re a liz o w a n y w USA, że technicy k o n se rw a to rz y m ogą sp e łn ia ć jedno cześn ie f u n k c je o p e ra to ró w EM C { u zasadnienie je s t n a s tę p u ją ce : gdy EMC je s t k o n se rw o w a n a lu b w czasie a w a rii — o p e ra to r je s t bezczynny i n a odw rót). K o n se rw a to rz y u rzą d zeń m e ch a n icz n y ch z reg u ły p o w in ni być te c h n ik a m i (ze śre d n im w y k ształcen iem ), b a r dzo s ta ra n n ie p rzeszk o lo n y m i w z a k resie k o n s e rw a cji u rzą d zeń .pow ierzonych ich pieczy. O siągnięte w k r a ju dośw iad czen ia w sk a z u ją , że p rzeszk o len ie k a d ry te ch n ic zn e j n ie p rz e d sta w ia w ięk szy c h tr u d ności. Istn ie ją c y sy stem szkolenia p rzez p ro d u ce n tó w , w zasadzie, z d a je egzam in.
Kadra organizacyjna P ro g ram iści
P ro b le m p ro g ra m istó w był początkow o źródłem k o n tro w e rsji. Wg je d n eg o z poglądów , p ro g ra m iśc i p o w in n i p o siad ać w yższe w y k ształc en ie (m atem atyczne, ekonom iczne bąd ź też specjalistyczne), w g dru g ieg o zaś — śred n ie.
D otychczasow a p ra k ty k a zw ią za n a głów nie z ob licze
n ia m i n u m e ry c zn y m i u z a sa d n ia ła p ie rw sz y z ty c h poglądów . J e d n a k ż e o sta te czn ie p rzew aży ło zdanie, że
n ajlep szy m p ro g ra m is tą będzie o so b a ze śred n im sp e cja listy cz n y m w y k ształc en ie m . A rg u m e n ta c ja je st n a stę p u ją c a . P ro g ra m is ta pow inien być człow iekiem su m ien n y m , sk o n c en tro w an y m , o p ew n e j dozie p o m ysłow ości. Osoba z w yższym w y k ształc en ie m oczy
w iście m oże p o sia d ać ta k ie cechy, ale p o sia d a m n ó stw o n iezw iązan y ch z dan ą p ra c ą w iadom ości i na ogół w yższe a s p ira c je . P o n a d to k sz ta łc e n ie w ysoko k w alifik o w a n eg o p ro g ra m isty m o ż n a p rze p ro w ad z ić w o k re sie 1 do 2 la t, zaś w yższe stu d ia tr w a ją ok.
5 la t (stąd w y n ik ła b y (niepotrzebna rozrzutność).
P ro g ra m iśc i p o w in n i p osiadać u m ie ję tn o ść p ro g ra m o w a n ia w ję z y k a c h sym bolicznych o raz au to k o d ach zw iązan y ch z E P D (np. COBOL). Z a k ła d a się, że w procesiie k s z ta łc e n ia o trz y m a ją o n i odpow iednią p ra k ty k ę , ta k aby od ra z u m óc rozpocząć e fe k ty w n ą p rac ę. O becnie p ro g ra m iśc i sta n o w ią „w ą sk ie g a r
d ło” zastosow ań m aszyn m a tem aty c zn y c h . Je d n ak ż e, w m ia rę tego, ja k ab so lw en c i te c h n ik ó w p ro g ra m o
w an ia będ ą p o ja w ia ć się n a r y n k u (tech n ik u m tego ro d z a ju ju ż rozpoczęło p rac ę) s y tu a c ja p o w in n a ulec
p o p raw ie . ,
A n ality cy (p ro je k ta n c i system ów EPD)
P ro b lem a n a lity k ó w (p ro je k ta n tó w system ów ) je st n ajp o w a żn iejsz y . N a całym św iecie i oczyw iście w Polsce ró w n ie ż istn ie ją dw a p o g lą d y co do m eto d o logii ich k sz tałcen ia. P ie rw sz y stw ie rd z a , że fu n k c ję a n a lity k a p o w in n a pełnić osoba z w yższym w y k sz ta ł
ceniem te ch n ic zn y m lub ekonom icznym oraz z co n a j m n ie j 3—4 -letn ią p r a k ty k ą w in sty tu c ji, w k tó rej p ro je k tu je się założenia sy stem u EPD. O sobę ta k ą p ow inno się ¡kształcić n a s p e c ja ln y c h k u rsa c h tr w a ją cy c h od 1/2 do 1 ro k u , gdzie o trz y m a ła b y dość w yczerp u jące, in fo rm a c je o EPD i m etodologii p ro je k to w a n ia system ów . Z godnie z o p isan y m poglądem
— osoba ta k w y k sz ta łc o n a je s t zd o ln a do p ro je k to w an ia sy stem u EPD w m a c ie rz y ste j in sty tu c ji.
G łów nym a rg u m e n te m p rz e m a w ia ją c y m za ty m s ta n ow isk iem je s t pogląd, że w iedza o specy fice d an ej in sty tu c ji je s t tru d n ie j osiąg aln a, c e n n ie jsza i nie do z a stą p ie n ia przez k sz ta łc e n ie ty p u u c z e ln ia n o -k u r- sow ego. W yznaw cy tego pogląd u są w ścisłej w ięzi ze zw o le n n ik a m i sta n o w isk a , że sy stem y EPD w in n y być p ro je k to w a n e p rz e z ludzi z „ w e w n ą trz ” d an ej in sty tu cji.
D ru g i pogląd stw ie rd z a, że sz k o len ie sp e cja listy cz n e a n a lity k a pow in n o się odbyw ać n a w yższych uczel
n ia ch te ch n ic zn y c h i ekonom icznych w n o rm a ln y m try b ie stu d ió w . N astęp n ie, aby rozpocząć sam odzielne p ro je k to w a n ie w y sta rc zy 1-roczna lu b 2 -le tn ia p r a k ty k a ta k , ja k w in n y c h sp e cja ln o śc iac h .
A rg u m en ty zw olen n ik ó w te j k o n cep cji są n a s tę p u ją ce : p ro je k to w a n ie sy stem ó w E PD w y m a g a z n a jo m ości w ielu zagadnień, ja k : w iedza o sam ych EMC, 0 p ro g ra m o w a n iu EM C, o te o rii i o te chnologii p rz e tw a rz a n ia danych. O sobiście sądzę, że oba ro d z a je k sz tałcen ia a n a lity k ó w są do p rz y ję c ia i co w ięc ej:
u z u p e łn ia ją się w zajem n ie.
N ależy dodać, że an a lity c y d ru g ieg o ro d z a ju (szkole
ni sp e cja listy c z n ie ) są p re d e sty n o w a n i n a p ra c o w n i
k ó w w y sp ec ja lizo w a n y ch b iu r p ro je k tó w , o p ra c o w u ją c y c h p ro je k ty ram ow e, k tó re są im p lem e n to w an e 1 „ u re a ln ia n e ” przez an a lity k ó w ty p u pierw szego.
W jaki sposób sprostać zapotrzebowaniu na anality
ków system ów
N ietru d n o dojść do w n io sk u , że sp o śró d k a d r sp e cjalisty cz n y ch dla EPD n a jtr u d n ie j będzie w yszkolić a n a lity k ó w system ów . D latego też sk o n c e n tru je m y się w y łąc zn ie n a tym p roblem ie.
N ależy p o d k reślić, że w tym z a k resie m am y w P o l
sce bard zo n ie w ielk ie dośw iadczenie. P o n ad to m a ono na ogól c h a ra k te r te o re ty cz n y : m a m y bardzo n ie w ielu sp e cja listó w , p o sia d ający c h o d p o w ied n ią p ra k ty k ę p rzy p ro je k to w a n iu i obsłudze z re aliz o w a
nych sy stem ó w EPD.
Co zrobić, aby b r a k a n a lity k ó w sy stem ó w n ie z a h a m ow ał ro zw o ju E PD w n aszy m k ra ju ?
Sądzę, że -należy p rzed sięw ziąć szereg poczynań, w z a je m n ie się u z u p e łn ia ją cy ch . Oto one:
® In te n s y fik a c ja k sz ta łc e n ia sp e cja listy cz n eg o a n a li
ty k ó w sy stem ó w na w yższych uczelniach.
W tym ce lu należy pow iększyć p rzep u sto w o ść is tn ie ją cy c h k a te d r i w m ia rę m ożliw ości pow ołać now e k a te d ry n a u czeln iach ró żn y c h ty p ó w . N ależy um o
żliw ić w ce la ch d y d ak ty cz n y ch tym uczelniom dostęp do EMC p rzy sto so w a n y ch do p rz e tw a rz a n ia danych, w w y m iarze niezb ęd n y m do re a liz a c ji cy k lu k s z ta ł
cenia.
® U ruchom ić sy stem stu d ió w pody p lo m o w y ch dla osób p ra c u ją c y c h w gospodarce i p o sia d ający c h k w a lifik a c je (potencjalne), ab y zostać a n a lity k ie m sy ste m u. O czyw iście te n ro d zaj szkolenia m oże objąć w yłączn ie osoby m ie sz k ają ce w w ięk szy c h m ia sta c h i e lim in u je p ra c o w n ik ó w dużych zak ład ó w zlokalizo
w an y c h w te re n ie.
• U tw orzyć ok. 1/2-roczne k u rsy , z o d erw an iem od pracy , dla osób z a tru d n io n y c h w za k ła d a c h p ro w in cjonalnych. P ro g ra m k u rsó w m e ry to ry c z n ie pow inien w p rzy b liżen iu o d p o w iad a ć stu d io m podyplom ow ym . N ależy stw o rzy ć p o d sta w ę p r a w n ą d la te g o ro d z a ju d łu g o trw ałeg o k sz ta łc e n ia z o d erw an iem od pracy .
® U tw orzyć k u rsy d o k sz tałcając e dla o rg an iz ato ró w sta c ji m aszyn lic zą co -an a lity c zn y c h . K u rs y te p o w in ny dać im p o d sta w y w ied z y o e lek tro n ic zn y m p rze
tw a rz a n iu danych. N ależy zauw ażyć, że tego ro d za ju o rg an izato rzy p o sia d a ją ju ż dużą w iedzę o m e c h a nicznym p rz e tw a rz a n iu dan y ch w ogólności.
• O pracow ać w zorcow e p ro g ra m y stu d ió w s p e c ja li
stycznych i podyplom ow ych. J e s t to p ro b lem p aląc y , gdyż obecnie p ro g ra m y tego ro d z a ju są b ard z o d a le k ie od doskonałości. N ależałoby tu sięgnąć do w zo
ró w zag ran iczn y ch .
Zakończenie
W arto zw rócić u w ag ę C zy teln ik a, że n in ie jsz y a r ty k u ł pośw ięcony je s t w y łąc zn ie p roblem om k a d r s p e c jalistó w EPD , a n ie s ta w ia sobie z a d an ia w y cz er
p a n ia w szelkich za g ad n ień k ad ro w y ch zw ią za n y ch z e lek tro n ic zn y m i m a szy n a m i cy frow ym i.
S pośród tych p ro b lem ó w w y m ie n im y n a s tę p u ją c e :
• sz k o len ie k a d ry kie ro w n ic ze j w z a k re sie a u to m a tycznego p rz e tw a rz a n ia in fo rm a c ji d la zarząd zan ia,
• szk o len ie p ro je k ta n tó w , k o n stru k to ró w i n a u k o w ców w z a k re s ie p o słu g iw a n ia się w sw ej p rac y o b li
czeniam i n a EMC,
• k sz ta łc e n ie n a w yższych u czeln iach in ż y n ie ry j
nych, ekonom icznych i przy ro d n iczy ch "(w n a jsz e rsz y m sensie) s tu d e n tó w w z a k resie m eto d ob liczen io w y ch i p o słu g iw a n ia się EMC.
Je d n a k ż e , w ch w ili o b ec n ej n a jb a rd z ie j p aląc y je st pro b lem k a d ry sp e c ja listó w , a w tym p ro b le m w y k sz tałcen ia a n a lity k ó w system ów . W edług d y sk u to w an y c h obecnie p la n ó w — p o trze b y w z a k re sie a n a lity k ó w się g a ją ok. 1200 osób (p a trz a r ty k u ł a u to ra w „M aszynach M a tem aty c zn y c h ” n r 3/66). P rzyszłość ro zw o ju E PD w P olsce za le ży od tego, w ja k im s to p n iu zre aliz u je m y zap o trze b o w a n ie n a k a d rę a n a lity ków system ów .
SPROSTOWANIE
Z Z ak ład u O bliczeń N u m erycznych U n iw e rsy te tu W arszaw skiego (P ałac K u ltu ry i N auki, pokój 945) otrzy m aliśm y lis t z d n ia 2 czerw ca br. L.d. 242/66/
ZON. L ist 'ten zam ieszczam y (z n ie w ielk im i skró tam i) d zięk u ją c za cenne uw agi.
...,,W zw iązku z a rty k u łe m „P rze g ląd m ożliw ości od
w ra c a n ia m acie rz y n a elek tro n ic z n y c h m aszy n ach c y fro w y c h ” , zam ieszczonym w inum erze 2/1966 d w u m iesięczn ik a „M aszyny M a tem aty c zn e”, p rag n ie m y sp ro sto w ać i uzu p ełn ić in fo rm ac ję o p ro g ra m a c h z tej dziedziny, ja k im i d y sp o n u je n a sz Z a k ła d .”
„...od d a w n a p rzy ro zw ią zy w an iu szeregu zagadnień alg eb ry liniow ej n a m aszy n ie G IE R k o rz y sta się z o p raco w an ej w naszym Z ak ład zie p ro c e d u ry IN VER 5, k tó ra b y ła wym ieniiona w In fo rm a to rz e C en
tr a ln e j K a rto te k i P ro g ram ó w , ro k 1965 n r 1, tom I.
P ro c e d u ra INV ER 5 re a liz u ją c alg o ry tm G A U SSA - -JO R D A N A
© w yznacza rzą d m acierzy k w a d ra to w e j
® oblicza w y zn a cz n ik i m a c ie rz o d w ro tn ą m in o ra podstaw ow ego danej m acierzy
• w yznacza e w e n tu a ln e niezerow e ro zw ią zan ia u k ła du jed n o ro d n eg o
• ¡może służyć do ro zw ią zy w an ia jed n eg o lu b k ilk u u k ła d ó w n iejed n o ro d n y ch .
P ro c e d u ra (opracow ana w G IE R A L G O L -u) w y k o rz y s tu je pam ięć b ęb n o w ą m aszyny. M ak sy m aln y rzą d m acie rz y n = 103.
W p rz y p a d k u k o rz y sta n ia z p ro c e d u ry IN V ER 5 do o d w ra c a n ia m acie rz y u zy sk u jem y ta b lic ę czasów:
n = 10 18,7 sek.
n = 20 1 m in 47,8 sek
n = 30 5 min 13,5 sek
n = 40 8 m in 37,2 sek
n = 50 18 m in 13,6 sek
m = 60 33 m in 47,0 sek
n = 70 56 min
n = 80 1 godz. 9 m in 20,0 sek n == 90 1 godz. 53 m in
n = 100 2 godz. 32 m in
U p rzejm ie p rosim y o zam ieszczenie niniejszego s p ro sto w a n ia w n ajb liż szy m n u m erze „M aszyn M a tem a
ty c z n y c h ”.
Z p o w a ża n iem (—) M gr J a n M adej Z-ca k iero w n ik a ZON
JÓ ZEF BOHDANOWICZ u rodził się w 1903 r. U kończył W yższą S zko lą H andlow ą w W arsza
w ie, u zy sk u ją c w 1931 ro k u d yp lo m za w o d o w y tej uczelni. Z te m a ty k ą zm echanizow anego p rzetw arzania d a n ych zapoznał się pracując w latach 1938—1939 w fir m ie W atson B u sin ess Ma
chines w W arszaw ie. Firm a ta była o d działem a m e ry k a ń s k ie j fir m y In ternational B usiness M achines Corp. (IBM). Po w o jn ie pracował w szeregu in sty tu c ji stale w y k o n u ją c różne czyn n o ści w za kresie w y u czo n ej specjalności. Obecnie za tru d n io n y je s t w ch a ra kterze specja
listy w B iurze P ełnom ocnika Rządu do S praw E lektro n iczn ej T ech n iki O bliczeniow ej. J est a u to rem szeregu a rty ku łó w i k ilk u prac o m a szyn a ch licząco-analitycznych oraz o a u to m a tyza cji prac ra ch u n ko w ych zw ią za n ych z zarządzaniem .
JÓZEF BOHDANOWICZ B iuro P ełn o m o cn ik a R ządu ci.s. E lek tro n iczn ej T ech n ik i O bliczeniow ej
C zy maszyny elektroniczne
w ypierajq maszyny liczqco-analityczne?
681.14—523.8:681.177
A u to r przep ro w a d za p o ró w n a n ie e le k tro n ic zn y c h m a s zy n c y fr o w y c h (EMC) i m a s z y n lic zą c o -a n a lityc zn yc h (M L A ), podając różnice i analogie. P rzyta cza szereg o pinii na te m a t te n d e n c ji ro zw o jo w y c h stosow ania obu te c h n ik . P r z y jm u ją c tre n d r o z w o jo w y EM C ja k o fa k t d o ko n a n y i w yp ro w a d za ją c w n io s k i dla w a r u n k ó w p o lsk ich , autor stw ierd za , że stoso w a n ie M L A s tw a rza bardzo dobre w a r u n k i p rzy g o to w a n ia k a d r i o r
ga n iza cji za rzą d za n ia gospodarką dla stopniow ego w dra ża n ia EMC.
Liczenie m echaniczne i elektryczne
W n in ie jsz e j p rac y p o słu g u ję się skróconym pojęciem m aszyn elek tro n ic zn y c h w o d ró żn ien iu od tra d y c y j
nych m aszy n lic zą co -an a lity c zn y c h (MLA), m ając na m yśli w y łącznie e lek tro n ic zn e m aszy n y cyfrow e do p rz e tw a rz a n ia d anych (EMC), ab y sp ro w ad zić n ie ja k o do w spólnego m ia n o w n ik a cel użyteczny, do re a liz o w a n ia k tó reg o zbudow ano o b a ro d z a je m aszyn.
P o staw io n e w ty tu le p y ta n ie m oże brzm ieć za sk a k u jąco w obec fa k tu , że p rzecież dynam iczny rozw ój budow y i sto so w an ia MLA po p ierw szej w o jn ie św ia tow ej nie w y p a rł an i k law iszow ych m aszyn do do
d a w a n ia i m aszyn k a lk u la c y jn y c h , an i m aszyn do księgow ania, czy fa k tu ro w a n ia . P rz ec iw n ie — m aszy n y te s ta le u d o sk o n a lan e u d o sk o n a la się do dziś, w y k o rz y stu ją c ju ż te c h n ik ę elek tro n ic zn ą . M aszyny te m a ją do tego sto p n ia u sta lo n ą pozycję, że n a w e t e le k tro n ik a zagrozić jej n ie może.
R ów noległy rozw ój różnych rod zajó w m aszy n do li
czenia i b r a k w y stę p o w a n ia czyn n ik a „ w y p ie raln o śc i”
św iadczy o różnorodności p o trze b p ra k ty c z n y c h i o pom ysłow ości te ch n ik ó w w zak resie b u d o w an ia o d pow iednich m aszyn do zasp o k o ja n ia w łaściw y ch p o trzeb. W ybór d an ej m a szy n y je s t w y n ik ie m selekcji.
P rz esła n k am i w y b o ru są z je d n e j stro n y potrzeb y życiow e, a z d rugiej — koszt n ab y c ia i e k sp lo atacji najo d p o w ied n iejszeg o n arzęd zia pracy.
M aszyna lic zą co -an a lity c zn a — MLA —• to p rz y k ła d w ynalazczości lud zk iej dostosow ującej się do zaspo
k o je n ia k o n k re tn e j p o trze b y życia i to w sk a li n ie
znanej p rze d ów czesnym (1890 r.) ok resem : szybkie uzy sk an ie w ynik ó w pow szechnego spisu ludności w USA, do k o n an ie syn tezy i zanalizow anie cech w ielo m ilionow ej zbiorow ości lu d z k iej, czyli operow anie znaczną m asą d okonanych i u jednoliconych o b se rw a
cji. Z tą ch w ilą p o w stało po jęcie zm echanizow anego ra c h u n k u m asow ego o raz p ojęcie „ fa b ry k i liczb”, oznaczające kom órkę p rze d się b io rstw a czy in sty tu c ji n azy w an ą w spółcześnie „działem p rz e tw a rz a n ia d a n y ch ”.
Z m echanizow any ra c h u n e k m asow y w y m ag ał doko
n a n ia podziału p ra c y rac h u n k o w e j i d ostosow ania sp e cja ln ej m aszy n y do o d ręb n ie w y stę p u ją c e j czyn
ności. D alej w y stą p iła p o trz e b a zespołu m aszyn, czyli zbudow ania i zasto so w an ia k ilk u różnych rod zajó w
m aszyn w zajem n ie u zu p e łn ia ją cy ch się, k tó ry c h p ra c a zdążała do jed n eg o celu.
E k sp lo a tac ja zespołu m aszyn w p ro w a d ziła do b iu ra po ra z p ie rw sz y o rg an iz ac y jn e elem e n ty p ra c y sto so w an e w przem yśle. A by bow iem w y k o rz y sta ć ze
spół m aszy n należy: u sta lić ja sn y cel p rac y , o p rac o w a ć p ro je k t p rz e tw a rz a n ia , w yszkolić ludzi, za p ro gram o w a ć p ra c ę poszczególnych m aszyn, zorganizo
w ać p ra c ę m aszyn i całej sta cji, przy g o to w ać lokal, dostosow ać d o k u m e n ta c ję p rz e d się b io rstw a do d o sta rc z a n ia m aszynom d an y c h źródłow ych w w y m a g a n e j fo rm ie, sporządzić r a c h u n e k ekonom iczny, w re szc ie — ponosić sta łe koszty e k sp lo a ta c ji m a szyn, na co sk ła d a się m . in. uposażen ie p ra c o w n i
ków , n a b y w a n ie k a r t i p a p ie ru tab u lato ro w eg o , k o n s e rw a c ja m a szy n itd.
N abycie zespołu m aszy n je s t w ięc pow ażną in w e s ty cją. A n g aż u je ona nie ty lk o fin a n se p rz e d się b io rstw a , lecz rów n ież um ysły jego k ie ro w n ic tw a co n ajm n ie j n a k ilk a la t, aż p ra c a zm echanizow ana n ie w ejdzie n a w yznaczoną dla niej p ra k ty k ą koleinę.
M LA p o w sta ły w ięc ja k b y w sposób n a tu ra ln y do celów p rz e tw a rz a n ia danych.
EMC pom yślano w pierw szy m o k resie do obliczeń n u m ery c zn y c h do obrony k ra ju . P o tem dopiero, tzn.
p rze d około 13 la ty e lek tro n ic zn e m aszyny cyfrow e zastosow ano do p rz e tw a rz a n ia danych.
O ile „ s ta re ” n arzęd zie do obliczeń m asow ych b u d o w ano p rze z około 60 la t z elem en tó w m echanicznych w p ra w ia n y c h w ru c h elek try czn o ścią, to ju ż w n o w ym n a rz ę d z iu zaprzęg n ięto elek try cz n o ść do w y k o n y w a n ia w łaściw ego p ro cesu liczenia.
Z m ian a sposobu liczenia, będ ąca w y n ik ie m p o stęp u technicznego, p rz e ła m a ła w reszcie niep rzek ro czo n ą d o tą d b a rie rę szybkości liczenia elek tro m e c h a n ic z n e go czy m echanicznego, w y n o szą cą 0,4 s e k do d o d a n ia lu b o djęcia je d n e j liczby.
Czas te n m ierzy się obecnie m ili-, m ik ro - a n a w e t n an o sek u n d a m i.
J a k ie p o w sta ły dalsze różnice i ja k ie zachow ały się an a lo g ie m iędzy M LA i EM C z p u n k tu w id z e n ia w y k o rz y sta n ia p rzy sp ie sz en ia d la in te re s u ją c e j n a s p r a k ty k i życia?.
P rzy to czę n ie k tó re p rzy k ła d y .
Różnice m iędzy MLA i EMC
P rzy to czo n e ró żn ice pom iędzy dw om a ro d z a ja m i m aszy n o c o ra z tru d n ie jsz e j do u sta le n ia g ran ic y podziału spow odow ane są w yłączn ie różnicam i k o n stru k c y jn y m i. Różnice te w p ły n ęły nie ty lk o n a w y ż
szy k o szt szybszych EMC, lecz u m ie ję tn e w y k o rz y s ta n ie zw iększonej szybkości stało się s p ra w ą t r u d niejszą w p o ró w n a n iu z w y k o rz y sta n ie m MLA.
M aszyny e lek tro n ic zn e dostosow ano p rze w a żn ie do dw ójkow ego a nie — ja k dotychczas — do d ziesięt
nego u k ła d u liczenia.
W łaściw y sposób liczenia w y k o n y w an y p rzez m a szy nę p o słu g u je się ty lk o dw iem a cy fram i: 0 (zero) i 1 (jeden).
M aszyny e le k tro n ic z n e w yposażono w u rzą d zen ia pam ięciow e nie ty lk o w celu w p ro w a d z a n ia do nich w szy stk ic h d a n y c h ra c h u n k u , lecz ró w n ież in s tru k c ji (program u), w ed łu g k tó re j m aszy n a d an e te a u to m a tycznie p rz e tw a rz a .
W p rz y p a d k u M LA n ośnikiem w p ro w a d za n y ch do m aszyny d an y c h b y ła zn o rm alizo w an a w sk a li św ia
tow ej 80-kolum now a (przew ażnie) k a r ta d ziu rk o w a n a, a w p rz y p a d k u m a szy n elek tro n ic zn y c h nośnikam i sta ły się k a r ty d ziu rk o w a n e, ta śm y d z iu rk o w a n e i m a gnetyczne.
A p a ra t p iszący ta b u la to ra z a stą p iła szybko pisząca d r u k a rk a lu b d z iu rk a rk i ta śm y i k a r t o ra z je d n o stk i ta śm y m ag n ety czn ej.
P rz ed zbudow aniem m aszy n e lek tro n ic zn y c h istn iało zaledw ie k ilk a firm p ro d u k u ją c y c h MLA. P ojęcie o zm ian ach , ja k ie n a s tą p iły w liczbie p ro d u c e n tó w m a szyn elek tro n ic z n y c h , d aje ta b lic a I.
Z ro z u m ia łe je s t w ięc, że z m o m e n te m p o ja w ie n ia się.
ty lu p ro d u c e n tó w m a szy n elek tro n ic zn y c h w y b ó r od
p o w ied n iej m a szy n y do o k reślo n y c h p o trz e b s ta ł się problem em .
P om iędzy czasem (i kosztem ) p ro g ra m o w an ia m a szy ny a czasem w y k o n a n ia n a niej p ra c y istn ie je o k re ślony sto su n ek .
Im czas p ra c y o p era ty w n ej n a m aszynie je s t dłuższy w sto s u n k u do czasu p ro g ra m o w an ia , ty m koszt wła-i sny w y k o n y w an ej p ra c y s ta je się niższy i o dw rotnie.
D odatkow ym elem en tem w p ły w ają cy m n a k sz ta łto w a nie się te g o s to s u n k u je s t p rę d k o ść p r a c y m aszyny;
im p ręd k o ść ta je s t w iększa, ty m m ieć n ależy w ię cej m a te ria łu rac h u n k o w e g o d la lepszego w y k o rz y s ta n ia p o te n cja łu m aszyny szybszej. T ru d n ie j je s t w ięc ekonom icznie w y k o rz y sta ć EMC niż MLA.
N a jła tw ie j d o strze g aln ą różnicą pom iędzy o m a w ian y mi ro d za jam i m aszyn je s t w a rto ść nabyw cza. W a r
tość EMC śre d n ie j k la sy do p rz e tw a rz a n ia d an y c h może w a h a ć się w g ran ic ac h od 25 do 35 m in złotych.
J e s t to ró w n o w a rto ść około 10 zespołów M LA. Jeżeli zgodzim y s ię z tw ie rd z en ie m , że je d en zesp ó ł e le k tronicznej m aszy n y śred n ie j k la sy m oże w yk o n ać p r a cę 10— 12 zespołów M LA, w ów czas w y ła n ia ją się zag ad n ien ia ekonom iczne: konieczność znalezienia od
p ow iednio w iększego m a te ria łu rac h u n k o w e g o (czy zw ie lo k ro tn io n y c h p o trz e b o b rac h u n k o w y c h ) i ta k ie go p o k ie ro w a n ia p ra c ą m a szy n y elek tro n ic z n e j, aby móc zrealizow ać p o żytecznie tę k ilk a k ro tn ie zw iększo
n ą w y d ajn o ść m aszyny.
T a b l i c a I
K ra je p ro d u k u ją c e cy fro w e m aszyny e le k tro n ic zn e do p rz e tw a rz a n ia d an y ch oraz do obliczeń n u m ery czn y ch *)
K r a j
L iczba p ro d u cen tó w m aszy n e le k tro n ic z n y c h
L iczba p ro d u k o w a n y ch o d m ia n
m aszyn
St. Z jedn. A. P . 29 165
Ja p o n ia 7 37
A nglia i 6 35
F ra n c ja G 13
N iem cy Zach. 3 7
Plólandia 1 G
W łochy 1 3
Szw ecja 1 1
K an ad a 1 1
D ania 1 1
56 269
*) W edług: A dam s A ssociates C o m p u ter C h a ra c te ristic ' Q u a rte rly , M arch 1&65, M assachusetts.
A nalogie m iędzy MLA i EMC
M aszyny o ró żn ej k o n s tru k c ji p om yślano do tego sam ego celu — lepszego za rząd z an ia p ra c ą ty c h zo r
g anizow anych zespołów lud zk ich , k tó re c h a r a k te ry zu ją się w y stę p o w a n ie m m asow ej i ujedn o lico n ej p rac y ra c h u n k o w e j. W obu p rz y p a d k a c h m a te ria ł ten m usi być w p ro w a d zo n y do m aszyn. W obu p rz y p a d k ac h w p ro w a d za n ie d an y c h do m aszy n je s t w ąskim gard łem . P rz y m aszy n a ch e lek tro n ic zn y c h zaw ęziło się ono do tego sto p n ia, że trz e b a było zbudow ać sp e cja ln e u rzą d zen ia, aby m ech an iczn y (i dlatego w olny) sposób p o d a w a n ia m aszynie cyfrow ej m a te ria łu ź ró dłow ego do pam ięci m aszy n y e lek tro n ic zn e j p rz y b li
żyć ja k n a jb a rd z ie j do sp raw n o śc i liczenia e le k tro nicznego. N ależy stw ierd zić, że te n dostosow aw czy proces n ie je s t jeszcze zakończony.
N ajp o w ażn iejszą, ac zk o lw iek ogólną an alogią je s t n a k ła d p ra c y k o n ce p cy jn ej i o rg an iz ac y jn ej n iezbędnej do u zy sk a n ia pom yślnego ro z ru c h u m aszyn. A nalogia ta je s t tru d n o d o strz e g a ln a d la niedośw iadczonego oka (a zw łaszcza k ry ją c a się pod n ią treść , z k tó re j
— ja k się d alej okaże — w yn ik a), zw łaszcza że sam o p o sia d an ie m aszy n y i zw iązane z je j w y k o rz y sta n iem problem y te ch n iczn e m a ją też doniosłe, chociaż ubocz
ne znaczenie. W ym ienione n a p o cz ątk u a r ty k u łu o r
g an iz a c y jn e elem e n ty p ra c y m a szy n lic zą co -an a lity c z- nych obow iązu ją w całej rozciągłości, a n a w e t w s to p n iu b ard z iej sp o tęg o w an y m d la EMC.
W te j ogólnej analo g ii w y s tę p u ją je d n a k znaczne różnice, k tó re złożyły się n a w y p o w ied z ian ą (nie ty l
ko w USA) sy n te zę : m aszy n y EMC n ależy w p ro w a dzać ty lk o w tych p rz y p a d k a c h , gd y in n e m aszyny n ie zdo łają d a n e j p ra c y w yk o n ać; m a sz y n a m i e le k tro nicznym i n ie pow inno się bow iem kopiow ać an i p r a cy w y k o n y w an ej dotychczas m eto d am i tra d y c y jn y m i lu b m aszy n am i licząco -an ality czn y m i.
Opinie i liczby
I n te re s u ją c e n as te n d e n c je rozw ojow e sto so w a n ia MLA i EMC z n a jd u ją odzw iercied len ie w p u b licy sty ce fachow ej.
P rz y to cz o n y w yw ód o p arto n a śc ierając y ch się p o g lą dach p rze d sta w io n y c h w k ilk u d z ie sięc iu a rty k u ła c h o p u b lik o w an y ch w w ysoko u p rzem ysłow ionych k r a ja c h k ap italisty c z n y c h .
U d erza w n ich p rze w a g a, a czasem w p ro st w yłączność p isa n ia o m aszy n a ch elek tro n ic zn y c h sto so w an y ch do p rz e tw a rz a n ia danych. A rty k u ły o M LA sp o ty k a się rzadziej niż o m aszy n a ch śred n ie j m echanizacji.
P o ru sz a n e te m a ty są opisam i w y n ik ó w zastosow ania EMC w p rz e d się b io rstw a c h i u rzę d ach m ający ch przew ażn ie p o k aźn ą d o k u m e n ta c ję ra c h u n k o w ą , np;
(w sk a li dziennej jed n eg o p rze d sięb io rstw a ) : 430 000 d o k u m en tó w księgow ych lu b w y sta w ie n ie 72 000 r a ch u n k ó w za k o n su m p c ję gazu, z a ła tw ia n ie 20 tys.
zam ów ień itd.
Cele sto so w an ia m aszy n są typow e d la g o sp o d ark i k a p ita listy c z n e j: o b niżanie w y d atk ó w a d m in is tra c y j
n ych dla p odw yższania zysków , p rzy sp ieszan ie o b ro tu gotów kow ego, lepsza obsługa k lie n ta , o p ty m a liz ac ja decyzji w zarząd z an iu p rze d sięb io rstw a m i. E konom icz
nym i czy o rg an iz ac y jn y m i przy czy n am i sto so w a n ia m aszyn są: ro z ra sta n ie się p rze d się b io rstw , b ra k siły roboczej oraz w ysoki je j koszt.
W ypow iedzi a u to ró w o e fe k ta c h p ra c y m aszyn e le k tro n ic zn y ch szczerze i rzeczow o stw ie rd z a ją , że EMC n ie sta n o w ią p an a ce u m (c u re -a ll ’)) n a b olączki a d m i
n istra c y jn e .
P rz y tac za m n ie k tó re z tych w ypow iedzi „A czkolw iek ro zc zaro w an ie w olno to ro w ało sobie drogę, to je d n a k w iem y dziś, że g ru b o (g ro ssly) przesadzono rze czy w istą o p e ra ty w n ą p ręd k o ść m aszy n ele k tro n ic z n y c h ”2)
1) W. E. P e rry : D o n 't be a fra id to use c o m p u ter, A d m in i
stra tiv e 'M anagem ent, n r 1, 1903, s. 41—53.
2) G. H. S. J o rd a n : W hy n o t cen tralise ? A c u rre n t A.D.P.
q u estio n O. & M. B u lletin, n r 10, 1059, s. 212—210.
W S ta n a c h Z jednoczonych A P b ad a n o fin a n so w ą opłacalność 300 m aszyn e le k tro n ic zn y c h z a in sta lo w a n y ch w 27 p rze d sięb io rstw a ch , gdyż n a p o ty k a n o p ró ż n ię spo w o d o w an ą „b ra k iem w y ty czn y ch , o p a rty c h n a em pirycznej analizie n agrom adzonego dośw iadcze
n ia ” 3). Do b a d a ń p rzy stą p io n o z p rze k o n an ie m , że m aszyny m ogą m ieć duży w p ły w n a zyski o ra z na k ie ro w a n ie p rze d sięb io rstw e m . „B ad a n ia w zm ocniły to p rze k o n an ie . Je śli je d n a k d o k o n an a p ra c a zaw io
dła oczekiw ania, ro zczaro w an ie będzie m iało c h a r a k te r p rze jścio w y ”. W ynik b a d a n ia : m aszy n y o płacały się w 9 p rze d sięb io rstw a ch , m im o że w szy stk ie p o d d an e b ad an io m p rze d sięb io rstw a , znane w sw ej b ra n ży ja k o dobrze zorganizow ane, zastosow ały m aszyny do w łaściw ych p ra c i m aszyny były w d obrym sta n ie technicznym . Różne w y n ik i zastosow ania w y jaśn io n o różnym podejściem d y rek c ji n aczelnej do zag ad n ień au to m aty za cji pracy .
M ożna stw ie rd z ić , że aczkolw iek a u to rz y nie k w e stio n u ją istn iejące g o w m aszy n ach elek tro n ic zn y c h p o te n c ja łu i n ie ra z w y m ie n iają o trzy m y w an e dzięki m aszynom korzyści re a ln e , to je d n a k zale ca ją o stro ż
ność w ic h sto so w an iu . N ajb a rd zie j ogólnym i w a r u n kam i pom yślnego ich sto so w an ia je s t odpow iedni s ta n o rg an iz ac y jn y p rze d sięb io rstw a , s ta ra n n e z a p la n o w a
n ie p ra c y maszyin i w reszcie — człow iek.
W e w sp o m n ian ej p u b lic y sty c e nie znaleziono danych sta ty sty c z n y c h zestaw ionych pod k ątem w id zen ia p o staw ionego w ty tu le tego a r ty k u łu p y ta n ia . Z n alezio no n ato m ia st u o g ólnienia d ają c e odpow iedź p o zy ty w ną. U ogólnienia te zam ieszczono m. in. po d o k o n an iu p rze g ląd u n a T a rg a c h w H an o w erz e w la ta c h 1961, 1964 i 1965. „... F irm y w y sta w ia ją c e M LA p o su w ają się n a w e t ta k daleko, że nie m a rn u ją kosztow nego m iejsca w ystaw ow ego n a d e m o n stro w a n ie tra d y c y j
nych M LA N a T a rg a c h nie d e m o n stru je się t r a dy cy jn y ch w daw n y m tego słow a znaczeniu m aszyn an a lity cz n y ch , an i nie uw aż a się za k o nieczne m ó w ie
nie o nich... N ależy uznać za zakończony rozw ój i p r o d u k c ję _ tra d y c y jn y c h ta b u la to ró w oraz m n o ż arek (rów nież elektro n iczn y ch ). ...P raw d ziw ą szansę p rze ży cia n a dłuższą m e tę m a ją ‘ty lk o so rtery " f). In fo rm a cja ta w y ja ś n ia złom ow anie M LA o w arto śc i £ 5 m i
lionów lu b p rz e ra b ia n ie ty c h m aszy n dla m niejszych u żytkow ników . „IBM m usiało zrobić p odobnie na w iększą sk alę, p o n iew aż je s t w iększym p rz e d się b io r
stw e m ” 6).
J e d n a k o rzeczyw istym k sz ta łto w a n iu się p ro d u k c ji i zbycie M LA m ó w ią n ie k tó re liczby sta ty sty c z n e (tab lica I I i III). Z aznacza się, że zaró w n o F ra n c ja , T a b l i c a II
Im p o rt do F ra n c ji w 1963 r. m aszyn elek tro n ic zn y c h do liczenia i m aszyn licząco -an ality czn y ch •)
N azw a m aszyn Sztuk W arto ść
(w m in fr.) s (około)
M aszyny e le k tro n ic zn e 561 41,4 [8,2
D z iu rk ark i i spraw dza rki 3321 25 8 5,1
S o rte ry i k o lato ry 1175 16,3 3,2
M nożarki (k a lk u lato ry ) 216 31,0 6,2
T a b u la to ry 522 12,2 2,4
*) W edług „R ev u e de la M écan o g rap h ie” , n r 9/1964, s. 668
T a b l i c a III
E k sp o rt m aszy n licząco -an ality czn y ch < Lochkarten-m asclii- nen) z NRF za la ta 1960—1964 *)
R ok S z tu k W arto ść
(w m in DM)
s (około)
1960 5362 40,5 10,1
1961 3672 130,0 32,5
1962 3514 203,3 50,8
1963 3431 131,6 32,9
1964 3879 162,0 40,0
*) Wg B u rg h ag en s Z e itsc h rift fu e r B u e ro b ed a rf, H am b u rg , n r 1160/1965, S. 844
ja k i N R F m a ją n ie ty lk o ro zw in ię ty p rze m y sł m a szyn biuro w y ch , lecz oba te k ra je in te n sy w n ie m e - ch a n iz u ją i a u to m a ty z u ją p ra c ę za rząd z an ia p rz e d się biorstw am i.
W p raw d zie n a T a rg a c h w H an o w erz e w 1961 ro k u
„brak o w ało now ości zasłu g u jący ch na u w ag ę” z za
k re su M LA, to je d n a k z przytoczonych liczb nie w y n ik a , ab y o b ró t m ięd zy n aro d o w y ty m i m aszy n am i m ia ł się chylić k u zd ecydow anem u upadkow i.
Wnioski
Z dotychczasow ej tre śc i a rty k u łu w y n ik a, że:
1. M aszyny e lek tro n ic zn e są dalszym , n a tu ra ln y m e ta p e m rozw ojow ym n arz ęd zia do m asow ego p rz e tw a rz a n ia dan y ch ; a n i częściow e złom ow anie MLA, an i du ża liczb a m aszy n EM C nie d e z aw u u je jeszcze p rzy d a tn o ści MLA. L ecz do m aszyn ty c h raczej n ie m ożna ju ż zastosow ać n a s tę p u ją c e j opinii: „Szybki postęp te ch n ic zn y d o sta rc zy ł ta k ic h narzęd zi, k tó re w w ielu p rz y p a d k a c h w y p rz e d z a ją um iejętność p e łn e go ich w y k o rz y sta n ia p rzez p o te n cja ln e g o u ży tk o w n ik a ” 7).
2. Z arów no ak ty w n o ść h an d lo w a p ro d u ce n tó w m a szyn, ja k i treść p iśm ie n n ic tw a fachow ego n a s ta w io n a je s t bądź n a sprzedaż, bąd ź na d y sk u to w a n ie n o wości.
3. P om iędzy dw om a ro d za jam i m aszyn zachodzą ró ż nice i analogie. R óżnice w y p ły w a ją ze zm ian k o n stru k c y jn y c h .i ze zw iększonej dzięki tem u szybko
ści liczenia, analogie ogólne n a to m ia st dotyczą o rg a n iz ac ji i ra c h u n k u ekonom icznego.
4. Z astą p ie n ie k o n stru k c y jn y c h ro zw iązań m e ch an icz
nych. czy e le k tro m e ch a n icz n y ch e lek try cz n y m i nie elim in u je p o trzeb . O becne p o trze b y życia g o sp o d a r
czego ro sn ą, a w ra z z mimi p o ja w ia ją się now e, o p a r
te n a m a tem aty c e m etody ekonom iczne ich ro zw iązy w an ia , w y m ag a ją ce sp raw n ie jsz y ch od dotychczaso
w ych n a rz ę d z i p rac y . P ogląd o w y p iera ln o ści jednego sy stem u m a szy n p rze z in n y m oże w ogóle upaść, je ż e li oba sy stem y m aszy n zasto su je się do ro zw iązy w an ia p o trze b o c h a ra k te rz e m asow ym , lecz — zależnie od k o n k re tn e g o w y p a d k u — odm iennym i narzęd ziam i p ra c y ”.
O becnie p o s ta ra m się w y cią g n ąć w n io sk i z d o ty c h czasow ych sp o strzeżeń d o stosow ane do naszej rz e czyw istości.
M. D oroszew icz zauw aża, że „ p ro d u k c ja EMC ro z w i
n ęła się w S ta n a c h Z jednoczonych w ciąg u 5 la t przeszło 18-krotnie, podczas gdy p ro d u k c ja m a szy n lic z ą co -an a lity c zn y c h u trz y m a ła się n a tym sam y m poziom ie (w zrost o 2,8%)” s).
Czy z ty c h liczb h arm o n iz u ją c y c h n ie jak o z p rz y to czonym i t u opiniam i m ożna w yciągać w niosek, że gos
p o d a rk a n asza p o w in n a się w obec tego n a s ta w ia ć w y łącznie n a m aszy n y elek tro n ic zn e , sk o ro chcąc je sto sow ać w s k a li za su g e ro w an e j p rze z cytow anego a u to ra w końcow ych ro zd ziałach jego p ra c y „tego r o dzaju dośw iadczeń jeszcze n ie p o sia d am y ” 9).
P a n u ją c y tre n d w k r a ja c h w ysoko u p rzem ysłow ionych je s t w y n ik iem w ielo letn ich procesów rozw ojow ych, k tó re d o prow adziły do ro zro stu p rze d sięb io rstw , w y sokiego poziom u ich organ izacji, osiągnięcia szczyto
w ego ro zw o ju przem ysłow ego, w y k sz ta łc e n ia od pow iednich do tego poziom u k a d r. T a te n d e n c ja ro z w ojow a w in te re s u ją c e j n a s dziedzinie je s t o d pow ied
nikiem osiągnięć w in n y c h dziedzinach gospodarki.
W ypływ a z n asy ce n ia ekonom iki te chnicznym i śro d kam i p rac y czy w y k ształc o n y m i m etodam i pracy , choćby w za k resie z a rząd z an ia podm iotam i g o sp o d a r
czymi. D ow odzi tego tre ść a rty k u łó w w p erio d y k a ch pośw ięconych ogólnej, a n ie w y sp ecjalizo w an ej p r o 3) J. T. G a rrity : T op m an ag em en t and co m p u te r p ro fitis, H a rv a rd B usiness R eview , no. 7—8, 1963, s. 6—12 i 172—174.
4) D r R o sen k ran tz, B eresk a D,: B u e ro m a rk t — K atalog, D as R a tio n elle B uero, n r 6, 1964.
5) D as ra tio n elle [Buero, ¡nr 5, il965, s. 6 i s. 37.
6) C om puter e ats c o m p u ter, The E conom ist, 26.9.1964, s. 1252.
7) F ritz F. H .: W ork sim p lificatio n th ro u g h ¡data-process- ing eq u ip m en t, O. & M. B u lletin , no. 8, 1959, s. 118—183.
8) D oroszew icz M ichał: M echanizacja i A utom atyzacja w zarządzaniu, W arszaw a, 19G5, P.W .E., s. 116,
9) Op. cit. s. 134.
blem aty ce za rząd z an ia p rze d sięb io rstw a m i. W czaso
pism ach tych a rty k u ły o m aw iające za g ad n ien ia a u to m a ty za cji z a rząd z an ia zam ieszcza się n a ró w n i z a r ty k u ła m i n a te m a t o rg an iz o w an ia posiedzeń, szkole
n ia zaw odow ego k ie ro w n ic tw a p rze d sięb io rstw , ośw ie
tle n ia p rz y p ra c y lu b lepszego w y k o rz y sta n ia czasu p ra c o w n ik a um ysłow ego.
S y tu a c ja u n a s k s z ta łtu je się odm iennie. O dczuw am y przed e w szystkim głód śro d k ó w techn iczn y ch p ra c y o b rac h u n k o w e j, poczynając od m aszy n do su m o w a
nia. P rz y cz y n ą tego je s t b ra k ro d zim ej p ro d u k c ji ró ż nych m aszy n do liczenia, a jego sk u tk ie m — szczu
p ła liczba osób zn ający ch p ra k ty c z n ą s tro n ę o rganizo
w a n ia i te chnologii zm echanizow anego o b rac h u n k u . D latego „ tru d n o zatem m ów ić o m e ch an izacji p rac ob rac h u n k o w y c h w P olsce ja k o o pow szechnym choć n a w e t jeszcze nik ły m (w sto s u n k u do in n y c h k r a jów ) z ja w isk u ” 10).
M. D oroszew icz słusznie i k ilk a k ro tn ie zaznacza, że m ożliw ości o rg an iz ac ji z a rząd z an ia są o w iele w ię k sze w k r a ja c h o gospodarce u sp ołecznionej 'niż w k r a ja c h k a p italisty c zn y c h . Czy są o n e w y k o rz y sta n e i ja k się k s z ta łtu ją , n p . w o d n ie sie n iu do m aszy n li- c z ąc o -an ality czn y ch w Polsce?
S to jąc n a g ru n cie te o re ty cz n ie słusznych d e z y d e ra tów a u to ra odnośnie konieczności ro zw o ju ETO w Polsce, należy zaznaczyć, że jeszcze je ste śm y dalecy od zre aliz o w an ia naW et w ęższych p e rsp e k ty w u je d n o lic en ia p ra c y zm echanizow anej pod k ątem w idzenia p o trze b p la n isty c zn y c h k r a ju na odcinku MLA. W za
sadzie sta c je tych m aszyn (poza w y ją tk a m i w k ilk u reso rta ch ) ży ją w łasn y m życiem i chyba nie pom ylę się, gdy pow iem , że n ik t im nie n arz u c a an i te m a ty ki, ja k ą m a ją opracow yw ać, an i sposobu jej o p rac o w a n ia pod k ątem w id zen ia u je d n o lic o n y ch p la n isty c z nych p o trze b g o sp o d a rk i n aro d o w ej. Z astosow anie MLA i ich ro z ru c h w y m ag a fach o w ej pracy . W ciąż b ra k u je n am in s ty tu c ji uspołecznionej, k tó ra tr u d n i
łaby się zaw odow o o p era ty w n y m w p ro w a d za n iem m a szyn w edług zasad sk o o rd y n o w a n y c h z ogólną p o li
ty k ą p ań stw o w ą w tej dziedzinie i k tó r a za tę p ra c ę p o n o siłab y odpow iedzialność. K o n se rw a c ja i re m o n ty M LA k s z ta łtu je się u nas po p ro stu źle, sąd ząc po 'najśw ieższych (1965 r.) źró d ła ch o ficjaln y ch . J a k ie są p o d sta w y do p rz y p u sz c z a n ia , że z ch w ilą ro zp o w sz e c h n ie n ia się u n as EMC, m a szy n y te b ęd ą uo d p o rn io n e n a c h o ro b ę m ie rn e j k o n se rw a c ji, k tó r a od la t tra p i M LA? P o stó j a w a ry jn y z b ra k u k o n se rw a to ra w ogóle lu b k o n se rw a to ra m ie rn eg o będzie kosz
to w ać znacznie drożej naszą g o sp o d a rk ę od p o sto ju m aszy n w o ln ie j p ra c u ją c y c h .
MLA są sp rzętem , k tó ry stw a rz a n a jb a rd z ie j w szech
stro n n e pole p rzy g o to w a n ia k a d ry k iero w n iczej, ro zum iejącej w y m ag a n ia zau to m a ty z o w a n ej p ra c y obli
czeniow ej. M aszyny te są p rz y ty m doskonałym n a rzędziem do u je d n o lic a n ia p ra c y w ykonaw czej w sz e
regu p o k re w n y c h p rze d sięb io rstw , a ludzie, k tó rzy p rac o w a lib y n a d ro zw ią zan iem o dpow iednich k o n cepcji, sta lib y się m im o w o li sp ecam i org an izacji, u m iejącym i ogarn iać um ysłem kom pleksy zagadnień.
W tym sta n ie rzeczy nie n ad szed ł chyba jeszcze czas ślepego k o p io w an ia tre n d u rozw ojow ego m aszyn do p rz e tw a rz a n ia dan y ch n a Zachodzie, czy p o m n ie jsz a
nie roli M LA; po p ro stu n ie je ste śm y jeszcze n a ty m etap ie. N iem niej tre n d ten je d n a k po w in n iśm y o b se r
w ow ać, stu d io w a ć cudze dośw iadczenia w celu u s trz e żenia się od błędów , k tó re inni p o p ełn ili i do k tó ry c h p rz y z n a ją się publicznie.
Nie kopiow ać — nie oznacza zak ład ać rą k , oznacza n a to m ia st rozpoczęcie p rzem yślanego d ziała n ia w o p arc iu m .in. o n a s tę p u ją c e p rze słan k i:
1. R ozw ój e le k tro n ik i je s t fa k te m d o k o n an y m ; n ie m niej p o lity k a n a sz a p o w in n a polegać, je ż e li chodzi o e le k tro n ik ę i „ s ta re ” n arz ęd zia p rac y , n a sto so w a
n iu kom prom isów i — sto su ją c je — n a u w zg lę d n ia niu stopniow ego w zro stu p o te n c ja łu gospodarczego n aszej ek onom iki. -
2. S koro, zdaniem M. D oroszew icza, „istn ie jąc a s tr u k tu ra o rg an iz ac y jn a p rze m y słu i sy stem u zarządzania...
'") Op. cit. s. 40.
nie m ogą być w y sta rc z a ją c ą p o d sta w ą do o k reśla n ia w ielkości p o trze b n a M AL lu b EMC w n a s tę p n y c h l a t a c h n ) n ależało b y p rz y stą p ić do ja k n ajszybszej zm iany tej s tr u k tu ry , jeśli p rz e d sta w io n e p rz e z M.
D oroszew icza p e rsp e k ty w y ro zw o ju ETO w Polsce m a ją stać się rzeczyw istością. Nie je s t to oczyw iście p ra c a na rok. L ecz — zdaniem cytow anego a u to ra —
„pow ierzchow ne o p rac o w a n ie p ro g ra m u niw eczy m o- żliwośoi m a szy n y ” 12>.
3. W ieloletni okres zm iany s tr u k tu r y należy w y k o rz y stać do podnoszenia poziom u o rg an izacji za rząd z an ia naszych p rze d sięb io rstw . W iadom o, że sp ra w a ta nie k sz ta łtu je się n ajle p ie j. S y g n aliz u ję je d e n ty lk o m o m en t n ie zm iern ie obszernego te m a tu : w a lk ę z czasem . M aszyna do liczenia je s t p rze d e w szystkim n a rz ę dziem do w a lk i z czasem . P ra c a lu d z k a o d b y w ająca się n a w e t poza zasięgiem m aszyny je s t też w a lk ą z czasem. W alkę tę należy pro w ad zić k o n se k w e n tn ie , tzn. n a k ażdym odcin k u p ra c y człow ieka. Je że li ży
cie zm usza nas do p o słu g iw a n ia się n a jw y d a jn ie jsz y m i m aszynam i do liczenia, należało b y w p rz e w id y w an iu p o trze b przyszłości zw rócić u w ag ę n a tem po p rac y lu d z k iej i tem po to w zm agać ra c jo n a ln ą o rg a nizacją. Z a n ied b an ia będą w sw oim czasie w y tk n ię te p rzez m aszynę, lecz — pom yślm y — ja k im kosztem ? 4. Z asto so w an ie EMC w p la n o w a n iu gospodarczym w sk a li w ielom ilionow ego p a ń s tw a je s t p ra c ą zbio
row ą, w y m ag a ją cą od osób b io rący ch w .niej udział drobiazgow ej znajom ości przed m io tu , ja k rów n ież m o żliw ości i technologii p rac y m aszyn. Nie w y d a je się, aby t a rozleg ła p ra c a m ia ła być w y k o n y w a n a m e to d ą d o k o o p to w y w an ia ad hoc p o trze b n y ch osób z n a ją cy c h m aszyny, a n ie zn ający ch i nie in te re su ją c y c h się p ro b le m a ty k ą zasadniczą. P o n iew aż a d m in istra c ja n a sza n ie m a p raw d o p o d o b n ie n a kiero w n iczy ch sta n o w isk a ch osób m a jąc y ch dośw iadczenie w sam odziel
nym o rg an iz o w an iu p rz e tw a rz a n ia d an y ch , choćby n a m aszy n ach lic zą co -an a lity c zn y c h , n ależ ało b y p r z y s tą pić w ja k n a jk ró tsz y m czasie do szkolenia m aszy n o wego osób, k tó re b ę d ą p la n o w a ć ETO w sk a li p o trze b p ań stw o w y c h . S to so w an ie w p ra k ty c e d o ro b k u p ostępu technicznego w ym aga stałego d o k sz tałcan ia się osób, zajm u jąc y ch kiero w n icze stan o w isk a.
5. Jeżeli uw zględnić liczbę zag ad n ień i czas, ja k i je s t p o trze b n y do w p ro w a d ze n ia p rz e tw a rz a n ia d an y c h w p rze d sięb io rstw ie p rzem ysłow ym n a w e t na M LA, nie m ów iąc ju ż o EMC, w ów czas zb u d o w an ie i u ru c h o m ien ie om aw ianego p rze z M. D oroszew icza p la n u g ro m adzenia d an y c h d la p la n o w a n ia gospodarczego w sk a li całego p a ń s tw a je s t p rzedsięw zięciem o lb rzy m im . Z ro zum iałe je s t d ążenie do „u ru c h o m ien ia n a szej g o sp o d ark i przed... tru d n y m i do p rze w id zen ia re z u lta ta m i w ad liw y c h posu n ięć g o s p o d a rc z y c h «), lecz p o w sta je p y ta n ie, ja k do tego dojść? P o sz u k iw a nie odpow iedzi p rz e k o n a chyba, że p o sta w ie n ie p r o blem u i sprecy zo w an ie, do czego się zdąża, tzn. co m ianow icie m aszy n a m a dać, w ja k ie j postaci, dla kogo i w ja k ic h te rm in a c h , je s t zagadnieniem t r u d niejszym i w ażniejszym od sam ego ro zw ią zan ia go n a m aszynie. L ecz m aszyn m am y m ało i w ięcej ich szybko m ieć nie będziem y 14>. P ra c a k o n ce p cy jn a w tej sk a li trw a ć m oże la ta . A by je d n a k czas n ie u p ły w ał jało w o i aby e w e n tu a ln ie n ie p rz ew id z ian a spo
sobność łatw iejszego za o p a trz e n ia się w EMC nie za
skoczyła nas, w yznaczony do tego z a d an ia zespół p o w in ien za ją ć się n ie b ła h ą sp ra w ą u s ta la n ia założeń g ro m ad zen ia in fo rm ac ji do p o trze b p la n o w a n ia N a
rodow ego P la n u G ospodarczego.
W obec p o sta w ie n ia pro b lem u w tej sk a li i w obec b ra k u m aszy n — p y ta n ie , czy m a sz y n y elek tro n ic zn e w y p ie ra ją m aszy n y lic z ą co -an a lity c zn e n ie m a ch y b a dla nas jeszcze p rak ty c zn e g o znaczenia. Na naszym e ta p ie k ażd a m aszyna będzie do b ra, k tó rą n a jw ła śc i- w iej się zasto su je i w p ełn i w y k o rz y sta . P od tym w zględem w iele je s t u n as do zrobienia.
11) Op. cit. s. 184.
i:) Op. cit. s. 180.
,5) Op. cit. s. 217.
“) Z ad rzy ń sk i E.: „E lek tro n icz n e m aszy n y cy fro w e n iezb ęd n e n arząd zie z a rz ąd z an ia ” , „N ow e D ro g i” , n r 3, 1966 r.
