9
.zastosowania
w gospodarce
i nauce
technice
3
1 9 7 0
SPIS TREŚCI
Str.
Rozstrzygnięcie „KONKURSU-69” na najlepszą wypowiedź na tem at: „N aj
właściwsza tem atyka przetw arzania inform acji i organizacja sieci ośrodków obliczeniowych w k ra ju ” ... 1 Jerzy Lipiński — „KONKURS-69” ... 2 Alfons M yśliński — „Selektywny rozwój ETO” ... 4 Antoni Nowakowski i Wojciech Olejniczak — „Awanporty ETO czyli model system u przetw arzania danych w małych i średnich przedsiębiorstw ach” . 7 Józef Szuba — „Etap wielokierunkowych prób i przedsięwzięć w rozwoju ETO” 11 Ja n P ietrała — „Problemy zastosowania maszyn typu ODRA w sieci ośrod
ków obliczeniowych ZETO” ... 15 DYSKUSJE
Zygm unt Topolewski — „Problem szkolenia program istów w szkołach śred
nich” ... , , 16 A.B.E. — „Jubileusz 50-lecia PTM ” ... 18
PRETO inform uje... 20
PRZEGLĄD WYDAWNICTW 19 i 24
WIADOMOŚCI PK A PI 21
Z KRAJU i ze ŚWIATA 22
K O L E G I U M R E D A K C Y J N E
R e d a k t o r n a c z e l n y p r o f . d r L e o n Ł U K A S Z E W IC Z
D o c . d r h a b . i n ż . K o n r a d F I A Ł K O W S K I ( z a s t. r e d a k t o r a n a c z e l n e g o ) , W ł a d y s ł a w K L E P A C Z , d r A n t o n i M A Z U R K I E W IC Z , in ż . D o r o t a P H A W D Z i c ( z a s t. r e d a k t o r a n a c z e l n e g o ) , d r in ż .
A n d r z e j T A R G O W S K I
S e k r e t a r z R e d a k c j i m g r W a n d a K A Ć E R R e d a k t o r t e c h n i c z n y B o g d a n D R O Z D O W S K I R A D A P R O G R A M O W A
M g r in ż . J a n B u r s c h e , m g r in ż . H e n r y k C h y r e k , ( w i c e p r z e w o d n i c z ą c y ) m g r in ż . R y s z a r d D ą b r ó w k a , m g r in ż . B o l e s ł a w G l i k s m a n , m g r in ż . J ó z e f K n y s z , p r o f . d r L e o n Ł u k a s z e w i c z , m g r in ż . J a n M a t e j a k , p r o f . d r T a d e u s z P e c h e ( p r z e w o d n i c z ą c y ) , m g r i n ż . J e r z y T r y b u l s k i ( w i c e p r z e w o d n i c z ą c y ) , d r T a d e u s z W a l c z a k , m g r T a d e u s z W a s i l e w s k i , m g r W a l d e m a r W iś n i e w s k i ( s e k r e t a r z ) , m g r S t e f a n W o j c i e c h o w s k i , d r in ż . H e n r y k W o ż n i a c k i , m g r i n ż . J a n Z d z i s ł a w Ż y d o w o
R e d a k c j a : W a r s z a w a , u l . E m i l i i P l a t e r 20 m . 15, t e l . 21-13-91. Z a s t ę p c a r e d a k t o r a n a c z e l n e g o t e ł . 28-37-29 - Z a k ł a d K o l p o r t a ż u W C T N O T , W a r s z a w a , u l . M a z o w i e c k a 12
Z a k ł . G r a f . „ T a m k a ’ Z . 2. Z a m . 74. p a p i e r p o w l e k a n y V k l . 80 g . O b j . 3 a r k . d r u k . N a k ł a d 2 700. K-59
C e n a e g z e m p l a r z a z l 8.— P r e n u m e r a t a r o c z n a z l 96.—
INDEKS 36707
WYDAWNICTWA CZASOPISM TEC H N IC Z N YC H
NOT Warszawa Czackiego 3/5
« « T O
matematyczne
Nr 3
M I E S I Ę C Z N I K
1 9 7 0
R O K VI
zastosowania w gospodarce, technice i nauce M a r z e c
O r g a n P e ł n o m o c n i k a R z ą d u do S p r a w E l e k t r o n i c z n e j T e c h n i k i O b l i c z e n i o w e j i P o l s k i e g o K o m i t e t u A u t o m a t y c z n e g o P r z e t w a r z a n i a I n f o r m a c j i N a c z e l n e j O r g a n i z a c j i T e c h n i c z n e j
Rozstrzygnięcie „KOiKURSU-69
zorganizowanego przez Redakcją czasopism a „M aszy ny M atem atyczne” przy w spółudziale Polskiego Komitetu Automatycznego Przetwarzania Informacji NOT oraz przez Polskie Towarzystwo Ekonom iczne
n a najlep szą w ypow iedź n a tem a t:
„ N a j w ł a ś c i w s z a t e m a t y k a p r z e t w a r z a n i a i n f o r m a c j i i o r g a n i z a c j a s i e c i o ś r o d k ó w o b l i c z e n i o w y c h w k r a - j u ”
W dniu 8 stycznia 1970 ro k u Sąd K onkursow y w składzie:
P rzew odniczący — m gr inż. R yszard D ąbrów ka (w iceprzew odniczący PK A PI); zastępca przew odniczącego — doc. d r S tanisław Lis (kierow nik K atedry O rganizacji P olitechniki W arszaw skiej); przedstaw iciel PTE — m gr J e rz y L ipiński (d y rek to r D e p a rta m e n tu M echanizacji i A utom atyzacji N BP); d r inż. A n drzej T argow ski (przedstaw iciel redakcji) — przyznał n agrody i w y ró żnienia u fu n d o w an e przez W ydaw nictw a Czasopism T ech
nicznych NOT oraz Polskie T ow arzystw o Ekonom iczne n astępującym a u to ro m :
t nagrodę w w ysokości 3500 zł — godło „TRY N K A ” — za pracę pt. „Se
lek ty w n y rozw ój ETO” — mgr Alfonsowi M yślińskiem u z C en tru m O bli
czeniowego K om isji P lanow ania przy Radzie M inistrów
II n ag rodę w w ysokości 2500 zł — godło „PI-O N -071” za pracę pt.
„A w anporty ETO, czyli m odel system u p rze tw a rza n ia dan y ch w m ałych i średnich p rzedsiębiorstw ach” — mgr Antoniemu Nowakowskiem u i mgr
W ojciechowi Olejniczakowi z K a te d ry F inansów i Rachunkow ości P o litechniki Szczecińskej
III n ag ro d ę w w ysokości 1500 zł — godło „IN FO R M A TY K ” za p racę pt.
„E tap w ielokierunkow ych prób i przedsięw zięć w rozw oju ETO” — mgr
Józefow i Szubie z ZETO W rocław .R ów norzędne w yróżnienia po zł 500 przyznano:
— godło „CIV IS-132” — za pracę pt. „Cele i stra te g ia zastosow ań kom p u teró w ” mgr Januszowi Ilczukowi ze Z jednoczenia E n erg ety k i w W ar
szaw ie
— godło „B IT ” — za pracę pt. „N ajw ażniejsza te m a ty k a p rzetw arzan ia inform acji i organizacja sieci ośrodków obliczeniow ych w k r a ju ” — Łucji
Nowak z W ielkopolskich Z akładów T eletechnicznych TELETRA w P o znaniu
— godło „W TR” za pracę pt. „ETO — luksus czy konieczność?” mgr inż.
W łodzimierzowi Trafalskiemu z C entraln eg o O środka K o n stru k cy jn o -B a-
dawczego P rzem ysłu O krętow ego w G dańsku
— godło „RZ-179” za pracę konkursow ą bez ty tu łu mgr inż. Zygm untowi
Ryznarowi z ZETO K raków— godło „CETO-69” za pracę konkursow ą mgr Janowi Kalbarczykowi i mgr Eugeniuszowi Kędziora z C e n tru m ETO P rz e m y słu B udow lanego ETOB w K rakow ie.
W szystkim uczestnikom dziękujem y serdecznie za udział w naszym „K O N - K U R SIE-69” !
R e d a k c j a
1Jerzy Lipiński
Członek Sądu K on k u rsu — 69
N B P W a r s z a w a
KONKURS- 6 9
K onkurs n a najlep szą w ypow iedź n a tem a t
najwłaściwszej tem atyki przetwarzania informacji i organizacji sieci ośrodków obliczenio
w ych w kraju m am y za sobą.
J u r y oceniło liczne i in teresu jące n a ogół prace. N ależy tera z zastanow ić się czy cel za
sadniczy K onkursu został osiągnięty? S praw a ta m a szczególne znaczenie, bow iem poza fo r
m alnym w kładem now ych idei, nowego spoj
rzen ia n a zagadnienia, ostatnio szeroko dysku
tow ane n a łam ach prasy, chodzi o stw ierdzenie, jak i je s t stosunek do ty c h sp ra w rela ty w n ie dosyć dużej g ru p y ludzi działających w dziedzi
nie API.
E g z a m i n w y p a d ł p o m y ś l n i e . Szereg p rac konkursow ych n ap isan e zostało z p ra w
dziw ą pasją zaangażow anych działaczy — spec
jalistów , k tó rzy nie ty lk o w idzą n ied o statk i n a szej elektronicznej tec h n ik i obliczeniow ej, ale jednocześnie p rag n ą znaleźć odpow iedź n a d rę czące p y tan ie, jak ie zastosow ać m etody, aby obecna organizacja ETO — w n ajszerszym tego słow a pojęciu — m ogła zapew nić pom yślny roz
wój te j dziedziny, przed k tó rą sto ją ta k w ielkie zadania, określone przez V Z jazd P a rtii oraz przez U chw ały II P le n u m K om itetu C e n tra l
nego.
„ P rac u jem y w k ra ju , w k tó ry m jed e n z cu
dów II połow y X X w iek u — m a s z y n a m a t e m a t y c z n a — nie s ta ła się jeszcze po
w szechnym , w ysoko sp ra w n y m narzędziem pracy w dziedzinie zarządzania gospodarką n a rodow ą” — pisze jed e n z autorów , a jednocześ
nie in n y z pew ną dozą goryczy stw ierdza:
„... n iew ystarczające jeszcze zainteresow anie w drażaniem ETO okazuje liczne k a d ry kierow nicze najrozm aitszego szczebla adm inistracji gospodarczej, co nie je s t bez znaczenia w oce
nie realizacji w d ra ż an ia ETO w now ej 5-la'tce”.
W ypowiedzi tak ic h m ożna b y przytoczyć w iele.
W arto rów nież w spom nieć, że w śród autorów nadesłanych p rac znakom ita w iększość to lu dzie jeszcze dziś „nieznani” , — o któ ry ch chcielibyśm y słyszeć w iele w przyszłości. A za
tem pow stał problem now ych ludzi, w yszkolo
nych w ciągu kilku ostatnich lat, k tó rzy pracu ją — o b serw ują — i chcą działać. J a k zostaną oni w ykorzystani? — Oto jest pytanie!
Czy w szystkie proponow ane k ieru n k i roz
w iązania uznać m ożna za now atorskie, o rygi
nalne, m ożliw e do realizacji — n a pew no nie.
Pom im o to m ożna m ów ić o dość w yraźnych tendencjach, któ re ry so w ały się w pracach konkursow ych.
Je śli chodzi o p r z e d m i o t p r z e t w a r z a n i a , to w iększość autorów rozpatryw ało spraw ę raczej z p u n k t u w i d z e n i a m i - k r o z a s t o s o w a ń , w y su w ają c określone tem aty , w y b ra n e zresztą tra fn ie . W ięc przede w szystkim (ale n ie jedynie) gospodarka m a te riałow a i planow anie o p eraty w n e produkcji.
P onadto zw raca uw agę silne podkreślanie p o t r z e b y d o k o n y w a n i a o b l i c z e ń o c h a r a k t e r z e n a u k o w o - t e c h n i c z n y m w znacznej w iększości o p a rty c h o s ta n dardow e p ro g ra m y m atem atyczne lub ściśle zdefiniow ane algorytm y.
N atom iast p r o b l e m z p u n k tu w idzenia m a k r o o r g a n i z a c j i dostrzegano z n a c z n i e r z a d z i e j , aczkolw iek w niek tó ry ch pracach u jm o w an y był tra fn ie z pozycji działa
cza gospodarczego, k tó ry w idzi całość gospo
d a rk i narodow ej, jej złożoność — i co n a jw a ż niejsze jej potrzeby w sferze zarządzania i p la
now ania. Oczywiście w y suw anie n a czoło sp ra w w y n ik ający ch z naszej s tru k tu ry zarzą
dzania n ie oznacza, że ci w łaśnie au to rzy nie doceniali lu b w ręcz n ie w idzieli szczegółow ych tem atów w łaściw ych dla poszczególnych szczebli przetw arzania.
Dalszą spraw ą, k tó re j au torzy pośw ięcali
stosunkow o dużo m iejsca i k tó ra — ja k sądzić
m ożna — je s t przedm iotem licznych dyskusji
środow iskow ych — j e s t p r o f i l d z i a ł a l
n o ś c i u s ł u g o w y c h z a k ł a d ó w e l e k
t r o n i c z n e j t e c h n i k i o b l i c z e n i o w e j
(ZETO). Z apew nie nie popełni się błęd u tw ie r
dząc, że poglądy n a to zagadnienie są w yraźnie skrystalizow ane i jednolite. W ysuw ano w zasa
dzie dw ie podstaw ow e tezy:
9 ZETO p rzejm u je rolę zasadniczego organiz
m u konsultacyjnego w zakresie p ro jektow ania i organizow ania system ów autom atow ego p rze
tw a rz a n ia in fo rm acji ze szczególnym uw zględ
nieniem potrzeb środow isk oddalonych od m iejscow ości, w k tó ry c h ju ż prakty czn ie sto
su je się ETO w szerszym zakresie.
• ZETO św iadczy usługi w zakresie p rze
tw a rz a n ia danych dla ty c h w szystkich jednos
te k organizacyjnych i in sty tu cji, k tó re ze w zględu na niew ielk ą liczebność przew idzia
n y c h do p rzetw arzan ia danych n ie w idzą uza
sadnienia zakupu w łasnej elektronicznej m a
szyny cyfrow ej. Do te j g ru p y zaliczano ró w n ież p o tencjalnie dużych użytkow ników ETO, k tó rz y p rag n ą n abyć dośw iadczenia organizacyj
ne, rozpoczynając od przetw arzan ia w o g rani
czonym zakresie.
W szystko to, o czym m ówiono dotąd, posiada c h a ra k te r pozytyw ów , m oże czasem k o n tro w er- sy jn y ch w szczegółach, ale nie budzących w zasadzie pow ażnych w ątpliw ości. Istn ie ją jed n ak spraw y, k tó ry c h pom inąć nie m ożna, a któ re w p ew nym sensie rzu c a ją cień n a nadesłane prace konkursow e.
S p ra w a pierw sza: r a c h u n e k e k o n o m i c z n y . N iestety a u to rz y nie odpow iedzieli w kategoriach ekonom icznych i organizacyj
nych, jak ie korzyści osiągnie gospodarka n a ro dow a z ro zw o ju i szerokiego stosow ania elek
tronicznej tech n ik i obliczeniow ej w zam ian za niew ątp liw ie bardzo pow ażne n ak ła d y finanso
we, w części n a pew no ponoszone w dew i
zach. A utorzy po p ro stu k ażą w ierzyć, że w prow adzenie do naszych in sty tu cji i przedsię
b iorstw se te k kom p u teró w i zaangażow anie w tej dziedzinie wysoko kw alifikow anych ekono
m istów , m atem aty k ó w i inżynierów będzie się p er saldo opłacało.
Sądzim y, że dojrzali działacze, a za tak ich uw ażam y w iększość au to ró w nadesłanych prac, szczególnie dziś, gdy p ragniem y przechodzić z m etod ek stensyw nych n a intensyw ne, gdy w idzim y konieczność gospodarow ania selek
tyw nego — n ie p o w inni kw itow ać ty ch spraw o podstaw ow ej w adze ogólnym i stw ierd zen ia
mi.
D ruga spraw a, k tó ra budzi zastrzeżenia — to r e a l i z m w o c e n i e m o ż l i w o ś c i z a s t o s o w a n i a p r o p o n o w a n y c h r o z w i ą z a ń . T eoretycznie rzecz biorąc nadesłane p ro je k ty m ogą być w większości realizow ane.
Oczywiście jedne uznać m ożna za b ard ziej tra fn e — inne m niej. Ocena jest tu bardzo tru d n a , gdyż zastosow anie w te j skali i w sto sunkow o k ró tk im term in ie m etod em pirycz
n ych je s t niem ożliw e. P ro b lem zatem ro zpa-' try w ać trz e b a by było, staw iając py tan ie: k ie
dy p ro je k ty (naw et słuszne teoretycznie) m o
głyby być w określonych w a ru n k a ch k rajow ych realizow ane? — i czy z p u n k tu zaspokojenia potrzeb zarządzania i p lanow ania w ogóle po
w in n y być realizow ane?
M ożna co praw d a sp raw ę potraktow ać in a czej, p rzyjm ując, że tego ro d zaju opracow ania nie m ogą być pozbaw ione c h a ra k te ru w izji.
Jeśli n a w e t ta k — to m ożna w yrazić nieśm ia
ły sąd, że trzeźw e spojrzenie nigdy nie zaszko
dzi —- a au torzy ty p u Ju le s V erne ostatecznie nie rodzą się n a kam ieniu.
Te słow a lekkiego sceptycyzm u n ie pow inny jed n a k przy tłu m iać optym izm u, jak i pow stał w w y n ik u rozstrzygniętego K onkursu. C e l z o s t a ł o s i ą g n i ę t y . R ozszerzyliśm y w znacz
ny m sto p n iu nasze poglądy co do kierunków rozw oju elektronicznej tech n ik i obliczeniow ej w naszym k raju . U m ocniliśm y przekonanie, że m am y licznych zdolnych ludzi, k tórzy w idzą jasno nie tylko m an k a m en ty obecne, ale całą złożoność problem u, — k tó ra dla tra fn e j oce
n y — w ym aga w nikliw ej analizy. I to je s t n a pew no bardzo w ażne.
W reszcie pytanie, czy należy kontynuow ać p rz y ję tą m etodę. Sądząc z w yników przep ro w adzanie sondażu w śród w ielu ludzi p ra c u ją cych w dziedzinie ETO w y d a je się b ardzo ce
lowe, pom im o pew nych n a tu ra ln y c h za strze żeń, o k tó ry c h b yła m ow a w yżej, gdyż ja k m ó
w i jed en z autorów : „T aka koncepcja odpow ie
dzi m oże być rów nież tra k to w a n a jako w y raz pew nej rea k c ji a u to ra przeciw ko w szelkim , za
zwyczaj m ało skutecznym próbom , a d m in istra - cyjn o -d y rek ty w n eg o ro zstrzy g an ia sp ra w p ro b lem ow ych w tej szczególnie tru d n e j dziedzinie działalności społeczno-gospodarczej, jak ą jest w drażanie procesów autom atycznego p rze tw a rza n ia in fo rm a c ji”.
3
ALFONS M Y SLlftSK I 681.322.0O4.14„313”(438):65.O11.56
C e n t r u m O b l i c z e n i o w e K o m i s j i P l a n o w a n i a p r z y R a d z ie M i n i s t r ó w
M g r c h e m i i A lf o n s M Y Ś L IW S K I u k o ń c z y ł s t u d i a n a U n i w e r s y t e c i e P o z n a ń s k i m . W l a t a c h 1957— 1969 o d b y ł S t u d i u m P o d y p l o m o w e S z k o ły G łó w n e j S t a t y s t y k i i P l a n o w a n i a w W a r s z a w i e — k i e r u n e k : p l a n o w a n i e m a k r o e k o n o m i c z n e . O b e c n i e j e s t d y r e k t o r e m C e n t r u m O b lic z e n i o w e g o K o m i s j i P l a n o w a n i a p r z y R a d z ie M i n i s t r ó w .
Selektywny rozwój ETO
A rty k u ł otrzym ał I nagrodę w KONKURSIE-69 ogłoszonym przez nasze czasopis
mo na temat: „Najwłaściwsza tem a tyka przetwarzania inform acji i organizacja sieci ośrodków obliczeniowych w kra ju ”. A utor postuluje dokonanie w yboru tem a
ty k i w edług kryteriów najw iększych korzyści dla gospodarki narodowej i najlep
szego przygotowania u żytko w n ikó w do efektyw nego w ykorzystania kom puterów . Podkreśla konieczność wyposażenia w najbliższym pięcioleciu w urządzenia ko m puterowe: 1) in stytu cji działających w skali m akroekonom icznej, jak: Kom isja Pla
nowania, Główny Urząd Statystyczny, M inisterstw o Finansów, 2) instytucji działa
jących w skali średnioekonom icznej (zjednoczenia branżowe, niektóre m inister
stw a itd.), które koordynują preferowane dziedziny życia gospodarczego, 3) bardzo dużych jednostek gospodarczych. Inne obiekty pow inny korzystać z sieci ośrodków usługowych ZETO.
Pewne praw dy dzisiaj oczywiste
Ustosunkow ując się do problem atyki poruszonej w „Konkursie-69” czasopisma „Maszyny M atem atycz
ne” trzeba przyjąć kilka założeń, których nie trzeba tu udowodniać, znalazły bowiem potw ierdzenie w p ra cach licznych poważnych autorów S zostały w zasa
dzie przez opinię społeczną przyjęte. N iektóre nato
m iast założenia same przez się są oczywiste.
Stw ierdzić należy, że żywiołowy rozwój stosowania m aszyn m atem atycznych w k rajach gospodarczo w y
soko rozwiniętych jest często nazywany „r e w o l u c j ą k o m p u t e r o w ą ” albo „ r e w o l u c j ą i n f o r m a c y j n ą ”. Używając powyższych określeń, nie
którzy autorzy porów nują tę rew olucję drugiej poło
wy XX wieku z rew olucją przemysłową wieku XVIII, podkreślając w sposób pośredni spodziewane skutki ekonomiczne i społeczne tej drugiej rewolucji.
Postępy „ r e w o l u c j i k o m p u t e r o w e j ” zbiega
ją się dopiero z początkową fazą rozw oju systemów inform acji, oddziaływających na praktykę zarządza
nia.
Trzeba założyć jako pewnik, że .rozwój zastosowań elektronicznych m aszyn cyfrowych w Polsce powi
nien odbywać się w sposób planowy. Plan w tym za
kresie musi bazować na analizie stanu wyjściowego i koncepcji rozwojowej, uwzględniającej możliwości m aterialne, naukowe i organizacyjne naszej ekonomi
ki. Przy tym przyjąć należy, że rozwój zastosowań elektronicznych maszyn cyfrowych, jak również wszelkie poczynania w arunkujące ten rozwój, powin
ny należeć do kierunków w ybitnie preferow anych w planie krajow ym .
Należy uznać konieczność w spółpracy i konsultacji w zakresie stosowań EMC ze Związkiem Radzieckim, NRD oraz Czechosłowacją. K raje te m ają pewne osiąg
nięcia i korzyść w zajem na z takiej w spółpracy jest oczywista.
Powyższe założenia w skazują, że rozwój zastosowań elektronicznych maszyn cyfrowych w Polsce jest ży
ciową koniecznością, a jego zakres powinien być dyk
tow any m aksym alnym w ykorzystaniem stojących do dyspozycji środków.
Bez popełnienia większego błędu można chyba po
wiedzieć, że okres do 1970 r. w stosowaniu w gospo
darce polskiej maszyn cyfrowych był okresem pio
nierskim . T akie poczynania w ładz, jak powołanie
PRETO, uchw ała w spraw ie rozw oju stosowania m a
szyn m atem atycznych, wszczęcie produkcji m aszyn m atem atycznych i urządzeń peryferyjnych, powołanie odpowiednich instytucji i ośrodków naukow ych w d ra żały i kierunkow ały okres pionierski w stosowaniu EMC.
Niepoślednią rolę w tym zakresie odegrała również inicjatyw a niektórych regionalnych ośrodków społecz
nych, działających w oparciu o wojewódzkie kom ite
ty PZPR. M iarą społecznego zainteresow ania i spopu
laryzow ania problem atyki „ k o m p u t e r y z a c j i ” życia gospodarczego są audycje rad ia i telewizji, a szczególnie liczne artykuły na te n tem at w prasie codziennej i periodycznej.
W arto może rów nież podkreślić, że w omawianym okresie aktywnością w realizacji stosow ania API w y
różniała się, poza nielicznym z n a tu ry rzeczy środo
w iskiem naukowym , narastająca z roku n a rok k ad ra młodych i poniżej średniego w ieku inżynierów, tech
ników i ekonomistów. N atom iast niew ystarczające jeszcze zainteresow anie w drażaniem ETO okazują liczne k adry kierownicze najrozm aitszego szczebla adm inistracji gospodarczej, co nie je st bez znaczenia w ocenie realizacji w drażania ETO w nowym planie 5-letnim.
Uwagi te, z konieczności m ające charakter powierz
chowny, szkicują pozycję wyjściową do 5-lecia w za
kresie zastosowań systemów EPD.
Ja k a tem atyka przetw arzania inform acji jest n ajb arr dziej celowa w w arunkach krajow ych?
Docelowym zamierzeniem w dalszej przyszłości jest pełne zastąpienie obecnych tradycyjnych metod zarzą
dzania gospodarką m etodam i nowoczesnymi, o party
mi na w ykorzystaniu ETO. Stopniowe dojście do te
go celu, jednakże dosyć przyspieszone, wyznacza stra tegię działania w bliższym horyzoncie czasowym, np.
najbliższych lat, najbliższego 5-lecia.
Wychodząc z tych pozycji, tem atyka przetw arzania inform acji powinna być opanowywana w trzech pod
stawowych kierunkach. W każdym z tych kierunków , w zależności od stopnia opanow ania system ów prze
tw arzania inform acji, tem atyka pow inna się w zboga
cać obejm ując coraz pełniej problem atykę zarządza
nia.
Ogólne kierunki tem atyczne systemów przetw arzania inform acji byłyby następujące:
I. T e m a t y k a d l a o b i e k t ó w d z i a ł a j ą c y c h w s k a l i m i k r o e k o n o m i c z n e j . II. T e m a t y k a d l a c e l ó w p l a n i s t y c z n y c h , s t a t y s t y c z n y c h i f i n a n s o w y c h w z a k r e s i e s k a l i m a k r o e k o n o m i c z n e j . III. T e m a t y k a d l a o b i e k t ó w d z i a ł a j ą c y c h w s k a l i „ ś r e d n i o e k o n o m i c z n e j ” g a ł ę z i o w e j , b r a n ż o w e j , r e g i o n a l n e j itp.
Podane kierunki tem atyczne można zilustrować na
stępującym i konkretnym i przykładami.
Dla I grupy tem atycznej
Zakres tem atyczny systemów przetw arzania inform a
cji w tych obiektach obejmowałby kolejno, etapam i, podstawowe elem enty działalności tych obiektów. W m iarę ujm ow ania coraz to liczniejszych elementów działalności system am i przetw arzania inform acji, po
winna następować integracja poszczególnych syste
mów, w system obejm ujący kompleksowo działalność obiektu. Postęp w tym kierunku uzależniony jest oczywiście od czasu, odpowiedniej kadry oraz wypo
sażenia w odpowiednie EMC i urządzenia peryferyjne.
Dla obiektów w skali mikroekonomicznej działu
„przem ysł” byłyby to systemy obejm ujące ewidencję osobową i płace, gospodarkę m ateriałow ą, koszty, przygotowanie produkcji, planow ania operatywnego, gospodarka wyrobami gotowymi, planow ania a ltern a
tywnego, sprawozdawczości itp.
Dla obiektów w skali mikroekonomicznej innych dzia
łów gospodarki narodowej, jak obrót towarowy, b u downictwo, rolnictwo itd., zasada byłaby tak a sama jak w dziale „przemysł”. System am i przetw arzania inform acji obejm uje się kolejno podstawowe elem en
ty działalności obiektu, według specyfiki obiektu.
Dla II grupy tem atycznej
Do celów planistycznych, statystycznych i finanso
wych zakres tem atyczny system ów przetw arzania in form acji — to przede wszystkim autom atyzacja przy równoczesnych zmianach metodologicznych planow a
nia i bilansowania, na bazie w drażania metod m ate
matycznych i elektronicznej techniki obliczeniowej do praktyki planow ania centralnego. Problem atyka powyższa stała się paląco aktualna po V Zjeździe PZPR i II Plenum KC PZPR.
Jedna z dziedzin tematycznych, to elem enty syste
m u inform acji kierow nictw a (SIK). W związku z m e
todą społeczną budowy planu „od dołu do góry” za
chodzi konieczność szybkiego inform ow ania kierow nictw a o kształtow aniu się podstawowych proporcji i w skaźnikach planu w poszczególnych fazach prac planistycznych.
K olejna dziedzina tem atów , to wielow ariantow e obli
czenia prognostyczne do potrzeb planu perspektyw icz
nego. In n a — to nowe metody kompleksowego b ilan sowania i strukturalnych analiz proporcji planu.
Tem atyka w dziedzinie statystyki (poza problemami
— nazw ijm y to ściśle — w ew nętrznym i GUS) z pew nością będzie m usiała zająć się zagadnieniem uspraw nień, unifikacji system u ewidencji, wynikających z faktu narastającego użytkow ania ETO oraz zmian w m etodach planow ania. To samo dotyczy m. in. Mi
nisterstw a Finansów.
Dla III grupy tem atycznej
Tem atyka systemów przetw arzania inform acji w tej grupie tem atycznej jest chyba najbogatsza, najróżno
rodniejsza i — należałoby to w yraźnie zaznaczyć — o ogromnym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Te
m atyką tej grupy, jak już zaznaczono, objęto by obiekty działające w skali „średnioekonomicznej” By
łyby to obiekty zarządzające czy koordynujące pew
ne zagadnienia w skali gałęzi, branży czy regio
nu ekonomicznego. Opracowałyby i eksploatowały ga
łęziowe, branżow e czy regionalne systemy przetw arza
nia inform acji, przykładowo w zakresie paliw , koor
dynacji inw estycji, bilansow ania zapotrzebow ania na roboty budowlane, ze zdolnościami produkcyjnym i przedsiębiorstw budowlanych, w zakresie energety
ki, m ateriałów , transportu itp. Przykłady powyższych tem atów charakteryzują chyba dostatecznie ten kie
runek tematyczny.
Należyte rozwinięcie tego typu systemów przyczyniło
by się do ujęcia z czasem systemem przetw arzania inform acji kompleksowo całej gospodarki, zakładając równocześnie rozwinięcie prac systemowych w skali makroekonomicznej ze strony centralnego planifikato- ra. Stąd znaczenie preferow ania d rozwinięcia syste
mów przetw arzania tej skali ekonomicznej ma pod
stawowe znaczenie dla gospodarki narodowej.
Jakie „obiekty” będą w pierwszej kolejności użytkow nikam i EMC?
To, co wyżej powiedziano o tem atyce przetw arzania inform acji, sugeruje w pewnym stopniu, w jakich działach gospodarki i na jakim szczeblu zarządzania należy przede wszystkim stosować elektroniczną tech
nikę obliczeniową. Jednakże na okres bliższego hory
zontu czasowego najbliższego 5-lecia, zważywszy moż
liwość dostaw określonej, prawdopodobnie stosunko
wo niewielkiej liczby EMC, i odpowiednie ilości urzą
dzeń peryferyjnych, należałoby dokonać starannego w yboru użytkowników, którzy w pierwszej kolejności będą użytkow nikam i EMC. Chcąc dokonać wyboru należy stosować określone kryteria. N asuw ają się co najm niej dwa podstawowe k ry te ria pierwszeństwa przydziału maszyn cyfrowych.
1. K r y t e r i u m h i e r a r c h i i k o r z y ś c i d l a g o s p o d a r k i n a r o d o w e j .
2. K r y t e r i u m p r z y g o t o w a n i a d o e f e k t y w n e g o w y k o r z y s t a n i a E MC .
Instytucje działające w skali m akroekonom icznej, to jest K om isja Planow ania przy Radzie M inistrów, Główny Urząd Statystyczny i M inisterstwo Finansów, powinny być w czasie najbliższego 5-lecia wyposażo
ne w EMC w proporcji do zadań stojących przed ty
mi instytucjam i. Instytucje te, chcąc sprostać nałożo
nym na nie zadaniom w ynikającym z uchwał V Zjaz
du PZPR i II Plenum KC PZPR, muszą opracować i wykorzystać różnorakie system y przetw arzania in form acji w układzie w ew nątrzinstytucjonalnym , jak również opracować koordynujące system y obejm ujące użytkowników krajow ych EMC w zakresie planow a
nia i przepływu inform acji planistycznej, statystycz
nej i techniczno-ekonomicznej.
W celu realizacji powyższych zadań pow inna być po
wołana do życia w Komisji Planow ania silna komórka systemowa i metodologiczna.
Bardzo istotne znaczenie dla efektywności ekonomicz
nej gospodarki narodow ej m a opracowanie i w yko
rzystanie systemów przetw arzania inform acji za po
mocą EMC w licznych, w m iarę możliwości jak n a j
większej liczby obiektów w skali „średnioekonomicz
n ej”. Rola obiektów te j skali ekonomicznej dla reali
zacji zadań selektywności i intensyfikacji gospodarki oraz dla zadań agregowania strum ieni inform acji ma podstawowe znaczenie. Równocześnie zw iększają się możliwości objęcia system am i przetw arzania inform a
cji tem atów w skali mikroekonomicznej do celów p la
nistycznych, co w pływ a na unowocześnienie metod zarządzania gospodarką narodową. Obiekty tej skali ekonomicznej dysponują już pew nym dorobkiem w zakresie systemów przetw arzania inform acji, dyspo
nują kom órkam i i ludźmi przygotowanym i do korzy
stania z ETO, względnie posiadają możliwości szyb
kiego zorganizowania takich komórek.
Do obiektów skali „średnioekonom icznej” przykłado
wo w pierwszej kolejności należałoby zaliczyć zjed
noczenia przemysłowe wiodące w branży, niektóre m inisterstw a wiodące w pewnych problem ach, jak M inisterstwo Budownictwa i Przem ysłu M ateriałów Budowlanych, jednostki adm inistracyjne wiodące w problem ach rejonu gospodarczego, ja k obrotu tow a
rowego, gospodarki kom unalnej, energetycznej dtp.
Obiekty tej skali ekonomicznej pow inny mieć prio
ry te t w otrzym aniu urządzeń dla ETO.
W zakresie obiektów skali mikroekonomicznej powin
ny być zaopatryw ane w EMC obiekty ¡największe i, jeśli starczy maszyn, duże obiekty przemysłowe, du
że jednostki obrotu towarowego, budownictwa. Oczy
wiście o ile spełniają II w arunek podanych kryteriów , to znaczy, o ile potencjalni użytkownicy są przygoto
w ani organizacyjnie i kadrow o do efektywnego w y
korzystania kom puterów . Pozostałe obiekty powinny korzystać z usług ośrodków „ZETO”.
W łasne czy usługowe ośrodki obliczeniowe?
Z tego, co wyżej powiedziano, można by wysnuć w nio
sek, że jedynym i organizacjam i przetw arzania in fo r
m acji byłyby zakładowe, branżow e, ¡resortowe i cen
tralne ośrodki obliczeniowe. T aki wniosek byłby jed nak niesłuszny. P ra k ty k a kilku lat „okresu pionier
skiego” w zakresie stosowania ETO w ykazała pod
staw ow ą przydatność i ogromną rolę .usługowych ośrodków obliczeniowych, jakim i są zakłady oblicze
niowe „ZETO”.
Zakłady, które będą miały przygotowane systemy przetw arzania inform acji, a nie będą w posiadaniu EMC, będą m iały możliwości skorzystania z usług przedsiębiorstw „ZETO”. 'Rola szkoleniowa i dosko
n alenia k ad r, rola doradcy i in stru k to ra w organiza
cji w drożenia systemów przetw arzania pow inna być z kolei następnym głównym zadaniem przedsiębiorstw
„ZETO”. . Rola „ZETO” pow inna wzrosnąć szczegól
nie w usługach doradztw a i projektow ania systemów dla potrzeb adm inistracji wojewódzkiej do celów ko
m unalnych, . oświatowych, rolniczych, koordynacji in w estycji itp. oraz świadczyć usługi obliczeniowe. Nie ulega natom iast wątpliwości, że usługi „ZETO” w m iarę w zrostu liczby zainstalow anych kom puterów w przedsiębiorstw ach i instytucjach będą malały.
Natom iast w zrosną zadania usług dla rejonów i gos
podarki terenow ej, w tym spółdzielczości, oraz pow sta
ną nowe zapotrzebow ania usług, w ynikające z postę
pu technicznego w zakresie urządzeń elektronicznych.
Problem y w ym agające również rozwiązania
Użytkownikiem BMC jest jeszcze n auka, której po
trzeby w nadchodzącym 5-leciu powinny ¡być w zasa
dzie zaspokojone.
Należałoby tu jeszcze wspomnieć o pewnych poczy
naniach koniecznych dla zabezpieczenia efektywnego w drażania API.
R ozrastająca się sieć obliczeniowa wymaga kw alifi
kowanych kadr, których szkolenie powinno być obję
te planem , w ym aga też usług naukowych i w tym celu powinien powstać instytut sterujący od strony naukowej całą problem atyką przetw arzania inform a
cji.
Zainstalow anie wielu nowych jednostek maszynowych w ym aga powołania specjalistycznych biur projekto
wych i przedsiębiorstw budowlano-m ontażowych o dostatecznym potencjale przerobowym.
Wnioski
1. Rozw ój zastosowali ETO w gospodarce narodowej jest koniecznością w arunkującą realizację uchwał V Zjazdu PZPR i II Plenum KC PZPR.
2. Rozwój ten pow inien być planowany w edług sta
rannie przem yślanej koncepcji.
3. Rozw ój ten w planie i w ykonaniu pow inien nale
żeć do kierunków w ybitnie preferowanych.
4. Planem pow inien też być objęty problem kształce
nia kadr dla ETO, jak również problem kształcenia kursowego kadr kierowniczych iycia gospodarczego w ysokiego szczebla.
5. W yposażenie w urządzenia ETO jednostek gospo
d arki narodowej powinno się odbywać w edług nastę
pujących kryteriów :
a. hierarchii korzyści dla gospodarki narodowej, b. przygotowania organizacyjnego i kadrowego u ż y t
kow nika.
6. In stytu cje działające w skali m akroekonom icznej, K om isja Planowania, GUS i M inisterstw o Finansów pow inny w pełnić być wyposażone w urządzenia ETO do w ykonania zadań założonych w zakresie API do celów planowania i zarządzania.
7. O biekty skali „średnioelconomicznej”, jak zjedno
czenia branżowe, niektóre m inisterstw a itp., koordy
nujące pewne ważne dziedziny życia gospodarczego, pow inny być szczególnie preferowane w dostawach EMC.
8. W skali m ikroekonom icznej tylko bardzo duże obiekty pow inny być wyposażone w EMC. Pozostałe obiekty pow inny korzystać z usług ZETO.
9. „O biekty” zaopatrzone w EMC, w edług powyższych zasad, eksploatują system y przetwarzania o tem atyce w ynikającej z ich działalności. „Obiekty” szczebla centralnego poza tym opracują system y integrujące, kom pleksow e w skali kraju, dla celów planistycznych i zarządzania.
10. Powinna powstać jednostka adm inistracyjna albo należy pow ierzyć istniejącej jednostce adm inistracyj
n ej rolę centralnego koordynatora-planisty w zakre
sie system ów przetwarzania.
11. Pow inien być powołany in sty tu t n a u ko w y w za
kresie system ów i metodologii ETO.
12. Powinno powstać przedsiębiorstwo projektow e i budowlano-m ontażowe dla realizacji licznych no
w ych in w e sty c ji. w zakresie ETO o w ystarczającym potencjale produkcyjnym .
P r e n u m e r u j c i e m i e s i ę c z n i k
„ M A S Z Y N Y MAT EMAT YCZ NE
ANTONI NOWAKOWSKI 681.322.004.14„313”<438):657.1.011.54 WOJCIECH OLEJNICZAK
P o l i t e c h n i k a S z c z e c i ń s k a
A n t o n i N O W A K O W S K I, W o j c i e c h O L E J N I C Z A K m g r , m g r e k o n o m i i . U k o ń c z o n e s t u d i a n a W y d z i a le I n ż y n i e r y j n o - E k o n o m i c z n y m P o l i t e c h n i k i S z c z e c i ń s k i e j w 1968 r o k u . O d te g o ż r o k u p r a c u j ą n a s t a n o w i s k a c h s t . a s y s t e n t ó w w K a t e d r z e F i n a n s ó w i R a c h u n k o w o ś c i . U k o ń c z o n e r o c z n e S t u d i u m P r o j e k t o w a n i a i P r o g r a m o w a n i a E l e k t r o n i c z n y c h S y s t e m ó w P r z e t w a r z a n i a D a n y c h . Z t e m a t y k ą p r z e t w a r z a n i a d a n y c h z e t k n ę l i s i ę n a s t u d i a c h , o b e c n i e r o z w i j a j ą t e z a i n t e r e s o w a n i a w p r a c y n a u k o w e j , a t a k ż e w p r a c a c h w d r o ż e n i o w y c h p r o w a d z o n y c h d la p r z e d s i ę b i o r s t w . A u t o r z y k i l k u a r t y k u ł ó w o p u b l i k o w a n y c h w p i s m a c h k r a j o w y c h .
Awanporty EIO czyli model systemu przetwarzania danych w małych i średnich przedsiębiorstwach
A rty k u ł otrzym ał II nagrodę w KONKURSIE-69 ogłoszonym w naszym czasopiś
m ie na tem at ajwłaściwsza tem atyka przetwarzania inform acji i organizacja sie
ci ośrodków obliczeniowych w kraju”. A utorzy w skazują na m ożliwość kom p lek
sowego zastosowania m aszyn księgujących w system ach autom atycznego przetw a
rzania danych i określają m iejsce tych m aszyn w krajow ej sieci ośrodków oblicze
niowych.
I. Założenia wyjściowe
Elektroniczne maszyny cyfrowe coraz częściej i w co
raz -większym stopniu znajdują zastosowanie w gospo
darce narodowej. K om puter stał się dzisiaj synoni
mem nowoczesności. Jednocześnie istnieje paradoksal
na sytuacja, w k tó rej przedsiębiorstw a niechętnie (z reguły jedynie na polecenie jednostek nadrzędnych) podejm ują prace nad m odernizacją system ów prze
tw arzania danych. W ydawać by się mogło, że nie wi
dzą one potrzeby tych prac. Dotyczy to szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy szukać w b rak u odpowiednich wzorców postępowań, jednolitej metodologii przepro
w adzania badań, jak i b rak u specjalistów z tego za
kresu oraz potrzebnych środków technicznych. Nie wypracowano dotychczas również optym alnych roz
w iązań organizacyjnych przetw arzania danych.
Wypowiedź niniejsza dotyczy o r g a n i z a c j i i p r z e t w a r z a n i a d a n y c h , musi więc uwzględniać istniejące w k raju w arunki. Należy je traktow ać jako w arunki brzegowe, które muszą być spełnione, aby została osiągnięta funkcja celu, tzn. aby przyjęte rozwiązania organizacyjne były najkorzystniejsze dla przedsiębiorstwa.
Należy tu uwzględnić następujące węzłowe ogranicze
nia:
1. Środki techniczne znajdujące się obecnie w eks
ploatacji nie są w stanie zaspokoić wszystkich po
trzeb. Z funkcjonujących w Polsce około 200 kom pu
terów przeszło 90% to maszyny do obliczeń nauko
wo-technicznych. Odczuwa się poważny brak maszyn do przetw arzania danych, choć w ostatnim okresie dają się zauważyć w tej dziedzinie sym ptom y pozy
tywnych zm ian — przede wszystkim w zrost ich liczby.
Z faktu ograniczoności funkcjonującego p arku m aszy
nowego w ypływ a pierwszy wniosek, a mianowicie to, że w najbliższym czasie d o s t ę p d o e l e k t r o n i c z n y c h m a s z y n c y f r o w y c h n i e b ę d z i e p o w s z e c h n y .
2. Funkcjonujące obecnie w k ra ju kom putery są w większości *> m aszynami drugiej generacji dysponują
cymi taśm ą magnetyczną, jako podstawowym rodza
jem pamięci zewnętrznej. Plany rozw oju elektronicz
nej techniki obliczeniowej w Polsce zakładają w n a j
bliższym czasie duży w zrost liczby maszyn tej właśnie generacji. W związku z tym nie będzie się w zasa
dzie stosować modelu przetw arzania indywidualnego,
i) F u n k c j o n u j e je s z c z e k i l k a n a ś c i e m a s z y n p i e r w s z e j g e n e r a c j i l a m p o w y c h o r a z p i e r w s z y e g z e m p l a r z e m c t r z e c i e j g e n e r a c j i .
wszystkie rozwiązania organizacyjne muszą zakładać m o d e l p r z e t w a r z a n i a s e k w e n c y j n e g o . 3. Dodatkową barierą ograniczającą powszechność autom atycznego przetw arzania danych są wysokie n a
kłady finansow e związane z zakupem d instalacją kom putera. Poważnych nakładów w ym agają również p ra ce organizacyjno-projektow e. W związku z tym na w łasną maszynę cyfrową mogą liczyć jedynie przed
siębiorstw a „kolosy” typu stoczni, huty, kom binatu, które zapew niają efektyw ne w ykorzystanie maszyny.
Pozostałe przedsiębiorstw a będą m usiały szukać in nych źródeł dostępu do kom puterów (poprzez różne
go rodzaju ośrodki obliczeniowe). Wąskim gardłem będzie tu dostarczanie danych do ośrodków, należy m. in. wykluczyć w najbliższej przyszłości teletrans
m isję danych, ze względu n a niski u nas stopień opa
now ania tej techniki.
4. Z dużą dozą praw dopodobieństw a można stw ier
dzić, że najistotniejszym problem em rozwoju ETO w k ra ju jest zagadnienie wyszkolenia odpowiedniej k a dry fachowców. Problem ten istnieje już dzisiaj, a niewiele w skazuje na to, by m iał być rozwiązany w najbliższej przyszłości. B rak w zasadzie problem a
tyki ETO w program ach szkół wyższych, a także w program ach szkół średnich. Ekonomiści opuszczający m ury swoich uczelni znają np. doskonale problem aty
kę ekonomiczną epoki feudalizm u, czy naw et współ
czesne m iędzynarodowe stosunki ■ ekonomiczne, nato
m iast o ETO dowiadują się najwyżej na zasadzie pry - wanego hobby wykładowcy. Ludzie ci m ają w drażać ETO w przedsiębiorstw ach, nie m ając o niej poję
cia. S tąd m iędzy innym i brak w przedsiębiorstwach przychylnej atm osfery i zainteresow ania spraw am i ETO. Kto tę atm osferę m a stw arzać? Można by w tym zakresie korzystać z doświadczeń naszych sąsia
dów z NRD, gdzie w zastosowaniach ETO w szybkim tem pie szkoli się zarówno aktyw gospodarczy, jak i polityczny: unowocześnione program y studiów prze
w idują m. in. nauczanie w zakresie zagadnień cyber
netyki, ETO, teorii inform acji itd. U .nas natom iast w chwili obecnej sam e ibraki kadrow e nie pozwoliłyby na realizow anie w jakim kolw iek szerszym zakresie program u rozw oju ETO.
5. Duże opóźnienia, w stosunku do innych krajów , mamy również na odcinku produkcji własnych m a
szyn cyfrowych, k tóre nie mogą wyjść z etapu proto
typów. W ydaje się, że dopiero sery jn a produkcja pol
skiego 'kom putera o param etrach zbliżonych do śred
niej światowej stworzy podstawę do optymistycznych prognoz dotyczących szerszego rozwoju ETO w k ra ju.
6. Niepokojącą staje się sytuacja w dziedzinie urzą
dzeń perferyjnyeh EPD. Przy b raku w łasnej produk
cji, zam ierającym praktycznie im porcie z NRD oraz stosunkowo niedużym i mało zróżnicowanym im por
cie z ZSRR, realną staje się groźba b raku m ateriału przerobowego naw et dla .tych kom puterów , które zdo
łamy zainstalować.
Mimo przedstaw ionych tu trudności i ograniczeń n a
leży zauważyć, że od pewnego czasu sytuacja w Pol
sce w dziedzinie ETO w yraźnie się poprawia. W yra
zem tego są m. in. uchwały podjęte na II Plenum KC PZPR. Również w prasie fachowej i popularnej coraz częściej spotkać się można z glosami wskazującym i, że problem atyka ETO staje się w ażną dziedziną za
interesow ania społeczeństwa i władz gospodarczych.
J e d n y m z p r z y k ł a d ó w t e g o z a i n t e r e s o w a n i a j e s t n i e w ą t p l i w i e r ó w n i e ż n i n i e j s z y k o n k u r s .
II. Propozycja w spraw ie modelu organizacji przetw a
rzania danych w małych i średnich przedsiębiorstw ach Przyjęto klasyfikować przedsiębiorstw a na małe, śred
nie i duże. Podstaw ą takiej 'klasyfikacji je st zazwyczaj liczba zatrudnionych, wielkość przerobu, moc zainsta
lowanych maszyn i urządzeń itd. Dla naszych celów param etry te nie są wystarczające. Za średniej wiel
kości przedsiębiorstw a będziemy uważać takie, w k tó rym m ateriał liczbowy z jednej strony inie w ystarcza na efektyw ne obciążenie kom putera, -z drugiej zaś strony przedsiębiorstwo to odczuwa znaczne potrzeby inform acyjne, przy czym ¡nie może sobie pozwolić na zakup w łasnej maszyny. W klasie m ałych przedsię
biorstw będą się mieścić te, w których potrzeby infor
m acyjne kierow nictw a nie w ym agają aż pomocy kom putera. Być może istnieje jakiś związek korelacyjny pomiędzy podaną klasyfikacją a param etram i przero
R y s . 1. W a r i a n t y r o z w i ą z a ń o r g a n i z a c y j n y c h p r z e t w a r z a n i a d a n y c h
bu i zatrudnienia. W łaśnie przedsiębiorstw a małe i średnie należą w pewnym sensie do „upośledzonych”, jeżeli chodzi o elektroniczne przetw arzanie danych.
Przyczyn tego „upośledzenia” nie będziemy tutaj omawiać. Należy jednak stwierdzić, że przedsiębior
stw a te dom inują pod względem liczbowym w naszym kraju, stąd m. in. w ynika w aga poruszanego -tu zagad
nienia.
Z chwilą podjęcia decyzji o m odernizacji systemu przetw arzania danych, kierow nictw o przedsiębiorstwa m a do w yboru szereg alternatyw nych dróg. W ybra
nie drogi właściwej decydować będzie o powodzeniu całej akcji. Liczba tych dróg jest ograniczona ofertą dostępnych obecnie lub w najbliższym czasie środków technicznych.
Rysunek 1 przedstaw ia w łaśnie całą gamę w arian tów stojących potencjalnie do wyboru przed kierow nictwem przedsiębiorstw a.
Z w ielu możliwości przedstawionych na tym rysunku, optym alną dla przedsiębiorstw małych i średnich w y
daje się droga oznaczona pogrubioną linią. Pójście tą drogą oznacza system automatyczny, który w zakre
sie w spółpracy środków- technicznych (integruje elek
troniczne maszyny cyfrowe z maszynami średniej m e
chanizacji.
R ozpatrując taki system w układzie wertykalnym , maszyna elektroniczna znajdow ałaby się w ośrodku typu ZETO lub ROPD (rejonowy ośrodek przetw a
rzania danych), natom iast maszyny księgujące usytuo
w ane być powinny na miejscu w przedsiębiorstwie.
Zasadę w spółpracy środków technicznych w e wspom
nianym układzie prezentuje rysunek 2. Uwidoczniono w tym rysunku zasadniczą ideę powiązań, natom iast konkretne rozwiązania nie muszą spełniać wszystkich możliwości tak zarysowanego modelu.
Propozycje odnoszące się do układu horyzontalnego ilu stru je rysunek 3. Sporządzony w form ie schem atu blokowego, rysunek ten dzieli przedsiębiorstw a małe i średnie n a dwie zasadnicze grupy — 1) przedsię
biorstw a będące w gestii zjednoczeń wojewódzkich i 2) przedsiębiorstw a podległe zjednoczeniom k ra jo wym. Podział taki jest konieczny ze względu na róż
nice usytuow ania w terenie tych dwóch rodzajów przedsiębiorstw. W ram ach zjednoczeń następuje dal
sze badanie z p u nktu widzenia:
• wielkości przedsiębiorstwa,
• rejonizacji i ześrodkowania,
• możliwości obciążenia EMC.
Wyniki tych badań pozwalają ustalić model organiza
cji przetw arzania danych dla przedsiębiorstw a. Nie
zależnie od rodzaju przedsiębiorstw a, wszędzie m iały
by zastosowanie maszyny księgujące w rodzaju m a
szyn ASCOTA 071, a w większości przypadków przed
siębiorstw a korzystać będą dodatkowo z pomocy kom puterów . Przedsiębiorstw a korzystałyby z n astęp u ją
cych rodzajów ośrodków obliczeniowych:
1) w p r z y p a d k u z j e d n o c z e ń w o j e w ó d z k i c h
• wojewódzkie ośrodki przetw arzania danych (WOPD)
• zakłady elektronicznej techniki obliczeniowej (ZETO)
2) w p r z y p a d k u z j e d n o c z e ń k r a j o w y c h
© rejonowe ośrodki przetw arzania danych (ROPD)
® zakłady elektronicznej techniki obliczeniowej (ZETO).
W zakresie organizacji przew arzania danych główną funkcją elektronicznych maszyn cyfrowych będzie ste
row anie procesem zarządzania. Na maszyny księgują
ce spadnie zaś w głównej mierze — zgodnie z ich przeznaczeniem — strona ew idencyjna i przygotowa
nie maszynowych nośników danych.
ÏII. Zalety proponowanego modelu
Oparcie systemów przetw arzania danych małych i średnich przedsiębiorstw na środkach technicznych oznaczonych w rysunku 1 pozwoli .na częściowe roz
ładowanie omówionych na w stępie trudności rozwo
jowych ETO w Polsce. Szczególne zalety proponowa
nego modelu można sprowadzić do następujących:
1. Współczesne maszyny księgujące mogą być bardzo pomocnym i skutecznym instrum entem w rękach or
ganizatorów systemów przetw arzania danych. Poten
cjalne możliwości jednej z takich m aszyn ASCOTY 071 zestawiono w rysunku 4.
2. Samo zastosowanie tych m aszyn do przygotowania nośników danych (kart i taśm) pozwala odciążyć od
□
Obj aśni en i a MaszynyDokumenty
Kartoteki tradycyjne
Kartoteki naTM
Tabulogramy
— Taśma
papierowa , ! Informacje
dla zarządu
9
Lista
przedsiębiorstw
R y s . 3. S c h e m a t b l o k o w y p o w i ą z a ń o r g a n i z a c y j n y c h s i e c i o ś r o d k ó w d l a m a ł y c h i ś r e d n i c h p r z e d s i ę b i o r s t w
prac m anipulacyjnych ośrodek obliczeniowy i tym sa
mym przedsiębiorstw o uniezależnia się w tym zakre
sie od ośrodka. Istnieje również niemal stuprocentow a pewność, że przygotowane dane dla kom puterów są pozbawione błędów dzięki zastosowaniu maszynowej kontroli zerowej i w eryfikatora numerów, co jest nie do osiągnięcia przy dziurkarkach i spraw dzarkach lub przy tzw. autom atach organizacyjnych. Zastosowanie kontroli zerowej wpływ a też dodatnio na pracę sa
m ej maszyny poprzez w yelim inow anie błędów na e ta pie konw ersji taśm a k a rta papierow a — taśm a m ag
netyczna.
3. Związek m aszyn księgujących z kom puterem zła
godzi w pew nym sensie wady przetw arzania sekw en
cyjnego, gdyż maszyny księgujące będą dostarczać bieżącej inform acji o stanach obiektu. System staje się tym samym operatywniejszy.
4. W m ałych i średnich przedsiębiorstw ach istnieją dość duże osiągnięcia praktyczne, jeżeli chodzi o m a
szyny średniej mechanizacji. Przedsiębiorstw a są
„przekonane” do tych maszyn. M aszyny księgujące są zrozumialsze dla ludzi nie związanych z przetw arza
niem danych.
5. W yraźny rozdział kom petencji (ośrodek — oblicze
nia, przedsiębiorstw o — przygotowanie danych) zwiększa odpowiedzialność zaangażowanych podmio
tów.
6. Istnieje w tym modelu silny bodziec zainteresow a
nia przedsiębiorstw a w prawidłowym funkcjonow aniu system u przetw arzania danych.'
7. Elektroniczne m aszyny cyfrowe są efektywniej w y
korzystane poprzez zwolnienie ich z funkcji „szybkie
go księgowego” i obciążenie ich pracą odpowiednią dla tak wysokiej techniki obliczeniowej. Tym samym kom putery będą w stanie obsłużyć większą liczbę kontrahentów .
8. Przedsiębiorstw a będą zainteresow ane w szkoleniu k adr fachowców, którzy oprócz zagadnień zawodo
wych będą doskonale znali sytuację i potrzeby przed
siębiorstw a macierzystego.
Są to jedynie główne korzyści, jakie daje m ariaż m a
szyn księgujących z kom puterem . Sam model organi
zacji sieci ośrodków obliczeniowych (p. rys. 3) jest logiczną konsekw encją dokonanego podziału przedsię
9 /9 3 9 / 9 9
biorstw na odpowiednie klasy. W ydaje się, że model taki pow inien być optym alnym rozwiązaniem dla m a
łych i średnich przedsiębiorstw , a ew entualne zastoso
w anie w praktyce powinno wykazać jego przydatność.
IV. Uwagi końcowe
Należy n a zakończenie podkreślić, że wypowiedź n i
niejsza nie je st 'jakąś form ą obrony m aszyn księgują
cych. Ten rodzaj techniki nie potrzebuje żadnej obro
ny. W odróżnieniu od m a
szyn analitycznych (w sen
sie klasycznej „dużej m o
dernizacji”), k tóre znalazły się u schyłku swego roz
w oju, maszyny księgujące przeżyw ają na świecie drugą młodość. Szczególnie efektyw ne je st łączenie ich poprzez różnego rodza
ju urządzenia z ETO. Na problem łączenia różnych technik obliczeniowych, dotychczas zarów no prak tycy, jak i teoretycy zbyt mało zw racają uwagi. W niniejszym artykule w ska
zano jedynie na możli
wość kompleksowego za
stosow ania m aszyn księgu
jących w system ie auto
m atycznego przetw arza
nia danych, na przykła
dzie m ałych i średnich przedsiębiorstw , k tó re są najbardziej predyspono
w ane do zastosowania tych maszyn. Wskazano rów nież na m iejsce tych m aszyn w sieci ośrodków obliczeniowych w k raju.
1 1
1 ■
? - n z ■
0
0- 1- 2 -
.3 -
4 - 5~
6- 7-
R y s . 4. M o ż li w o ś c i w y p o s a ż e n i a m a ł o l i c z n i k o w e g o a u t o m a t u d o k s i ę g o w a n i a A S C O T A 071
JÓZEF SZUBA
Z E T O — W r o c ła w
681.322.004.14.„312”„313”(438)
M g r J ó z e f S z u b a u k o ń c z y ! s t u d i a e k o n o m i c z n e , f i l o z o f i c z n e i m a t e m a t y c z n e . O d 1964 r . p r a c u j e w Z E T O — W r o c ła w , n a j p i e r w n a s t a n o w i s k u k i e r o w n i k a D z i a ł u P r o g r a m ó w B i b l i o t e c z n y c h , a n a s t ę p n i e n a s t a n o w i s k u k i e r o w n i k a Z a k ł a d o w e g o O ś r o d k a IN T E . J e s t a u t o r e m s z e r e g u p r o g r a m ó w n a E M C M IŃ S K -2 2 o r a z p u b l i k a c j i n a t e n t e m a t .
Etdp w ielokierunkow ych prób i przedsięw zięć w rozwoju ETO
A rty k u ł otrzym ał II I nagrodę w KONKURSIE-69, ogłoszonym w naszym czasopiś
m ie na tem at „Najwłaściwsza tem atyka przetwarzania inform acji i organizacja sieci ośrodków obliczeniowych w kra ju ”. A utor przestrzega przed adm inistracyj
n ym forsowaniem tem a tyki i zaleca w nikliw e zbadanie pełnego dorobku krajow e
go — największego dotychczas w zakresie obliczeń naukow o-technicznych. W ska
zuje na olbrzym ie e fe k ty m ożliw e do uzyskania dzięki w drożeniu ETO do n a j
w ażniejszych działów gospodarki narodowej. Omawia kierunki rozwoju ośrodków obliczeniowych p rzy uczelniach i placówkach naukow ych, ośrodków przyzakłado
wych, branżowych, centralnych specjalizowanych problemowo, resortowych i ogólno- usługowych usytuow anych terenowo.
Ostrożnie z forsowaniem tem atyki API
Nawet orientacyjny przegląd wszystkich m ateriałów inform acyjnych dotyczących aktualnego stanu zasto
sowań ETO w różnych dziedzinach nauki i praktyki gospodarczej w naszym k ra ju wskazuje, że reprezen
tow ane są u nas w m niejszym lub większym stopniu i zakresie niemal wszystkie możliwe dziedziny auto
matycznego przetw arzania inform acji, począwszy od obliczeń opartych o standardow e program y m atem a
tyczne, poprzez przetw arzanie danych do celów za
rządzania, a na złożonych obliczeniach symulujących procesy decyzyjne skończywszy.
Maszyny cyfrowe, bez w zlędu na to do jak iej zali
czają się generacji, czy klasy — zmuszają ludzi, którzy sty k ają się z nim i pośrednio lub bezpośrednio, do wysokiej dyscypliny intelektualnej w procesie ich oprogram owania i odpowiedzialności za podejmowane przedsięwięcia w zakresie ich wykorzystania.
Tam, gdzie użytkownicy spełniają wymienione gene
raln e w arunki, każda podjęta próba obliczeń, nawet dotycząca problem atyki raczej peryferyjnej daje n ad
spodziewane efekty, z którym i należy się liczyć.
Na obecnym etapie rozwoju ETO w naszym k raju , który można by nazwać e t a p e m w i e l o k i e r u n k o w y c h p r ó b i p r z e d s i ę w z i ę ć , w skazana jest jak najdalej posunięta ostrożność, gdy chodzi o p re
ferow anie jak iejś określonej tem atyki API, względnie 0 ustalenie hierarchii zastosowań.
Są poważne podstaw y do przypuszczenia, że forsow a
nie tem atyki bardzo uzasadnionej ekonomicznie 1 atrakcyjnej bez względu na konkretne w arunki jej realizacji (umaszynowienie, przygotowanie organiza
cyjne i teoretyczne) nie tylko nie da pożądanych re zultatów , lecz przyniesie poważne szkody w postaci s tra t m aterialnych. Co gorsza, spowoduje odsunięcie danej tem atyki na plan dalszy, niż m iałoby to m iejsce przy praw idłow ym procesie jej w drażania. Z drugiej strony, marginesowe traktow anie tem atyki już zaaw an
sowanej, której realizacja na EMC w ykazuje dużą dynam ikę rozw oju, jako gospodarczo mniej uzasad
nionej z p u n k tu w idzenia kryteriów ekonomicznych, może również spowodować niepożądane skutki.
Zastrzeżenia te nie w ykluczają oczywiście możliwości udzielenia chociażby orientacyjnej odpowiedzi na po
staw ione pytanie, zm uszają tylko do dużej odpowie
dzialności, zarówno przy w ypow iadaniu się na ten tem at, jak też przy podejm owaniu odpowiednich decyzji.
W arunki krajow e a najbardziej celowa tem atyka API W świetle powyższych uw ag najwłaściwszym pu n k tem w yjścia do 'trafnej i w yczerpującej odpowiedzi na postaw ione w KONKURSIE-69 pytanie, b y ł o b y w n i k l i w e z b a d a n i e c a ł o k s z t a ł t u d o t y c h c z a s o w y c h o s i ą g n i ę ć krajow ych w zakresie API i ustalenie dominującej dotychczas tem atyki, która przecież podejm owana była w zasadzie stosownie do potrzeb użytkowników i możliwości ich realizacji na EMC.
Najpowszechniej i najwcześniej realizow ane i jedno
cześnie najdostępniejsze zainteresow anym fachowcom bez względu na ich stopień przygotow ania z zakresu API są dotychczas obliczenia o charakterze naukowo- -technicznym . W znacznej większości są one oparte na standardow ych program ach m atem atycznych, bądź polegają na program ow aniu ściśle zdefiniowanych w poszczególnych dziedzinach nauki i techniki form uł m atem atycznych lub algorytmów.
Obliczenia tego typu są z reguły skuteczne, a ich zna
czenia dla rozwoju nauki i techniki oraz niew ątpli
wych efektów ekonomicznych nie trzeba uzasadniać.
Podobny ch arak ter m ają obliczenia statystyczne i eko- nometryczne, jeżeli poprzedzone zostały gruntow ną analizą odpowiednich zjawisk.
W przeciwnym przypadku w yniki form alnie poprawne, lecz oparte na danych nieadekw atnych lub .nieaktual
nych, przynoszą więcej szkody niż pożytku.
Duże zainteresow anie i tendencje do rozwoju w zbu
dzają tzw. badania operacyjne, nazywane powszech
nie optym alizacyjnym i. Najczęstsze obliczenia tego typu, to obliczenia realizujące tzw. metody sieciowe (PERT, CPM), obliczenia typu transportow ego i obli
czenia m etodą sim pleks. Efekty ekonomiczne tych obliczeń i innych opartych na zastosowaniach metod m atem atycznych do celów zarządzania, zależą również w dużej m ierze od analizy m erytorycznej zagadnień rozwiązywanych tymi m etodami.
U
