Stanisław Rudnicki
Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia
17.IX.1986 r. IV CR 236
Palestra 32/10(370), 114-117
114 Orzecznictwo Sądu Najwyższego N r 1 0 ( 4 7 0 )
ORZECZNICTWO SĄDU NAJWYŻSZEGO
1.
O rzeczen ie Sądu Najwyższego
z dnia 17.IX.1986 r.
IV CR 236/86*
D o p rzed łu żen ia zakazu ponow
nego użycia grobu na dalsze 20 lat
w w ypadku sporu o to upraw nienie
m ięd zy osob ą w ym ien ioną w art.
10 ust. 1 ustaw y z dnia 31 stycznia
1959 r. o cm entarzach i chow aniu
zm arłych (tekst jednolity: D z. U . z
1972 r. Nr 47, poz. 298) a osob ą nie
w ym ienioną w tym p rzepisie p ier
w szeństw o m a osoba w ym ien iona
w tym przepisie.
GLOSA
do p ow yższego orzeczenia
W s p r a w ie , w k tó r e j p o w ó d k a X d o m a g a ła się w p o z w ie w n ie s io n y m d o s ą d u w o je w ó d z k ie g o p r z e c iw k o K u r i i B is k u p ie j „ u s t a l e n i a p r a w a d o g r o b u ” , s ą d w o je w ó d z k i u s t a li ł w s e n te n c ji w y r o k u , że p o w ó d k a je s t p o s ia d a c z e m z a l e ż n y m g r o b u , w k t ó r y m w 1965 r. z o s ta ł p o c h o w a n y jej s ą s ia d S ta n is ła w F . , i z o b o w ią z a ł p o z w a n ą K u r i ę B is k u p ią „ d o p r z y ję c ia o d p o w ó d k i o p ła ty c m e n t a r n e j ” z a p r z e d ł u ż e n i e 2 0 - l e t n i e - g o t e r m i n u , p r z e d u p ły w e m k tó r e g o n i e w o ln o u ż y ć t e g o g r o b u d o p o n o w n e g o p o c h o w a n ia . W p o z o s ta łe j b liż e j n ie o k r e ś lo n e j c z ę śc i s ą d p o w ó d z tw o o d d a lił. Z u z a s a d n i e n i a w y r o k u S ą d u N a j w y ż s z e g o w y n ik a , że g r ó b d la S t a n i s ła w a F . „ z a k u p ił a ” je g o ż o n a B r o n is ła w a F . , k tó r e j p o w ó d k a X p o m a g a ła w p o g r z e b i e m ę ż a , a g d y w d w a la ta p ó ź n ie j z m a r ła B r o n is ła w a F . , p o w ó d k a , w y k o n u ją c jej w o lę , „ z w ła s n y c h f u n d u s z y z a k u p iła p la c p r z y g r o b ie m ę ż a B r o n is ła w y F . i z o r g a n iz o w a ła p o g r z e b , w k t ó r y m b r a li u d z ia ł „ ty lk o s ą s ie d z i” . N a s t ę p n ie p o w ó d k a , n a jw id o c z n ie j z a p r z y ja ź n i o n a z e z m a r ły m i za ic h ż y c ia , w ła s n y m k o s z te m w y s ta w iła im w s p ó l n y n a g r o b e k i „ p r z e z c a ły c z a s o p i e k o w a ła się ty m i g r o b a m i i u t r z y m y w a ła je w n a le ż y ty m s ta n ie ” .W 1985 r. p o w ó d k a z g ło s iła się d o z a r z ą d u c m e n ta r z a z z a m i a r e m u i s z c z e n ia o p ła ty za p r z e d ł u ż e n i e n a d a l sz e 2 0 la t z a k a z u p o n o w n e g o c h o w a n ia w g r o b ie S ta n is ła w a F . , le c z w z a r z ą d z ie o ś w ia d c z o n o jej, że o p ł a t ę n a le ż y u iś c ić d o p ie r o p o u p ły w ie 2 0 la t. G d y p o n o w n ie p r z y b y ła d o z a r z ą d u c m e n t a rz a z o s ta ła p o i n f o r m o w a n a , ż e o p ła tę u iś c iła ju ż W a n d a S. W r e z u l ta c ie n ie p r z y ję to o d p o w ó d k i o p ł a t y i p o u c z o n o ją, że m o ż e „ u s ta lić sw e p r a w o d o g r o b u S ta n is ła w a F . w d r o d z e s ą d o w e j” . W w y n ik u re w iz ji w n ie s io n e j p r z e z s tr o n ę p o z w a n ą S ą d N a jw y ż s z y u c h y lił w c a ło śc i w y ro k s ą d u w o je w ó d z k ie g o i p r z e k a z a ł m u s p r a w ę d o p o n o w n e g o r o z p o z n a n ia . J a k w y n ik a z m o ty w ó w w y ro k u S ą d u N a jw y ż s z e g o , p r z y c z y n ą u c h y le n ia w y ro k u b y ł b r a k u s t a le ń u p r a w n ie ń W a n d y S. d o g r o b u S ta n is ła w a F . O k o lic z n o ś ć t a m a m ie ć , w p r z e k o n a n iu S ą d u N a jw y ż s z e g o , d e c y d u ją c e z n a c z e n ie d la r o z s tr z y g n ię c ia — • OSNCPA nr 12/87, poz. 206.
K r 10 (3 7 0 ) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 11S w ś w ie tle a r t. 10 u s t. 1 u s ta w y o c m e n t a r z a c h i c h o w a n i u z m a r ły c h — o t y m , k to je s t u p r a w n i o n y d o u is z c z e n ia o p ła ty : p o w ó d k a c z y W a n d a S .? N a t o m i a s t w s p r a w ie u s ta le n ia , że p o w ó d k a je s t p o s ia d a c z e m z a le ż n y m g r o b u S t a n is ła w a F . , S ą d N a jw y ż s z y u z n a ł, że u s t a le n i e ta k ie z o s ta ło d o k o n a n e z n a r u s z e n i e m a r t . 10 u s t. 1 c y t. u s ta w y , g d y ż „ p r a w a p o s ia d a c z a z a le ż n e g o g r o b u S ta n is ła w a F . ” n a b y ła je g o ż o n a B ro n is ła w a F . , a lb o w ie m o n a g o p o c h o w a ła , a n ie p o w ó d k a . U p o w a ż n ie n ie w ię c p o w ó d k i p r z e z B ro n is ła w ę F . d o o p ie k i n a d t y m g r o b e m i u is z c z e n ia o p ła ty za p o c h o w a n ie B ro n is ła w y F . w s ą s ie d n im g r o b ie o ra z p ie lę g n a c ja o b u g r o b ó w , a ta k ż e w y b u d o w a n ie je d n e g o w s p ó ln e g o n a g r o b k a — n ie p r o w a d z ą d o n a b y c i a p r z e z p o w ó d k ę „ u p r a w n i e n ia p o s ia d a c z a z a le ż n e g o g r o b u S t a n is ła w a F . ” U z n a n i e , że p o w ó d k a n a b y ła t a k ie u p r a w n i e n i e , p o z o s ta je w s p r z e c z n o ś c i z a r t. 10 u s t. 1 c y t. u s ta w y . W r e s z c ie — p r z y p o m n i a ł S ą d N a jw y ż sz y — p r a w o d o g r o b u n ie p o d le g a r e g u ło m d z ie d z ic z e n ia . R o z w a ż a n ia n a d ro z s tr z y g n ię c ie m o b u s ą d ó w n a le ż y r o z p o c z ą ć o d p o d s ta w o w e g o p y t a n i a , o c o w ła śc iw ie c h o d z i p o w ó d c e i ja k im i ś r o d k a m i d ą ż y o n a d o w y tk n ię te g o c e lu . P y ta n ie m t y m n ie z a jm o w a ł się są d w o je w ó d z k i, a n i S ą d N a jw y ż s z y , ja k k o lw ie k p rz e c ie ż o d te g o n a le ż a ło z a c z ą ć , b y ła to b o w ie m i s t o ta s p o r u . O t ó ż r o z w a ż a n ia n a s z e m u s z ą się z k o n ie c z n o ś c i o g r a n ic z y ć d o , te g o , c z e g o m o ż e m y s ię d o w ie d z ie ć o s ta n ie f a k ty c z n y m z g ło s o w a n e g o w y ro k u . J a k o z a ło ż e n ie m u s i m y p r z y ją ć , że p o w ó d k a , z a j m u ją c się o p ie k ą n a d o b y d w o m a g r o b a m i i u t r z y m u j ą c je w n a le ż y ty m s t a n ie , u w a ż a ła , iż o d m o w a p rz y ję c ia o d n ie j o p ł a t y p rz e w id z ia n e j za p o c h o w a n ie z w ło k , k tó r e j u is z c z e n ie u n i e m o ż liw ia p o n o w n e c h o w a n ie p r z e d u p ł y w e m 2 0 la t, s ta n o w i n a r u s z e n ie jej p r a w a d o g r o b u . W y to c z e n ie p o w ó d z t w a p r z e c iw k o K u r i i B is k u p ie j ja k o z a r z ą d c y c m e n t a r z a w y z n a n io w e g o m ia ło n a c e lu o c h r o n ę te g o p r a w a . N ie w ie m y , c z e g o ż ą d a ła p o w ó d k a w p o z w ie , a w s z c z e g ó ln o ś c i, c z y u s t a le n i e , „ ż e p o w ó d k a je s t p o s ia d a c z e m z a le ż n y m g r o b u ” , je s t u w z g l ę d n i e n i e m ż ą d a n ia p o z w u , c z y te ż je s t to w ła s n a r e d a k c ja s ą d u w o je w ó d z k ie g o . W ie m y , że o p r ó c z te g o p o w ó d k - ż ą d a ła z o b o w ią z a n ia p o z w a n e j d o p r z y ję c ia o d n ie j w s p o m n i a n e j o p ła ty . Z a c z n ijm y o d p ie r w s z e g o ż ą d a n ia i z a s ta n ó w m y się n a d t y m , c o d a je p o w ó d c e u s t a le n i e , że je s t p o s ia d a c z e m z a le ż n y m g r o b u , w k t ó r y m p o c h o w a n y je s t S ta n is ła w F . Ż ą d a n ie p o z w u z a w s z e m u s i o d p o w ia d a ć ro d z a jo w i o c h r o n y p r a w n e j , k tó r e j u z y s k a n ie je s t c e le m p r o c e s u . N i c n ie u p o w a ż n ia d o p r z y ję c ia , że k to k o lw ie k n a r u s z y ł p r a w o p o w ó d k i. O ja k ie w ię c p r a w o m o ż e t u c h o d z ić ? J e ż e li c h o d z i ó g r ó b , w k t ó r y m p o c h o w a n y je s t S ta n is ła w F . , t o w ś w ie tle p r z y to c z o n e g o s t a n u f a k ty c z n e g o s p r a w y je s t ra c z e j o c z y w is te , że p o w ó d c e n ie p r z y s łu g u je ż a d n e w ła s n e p r a w o d o te g o g r o b u . P r a w o t o b o w ie m p rz y s łu g iw a ło ż o n ie z m a r łe g o — B ro n is ła w ie F . w w y n ik u z a w a rte j p r z e z n ią z z a r z ą d e m c m e n t a r z a u m o w y o p o c h o w a n ie z w ło k S ta n is ła w a F . i ja k o n i e d z ie d z ic z n e , n ie p r z e s z ło n a p o w ó d k ę . N ie o z n a c z a t o je s z c z e , że w y g a s ło o n o w s k u te k ś m ie r c i B r o n is ła w y F . P r z y s łu g u je o n o , a le ju ż z t y t u ł u w ła s n e g o p r a w a , in n y m o s o b o m z n a j b liż s z e j r o d z in y z m a r łe g o , u p r a w n i o n y m d o p o c h o w a n ia d a ls z y c h z w ło k w g r o b i e S t a n is ła w a F . , a w ię c o s o b o m w y m ie n io n y m w a r t. 10 u s t. 1 u s ta w y p r z y o d p o w i e d n im s to s o w a n iu w s k a z ó w k i c o d o k o le jn o ś c i p o s z c z e g ó ln y c h u p r a w n i e ń , w y n ik a ją c e j z u r e g u lo w a n y c h w k o d e k s ie c y w iln y m r e g u ł d z ie d z ic z e n ia ( a r t . 931 i n a s t . ) * 1 D o o s ó b
1
Por. S.
R u d n i c k i : Zagadnienia cywilistyczne ustawy o cmentarzach i chowaniu
zmarłych, Pal. 10—11/87, s. 104 i nast.; orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23.11.1979 r.
I C R '2/79, OSNCP 10/79, poz. 195.
116 Orzecznictwo Sądu Najwyższego N r 10 (370) ty c h p o w ó d k a z p e w n o ś c ią n ie n a le ż y , g d y ż m ó w i się o n ie j ja k o o s ą s ia d c e , a n ie ja k o o c z ło n k u r o d z in y z m a r łe g o . G d y w ię c p o w ó d c e n ie p r z y s ł u g u je p r a w o d o g r o b u S ta n is ła w a F . , t o ja k ie ż jej u p r a w n i e n i a d o t e g o g r o b u m o g ą p o d le g a ć o c h r o n ie s ą d o w e j? O tó ż w w y p a d k u , g d y n a r u s z e n i e n ie d o t y c z y s a m e g o p r a w a d o g r o b u , a t y l k o p o s ia d a n ia , p o s ia d a c z o w i g r o b u p r z y s łu g u je o c h r o n a p o s e s o r y jn a ( a r t . 3 4 4 k . c . ) 2. J a k w y n ik a z o p is u c z y n n o ś c i p o w ó d k i w y k o n y w a n y c h p r z e z n ią w z w ią z k u z p ie lę g n a c ją g r o b u , ś w ia d c z ą o n e o t y m , ż e p o w ó d k a b y ła p o s i a d a c z k ą g r o b u . W y d a je się ta k ż e , że w ła d a ła g r o b e m S ta n is ła w a F . w z a k r e sie o k r e ś lo n y m tr e ś c i ą p r a w a d o g r o b u . B y ła b y w ię c p o s ia d a c z k ą z a le ż n ą . N a s u w a się t u p y t a n i e , c z y p o s ia d a c z u w a ż a ją c y się (ja k t o p o w s z e c h n ie się s p o t y k a ) z a w ła ś c ic ie la g r o b u je s t p o s ia d a c z e m s a m o is tn y m . O t ó ż w p i ś m ie n n ic tw ie i w o r z e c z n ic tw ie r e p r e z e n to w a n e są d w a p o g lą d y . W e d łu g p ie r w s z e g o „ w ła d z tw o f a k ty c z n e n a d r z e c z ą ja k w ła ś c ic ie l, t z n . p o s ia d a n ie s a m o is tn e , w y s tę p u j e ty lk o w te d y , g d y o s o b a w ła d a ją c a r z e c z ą m o ż e s ta ć się jej w ła ś c ic ie le m . I n n y m i s ło w y , m o ż li w o ś ć p o w s ta n ia p o s ia d a n ia s a m o is tn e g o z a le ż y o d te g o , c z y is tn ie je m o ż liw o ś ć p o w s ta n i a w ła s n o ś c i” . 3 W e d ł u g te g o p o g lą d u n ie m a s a m o is tn e g o p o s ia d a n ia g r o b u , g d y ż g r ó b , ja k o c z ę ś ć s k ła d o w a n i e r u c h o m o ś c i , n ie s ta n o w i p r z e d m io t u o d r ę b n e j o d g r u n t u w ła s n o ś c i ( a rt. 4 7 § 1 k .c .) . N a t o m i a s t w e d łu g d r u g i e g o p o g l ą d u t r e ś ć p o s ia d a n ia s a m o is tn e g o n ie je s t z d e t e r m i n o w a n a t r e ś c i ą w ła s n o ś c i,4 a w ię c n ie b y ło b y w y łą c z o n e s a m o is tn e p o s i a d a n i e g r o b u . N i e je s t 1 m o ż liw e w y c z e r p u ją c e u z a s a d n i e n i e a p r o b a t y p i e r w s z e g o c z y d r u g i e g o s t a n o w is k a w n in ie js z e j g lo sie . D la te g o o g r a n ic z a m się t y lk o d o z a s y g n a liz o w a n ia te g o i n te r e s u ją c e g o i t r u d n e g o p r o b l e m u , k t ó r y w p o w o j e n n y m p i ś m ie n n ic tw ie p o ls k im n ie z o s ta ł j e d n o z n a c z n ie r o z s tr z y g n ię ty . J e d n a k ż e o c h r o n y p o s e s o r y jn e j m o ż e ż ą d a ć p o s ia d a c z , k tó r e g o p o s ia d a n ie z o s ta ło n a r u s z o n e . T y m c z a s e m z p r z y t o c z o n e g o p r z e z S ą d N a jw y ż s z y s t a n u f a k ty c z n e g o n ie w y n ik a , a ż e b y k to k o l w ie k n a r u s z y ł p o s ia d a n ie p o w ó d k i. P ł y n ie s t ą d w n io s e k , ż e p o w ó d c e n ie p r z y s łu g iw a ła o c h r o n a p o s e s o r y jn a . N ie w ia d o m o , c o S ą d N a jw y ż s z y m ia ł n a m y ś li m ó w ią c , ż e p o w ó d k a „ n a b y ła u p r a w n i e n i a p o s ia d a c z a z a le ż n e g o d o g r o b u S ta n is ła w a F . ” . O ja k ie u p r a w n i e n i a m o ż e t u c h o d z ić ? P r z e c ie ż p o s i a d a n i e t o w ła d z tw o f a k ty c z n e , a n ie „ u p r a w n i e n i e ” . J e ś li z a ś c h o d z i o p o s i a d a n i e , t o n i e m o ż n a z g o d z ić się z S ą d e m N a jw y ż s z y m , ja k o b y p o w ó d k a n ie m o g ła b y ć u z n a n a za p o s ia d a c z k ę g r o b u d la te g o , że z w ło k i S ta n is ła w a F . p o c h o w a ła B r o n is ła w a F . , a n ie p o w ó d k a . P r z e c ie ż p o s ia d a n ie je s t s t a n e m f a k ty c z n y m , o k t ó r y m r o z s tr z y g a s a m o ty lk o f a k ty c z n e w ła d z tw o . N ic u le g a z a ś c h y b a w ą tp liw o ś c i, że p o w ó d k a p o ś m i e r c i B r o n is ła w y F . s t a ła się p o s ia d a c z k ą o b u g r o b ó w . U s ta l e n ie p r z e z s ą d , ż e p o w ó d k a b y ła p o s i a d a c z k ą z a le ż n ą , n i c je d n a k p o w ó d c e n ie d a je i w n i c z y m jej s y tu a c ji p r a w n e j n ie z m ie n ia . M o ż n a z a t e m s tw ie r d z ić , że p o w ó d k a n ie m a i n te r e s u p r a w n e g o w ta k im u s t a le n i u ( a rt. 1 8 9 k .p .c .). M o ż n a się z a s ta n a w ia ć , c z y n ie z o s t a ło n a r u s z o n e d o b r o o s o b i s t e p o w ó d k i,
2
Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 4.V I.1982 r. ICR 141/82, OSNCPA nr 2-
-3/83, poz. 41.
Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 7.V. 1986 r. III CRN 60/86, OSNCPA 9/87,
poz. 133.
N r 10 (370) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 117 k tó r e g o p r z e d m i o t e m b y ł k u l t p a m ię c i z a p r z y ja ź n io n e g o z n ią S ta n is ła w a F ., a le i to n ie w y n ik a z e s t a n u f a k ty c z n e g o s p r a w y . S a m fa k t o d m o w y p r z y ję c ia o p ł a t y c m e n t a r n e j o d p o w ó d k i n ie r o d z i ż a d n y c h ro s z c z e ń . Z a s tr z e ż e n ie w y łą c z a ją c e n a d a ls z e 2 0 la t p r a w o p o n o w n e g o u ż y c ia g r o b u d o p o c h o w a n ia m o ż e z g ło s ić i o p ł a t ę u iś c ić w e d łu g a r t. 7 u s t . 2 u s t a w y „ ja k a k o lw ie k o s o b a ” . N i e je s t t o je d n a k — w te c h n i c z n y m z n a c z e n iu te g o s ło w a — u p r a w n ie n ie . U p r a w n i e n i e b o w ie m je s t z a w s z e e m a - n a c ją ja k ie g o ś o k r e ś lo n e g o p r a w a p o d m io to w e g o . Z a w s z e te ż u p r a w n i e n i u je d n e j o s o b y o d p o w i a d a o b o w ią z e k d r u g i e j . W a r t . 7 u s t. 2 c h o d z i w ię c p o p r o s t u o f a k ty c z n ą m o ż n o ś ć u is z c z e n ia te j o p ł a t y p r z e z k o g o k o lw ie k , w ty m n a w e t p r z e z t e g o , k o m u n ie p r z y s ł u g u je ż a d n e p r a w o d o g r o b u i k to p r z e z fa k t u is z c z e n ia o p ł a t y i z g ło s z e n ia z a s t r z e ż e n i a n i e n a b y w a d la s ie b ie ż a d n e g o p r a w a ; k o r z y s t a z t e g o ty lk o t e n , k o m u p r z y s ł u g u je p r a w o d o g r o b u . O z n a c z a t o , ż e z a r z ą d c m e n t a r z a m u s i p r z y ją ć w s p o m n i a n ą o p ła tę o d k a ż d e g o , k to c h c e ją u iś c ić , b e z m o ż n o ś c i le g i t y m o w a n i a p ła c ą c e g o c o d o je g o p r a w a d o g r o b u . O k r e ś l o n a w ię c w a r t. 10 u s t . 1 k o le jn o ś ć n ie m a t u a b s o l u tn i e ż a d n e g o z n a c z e n ia : d o ty c z y o n a c a łk o w ic ie in n e j s y tu a c ji i n ie d o p u s z c z a ln e je s t s to s o w a n ie jej p r z e z a n a lo g ię d o o d m ie n n e j z u p e ł n i e h ip o te z y a r t. 7 u s t. 2. Z a c h o d z i t u p o d o b i e ń s tw o d o h i p o te z y a r t. 3 5 6 § 2 k .c . s t a n o w ią c e j, że je ż e li w i e r z y t e l n o ś ć je s t w y m a g a ln a , to w ie r z y c ie l n ie m o ż e o d m ó w ić p r z y ję c ia ś w ia d c z e n ia o d o s o b y tr z e c i e j, c h o c ia ż b y d z ia ła ła o n a b e z w ie d z y d ł u ż n ik a . T a k ż e i t u t e n , k to p ła c i c u d z y d ł u g , c z y n i ta k d l a t e g o , że c h c e i m o ż e , a n ie d l a t e g o , ż e m a p r a w o i w y n ik a ją c e z n ie g o u p r a w n i e n i e . R e z u l t a t e m t y c h r o z w a ż a ń je s t w n i o se k , że te z a g ło s o w a n e g o o r z e c z e n ia , id e n ty f ik u ją c a m o ż n o ś ć fa k ty c z n ą u is z c z e n ia o p ła ty z u p r a w n i e n i e m , je s t b łę d n a . W p r o w a d z a n ie w ię c o k r e ś lo n e j w a r t. 10 u s t. 1 k o le jn o ś c i m ię d z y „ u p r a w n i o n y m i ” s ta n o w i w y k ła d n ię
con
tra legem.
J e d y n y m s k u tk ie m z g ło s z e n ia z a s tr z e ż e n ia i u is z c z e n ia o p ła ty je s t p r z e d ł u ż e n ie t e r m i n u , w k t ó r y m n ie m o ż n a u ż y ć g r o b u d o p o n o w n e g o c h o w a n ia . O s o b a , k t ó r a z g ła sz a z a s tr z e ż e n ie i u is z c z a o p ł a t ę , n ie n a b y w a d la s ie b ie ż a d n e g o p r a w a , a t e n , k o m u p r z y s łu g u je p ra w o d o g r o b u , n ie t r a c i g o ; n ie u le g a o n o ta k ż e ż a d n e m u o g r a n ic z e n i u . P r z e z u is z c z e n ie o p ł a t y p r z e z W a n d ę S . p o s ia d a n ie p o w ó d k i ta k ż e n ie z o s ta ło w n ic z y m n a r u s z o n e . D la te g o te ż ż ą d a n ie z o b o w ią z a n ia z a r z ą d u c m e n t a r z a ( K u r i i B is k u p ie j) d o p r z y ję c ia o d p o w ó d k i w s p o m n ia n e j o p ła ty b y ło b e z z a s a d n e i p o w in n o u le c o d d a le n i u . S ą d N a jw y ż szy p o w in ie n b y ł z a te m z m ie n ić z a s k a r ż o n y w y r o k i p o w ó d z t w o o d d a li ć b e z p o t r z e b y ro z w a ż a n ia u p r a w n i e ń W a n d y S. d o g r o b u S ta n is ła w a F .O s ta t n ia k w e s tia , k t ó r a w ią ż e się z g ło s o w a n y m w y r o k ie m , to w ła ś c iw o ś ć rz e c z o w a s ą d u . P o w ó d z tw o z o s ta ło w y to c z o n e „ o u s t a le n i e p r a w a d o g r o b u ” . Z e s t a n u f a k ty c z n e g o n ie w y n ik a j e d n a k , że p o w ó d k a d o c h o d z iła o c h r o n y s w o je g o p r a w a o s o b is te g o . J a k się w y d a je , c h o d z i ł o jej o o c h r o n ę jej w ła d z tw a f a k ty c z n e g o , k t ó r e m u w jej p r z e k o n a n iu m o g ło z a g r a ż a ć u is z c z e n ie p r z e z W a n d ę S . o p ł a t y c m e n t a r n e j. J e ś li ta k b y ł o , t o w ta k im r a z ie s p ó r n ie b y ł s p o r e m o p r a w o n ie m a ją tk o w e i w ó w c z a s s ą d e m w ła ś c iw y m d o r o z p o z n a n ia s p r a w y b y łb y s ą d re jo n o w y . T r z e b a w s z a k ż e p r z y z n a ć , ż e w b r a k u d o k ła d n e g o o k r e ś le n ia r o s z c z e ń , k t ó r y c h d o c h o d z i ł a p o w ó d k a , t r u d n o je s t z a k w a lifik o w a ć p r a w id ło w o ż ą d a n ie p o z w u .
