• Nie Znaleziono Wyników

Magazin der Wirtschaft : eine Wochenschrift, 1931.03.20 nr 12

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Magazin der Wirtschaft : eine Wochenschrift, 1931.03.20 nr 12"

Copied!
48
0
0

Pełen tekst

(1)

7. JAHRGANG 20. M ärz 1931 NUM MER 12

JtyäQfä?tntier Äwfiftafr

E I N E W O C H E N S C H R I F T *

errtfcfb

D ie G em eindefinanzen in d er K ris e . . 543 D r. G ustav Siegel, Z u r S tro m p re is fra g e . 546

'• f 'r i t z B lu m ra th , A u flo c k e ru n g der sta rre n L o h n t a r if e ! ... 550 D r. R o lf F ische r, Ü bersetzung des Lebens-

m itte le in z e lh a n d e ls ... 553 Glossen

Kreditbedarf der Arbeitslosenversicherung 556 Am tliche Wohlfahrtserwerbslosen-Statistik 556 Enquete-Kritik an der W ohnungswirtschaft 557 ffentlich bestellte W irtschaftsprüfer . . . 558

Ostpreußische Landschaft berichtigt

"w e iter... 559 Widerspruchsvolle Kartellgerichtsurteile zur

K ü n d ig u n g s fra g e ... 559 Oie neue Form des Berliner Verfassungs­

entwurfs ... 560 Finanzierung Berlins durch die Bewag . . 561 Ie Absatzfinanzierung in der Depression 561 or der Verlängerung des Eisenpakts . . . 562

eitere Konzentration in der m itteldeut­

schen S ta h lin d u s tr ie ...562 D ividendenpolitik der Baum wollindustrie . 563

Neue Verwaltung bei Schantung . . . . 564 Erweiterung der Rossija-Interessen in der

deutschen V e rs ic h e ru n g ... 564

Währungsverluste der Deutsch-Südameri­

kanischen B a n k ...565 Veränderte Bosch-Organisation in England 565 Die österreichische Nationalbank im Jahre

1930 ... 565 P e rs o n a lia ... 566 L i t e r a t u r ... 567 D ie W ir ts c h a ft des A u sla n d s (Kanada:

Strukturelle Aufwärtsbewegung) . . . -5 7 1 B ila n z e n (Dresdner B a n k ) ...572 M a rk tb e ric h te (Die K o n ju n k tu r / Der Geld-

und K a pitalm arkt / Die Warenmärkte / Die Effektenmärkte: Berlin, F ra n kfu rt, Paris, London, New Y o r k ) ...575 S ta tis tik (Februar-Ausweis der Rentenbank

/ Der Außenhandel im Februar / Wochen­

zahlen zu den M arktberichten / Berliner Börsenkurse / Reichsbank-Ausweis / Aus­

weise der P riva tn o te n b a n ke n )... 579

ERSCHEINT FREITAGS / EINZELHEFT 1M / VIERTELJÄHRLICH 12M

(2)

nommandilgoselJschaft auf Aktien BERLIN

A k tie n k a p ita l 60 M illio n e n Reichsm ark Reserven 60 M illio n e n Reichsm ark Zahlreiche Niederlassungen in alle n T e ile n Deutschlands

Z e i c l i n i i n g s e i n l a i c l u n g

Durch das Unterzeichnete Bankenkonsortium w erden im A ufträge des Freistaates Sachsen

RM 20000000

7% Sächsische SchatzairW eisungen von 1931

rü c k z a h lb a r zu m N e n n w e rt a m 1. A p ril 1933

zur öffentlichen Zeichnung aufgelegt.

Der Zeichnungspreis beträgt

97J4%.

la s s in g S nUnSei1 W6rden dUrCh d^6 Unterzeiohnetcn Banken und Bankfirmen sowie deren sämtliche Nieder­

e s 1. A p ril d . Js . e in s c h lie ß lic h

"ne v“k“ '“»e™ ™ >■ « « ¿ fln s s s s u i

711TTiI 7le Ai!rfia!i1U?g ud e r. iiu/ eteil1ten Stücke kann sogleich nach Zuteilung erfolgen und muß spätestens bis r v L Ä ' Js- b e w irk t werden. A u f die v o rd e m 30./31. März d. J. erfolgenden Zahlungen werden 7 %

" cR..lnsen yergutet. Vom 1. A p ril d. Js. ab hat die Bezahlung zuzüglich 7% Stückzinsen zu erfols-en Borsenumsatzsteuer is t seitens der Zeichner nicht zu entrichten. Zu erfolgen-

^eiehner erhalten zunächst Kassenquittungen, gegen deren Rückgabe später die Ausgabe d e r Rchntz- anw isungen erfolgt. Die Schatzanweisungsanleihe w ird an den Börsen zu Berlin, Dresden F ra n k fu rt a M Hamburg, Leipzig, Chemnitz und Zwickau zur Einführung gelangen. * ra n k iu rt a. M„

Berlin/Dresden, im März 1931.

Chemnitz, Essen, F ra n kfu rt, Hamburg, Köln, Leipzig, München, Oldenburg, Rostock, Weimar.

Preußische Staatsbank (Seehandlung).

Mendelssohn & Co.

Bank der Arbeiter, Angestellten und Beamten A.-G.

S. Bleiehröder.

Deutsch-Südamerikanische Bank Aktiengesellschaft.

H ardy & Co.

Gesellschaft m it beschränkter Haftung.

Chemnitzer Girobank Kommanditgesellschaft.

Darmstädter und Nationalbank Kommanditgesellschaft auf A ktien

F ilia le Dresden.

Dresdner Bank.

Girozentrale Sachsen öffentliche Bankanstalt — Sächsische Bank zu Dresden

(Sächsische Notenbank) Gebr. Arnhold.

P h ilip p Elimeyer.

Simon Hirschland.

Lazard Speyer-Ellissen Kommanditgesellschaft auf Aktien.

Sächsische Staatsbank.

Reichs-Kredit-Gesellschaft Aktiengesellschaft.

B e rlin er Handels-Gesellschaft.

Deutsche Girozentrale Deutsche Kommunalbank. •—

J. Dreyfus & Co.

Allgemeine Deutsche Credit-Anstalt A bteilung Dresden.

Commerz- und Privat-Bank Aktiengesellschaft F ilia le Dresden.

Deutsche Bank und Disconto-Gesellschaft F ilia le Dresden.

Dresdner Handelsbank Aktiengesellschaft.

Kroch jr.

Kommanditgesellschaft auf A ktien.

Stadt- und Girobank Leipzig.

Bondi & Maron.

Bayer & Heinze.

S. Mattersdorff.

Deutsche Effecten L. Behrens & Söhne.

George Meyer, und Wechsel-Bank.

M. M. W arburg & Co.

Bayerische Vereinsbank 1 0ppenhe™ F- & Cie Bayerische Hypotheken- und Wechselbank.

Bayerische Vereinsbank Merck, Finck & Co. Oldenburgische Landesbank.

Kostocker Bank. Thüringische Staatsbank.

(3)

MAGAZIN DER WIRTSCHAFT

V E R E IN IG T MIT^PLUTUS^ NEUE FOLGE

7. J A H R G A N G B E R L I N , 20. M Ä R Z 1931 N U M M E R 12

D ie

Die Gemeindefinanzen in der Krise

W enn m an d ie E in n a h m e n aus den neuen S teuern u n d d ie M in d e re rträ g e der a lte n sow ie d ie Z unahm e d er W o h lfa h rts la s te n b e rü c k s ic h tig t, w ir d sich die b ina nzla ge d e r G em einden a lle r V o rau ssich t nach im kom m enden J a h r um m in - stens 250 M ill. R M gegenüber 1928129 ve rsch le ch tern. W e n ig e r als e in D r it t e l d avo n k a n n d u rc h E rsparnisse g ed eckt w e rde n . D a auch d ie E rw erbslo sen ver- siche ru n g von einem D e fiz it vo n 250 M ill. R M u n d das R eich von einem solchen in H öhe vo n 200 M ill. R M b e d ro h t ist, m uß d ie R e g ierun g m it g rö ß te r E n erg ie

das im D ezem ber begonnene S a n ie ru n g s w e rk fo rtsetze n.

u n e rw a rte t hohe, n ic h t n u r saisonm äßige Z u- na me der E rw e rb s lo s ig k e it im W in te r h a t e rn e u t ro d e m d er G e m e ind efin an ze n u n d deren V e r- a . ms zu den R eich sfina nze n a u f g e ro llt. D ie Ge- m e in en sind an d ie R e ich sre g ie ru n g m it neuen V o r- SC af » h erangetreten, d ie eine Ü bernahm e von l i M illio n e n W o h lfa h rts e rw e rb s lo s e n la s te n

- 1 L uch u n d L ä n d e r vorsehen. D as „M a g a z in d er ,. U. sc M t h a t in frü h e re n Ja hren den fin a n z p o li- J SC ! n, E tag en d er G e m e ind en m it e in ig e r Skepsis

& e-,en übergestanden, w e il d ie A u sgabengebarung za re ic h e r K o m m u ne n, w ie sich aus der. R eichs­

n a n z s ta tis tik im a llg e m e in e n u n d z a h lre ic h e n Beob- ac ungen im einzelnen ergab, im V e rg le ic h m it der or vriegszeit n ic h t den d u rc h d ie V e rh ä ltn is s e ge-

° .<jn?n '^P a rsa m ke itsa n fo rd e ru n g e n e ntsp ra ch , u n d WC1 j e G em einden d u rc h d ie k o n ju n k tu re lle Steige- d ire r S teuereinnahm en bis zum Jahre 1928/29 _w e it e l v o r e in e r a llg e m e in e n echten F in a n z ­ en a m itä t b e w a h rt w o rd e n sind . D ie E n tw ic k lu n g

leses W in te rs h a t aber, w ie d ie F in a n z e n des Reichs, so auc d ie d er G e m e ind en in eine w ir k lic h e K ris e E re ilic h lä ß t sich beobachten, daß die der^G 1C . ed:> sed J ahren d u rc h ü b e rtrie b e n e K la g e n m em den a b g e s tu m p ft, g e g e n w ä rtig , w o es sich m ec te K o t h a n d e lt, d e r F ra g e geringeres Interesse WCn et als vo rd em . W ie d ie G e m e ind en ih re F i- nanzsi u a tio n selbst ansehen, w u rd e h ie r w ie d e rh o lt g ep ea ve rsu c h t (vg l. u. a. Jahrg. 1930, N r. 49,

* i , ' scheint indes n ö tig , angesichts d e r w e it- r> C" . F ord erun ge n, d ie d ie G e m einden an das de C i ' n an d ' e L ä n d e r ric h te n , an In s ta n z e n also, ren inanzlage selbst alles andere als g ü n s tig ist, z i , ^ e‘ arM e ^ ^ S e e in er k ritis c h e n P rü fu n g zu u n te r- ie en. ro tz e in ig e r s ta tis tis c h e r S c h w ie rig k e ite n te rj11') m an L e i tle ra n z ie h u n g alles v e rfü g b a re n M a - c.'p genügend sicheren E rgebnissen kom m en.

p -j 11 ren zu dem S chluß , daß d ie G e fa h r eines D e- zns d er K o m m u n e n f ü r das J a h r 1931/32 n ic h t ge- j ' Nerc en ka n n , daß aber d ie R e fo rm vo rsch lä g e F i m n^111^ 111^ 611 L L er das Z ie l hinausschießen u n d d ie n ü l d i T VOn R d c h ™ d L ä n d e rn n ic h t ge­

nügend b erü c k s ic h tig e n .

untersuchen, ^so u f T n ^ o T ^ G e m d n d e fd la n z e n is t in e rster L in ie zu p rü fe n , in

w e lch e m G ra d e sich d ie S itu a tio n seit dem Jahre 1928/29 d u rc h E in n a h m e rü c k g a n g u n d A usgaben­

e rh ö h u n g v e rs c h le c h te rt u n d d u rc h E rs c h lie ß u n g neuer S teu erqu e lle n u n d E rs p a rn is m a ß n a h m e n v e r­

bessert h at. W ir u n te rs te lle n also, daß es im Jahre 1928/29, in dem d ie S teu erein na hm e n ih r M a x im u m e rre ic h te n , f ü r d ie G e m einden m ö g lic h w a r, ih re n E ta t auszugleichen; das is t u m so m e h r b e re c h tig t, als im Jahre 1927/28 das G e s a m td e fiz it d er K o m m u n e n 80— 90 M ill. b e tru g , im d a ra u f fo lg e n d e n Jahre aber d ie S teu erein na hm e n um m e h r als eine V ie r te lm illia r d e gestiegen sind . A u f d er a nderen Seite b e tru g der N e tto ­ zuw achs an u n v e rm e id lic h e n W o h lfa h rts a u s g a b e n im

Jahre 1928/29 (nach d er S ta tis tik des Z uschuß bedarfs) k a u m m e h r als 150 M ill. R M ; dieses E rg eb nis w ir d d a d u rc h b e s tä tig t, daß m a n f ü r dieses Ja hr einen Z uw achs vo n W o h lfa h rts e rw e rb s lo s e n v o n höchstens 200000 annehm en d a rf. D as ta ts ä c h lic h e D e fiz it des Jahres 1928/29, das sich aus d er F in a n z s ta tis tik noch n ic h t genau e rm itte ln lä ß t, k a n n also n u r d u rc h n ic h t u n b e d in g t n o tw e n d ig e A usgabensteigerungen e n t­

standen sein.

D ie M inusposten im K om m u n a le ta t

B e i den M in usp o sten , d ie n o tw e n d ig in R ech nu ng zu s te lle n sind, h a n d e lt es sich erstens u m den R ückg an g des E rtra g s d e r R eichsüberw eisungssteuern (zunächst a u f d er Basis des R eichsvoranschlags 1931/32 berech­

net) ; zw eitens u m denselben R ü c k g a n g b e i den eigenen S teuereinnahm en, e in s c h lie ß lic h d er H auszinssteuer

— vo n d er f ü r das nächste J a h r vorgesehenen Sen­

k u n g d e r R ealsteuersätze kö n n e n w i r dab ei absehen, w e il sie d u rc h a n d e rw e itig e V e rw e n d u n g des H au s­

zinssteu erau fko m m en s k o m p e n s ie rt w ir d — ; u n d d ritte n s v o r a lle m u m d ie E rh ö h u n g d er Laste n aus d e r W o h lfa h rts e rw e rb s lo s e n fü rs o rg e . F ü r den ersten Posten e rg ib t sich e in A u s fa ll vo n 260 M ill. R M . N ic h t so le ic h t s in d die A u s fä lle d er e ig e n tlic h e n Ge­

m eindesteuern zu schätzen. W ir haben f ü r d ie H a u s ­ zinssteuer entsprechend d er gestiegenen E rw e rb s ­ lo s ig k e it einen R ü c k g a n g vo n 15 %, f ü r d ie G e w erbe ­ steuer, deren A u fk o m m e n sich w e itg e h e n d p a ra lle l dem d er E in ko m m e n ste u e r d er g e w e rb lic h e n U n te r­

nehm ungen u n d d er K ö rp e rs c h a fts te u e r bewegen

(4)

Nr. 12

m uß, u n d f ü r d ie V e rgnügungssteuer den gle iche n M in d e re rtra g angenom m en, f ü r d ie W e rtz u w a c h s - u n d G ru n d e rw e rb s te u e r a u f G ru n d d e r le tz te n E r ­ fa h ru n g e n sogar e in D e fiz it v o n 20 %>. Dagegen w a r je d o c h d ie E rh ö h u n g a ufz u re c h n e n , d ie d er E rtra g d e r G ew erbesteuer in fo lg e H e ra u fs e tz u n g d er S teuer­

sätze noch im Jahre 1929/30 e rfa h re n h a t (ru n d 75 M ill. R M ). Insgesam t veranschlagen w i r diesen M in u sp o ste n a u f 160 M ill. R M .

E n tsch e id e n d is t n a tü r lic h d ie B e u rte ilu n g d er A r - b e ü s m a rk tla g e . U m w e d e r zu o p tim is tis c h noch zu pessim istisch zu sein, legen w ir den g eg en w ä rtige n S ta n d diesem M a rk te zu grun de . Im W in te r h a t d ie Z a h l d e r v e rfü g b a re n A rb e its u c h e n d e n um r u n d 2 M d lio n e n zugenom m en, w ovo n höchstens d ie H ä lft e a u f S a is o n a rb e its lo s ig k e it e n tfä llt. D a ra u s e rg ib t sich d aß noch je d e n fa lls bis in den Spätsom m er h in e in d ie B e la s tu n g d e r E rw erb slo se n ve rsich e ru n g h ö h e r sein w ir d , als m an fr ü h e r annehm en m uß te. Irg e n d ­ w e lch e Überschüsse d er R e ich sa n sta lt f ü r E rw e rb s ­ lose nve rsich eru ng , d ie nach A n s ic h t d e r K o m m u n e n z u r F in a n z ie ru n g der in K ris e n - u n d W o h lfa h r ts fü r ­ sorge B e fin d lic h e n herangezogen w e rd e n sollen, sind m c h t zu e rw a rte n ; v ie lm e h r m ö ch te n w i r glauben, d aß d ie D u rc h s c h n itts z a h l d e r vo n d e r A n s ta lt U n te r­

s tü tz te n , w en n n ic h t eine e rh e b lic h e Besserung d er K o n ju n k t u r e in tr it t, e tw a 1,9 M illio n e n betrag e n w ir d , zu deren E rh a ltu n g (bisher 1000 R M je K o p f) das B e itra g s a u fk o m m e n n ic h t ausreichen w ü rd e , selbst w e n n m an b e i e in e r S ch ätzun g so nahe w ie m ög ­ lic h an d ie Z ah len d er A n s ta lt selbst h erangeht. A u f d e r anderen Seite k a n n d ie D u rc h s c h n itts z a h l der ü b e rh a u p t zu versorgenden E rw erbslo sen n ic h t u n te r 3, M illio n e n angenom m en w e rd e n ; denn vo n den v e rfü g b a re n E rw e rb su ch e n d e n müssen im ganzen m indestens f ü n f Sechstel u n te rs tü tz t w erde n , u n d d ie Z a h l d er S aisonarbeitslosen is t, w ie gesagt, n ic h t g ro ß e r als eine M illio n , so daß f ü r d ie Som m erm onate m it einem a llg em ein en Bestand vo n 3,2 M illio n e n E rw erbslo sen zu rechnen ist. So b le ib e n m K ris e n - und W o h lfa h rts fü rs o rg e 1,6 M il-

m it einem G e s a m ta u fw a n d e von e tw a 1200 M ill. R M , von denen 400 M ill. K ris e n u n te r- s tü tz u n g im R eichsetat vorgesehen sind, w ä h re n d 800 M ill. a u f d ie G em einden e n tfa lle n (die G e m e in ­ den rech ne n m it insgesam t 1400 M ill., eine dem nach etw as pessim istische S chätzung). U nsere B e rechnung w ir d d a d u rc h b e s tä tig t, daß K ris e n - u n d W o h lfa h rts ­ fü rs o rg e am G ip fe lp u n k t d er w in te rlic h e n A rb e its ­ lo s ig k e it zusam m en 1,6- 1,? M illio n e n E rw erbslose b e tre u t haben.

D e r d r it t e M in u s p o s te n f ü r d ie G em eindebudgets gegenüber 1928/29 b e trä g t dem nach 650 M ill. R M , denn f ü r jenes J a h r w a r, w ie w ir sahen, m it 200 000 W o h lfa h rts e rw e rb s lo s e n u n d einem A u fw a n d vo n 150 M ill. R M zu rechnen. Es sei a u s d rü c k lic h h e rv o r­

gehoben, daß sich an diesem E rg eb nis n ic h ts ä n d e rt, w e n n f ü r 1928/29 eine g erin g ere oder größ ere Z a h l vo n W o h lfa h rts e rw e rb s lo s e n eingesetzt w ir d ; im ersten F a ll m ü ß te n d ie G e m e ind en angesichts ih r e r steigenden S teu erein na hm e n im Jahre 1928/29 d ie

sonstigen A usga b en f r e iw illig e rh ö h t haben, im z w e i­

te n F a ll w ä re d ie V e rsch le ch te ru n g gegenüber 1928/29 z w a r g e rin g e r, d a fü r aber schon an diesem D a tu m e in D e fiz it einzusetzen.

D ie Plusposten im Gemeindehaushalt

E in e r G e sam tve rsch lech te ru ng v o n n ic h t v ie l u n te r 1100 M ill. R M stehen d ie M e h re in n a h m e n aus d e r B ie r-, G e trä n k e - u n d B ü rge rste u er, d ie M in d e ra u s ­ gaben d u rc h d ie K ü rz u n g d e r B e am te ng e hä lter (ru n d 125 M ill.) u n d d ie bereits d u rc h g e fü h rte n oder noch m ö g lic h e n sonstigen E rsp arnisse gegenüber. D ie S ch ätzun g d er e rstgenannten S teu erein na hm e n w ir d d a d u rc h e rsch w e rt, daß m an n ic h t w issen k a n n , w ie ­ v ie le G e m einden von d e r d u rc h d ie S te u e rn o tv e ro rd - n u n g gegebenen M ö g lic h k e it e in e r V e rd o p p e lu n g d e r B ü rg e rste u e r u n d d e r B ie rste u e r sow ie d er E in fü h ­ ru n g d e r Schankabgabe G e b ra u ch m achen w e rd e n . M a n k a n n je d o c h sagen, daß es h ö c h s tw a h rs c h e in lic h n u r e in v e rh ä ltn is m ä ß ig k le in e r B ru c h te il sein w ir d , d e r a u f diese N otm a ß n a h m e n V e rz ic h t le is te n k a n n ; den n erstens is t gerade auch d ie F in a n z la g e d e r L a n d ­ gem einden (u n d L a n d k re is e , d ie vo n je n e n a b h ä n g ig sind ) in d e r le tz te n Z e it d u rc h das S teigen d e r W o h lfa h rts e rw e rb s lo s e n la s te n sehr ang esp an nt w o r ­ den, u n d zw eitens w e rd e n sich auch d ie je n ig e n Städte, d eren E ta ts je t z t noch ohne S chankabgabe u n d V e rd o p p e lu n g d er B ie r- u n d B ü rg e rste u e r aus­

g eg lich en zu sein scheinen, z u r A u s n u tz u n g dieser Q u ellen entsch lie ß en müssen. D e n n w ie gezeigt w u rd e , w ir d sich d ie G ru n d la g e dieses G le ic h g e w ic h ts , d e r A n s a tz d er Ü be rw e isun ge n aus d e r E in k o m m e n - u n d K ö rp e rs c h a fts te u e r, in fo lg e d er zu hohen E in ­ schätzung im R eich seta t 1931 ü b e r k u rz o de r la n g als b rü c h ig e rw eisen; es w ä re n u r w ün sche nsw e rt, daß in E rk e n n tn is dieser S itu a tio n re c h tz e itig an d ie A u s ­ s c h ö p fu n g d e r le tz te n S teu erqu e lle n gegangen w ird . D e r N o rm a le rtra g d e r B ü rg e rste u e r is t m it ru n d 150 M ill. R M , d e r d er B ie rste u e r b e i einem V e rb ra u c h vo n e tw a 50 M ill. h l u n d einem Steuersatz vo n 5 R M je h l V o llb ie r a u f m indestens 240 M ill. R M zu veranschlagen, w o v o n e tw a 75 M ill. R M G em einde- B ie rs te u e ra u fk o m m e n im Jahre 1928/29 abzuziehen sin d . (W e nn m a n seinerzeit, v o r E rla ß d e r neuen S te u e rn o tv e ro rd n u n g , den M e h re rtra g d e r G em einde­

b ie rste u e r s ta tt m it 165 M ill. a u f n u r e tw a 60 M ill.

v e ra n s c h la g t h at, so is t dies d a ra u f z u rü c k z u fü h re n , d aß erst d u rc h d ie neue S te u e rn o tv e ro rd n u n g d ie E r ­ heb un g d e r e in fa c h e n G e m e ind eb ierste ue r o b lig a to ­ ris c h gew ord en is t; bis d a h in sta nd sie w a h lw e is e neben d e r B ürgersteuer.) N im m t m a n an, daß d ie V e r­

d o p p e lu n g d er B ie r- u n d B ü rg e rste u e r u n d d ie E in ­ fü h r u n g d e r G e trän keste u er v o n m e h r als d re i V ie rte l d e r G e m einden re c h tz e itig beschlossen w ir d , so e r­

geben sich M e h re in n a h m e n vo n a n n ä h e rn d z w e i D r it t e l M illia r d e n . D a z u tre te n w a h rs c h e in lic h d ie E rträ g n is s e aus den z u r A u fb rin g u n g d e r B aukosten f ü r den P a n z e rk re u z e r g e p la n te n S ondersteuern, d ie den G e m e ind en zu g e le ite t w e rd e n s o lle n; s c h lie ß lic h is t d ie M ö g lic h k e it d er S c h a ffu n g eines gewissen A u s ­ g le ichsfo nd s zugunsten besonders b elastete r G e m e in-

(5)

20. März 1931 M AG AZIN DER W IRTSCHAFT 545

den zu erw ägen, d u rc h die je n e K o m m u ne n, d ie in - o toe l re r re la tiv guten F in a n z la g e vo n e in e r V e r- co p p e ung er B ie r- u n d B ü rg e rste u e r e ig e n tlic h ab- se en onnen, bis zu einem gewissen G ra d e zu ein er eranzie u ng dieser le tz te n S teuer q u e lle w enigstens tedw eise v e ra n la ß t w e rd e n k ö n n te n .

ro z a ecem e rg ib t sich gegenüber 1928/29 insge- sam e in e e rschlechterung d e r K o m m u n a lfin a n z la g e le r le lm illia rd e . Es fr a g t sich, ob gegenüber - - rsparnisse in dieser H öhe als m ö g lic h ange­

le en erc en d ü rfe n . N ach d er S ta tis tik d er Ge- S o o T SSaben “ den Jahren 1913/14’ 1927/28 u n d

“. aan d ' eSe M ö g lic h k e it n ic h t m it S ic h e rh e it ve rn e in aber g ew iß auch n ic h t b e ja h t w erde n . D e r

^ b e ^ E etbTld’ a u l den es ' n diesem Z usam m enhang 11 ' ^ p a rn is a k tio n e n w egen S teu errü ckg an gs — 0mm1, b e lru S z w a r im Jahre 1927/28 M iil. u n d i928/29 5500 M in R M _ gegenüb er n u r 1804 M ilk i m J a ^ g 1913/14 (= etw a 2700 M ill.

0eeen\v a rtig e r K a u f k r a f t ) ; das d rohende D e fiz it m üC pp0 ]S° DUr e lw a ^ 0//,‘ des d u rc h s c h n ittlic h e n Zu- p 11 ec a rls aus. P r ü f t m an aber d ie einzelnen os en, so fin d e t m an, daß d ie Ü b e rh ö h u n g gegen­

übe r der V o rk rie g s z e it in e rster R eihe a u f d ie W o h l- 1 A usgaben, d ie V erkehrsausgaben in fo lg e V e r- w en ung der K ra ftfa h rz e u g s te u e r zu m B a u vo n A u to - W \ ej* Und VOr adem a i|i d ie Ausgaben f ü r den z o- n.Un^ * ^ au ( T 90 M ilk Z u sc h u ß b e d a rf nach A b -

^ er M au szin sste ue rm itte l) z u rü c k z u fü h re n ist.

le n von k le in e re n E rsp arnisse n in den ü b rig e n S p arte n

in d er G rö ß e n o rd n u n g vo n 50 M ilk k o m m t f " v jro n e iio ru n u n g v

m u r A u sga b ecinsch rän kun ge n v o n den d re i aup posten n u r d er W o h nu ng sba u in B e tra c h t. Es s

T b m ^Cr

d a l M agi ic h sein, ob sich z u r Z e it e in j :.ßj Cr -A u fw a n d aus S ie u e rm iü e ln re c h tfe rtig e n u 1 V?.!lm a l d ie v on J a h r zu J a h r w achsenden Zinsen ein * SUngsralen aus den H a u szin sste u e rh yp o th e ke n K ü Cn gewissen E rsa tz bie te n. F r e ilic h steht ein er aus |ln ^TT *Gr enigegen, daß d e r W o h n u n g sb a u fo n d s _e r^ Cr . aaszinssteuer o h n e h in u m 400 M ilk v e rr in - , 1r ' is t n ic h t zu übersehen, daß schon d ie 1997/^0° / Z,n ,ig d c r A usgaben a u f das N iv e a u vo n w ir e' o-3 geseben vo n den W o h lfa h rts a u s g a b e n ), die licfif» ’n'’ angs v o raussetzten, an d ie G em einden erheb-

D a z J &k ()1Sa^0 r^SCbe W a n d e ru n g e n s te llt.

einpTTi • (Mß unsere b ish erige R ech nu ng in E rträo -e'ck ' p 2*- ^ a a k te zu g ü n s tig w a r, w e il sie d ie E tats r-b C1j ^eichsüberw eisiingssteiiem im nächsten sorpnü -Cn Wn siitzen des V oranschlags e n t- u n d f r -}, C1nsetzte. W ie aber schon oben e rw ä h n t Voraus^!,? 1 Clng elleu d nachgewiesen, ü b e rsch ä tzt d er m en un 1 'J?.u n le r anderem d ie E rträ g e d er E in k o m - steuer , 1- e? c h a ftsteaer u n d d e r M in e ra lw a s s e r- von e tw .^ o o * v i nd r ,d *e G em einden in einem A u s fa ll diesem I T f ^ ‘ b e m e rk b a r m achen w ir d . I n ru n g d er W oT i? ih re F o rd e ru n Sen a u f E rle ic h te - re c h tig t • Y ° “ fa llr ls e r w e r bslosenlasten je d e n fa lls be­

sieh die m öghehen F11^ * 68 w a h rs c te in lic h , daß Rahm en von Ifln M n ? u“ ' 886 Sesenüber ^ 2 7 /2 8 im also e in C p , , J ' b a l e n w erde n , den G em einden

G e s a m td e fiz it vo n 220— 250 M ilk d ro h t.

A u f der Suche nach einem Ausweg

W e n n w ir nach einem A usw eg aus dieser S ch w ie ­ r ig k e it suchen, so m uß vo n v o rn h e re in b e to n t w erde n , daß eine M e h rb e la stu n g d er L ä n d e r n ic h t in F ra g e k o m m t. Sie w e rd e n genug zu tu n haben, u m d u rc h w e ite re E rs p a rn is m a ß n a h m e n das D e fiz it d e r E in ­ ko m m e n - u n d K ö rp e rs c h a fts te u e r gegenüber dem V o ra n sch la g f ü r 1931/32 auszugleichen (ru n d 100 M ilk ) . Jede nähere A n a ly s e ih r e r A usga b en ge sta ltun g zeigt, daß größere E rsp arnisse n u r sehr langsam im L a u fe lä n g e re r P e rio de n d u rc h g e fü h rt w e rd e n könn en , w e il sie ü b e rw ie g e n d tie fg re ife n d e V e rw a l­

tu n g s re fo rm e n z u r V oraussetzung haben. A u c h der R ü c k g a n g d e r Schulausgaben in fo lg e A b n a h m e d er Z a h l d e r s c h u lp flic h tig e n K in d e r k a n n sich b e i ih n e n w ie b e i den G em einden n u r sehr langsam a u s w irk e n .

D ie F in a n z la g e des Reichs is t u m n ic h ts rosiger.

W ir haben se in erze it das w a h rs c h e in lic h e D e fiz it ge­

genüber dem V o ra n s c h la g 1931/52 a u f 340 M ilk R M geschätzt. E rsparnisse — das ste ht nach d er A n n a h m e des W e h re ta ts fest — w e rd e n in irg e n d e rh eb lich em U m fa n g n ic h t d u rc h g e fü h rt w erde n . Selbst w e n n m an sich entschließ en k ö n n te , den O p tim is m u s des R e ich sfin a n zm in iste rs, besonders h in s ic h tlic h des T a ­ b akste ue rertrag s, zu te ile n — das b ish erige A u fk o m ­ m en g ib t dazu noch k e in e n A n la ß — u n d a nzuneh­

men, daß d ie jü n g s te S teu ererh öh un g h ie r w enigstens einen T e il des e rw a rte te n M e h re rtra g s b rin g e n w ir d , is t es u n m ö g lic h , das R e ic h s d e fiz it a u f w e n ig e r als 200 M ilk zu veranschlagen. D ie F in a n z la g e d er ö ffe n tlic h e n K ö rp e rs c h a fte n im ko m m en de n E ta ts ­ ja h r is t also, solange n ic h t ganz entscheidende K o n ­ ju n k tu rä n d e ru n g e n e in tre te n , b ei äußersten A n s tre n ­ gungen d er L ä n d e r u n d G em einden d ie folgende:

D efizit des R e ic h s ... 200 M ill. RM, D efizit der G e m e in d e n ... 250 „ „ D efizit der Erwerbslosenversicherung 250 „ „ Insgesamt 700 M ill. RM.

Im ko m m en de n E ta ts ja h r w ir d m an u n te r diesen U m stän de n n ic h t n u r d ie vorgesehene T ilg u n g der schwebenden S c h u ld u m 420 M ilk R M n ic h t d u rc h ­ fü h re n könn en , sondern diese S c h u ld w ir d sogar u m e tw a 280 M ilk — e in s c h lie ß lic h d er A n le ih e z u r D e c k u n g d er a u ß e ro rd e n tlic h e n Reichsausgaben u m 550 M ilk — w achsen. D a z u k o m m t noch eine V e r­

rin g e ru n g des R eichsverm ögens d u rc h den V e r k a u f v o n R e ic h sb a h n vo rzu g sa ktie n um e tw a 240 M ilk R M . G e w iß is t eine V e rm in d e ru n g d e r schwebenden S c h u ld w ä h re n d d er D epression w ir ts c h a ftlic h n ic h t e rw ü n s c h t — denn sie f ü h r t z u r V e rm in d e ru n g des K re d itv o lu m e n s — u n d fin a n z p o litis c h n ic h t e rfo rd e r­

lic h — F e h le r der V e rg a n g e n h e it m uß m an in guten, n ic h t in schlechten E ta ts ja h re n w e ttm a ch e n — ; aber m an m uß n a tü rlic h fü rc h te n , daß d er K r e d it des R eichs a u f das schw erste geschädigt w ir d , w e n n sich zum z w e ite n m a l d ie g eleg en tlich d er A u fn a h m e eines Ü b e rb rü c k u n g s k re d its zugesagte T ilg u n g d er k u r z ­ fris tig e n S ch u ld als u n d u rc h fü h rb a r e rw eist.

W e lche Ausw ege b ie te n sich sonst dar? M a n h a t vorgeschlagen, das D e fiz it d er E rw erbslo sen versiche ­

(6)

run g u n d d er W o h lfa h rts e rw e rb s lo s e n fü rs o rg e d u rc h H erabsetzung d e r K o p fle is tu n g e n d e r V ersicherung, also A n n ä h e ru n g an d ie D u rc h s c h n itts s ä tz e der K ris e n - u n d W o h lfa h rts fü rs o rg e (750 R M ) zu b e se iti­

gen. A b e r selbst diese H erab se tzun g des A u fw a n d s je K o p f w ü rd e d ie G esam tlasten d er E rw e rb s lo s e n fü r­

sorge (V e rsiche run g, K ris e n - u n d W o h lfa h rts fü rs o rg e ) n ur u m e tw a 475 M ill. R M v e rm in d e rn . D a m it w ä re noch n ic h t e in m a l das D e fiz it d er R e ich sa n sta lt f ü r A rb eits lo s e n v e rs ic h e ru n g u n d der W o h lfa h rts fü rs o rg e v o ll g edeckt, geschweige denn das des R eichshaushalts.

A lle diese F ra g e n s in d in so entscheidendem U m ­ fang p o litis c h e gew orden, daß es zw ecklo s w äre, h ie r von r e in w irts c h a ftlic h e n G e s ic h ts p u n k te n aus k o n ­ krete V o rschläg e auszuarbeiten. W ir haben se in erze it d a ra u f h ingew iesen, w ie das w a h rs c h e in lic h e D e fiz it

des ko m m en de n E ta ts ja h rs d u rc h eine w e ite re , noch e rträ g lic h e K ü rz u n g d er B e am te ng e hä lter — d ie diese im m e r noch ü b e r dem S ta n d v o r d er le tz te n E rh ö h u n g im H e rb s t 1927 belassen w ü rd e — , fe rn e r d u rc h w e i­

te re E rs p a rn is m a ß n a h m e n im R eichsetat, d u rc h R e fo rm des B ra n n tw e in m o n o p o ls u n d d u rc h H e ra b ­ setzung des K le in h a n d e ls ra b a tts f ü r T a b a k w a re n (im S in ne d e r F re u n d e eines T ab akm o no po ls) g edeckt w e rd e n k ö n n e (vgl. den L e ita r tik e l Jahrg. 1930, N r. 51/52). W ir b eabsichtige n n ic h t, uns zu w ie d e r­

h o le n ; w i r kö n n e n n u r h offen, daß d ie v e ra n tw o rt­

lic h e n In s ta n z e n in ein er außen- w ie in n e n p o litis c h so gespannten Lage diesen a u f genauer P rü fu n g a lle r U n te rla g e n fu ß en de n M a h n u n g e n etw as m e h r als d ie ü b lic h gew ordenen R edensarten ü b e r „O p tim is m u s "

u n d „Pessim ism us“ entgegenzusetzen haben.

Z u r Strompreisfrage

V o n D r.-In g . Gustav Siegel, V orstandsm itglie d der E lektricitäts-Lieferu ngs-G esellschaft D e r P re is d e r e le k tris c h e n A r b e it b ild e t sich a u f G ru n d d er N a c h fra g e u n d des A ngebots. D as A n g e b o t w ir d d u rc h d ie Selbstkosten b estim m t, d ie ü b e r­

w ie g e n d oom K a p ita ld ie n s t a b h ä n g ig sin d . F ü r d ie N a c h fra g e s in d W e rt­

sch ätzu ng u n d L e is tu n g s fä h ig k e it d er V e rb ra u c h e r ausschlaggebend. D ie S tro m p re is fo rm m uß den M e rk m a le n des A n gebots u n d d er N a c h fra g e R ech nu ng trag en . D ies geschieht d u rc h d ie s tä n d ig an Boden gew inn en de n z w e ite ilig e n T a r ife m it einem festen P re is te il f ü r d ie z u r V e rfü g u n g gestellte L e is tu n g u n d einem v e rä n d e rlic h e n P re is te il f ü r d ie g e lie fe rte n K ilo w a t t ­ stunden. P re ise rm ä ß ig un ge n f ü r den V e rb ra u c h e r ergeben sich a u to m a tisch bei d e ra rtig e n T a r ife n d u rc h bessere A u s n u tz u n g d e r A n la g e n u n d v e rm e h rte

A n w e n d u n g d er E le k tr iz itä t.

M a n h a t den e le k tris c h e n S tro m — r ic h tig e r ge­

sagt: d ie e le k tris c h e A r b e it — v ie lfa c h als eine W a re bezeichnet; zu dem B e g riff „W a re “ im engeren Sinne fe h le n aber dem e le k tris c h e n S tro m gerade d ie w e ­ s e n tlic h e n E ig e n sch a fte n d e r W a re , d ie G r e ifb a r k e it u n d d ie S ta p e lfä h ig k e it. N u r im w e ite re n S inne is t d ie e le k tris c h e A r b e it eine W a re , d. h. e in W i r t ­ s ch aftsgu t, dessen P reis sich a u f G ru n d v o n A n g e b o t u n d N a c h fra g e re g e lt.

D as A n g e b o t w ir d d u rc h d ie S elbstkosten b e stim m t.

W e r e le k tris c h e A r b e it lie fe rn w ill, m uß zunächst u m fa n g re ic h e u n d k o s ts p ie lig e A n la g e n beschaffen:

K ra ftw e rk e , T ra n s fo rm a to re n s ta tio n e n , F e rn le itu n ­ gen, O rtsn etze , Z ä h le r u. a. m . D e r A n la g e w e rt der in D e u ts c h la n d z u r Z e it bestehenden ö ffe n tlic h e n E le k triz itä ts w e rk e , d. h. solcher, d ie d ie e le ktrisch e A r b e it an D r it t e v e rk a u fe n , d ü r fte rd . 8 b is 10 M il ­ lia rd e n R M b etrag e n; in e in e r m od erne n U b e rla n d ­ z e n tra le m it tle r e r G röße m uß d e r L ie fe re r f ü r jedes K ilo w a tt, das e r seinen A b n e h m e rn z u r V e rfü g u n g s te llt, e tw a 1000 b is 1200 R M a u f w enden, b evo r er n u r einen P fe n n ig E in n a h m e h at. D ie se r B e tra g m uß ve rz in s t u n d a m o rtis ie rt w erden, ganz u n a b h ä n g ig davon, ob d e r A b n e h m e r v ie l oder w e n ig e le ktrisch e A rb e it v e rb ra u c h t; u n d da in den h e u tig e n A n la g e n zum w e it ü b e rw ie g e n d e n T e il d ie n ic h t s ta p e lfä h ig e D re h stro m e n e rg ie e rzeugt w ir d , müssen s ä m tlic h e A n la g e te ile f ü r den o f t n u r w en ige S tun de n im Jahre

a u f tre te n d e n H ö c h s tb e d a rf bemessen sein. D a rü b e r h in a u s müssen in gewissem U m fa n g A u s h ilfs a n la g e n v o rh a n d e n sein, d ie im F a lle eines Versagens d e r im R e g e lb e trie b ve rw e n d e te n A n la g e te ile eingesetzt w e r­

den k ö nn en . Schon aus diesen A n d e u tu n g e n e rg ib t sich d ie übe rw ieg en d e B edeutung, d ie d e r A u s n u t­

zung d er B e trieb san la g en d u rc h d ie A b n e h m e r bei d e r Preisbem essung z u k o m m t, aber auch d e r große W e rt eines m ö g lic h s t um fassenden Zusam m enschlus­

ses d e r E le k triz itä ts e rz e u g u n g s - u n d F o rtle itu n g s ­ anlagen, w o d u rc h eine w e it getriebene V e rb ra u c h s ­ m isch u n g (H a u sh a lt, L a n d w irts c h a ft u n d In d u s trie ) u n d d a m it eine verbesserte A u s n u tz u n g u n d w e ite r­

h in auch eine E rs p a rn is an A u s h ilfs a n la g e n e rz ie lt w ir d .

M a n fa ß t den f ü r d ie V e rz in s u n g u n d A b s c h re ib u n g n o tw e n d ig e n T e il d er Selbstkosten u n te r dem Be­

g r if f „fe s te K o ste n “ oder „ K a p ita lk o s te n “ zusam m en;

a u f sie e n tfa lle n b ei W ä rm e k ra ftw e rk e n in d e r Re­

gel 40 b is 60 % d e r gesam ten S elbstkosten, bei W a s s e rk ra ftw e rk e n bis zu 90 %. H in z u tre te n d ie la u fe n d e n oder B e triebskosten, d. h. a lle Ausgaben, d ie e rfo rd e rlic h sind, u m den technischen u n d k a u f ­ m än nisch en B e trie b in G a ng zu h a lte n , insbesondere d ie A usgaben f ü r B re nn stoffe, B edienung, U n te rh a l­

tu n g , V e rw a ltu n g , G e ld e in z u g usw. A u c h vo n diesen A usgaben is t e in n ic h t u n b e trä c h tlic h e r T e il u n a b ­ h ä n g ig vo n d e r H öhe des V e rbrau che s des einzelnen

(7)

20. März 1931

M AG AZIN DER W IRTSCHAFT 54"

ne m ers, gewisse A usgaben, z. B. d er S tro m v e r- rec nung, er ählerablesung, des G eldeinzuges e nt- a en m g eicher H öh e a u f den k le in s te n A b n e h m e r, er n u r eine einzige L a m p e e inige S tu n d e n im Jahre enu z , " i e a u f den G ro ß in d u s trie lle n , d e r d ie elek- P1T N ^a r la u s e n d e vo n P fe rd e s tä rk e n T ag U i l . , aus ^ en A n la g e n des W e rkes e n tn im m t;

^ ® wei^ eres e rs ic h tlic h , daß auch diese T a t- c e ßei d er Preisbem essung b e rü c k s ic h tig t w e rd e n

i c ,, na E n g ig k e it des w e ita u s g röß eren Teiles

• ^ S os^en v o n d er H ö h e des V e rbrau che s is t F ic k t ,er+.Wesen^ i chen M e rk m a le , d u rc h das sich d ie

ic m z ita ts e rz e u g u n g vo n d e r ü b rig e n in d u s trie lle n im F a ß 11^ u n ^crscT eid et; d e r E le k tr iz itä ts lie fe r e r is t t . C e in ®s K o n ju n k tu rrü c k g a n g e s n ic h t in d er odei^V'1111 , eicben U m fa n g w ie andere In d u s trie lle r ewerb e tre ib e n d e d ie G esam tsum m e seiner A u s- z u g u te Z d Sßn k.en‘ T-s k o m m t ih m z w a r d e r U m s ta n d i n f 1 C' a S*cb ®e r™ge K o n ju n k tu rs c h w a n k u n g e n e h e n ^ M iT "^e rb ra u c h sm ischung n ic h t in dem g le i- G „ , a e S e ie n d m achen, w ie b e i den a nderen s c h a ff l 6ZWe^ en’ docT T at d ie g eg en w ä rtige W ir t - u n d SSr SC aUC^ ^e n E le k triz itä ts w e rk e n Schäden U m fa n W ler*gk e ite n g eb ra cht, d ie in einem solchen

— „ i an^ 111 iT re r ganzen E n tw ic k lu n g s z e it noch n ie - D atUtl g etreten « n d .

h a n ffS t ^r w iegen d e r festen K osten im Zusam m en- höhe vT* 6r d u rc T d ie N a c h fra g e b egrenzten P re is­

in den ^ 6S W eiter m ü sieb, daß d er U m sch lag des

„ j . ^ iriz itä ts v e rs o rg u n g s -U n te rn e h m u n g e n an- A n l^o-611 K a p ita ls seT r langsam v o r sich geht. D ie v ie r T T * 6 WCrden im R e g e lfä lle n u r a lle d re i bis H a d ? te ei n n ia l um gesetzt, w ä h re n d in anderen sch]1 6 S” ,U,nd In d u s trie z w e ig e n m it v ie l höheren U m - d a ß &p SZa . Serech n e t w ir d . D ies h a t z u r Folge, zu r e i*v e rnnderungen, insbesondere Preisherabset- v e ri^ e? ’ ' e n ic h t m it e in e r b e trä c h tlic h e n U m sa tz- zitH+<T Tru.n s v e rb un de n sind, d ie R ente d er E le k tr i-

W ä h re n d ^abre h in a u s g efä hrd en .

Lage s'16? .. i erner andere In d u s trie z w e ig e in d er run gen^der1] ^ 611' ^ 6* ™ ^ den s ch w a nke nd e n A n fo rd e - sen ja v ..7^o n jn n k tu r in w e ite m U m fa n g anzupas- E le k tr ' •+ rU er^ eiie n d ganz e in zustellen , müssen d ie

, SWerke als g em e in n ü tzig e U n te rn e h m u n - IP ub hc u til;+ ;» ^ ; —i ___ . . . *i___________

g e fo rd e rte n R c i ^ j j®d e rz e it den v o n ih n e n K r a ftw e b edaid decken; sie k ö n n e n w e d e r ih re weise s till e ,nock ih re L e itu n g sn e tze ganz oder te il- n u r ein ^ Se.z®n > ganz abgesehen davon, daß d a d u rc h tre te n w " E n tla s tu n g an Selbstkosten e in - ] ich s c h l a f S*n d V]e lm e h r selbst in w irts c h a ft- B e trie b i C Cf / en ^ e*te n gezw ungen, n ic h t n u r ih re n auch f ü r0 V° a™ ^ ade a u fre c h tz u e rh a lte n , sondern gen f ü r J 1CUe, ^ nschlüsse, E rw e ite ru n g e n , E rg ä n z u n - L p i w r eCk" affi8e Z “ » ™ < d d ü s Se

an-

usw . neues ist, w enn te s tie re n , w as aber n u r d a n n m ö g lic h le is te t w erden , e stlm “ i e M in d e s tv e rz in s u n g g e w ä h r- Betriebes rli an,i. D ie R ü c k s te llu n g e n des eigenen in den x L • V e r fü Su n g stehen, re ic h e n h ie rz u neuen K a p U a l z l auS‘ Es b e d a rf also stets aPitalzuflusses in einem Ausm aße, w ie es

b e i w e n ig anderen w irts c h a ftlic h e n U nternehm ungen e rfo rd e rlic h ist.

A lle s dies s in d M om ente, d ie d ie Selbstkosten der E le k triz itä ts w e rk e w e s e n tlic h beeinflussen u n d die b ei d er P re is b ild u n g b e rü c k s ic h tig t w e rd e n müssen.

D ies w ä re e in fa c h , w en n, w ie es v e re in z e lt v o rk o m m t, e in L ie fe re r n u r einem oder ganz w en ige n A b n e h m e rn gegenübersteht. D ie Regel is t jed och , daß e in einziges U n te rn e h m e n m it v ie le n Tausenden vo n A b n e h m e rn in V e rb in d u n g steht, d ie u n te r den m a n n ig fa ch ste n w irts c h a ftlic h e n B e d in gu ng e n leben u n d dem W e rk m it den verschiedensten A n s p rü c h e n in bezug a u f U m fa n g u n d P re is d er L ie fe ru n g gegenübertreten.

D iese V e rs c h ie d e n a rtig k e it d e r N a c h fra g e k a n n w o h l im e in zeln en F a lle u n te rs u c h t, sie k a n n aber, außer b e i G roß a bn eh m ern, n ic h t b e i den ein zeln en A b ­ n ehm ern, sondern n u r b e i ganzen G ru p p e n vo n V e r­

b ra u c h e rn b e rü c k s ic h tig t w e rde n .

D ie B e stim m u n g sm e rkm a le d er N a c h fra g e s in d die W e rts c h ä tz u n g , d ie d e r A b n e h m e r d e r e le ktrisch e n E n e rg ie e n tg e g e n b rin g t u n d seine L e is tu n g s fä h ig k e it, d ie in seiner W irts c h a fts la g e ih re n A u s d ru c k fin d e t.

A u f diese b eide n M e rk m a le h a t auch d ie P re is b ild u n g d e r e le k tris c h e n A r b e it R ü c k s ic h t zu nehm en. H ie r ­ b e i besteht eine a u ß e ro rd e n tlic h e S c h w ie rig k e it ge­

genüber den n o rm a le n W a re n d a rin , daß d er A b ­ n eh m e r an u n d f ü r sich d ie e le k tris c h e E n e rg ie als solche ü b e rh a u p t n ic h t, sondern n u r ih re p h y s ik a li­

schen W irk u n g e n b e w e rte t: e r b e z ie h t z w a r e le k ­ tris c h e A rb e it, w i l l aber in W ir k lic h k e it L ic h t, K r a f t u n d W ä rm e e in k a u fe n . Schon daraus ergeben sich b e d e u tu n g svo lle U nte rsch ie d e in d e r B e w e rtu n g der V e rk a u fs e in h e it d e r K ilo w a tts tu n d e , d ie vo n dem A b n e h m e r n ic h t im m e r b e g riffe n w e rde n , d ie aber f ü r das lie fe rn d e W e rk v o n u m so g rö ß e re r Bedeu­

tu n g sind , als d ie v e rsch ie d e n a rtig e A n w e n d u n g des e le k tris c h e n Strom es auch seine Selbstkosten in auß er­

o rd e n tlic h e m M aße b e e in flu ß t.

D ie K u n s t u n d d ie S c h w ie rig k e it d er P re is b ild u n g besteht d a rin , den B e s tim m u n g s m e rk m a le n des A n ­ gebotes u n d d e r N a c h fra g e , d. h. a u f d er einen Seite den Selbstkosten, a u f d e r a nderen Seite d er W e rt­

schätzung u n d L e is tu n g s fä h ig k e it des V e rb ra u ch e rs in d er P reis fo rm e l d e ra rt R ech nu ng zu trag en , daß E rze ug er u n d V e rb ra u c h e r ih re n N u tz e n fin de n k ö nn en . D as lie fe rn d e W e rk m uß d anach tra c h te n , daß ih m zu m m in d e ste n seine Selbstkosten ersetzt w e rde n , die, w ie oben a u s g e fü h rt, zum g röß eren T e il d u rc h d ie B e re its te llu n g d er L e is tu n g u n d n u r in ge­

rin g e re m U m fa n g v o n d er M enge d e r e le k tris c h e n

U n p ü n k tlic h e Lieferung

des „M a g a z in s d er W ir ts c h a ft“ b itte n w ir zunächst dem z u s tä n d ig e n P o sta m t zu m elden, w e il d a d u rc h je d e U n re g e lm ä ß ig k e it am schnellsten a u fg e k lä rt w ir d . E rs t w e n n d ie Beschw erde b e i d e r P o sta n sta lt ohne E r fo lg geblieben is t, b itte n w ir , den V e rla g , B e r lin W 62, K u rfü rs te n s tra ß e 131, z u ve rstä nd ige n.

(8)

A r b e it a b h ä n g ig sind. D e r A b n e h m e r w ir d danach tra c h te n , daß zunächst seine A usgaben seine L e i­

s tu n g s fä h ig k e it n ic h t ü b e rsch re ite n , in n e rh a lb der d u rc h sie b e s tim m te n G ren zen s in d d ie Preise in n ic h t u n b e trä c h tlic h e m M aße je n ach seiner W e rtsch ä tzu n g a b s tu fb a r.

E in e V e rg le ic h s g ru n d la g e is t am leich testen b ei den in d u s trie lle n G ro ß a b n e h m e rn zu erreichen, w e il auch b e i ih n e n L e is tu n g s fä h ig k e it u n d W e rts c h ä tz u n g d u rc h d ie Selbstkosten ih re n A u s d ru c k fin d e n , d ie b e i a n d e rw e itig e r B eschaffung der E n e rg ie a u fz u ­ w e n d e n sind, w o b e i se lb s tv e rs tä n d lic h gewisse V o r­

te ile d er e le k tris c h e n A rb e it, d ie n ic h t u n m itte lb a r z a h le n m ä ß ig d a rg e s te llt w erde n k ö nn en , w ie Sauber­

k e it, stetige B e trie b s b e re its c h a ft, genaue A n pa ssu ng an d ie A rb e its v o rg ä n g e usw. m it in d ie W agschale fa lle n . B e i dem K le in a b n e h m e r dagegen is t diese za h le n m ä ß ig e G renze n u r zu m T e il, b e im W ä rm e - u n d K ra fts tro m , selten aber b eim L ic h ts tro m fe s t­

zu stellen . H ie r m uß das W e rk d avo n ausgehen, daß ih m zu nä chst u n te r a lle n U m stä n d e n seine Selbst­

ko sten auch b ei g erin g er A u s n u tz u n g d e r A n la g e e r­

s ta tte t w erde n , erst d a rü b e r h in a u s kö n n e n auch dem K le in a b n e h m e r b illig e re Preise bis an d ie G renze der v e rä n d e rlic h e n B etrieb skoste n e in g e rä u m t w erde n . D ie s e r F o rd e ru n g e ntsp ra ch en d ie fr ü h e r g eb rä uch ­ lic h e n E in h e its ta rife n ic h t, w as an H a n d ein er e in ­ fa c h e n R echnung nachzuw eisen ist. Es is t oben aus­

g e fü h r t w orde n , daß im D u rc h s c h n itt f ü r jedes K ilo ­ w a tt, das dem A b n e h m e r z u r V e rfü g u n g g e ste llt w ir d , 1000 bis 1200 R M a u f gew endet w e rd e n müssen;

re c h n e t m an einen K a p ita ld ie n s t f ü r V e rz in s u n g u n d A b s c h re ib u n g vo n e tw a 12 %, so müssen vo n jed em A b n e h m e r, d er das W e rk z u r Z e it d e r H ö ch stb e la stu n g m it 1 k W bea nsp ru cht, im Jahre 120 bis 140 R M a u fg e b ra c h t w erden. N u tz t er dieses K ilo w a tt, w ie dies b ei re in e r L ic h tb e la s tu n g d er F a ll ist, im Jahre n u r e tw a 500 S tun de n aus, so e n tf ä llt a u f d ie K ilo ­ w a tts tu n d e e in B e trag vo n 40 b is 45 R p f. H ie rz u tre te n noch d ie u n m itte lb a re n B etriebskosten, d ie beispielsw eise m it 10 R p f angesetzt w e rd e n sollen;

so e rg ib t sich d e r frü h e r ü b lic h e L ic h tp re is m it 50 bis 55 R p f. Es is t ohne w eiteres e in le u ch te n d , daß a lle d ie je n ig e n , d ie u n te r d er D u rc h s c h n itts -B e n u t­

zungszeit b le ib e n , dem W e rk e V e rlu s t b rin g e n , daß abe r alle, d ie ih re A n la g e n besser ausnützen, die e le k tris c h e A r b e it zu te ue r bezahlen. D ies w a r solange n ic h t v o n besonderer B edeutung, als d ie W e rk e in d ic h tb e s ie d e lte n V e rsorgu ng sbe zirke n einen e rträ g ­ lic h e n D u rc h s c h n itts p re is e rzielen k o n n te n u n d n ic h t g ezw un ge n w aren, w e itv e rz w e ig te A n la g e n besser a uszunützen, u n d solange den A b n e h m e rn andere V e rw e n d u n g s m ö g lic h k e ite n f ü r d ie e le k tris c h e A r b e it n ic h t geboten w a re n . Schon b ei dem V e r k a u f von K r a f t m u ß te eine Ä n d e ru n g e in tre te n , vo n d er Seite des A b ne h m e rs gesehen, w e il er in d er Lage ist, die v o n ih m b e n ö tig te E n e rg ie a u f andere W eise zu be­

schaffen, vo n d e r L ie fe rs e ite , w e il d ie K r a fts tr o m ­ ve rso rg un g zu e in e r Z e it s ta ttfin d e t, in der d ie L ic h t­

b ela stu n g g e rin g ist, u n d w e il außerdem m it ein er v ie l größ eren A u s n u tz u n g gerechnet w e rd e n k a n n .

F ü r k le in g e w e rb lic h e B e trieb e e rg ib t sich, daß eine B e nu tzu ng sda u er vo n e tw a 600 S tun de n im D u r c h ­ s c h n itt e rre ic h t w ir d ; dies bedeutet, daß u n te r Z u ­ g ru n d e le g u n g der oben angenom m enen Z ah len der S tro m p re is f ü r K r a f t a u f e tw a 30 R p f herabgehen k a n n . W ie fa ls c h es is t, d e ra rtig e Preise zu v e ra ll­

gem einern, h a t sich sehr sch ne ll b ei d er E n tw ic k lu n g d e r la n d w irts c h a ftlic h e n U b e rla n d z e n tra le n in dem J a h rz e h n t v o r dem K rie g e herausgestellt. M a n h a t d ie Preise d er g e w e rb lic h e n K r a f t auch a u f d ie L a n d ­ w ir ts c h a f t ü be rtra g e n , da aber h ie r n u r m it e in er B e nu tzu ng sda u er v o n 50 bis 80 S tun de n im Ja hr gerechnet w e rd e n k a n n , ergaben sich b a ld f ü r d ie W e rk e g e w a ltig e V e rlu ste , d ie n u r d u rc h eine E r ­ h ö h u n g d er Preise oder aber d u rc h bessere A u s n u t­

zu ng ausgeglichen w e rd e n ko n n te n .

So setzte a llm ä h lic h das Bestreben ein, T a r iffo rm e n zu fin d e n , d ie einerseits dem W e rk e in M in d e stm a ß an E in n a h m e n (Selbstkosten) g e w ä h rle iste n , a n d e re r­

seits dem A b n e h m e r d ie M ö g lic h k e it geben, den S tro m p re is m it steigender E n tn a h m e zu v e rb illig e n . A u s dem Vorhergesagten e rg ib t sich, daß d e ra rtig e P re is fo rm e n g ru n d s ä tz lic h aus z w e i T e ile n bestehen müssen, aus einem festen A n te il, d er u n g e fä h r den K a p ita lk o s te n des vo n dem A b n e h m e r b e n u tz te n A n ­ lageteiles e n ts p ric h t, dem sogen. Leistu ng spreis, u n d fe rn e r aus einem A n te il, der den A usgaben f ü r den la u fe n d e n B e d a rf e n ts p ric h t, dem sogen. A rb e its p re is . D e r L e istu n g sp re is w ir d z w e c k m ä ß ig a u f d asjenige M e rk m a l bezogen, das auch d e r A b n e h m e r f ü r die A n w e n d u n g e le k tris c h e r A r b e it als w e s e n tlic h an­

sieht. D as is t b ei der In d u s trie u n d im G ew erbe die ta ts ä c h lic h e H ö ch stle istu n g , d ie er dem W e rk e ab ­ v e rla n g t. I n diesem F a lle stim m e n auch d ie rech ­ nerisch e n G ru n d la g e n des A b ne h m e rs m it denen des L ie fe re rs ü be re in, denn auch d er G e w erbe treibe n de u n d In d u s tr ie lle m uß, w e n n er sich d ie e le k tris c h e K r a f t selbst erzeugt, m it festen K o ste n f ü r d ie zu e rste lle n de n A n la g e n u n d ebenso m it la u fe n d e n K o ste n rechnen, u n d eine e in fa ch e R e n ta b ilitä ts ­ b ere ch n u n g ze ig t ih m , w o er seinen V o r te il fin d e t.

A n d e rs b e i dem K le in a b n e h m e r im H a u s h a lt u n d in d e r L a n d w irts c h a ft. M a n h a t auch h ie r v e rsu ch t, der Preisbem essung f ü r den L e is tu n g s a n te il d ie ta tsä ch ­ lic h vo n dem W e rk b e a nsp ru chte L e is tu n g zu g ru n d e zu legen. D ies bedeutet aber eine B e sch rä n ku n g des e in zeln en A b ne h m e rs in d er fre ie n V e rfü g u n g ü be r seine A n la g e n u n d w i r k t n ic h t v e rb ra u c h s fö rd e rn d . M a n m uß deshalb h ie r M e rk m a le f ü r d ie L e istu n g s­

preisbem essung suchen, d ie f ü r d ie G e s ta ltu n g des V e rbrau che s ausschlaggebend sind. D as is t in d er L a n d w irts c h a ft u n d im K le in g e w e rb e d ie N e n n ­ le is tu n g d er M oto ren , im H a u s h a lt u n d f ü r d ie ü b r i­

gen V e rw e nd un g szw e cke d ie Z im m e rz a h l d e r W o h ­ nun ge n oder deren G ru n d flä c h e , d er A n s c h lu fiw e rt f ü r B e leu chtun g, d ie Z a h l d er sogen. B re n n s te lle n e in s c h lie ß lic h der S te c k k o n ta k te , d er M eß b ereich der Z ä h le r, d e r M ie tw e rt d er W ohnu ng en , in d er L a n d ­ w ir ts c h a f t auch d ie G röß e d er la n d w ir ts c h a ftlic h ge­

n u tz te n Bodenfläche, d ie G röß e des V iehbestandes u. a. m . Es b e d a rf keines besonderen H inw eises, daß

(9)

20. März 1931 M AG AZIN DER W IRTSCHAFT 549

a lle d e r*.riig c n la r i f e ih re V o rte ile u n d ih re N a c h te ile c ? 6P’ , a , ®iner a lle n A n fo rd e ru n g e n e n ts p ric h t, ine s in d a u f D u rc h s c h n itts e rfa h ru n g e n a u fg e b a u t u n d onnen es a lb auch n u r den D u rc h s c h n itts b e d ü rf­

nissen ganzer A b n e h m e rg ru p p e n gerecht w erde n . Sie 3 i C!l 3 16 u n e rla filic h e E ig e n sch a ft, daß sie e in - m a em e rk d ie M in d e s te in n a h m e sichern, d ie es zu seinem w irts c h a ftlic h e n B estand b e n ö tig t, u n d daß n.em eehm er den A n re iz geben, d ie ih m z u r er u 0ung gestellten A n la g e n im m e r m e h r auszu- nu zen, a der P reis m it steigender B e n u tz u n g bis zu einer indestgrenze f ä llt , d ie bei ric h tig e n T a rife n emessen is t oder bemessen w e rd e n k a n n , daß d ie erw en d u n g zu a lle n Z w ecken, auch zu W ä rm e - Unn . ° f ZWecken, m ö g lic h ist.

le n W endung dieser T a r ife is t auch f ü r den

^ as w irk s a m s te M itte l, eine S tro m p re is - C.r , 1 i!Sr g’ Ja heute m it R ü c k s ic h t a u f d ie 1.I ^ C a * ''che Lage ü b e ra ll v e rla n g t w ir d , zu er- re ic en. E r selbst h a t es d a b e i in d er H a n d , sich lesem -iele zu näh ern. H erab se tzun g d er L ö h n e u n d W e rk ° 1 CnPrcise sp ie le n b e i den Selbstkosten der R o lle G' r]Vle ° ^ en d arge ta n, n u r eine g e rin g fü g ig e f . ° 5, UIf' c kö n n e n n u r b e i d er S trom preisbem essung 1^ ° a ‘Jnej )ITler b e rü c k s ic h tig t w erde n . D e n K le in - scj111' m ern w ü rd e eine a llg em ein e S tro m p re is h e ra b - z ic k e n ^T f11 ^ ern d u rc h d ie U n ko ste n V e rb illig u n g er- o-p tt ra ange n ic h t genügen u n d u n te r den h e u ti- b e ifü h™5^ '11^ 611 k e in e rle i V e rb ra u ch sste ig e ru n g her- li 1 U V n ’i ^ Cm W e rk aber schw ere u n d u n e in b rin g - wC 'f' p lus^e "verursachen. D ie A n k u rb e lu n g u n d 1 ere E n tw ic k lu n g unserer W ir ts c h a ft is t n u r u n te r lic ^ ie r A u s n u tz u n g d er e le k tris c h e n A r b e it m ög- K ’+ ,azu ^ d a r f es fo rtg e s e tz t des Zustrom s neuer a ien, d ie n u r a u fz u b rin g e n sind , w e n n eine in in ia lV e rz in s u n g g e w ä h rle is te t w ir d , d ie aber d u rc h f ' l f r f i’ erne^ae P reisherabsetzung a u f d ie D a u e r ge- e le kt |^are' k o m m t h in z u , daß d ie Ausgaben f ü r der AlT J^ r ^>ed h ei d e r w e it ü b e rw ieg en d en Z a h l sp ie l ' i eam er eine a u ß e ro rd e n tlic h geringe R o lle (j en < l1'. ra H a u s h a lt, in d e r L a n d w irts c h a ft u n d b ei d ie A*618^ 11 v e ra rb e ite n d e n In d u s trie n beanspruchen n ic h t USgf 6n ^ r e le k tris c h e A r b e it in d er Regel Her ab' 1 1 2 % d er G esam tausgaben. E in e also f ü r 2^ ^ ^ 6r S tro iaP re ise z. B. u m 1 0% w ü rd e la s tu n r r - ' C A b n e h m e r eine k a u m s p ü rb a re E n t- V e rn i T+ *** ^ as W e rk aber u n te r U m stä n d e n eine den m e - r ^ en^e bedeuten. D ie V e rz in s u n g b ei is t b ei U T ^ e iltschen E le k triz itä ts u n te rn e h m u n g e n w e ite re c f n 6 ,^ esehen an u n d f ü r sich g erin g , eine W e rke ‘ c G ie r u n g w ü rd e n ic h t b lo ß f ü r diese w irts c h ^ Crn auch t ä r d ie gesamte deutsche V o lk s -

Im V3 , | C11Tleri schw eren Schaden bedeuten, w irts e li f+i C en<j en is t d ie S tro m p re is fra g e n u r vo m

^ r t s e h a ft h e h e11 S ta n d p u n k t aus b e h a n d e lt. Jedoch a u v o lls tä n rp 00^ S° ^ na PPe D a rs te llu n g des Them as

o !g. w e n n n ic h t w enigstens a u f d ie p o lit i­

schen M om ente hingew iesen w ü rd e , d ie gerade in le tz te r Z e it b ei d er T a r iffr a g e eine große R o lle spielen.

N a m e n tlic h d ie Frage, ob d ie E le k triz itä ts v e rs o r­

g un g s-U n te rn e h m u n g e n in ö ffe n tlic h e r oder p r iv a te r H a n d b e trie b e n w e rd e n sollen, w ir d gerade m eist m it R ü c k s ic h t a u f d ie S tro m p reise b ehandelt. I m engsten Zusam m enhang d a m it ste ht d ie F ra g e d e r S teuer­

b e fre iu n g d er B e trie b e d e r ö ffe n tlic h e n H a n d . D ie V e rfe c h te r des p riv a te n u n d g e m is c h tw irts c h a ftlic h e n B etriebes w eisen d a ra u f h in , daß tr o tz d er S teuer­

b e fre iu n g d ie S tro m p re ise b e i den B e trie b e n der ö ffe n tlic h e n H a n d n ic h t b illig e r, ja sogar te u re r seien als b e i den p riv a te n u n d g e m is c h tw irts c h a ftlic h e n U nte rn e h m u n g e n . I n d er T a t haben tr o tz a lle r A n ­ strengungen d ie U n te rn e h m u n g e n d e r ö ffe n tlic h e n H a n d im a llg e m e in e n n ic h t den N ach w eis e rb rin g e n könn en , daß sich d ie S te u e rfre ih e it in e in e r E rm ä ß i­

gun g d er S tro m p reise b e m e rk b a r m a ch t. Im G egen­

te il, es w ir d selbst vo n überzeugten A n h ä n g e rn des ö ffe n tlic h e n B etriebes ta d e ln d d a ra u f hingew iesen, daß n a m e n tlic h d ie k o m m u n a le n U n terne hm un g en ih re T a r ifh o h e it d azu benutzen, u m d ie S tro m p reise m it besonderen F ina n zzu sch lä g e n zu m A u s g le ic h der stä dtisch en Budgets zu belasten. D e ra rtig e M a ß ­ nahm en s in d u n k a u fm ä n n is c h , dienen in k e in e r W eise d er E n tw ic k lu n g der E le k tr iz itä ts w irts c h a ft u n d sind d a rü b e r h in au s geeignet, d ie ö ffe n tlic h e F in a n z w ir t­

s c h a ft a u f A b w eg e zu fü h re n , w ie d ie le tz te n Jahre u n d M onate h in re ic h e n d gezeigt haben. Es k a n n k e in e m Z w e ife l u n te rlie g e n , daß d ie M ö g lic h k e it, besondere E in n a h m e n aus F in a n zzu sch lä g e n a u f die S tro m p re ise zu schaffen, d ie S ta d tv e rw a ltu n g e n zu m an che r A usgabe v e rle ite t h a t, d ie im Interesse d er V o lk s w ir ts c h a ft besser u n te rb lie b e n w ä re . Schon u m in Z u k u n ft, in d er a lle K r ä fte a u f das u n b e d in g t N o tw e n d ig e k o n z e n trie rt w e rd e n müssen, derartige s zu ve rm eid en , s o llte d e r U m b ild u n g vo n U n te rn e h ­ m ungen d e r ö ffe n tlic h e n H a n d in g e m is c h tw irts c h a ft­

lic h e oder p riv a te V o rschu b geleistet w erde n , in e rster L in ie d u rc h A u fh e b u n g d er u n g e re c h tfe rtig te n S te u e rb e fre iu n g d er B e trie b e d e r ö ffe n tlic h e n H a n d , d ie w o h l nach D u r c h fü h ru n g d er d u rc h d ie N o t­

v e ro rd n u n g vorgesehenen E n qu e te m it S ic h e rh e it auch e rw a rte t w e rd e n k a n n . D ie o f t w ie d e rh o lte Be­

h a u p tu n g , daß d ie K le in a b n e h m e r nach Ü bergang d er ö ffe n tlic h e n V e rsorgu ng sbe trieb e in d ie P r iv a t­

h a n d h in s ic h tlic h d e r T a r ife sch le chter g e s te llt sein w ü rd e n als b e i ö ffe n tlic h e r Regie, w e il das P r iv a t­

u n te rn e h m e rtu m v o r a lle n D in g e n a u f eine hohe D i ­ v id e n d e h in a rb e ite , is t re in e D em agogie u n d steht m it d e r W ir k lic h k e it in krassem W id e rs p ru c h . D ie Z u k u n f t d er deutschen V o lk s w irts c h a ft e rfo rd e rt w e ite re rasche u n d in te n s iv e E n tw ic k lu n g d er E le k ­ triz itä ts v e rs o rg u n g nach r e in w irts c h a ftlic h e n G e­

s ic h ts p u n k te n , sie d a r f w e d e r zum S p ie lb a ll p o lit i­

scher P a rte ie n , noch zum A u s n ü tz u n g s o b je k t des Ehrgeizes ö ffe n tlic h e r K ö rp e rs c h a fte n w erde n .

(10)

Auflockerung der starren Lohntarife!

V o n D r. F ritz B lu m ra th , K ö ln

W ie e rre ic h e n m ir eine p o litis c h u n d w ir ts c h a f tlic h e rträ g lic h e elastischere G e s ta ltu n g unseres T a r if Systems, d ie den N o tw e n d ig k e ite n d er K o n ju n k t u r ­ anpassung besser gerecht w ir d als d ie h eutige S tarre? D e r V erfasser t r i t t f ü r ein en V o rschlag ein, d e r den u n a b d in g b a re n T e il des L ohns a u f d ie E x is te n z s ic h e ru n g e tw a in H öh e d er h e u tig e n Sätze d e r A rb e itslo se n ve rsich e ­ ru n g begrenzen w ill, daneben aber einen b ew eg lich e re n T e il sch a fft, d e r sich n ach d e r K o n ju n k t u r des betreffen d en In d u s trie z w e ig s e in spie le n soll. B e i dieser R egelung m ären d ie E rfo rd e rn is s e des B etriebs u n d d e r B e trie b s ­

belegschaft A u s g a n g s p u n k t d e r M aß nahm en.

W ir k t unser heutiges T a r ifr e c h t k ris e n v e rs c h ä rfe n d u n d k ris e n v e rlä n g e rn d ? K a n n eine elastischere G estal­

tu n g seiner B e stim m u ng en uns sch ne lle r aus den w i r t ­ s c h a ftlic h e n N ö te n , insbesondere aus dem D r u c k d er A rb e its lo s ig k e it heraushelfen? D iese F ra g e stellen, h e iß t in je d e r B eziehung e in heißes Eisen anfassen.

Sie r u f t R em iniszenzen aus e in e r fa s t v ie rz ig jä h rig e n K a m p fz e it h e ra u f, in d e r d ie G e w e rk s c h a fte n nach a n fä n g lic h e r A b le h n u n g des T a rifv e rtra g s g e d a n k e n s S c h r itt f ü r S c h ritt einen w irk s a m e n „S c h u tz der A r b e its k r a ft“ e rs tritte n haben. D ie G e w e rk s c h a fte n s in d geneigt, in der N a c h k rie g s e n tw ic k lu n g , d ie v o r a lle m d ie U n a b d in g b a rk e it des T a rifv e rtra g s u n d den Z w angst a r if b ra chte , d ie K rö n u n g dieses W e rk s zu e rb lic k e n , u n d sie g la u b e n deshalb, diese E rru n g e n ­ s ch a fte n auch d o rt, w o sch ä d lich e A u s w irk u n g e n k la r zu tag e treten , v e rte id ig e n zu müssen, w ie m a n ein D o g m a v e rte id ig t. D e r V ersuch, d ie A u s w irk u n g unseres T a r if Systems in d er h e u tig e n K ris e e in e r sach­

lic h e n P rü fu n g zu u n te rzie h e n , s tö ß t deshalb b ei dieser Seite a u f erregte u n d zu m T e il g e fü h ls m ä ß ig b e d in g te A b w e h r.

T ro tz d e m is t eine Ü b e rp rü fu n g unseres T a rifre c h ts u n d -Systems d rin g e n d e N o tw e n d ig k e it. D as E isen is t n ic h t n u r in dem Sinne heiß , daß seine B e rü h ru n g eine h e ftig e G e g e n w irk u n g auslöst, sondern d ie b re n ­ nende w irts c h a ftlic h e N otla ge , d ie Z u s p itz u n g der A rb e its lo s e n fra g e z w in g e n z u d e r U n te rs u c h u n g , ob n ic h t E n ta rtu n g e n u n d Ü b e rtre ib u n g e n des T a r i f ­ gedankens e in en T e il d er S c h u ld an dieser E n tw ic k lu n g

tra g e n u n d ob sie n ic h t den B e m ühungen z u r Besse­

ru n g h in d e rn d im Wege stehen.

U nsere lo h n - u n d a rb e its p o litis c h e Lage is t im N o ­ vem ber v o rig e n Jahres vo m R e ic h s a rb e its m in is te r S te g e rw a ld e tw a d a h in c h a ra k te ris ie rt w o rd e n : S o lle n 18 M illio n e n A rb e ite n d e 3 M illio n e n A rb e its ­ lose d u rc h s c h le p p e n , ohne doch ih r A b s in k e n in im m e r k ä rg lic h e re L eb en sha ltun g v e rh in d e rn zu können, o d e r so lle n w i r versuchen, 21 M illio n e n A rb e ite n d e b e i entsprechender L o h nse nku ng , aber g le ic h e r L o h n su m m e w ie d e r an neue B e s c h ä ftig u n g heranzuziehen? D ie A n tw o r t a u f diese F ra g e sei k la r . D ie R e g ie ru n g h a t ve rsu cht, n ach diesem G e­

d an ken ga ng zu h a n d e ln u n d ih n in d ie T a t u m z u ­ setzen, in d e m sie sich zu einem A b b a u des L o h n - u nd G e ha ltnive au s u m 6 bis ? % ansch ickte. D iese L o h n ­ kostensenkung k o n n te a be r n ic h t fo lg e ric h tig an den

P u n k te n ansetzen, w o sie gerade am n otw e n d ig ste n w a r, e tw a b e i den sogenannten geschützten Löh ne n des B in n e n m a rk te s , sondern sie m u ß te re in schema­

tis c h vorgehen. Es m uß te a b g e w a rte t w e rde n , b is h ie r e in T a r ifv e r tr a g a b lie f u n d bis d o rt e in e r a b lie f. D ie A k t io n h a t deshalb b is h e r erst ein en T e il d er N o m i­

n a llö h n e erfassen k ö nn en , das bestehende System vo n T a rifv e rträ g e n , d ie in e in e r Z e it v e rm e in tlic h ansteigender K o n ju n k t u r u n te r a n d e rn V o raussetzun­

gen geschlossen w u rd e n , h a t ih re schnelle D u r c h ­ fü h r u n g u n m ö g lic h gem acht. E in e solche h ä tte aber a lle in einen gewissen E r fo lg gegenüber d e r A rb e its ­ lo s ig k e it versprochen.

H e u te stehen w ir n u n v o r d er T atsache, daß ü b e r den b is h e rig e n S c h ritte n dieser L o h n s e n k u n g s a k tio n die Z a h l d e r A rb e its u c h e n d e n a u f 5 M illio n e n angew ach­

sen ist. Diese E n tw ic k lu n g h a t d e r R e g ie ru n g den V o r w u r f zugezogen, sie habe in d e r B e k ä m p fu n g der A rb e its lo s ig k e it v ö llig ve rsa gt u n d lasse w ie in einem Z u s ta n d d er L ä h m u n g d ie D in g e tre ib e n . F e rn e r sind m anche in d e r M e in u n g b e s tä rk t w o rd e n , d ie L o h n ­ s e nku ng sei ü b e rh a u p t e in ungeeignetes M it te l z u r Besserung unserer Lage. D as is t n a tü r lic h e in F e h l­

schluß , den n d ie P reissenkung d e r in d u s trie lle n E r ­ zeugnisse, d ie d u rc h d ie L o h n ko ste nse nku ng m it e r­

re ic h t w e rd e n soll, m a c h t am ehesten den deutschen L a n d w ir t u n d d a rü b e r h in a u s den R oh sto ffe rze ug er in d e r W e ltw irts c h a ft w ie d e r zu m v o llw e rtig e n K ä u fe r, u n d a u f diese W eise ko m m en d ie gestö rten A b s a tz ­ w ege am ehesten w ie d e r in O rd n u n g . W e n n d ie L o h n ­ se n k u n g s a k tio n d er R e g ie ru n g b is h e r k e in e E rfo lg e gegenüber d er E rw e rb s lo s ig k e it a u fz u w e is e n h a t, so lie g t das also n ic h t d a ra n , daß diese A k t io n a u f i r r ­ tü m lic h e n G edankengängen a u fb a u t, sondern d aran , daß sie zw ischen den H in d e rn is s e n u n d G räb en u n ­ seres T a r if Systems b ish er n u r w en ig e S c h ritte v o ra n ­ kom m en konnte, w ä h re n d d ie K ris e n la g e gerade schnelles H a n d e ln e rfo rd e rt. D ie U rsache dieses b is ­ h e rig e n N ic h t-E rfo lg e s is t d ie T a rifs ta rre .

Es is t n o tw e n d ig zu betonen, daß d u rc h d ie fo l­

gende K r i t i k n ic h t d e r K e rn des T a r ifv e rtr a g s ­ gedankens g etroffen w e rd e n soll. A u c h vo n U n te r­

nehm erseite is t d ie größ ere S te tig k e it, d ie V e rm in ­ d e ru n g d e r R e ib u n g s m ö g lic h k e ite n , d ie e r f ü r das W irts c h a fts le b e n b rin g t, stets g e w ü rd ig t w o rd e n . D ie E x is te n z s ic h e ru n g des A rb e itn e h m e rs , seinen S chutz v o r u n b e re c h tig te r A u s b e u tu n g w ir d auch ka um

Cytaty

Powiązane dokumenty

gemeinen eine Aufwärtsbewegung eingestellt hat und die Hoffnung besteht, daß auch im laufenden Jahre die weitere Gesundung anhält, so sind Rückschläge keineswegs

in Zusammenhang gebracht wurde. Zeitweise hat ^ Umwälzung in Spanien an den Weltbörsen Unruhe ^ r ursacht und eine Kurssenkung fü r spanische Werte ^

weise geneigt, die Situation in Wien und die Auswirkungen der österreichischen Krise günstiger zu beurteilen, da namentlich die rasche Annahme des

kennen, man müsse sich aber darüber k la r sein, daß eine W irklich fühlbare Entlastung fü r die deutsche W irtschaft Uicht sehr rasch erwartet werden dürfe. H

sammenarbeit einsetzen. Würde dies der F all sein, so dürfte beispielsweise ein Produktionskredit fü r Exportzwecke nur dann gewährt werden, wenn vorher die Ablösung

Die preuBische Gesetzgebung iiber clie Finanzie- rung der landlicbeu Siedlung enthiilt eine Besonder- heit, die ohne jede innere Berechtigung den Boden- preis in

winden soll, bleibt Liefmanns Geheimnis. Sein Zorn richtet sich vor allen Dingen gegen die sogenannte Dawes-Anleihe, die nach ihm genau so ungünstig und

?b einzelnen, das hier nicht wiedergegeben werden kann. Aber manche seiner Vorschläge erscheinen doch bedenk- lcu, und keiner scheint geeignet, eine w irk lic h