Dzisiejszy numer zawiera 6 stron 'Cena pojedynczego egzemplarza 15 groszy
Wąbrzeźno, sobota 3 sierpnia 1929 r.
Nr. 91 Rok IX
V niewoli o n wieku
Ludność polska w Niemczech wobec nowychFEDCBA faktów barbarzyństwa pruskiego.
Ucisk silniejszych wobec słabszych, bezwzglę
dne tępienie podbitych ludów, było zawsze cha
rakterystyczną cechą psychologji narodu niemiec.
kiego. L ic z n y c h p rz y k ła d ó w d o sta rc za h isto rja n ie
m ie c k a o d n a jd a w n ie jsz y c h czasó w ,
W e p o c e fe u d a lizm u szlachcic pruski gnębił straszliwie podwładnych, a raubritter był postra- cheri dróg i gościńców, K ie d y z a ś p a ń stw o p ru sk ie z a c zę ło ro sn ą ć w siłę w cmentarzyska zmieniać się szybko kwitnące osady słowiańskie, których ludność, wytępiona ogniem i mieczem ustąpić mu- siała m ie jsc a n ie m ie c k im b a rb a rz y ń c o m . N ie in a czej z ż y w io łe m p o lsk im p o stę p o w a ł B ism a rk , a ju ż barbarzyństwo pruskie ujawniło się najsilniej w czasie ostatniej wojny, kiedy to żołdak niemiec ki, okuty w kradzioną miedź i stal, mordował z zimną krwią starców, niewinne kobiety i dzieci i w g ru z y o b ra c ał d ro g o c e n n e z a b y tk i a rc h ite k tu ry N ie le p ie j d z ieje się w d zisiejszej re p u b lic e n ie
m ie c k ie j, P o strasz liw y c h w y p a d k ac h w O p o lu — k tó re w strz ą sn ę ły o p in ją c y w iliz o w a n eg o św ia ta i na Niemców niezatartą rzuciły plamę — n a d ch o d zą w iad o m o śc i o n o w y ch „wyczynach16 barba rzyństwa pruskiego, a m ia n o w ic ie o b a rb a rzy ń - sk iem n isz c z en iu sz k ó ł p o lsk ic h z a k o rd o n e m prus
kim i o bezlitosnem tępieniu szkolnictwa polskiego w Niemczech.
P isz ą c y te sło w a m iał sp o so b n o ść ro z m a w iać w ty c h d n ia c h z jed n y m wybitnym przedstawicie lem ludności polskiej w Niemczech, k tó ry d o w ia
d o m o ści p o lsk ie g o sp o łe cz e ń stw a p o d a ł n a stę p u jące fa k ty :
W P o d ró ż n ej p o w . z ło to w sk i istn ie je o d n ie
d a w n a sz k o ła p o lsk a , d o k tó re j u c z ę sz cz a o k o ło 4 0 d zieci. N ie p o d o b a ło się to N iem co m , w ię c zorga
nizowali bojówkę, która w bandycki sposób napa"
dła na szkołę i „kulturtregerzy“ niemieccy poni
szczyli brutalniesprzęty szkolne oraz zdemolowali okna i drzwi-
Z a z n ac z y ć trz e b a , że h a k a ty śc i m ie jsc o w i u - rz ą d z ili p rz e d tę m t, zw , „ D e u tsc h e r T a g " (n ie m ie c k i d zień ), mający na celu podburzenie umysłów przeciwko bezbronnej ludności polskiej. C o n a j
c iek a w sz e , w tej manifestacji niemieckiej wzięli u- dział i księża katoliccy, ks. Golnik i prałat Schoen- ke w jednym szeregu z lutrami.
W e d łu g słó w n a sz eg o in fo rm a to ra w ty m sa
m y m p o w iec ie z ło to w sk im z d a rz a ją się ta k ie w y p a d k i, ż e właściciele majątków cofają wszelkie ul gi a nawet wyrzucają z pracy takich robotników, którzy dzieci swoje posyłają do szkoły polskiej Za to sam o „ p rz e w in ie n ie " so łty si o d m a w ia ją z a słu ż o nego wsparcia wdowom po zabitych na wojnie, o ra z n a k a ż d y m k ro k u u tru d n iają ż y c ie ty m , co m ają je szc z e o d w a g ę p rz y zn a w ać się d o p o lsk o śc i.
C ó ż z te g o , ż e id ą sk a rg i n ie sz c z ę śliw y c h ro d a k ó w n a sz y c h d o w ła d z a d m in istrac y jn y c h , k ie d y te w ła d z e p o d n a c isk ie m B e rlin a n a ró w n i z h a k a - tystami biorą udział w prześladowaniu i tępieniu ludności polskiej.
Z in n ej stro n y d o w ia d u jem y się sz c z e g ó łó w o katastrofalnym upadku szkolnictwa polskiego lu dowego na Śląsku Opolskim. Jak wiadomo około 600,000 Polaków w tych stronach posiada zaled wie 18 małych szkółek, w których nau/za odbywa się nieregularnie, nauczyciele nie umieją popraw n ie m ó w ić p o p o lsk u i n ie są P o la k a m i a n i w je d nym wypadku.
N a u cz y c ie le ci o tw a rc ie d rw ią i w y sz y d z ają n a le k c ja c h c z y stą m o w ę p o lsk ą .
Obrady Sejmu i Senatu rozpoczną się przy końcu października
Będzie to zgodnie z ustawą
Warszawa, 2. 8. Z e ź ró d e ł k o m p e te n tn y c h d o - d z ian y m u sta w ą . O b ra d y S e jm u i S e n a tu ro z p o c z - n o szą, iż o tw a rc ie sesji p o w a k a cy jn e j z a ró w n o S ej- n ą się w ię c n ie w c z eśn ie j ja k 31 p a ź d zie rn ik a b r, m u ja k i S e n a tu o d b ę d z ie się w te rm in ie p rz e w i-
Kowalczyk nie poleci przez Atlantyk
„Polonja“ ukończyła już przygotowania do lotu transatlantyckiego. — W miejsce Kowalczyka po leci słynny as lotnictwa polskiego — por. Kalina.
P rz y g o to w a n ia d o lo tu tra n sa tla n ty c k ie g o „P o - lo n ji" są n a u k o ń c z e n iu . O b e c n ie o k a z a ła się p o trz eb a z m ia n y śm ig ieł, P o sp ra w d z e n iu c a łe g o a- p a ra tu „ P o lo n ja " w y ru sz y d o B a ld o n e l.
W sk ła d z ie z a ło g i z a szły zm ian y . W sk u tek ró ż n ic y z d a ń m ię d z y K liszem a k a p ita n e m K o w a l
c z y k ie m , te n o sta tn i z re z y g n o w a ł z lo tu . W o b e c
Życzenie polskie dla Poincarego
A m b a sa d o r C h ła p o w sk i z p o le c e n ia p a n a P re - ro w i P o in c a rem u , z ra c ji c h o ro b y i sp o d z ie w a n e j z y d e n ta R z ec z y p o sp o litej P o lsk ie j z ło ż y ł p re m je - o p e ra c ji ż y c z e n ia ry c h łe g o p o w ro tu d o z d ro w ia.
Wandalizm
M o sk w a 2 8. U b . n o cy z b u rz o n a z o sta ła d o sk iej k a p lic a M a tk i B o sk iej K w ersk iej o ta c za n a fu n d a m e n tó w z n a jd u ją c a się u w y lo tu u lic y K w e r- n ie zw y k łą c z c ią w śró d lu d u ro sy jskie g o .
O sta tn io Z w ią z ek P o la k ó w w N ie m cz e c h w n ió sł d o L ig i N a ro d ó w k ilk a sk a rg w sp ra w ie straszliwego teroru wobec ludności polskiej, panu
jącego na Śląsku Opolskim. Jedna ze skarg do tyczy niemieckiej akcji kolonizacyjnej, która w o- statnim czasie prowadzona jest z niezwykłą ener- gją na Śląsku niemieckim. Polacy są bowiem nie- tylko wyłączeni z kredytów rządowych i komu nalnych na ulepszenie gospodarki i zakup ziemi, ale także różnymi innymi środkami wypierani z ojcowizny. Inne skargi dotyczą nadużyć ze strony władz niemieckich i kół hakatystycznych.
Z d e rz e n ie sta tk u p a sa że rsk ie g o “
„C ristobol C olcrnu z okrętem hando- w ym „R iver O roln tos“ nastąpiło w porcie now ojor
skim . O brazek przedstaw ia chw ilę przed zato
nięciem okrętu
tego do lotu został zaproszony porucznik K alina, znany z lotu W arszaw a— B agdad, zakończonego, jak w iadom o, śm iercią śp. S załasa. K alina od roku studjuje lotnictw o w e F rancji.
D epartam ent lotnictw a w ydał już K alinie p o zw olenie na lot. K alina w yjechał już do M edjolanu.
L udność polska na Ś ląsku opolskim zam ało w nosi skarg, poniew aż w ie, że każda naraża ją na straszny teror, szykany i b ru taln e napady, W w ie
lu zaś w ypadkach ludność ta przem ilcza krzyw dy, w iedząc z dośw iadczenia, że spraw y ujdą tak czy tak bezkarnie,
« O to na podstaw ie najnow szych faktów n ak re
ślony obraz opłakanego położenia m niejszości pol
skiej w N iem czech, tych rodaków naszych, b ęd ą
cych w N iew oli u barbarzyńców X X . w ieku. Niem
cy gnębiąc i prześladując Polaków w swoim kraju, zmuszają nas widocznie do tego, abyśmy w ich o- brenie wyciągnęli z arsenału osatnią broń; gwałt i przemoc wobecNiemców w Polsce.
„Czerwony dzień“ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
W a r s z a w a 1 . 8 . Z a p o w ia d a n e i p r z y g o to w a n e _ p r z e z k o m u n is tó w m a n if e s ta c je w d n iu d z is ie js z y m
ja k o w „ d n iu a n ty w o je n n y m ” s p a liły c a łk o w ic ie n a p a n e w c e .
W e L w o w ie p o lic ja a r e s z to w a ła i p r z e s ł a ł a d o w ię z ie n ia s ą d u o k r g o w e g o 2 0 k ilk u o s o b n ik ó w , k tó r z y p r o w a d z ili p r o p a g a n d ę w y w r o to w ą , n a w o łu ją c d o s tr a jk ó w r o ln y c h D z ia ła li o n i z r a m ie n ia
„ S e lr o b u ” o d d łu ż s z e g o c z a s u n a te r e n ie p o w ia tó w b o b r e c k ie g o i lw o w s k ie g o . A g ita to r z y c i n ie d a w n o n a k ła n ia li d o s tr a jk u r o ln e g o g r o ż ą c o p o r n y m p o d p a le n ie m , a n a w e t ś m ie r c ią .
Proces o nadużycia w Magistracie grudziądzkim
\V G r u d z ią d z u r o z p o c z ą ł p r z e d k ilk o m a d n ia m i w ie l k i i c ie k a w y p r o c e s 1 0 u r z ę d n ik ó w m a g is tr a c k ic h , o s k a r ż o n y c h o n a d u ż y c ia i d e f r a u d a c ję o r a z z n is z c z e n ie k s ią g k a
s o w y c h . _ _
A k t o s k a r ż e n ia s p o r z ą d z o n o z d r o b ia z g o w ą d o k ła d n o ś c ią i z a w ie r a o n 9 6 s tr o n b ite g o p is m a m a s z y n o w e g o . J e s t to , ja k n a s in f o rm u ją , n a jw ię k s z y c o d o o b ję to ś c i a k t o s k a r ż e n ia , ja k i tu t. p r o k u r a tu r a o d c z a s ó w p r z e ję c ia P o m o r z a s p o r z ą d z iła . B r z m i o n n a s tę p u ją c o :A
Os k a r ż o n y A n t k o w i a k ja k o b . r e n d a n t G ł. K a s y M ie j
s k ie j s p r z e n ie w ie r z y ł w c z a s ie o d 1 . s ty c z n ia 1 9 2 6 d o 3 1 g r u d n ia 1 9 2 7 k w o tę 3 5 ,0 8 8 ,5 2 z ł,
O s k a rż o n y S z c z y g ie ł s p r z e n ie w ie r z y ł w c z a s ie o d 3 0 ii- p c a 1 9 2 5 d o 3 1 . g r u d n ia 1 9 2 7 k w o tę 8 7 .9 2 8 ,9 8 z ł.
O s k a rż o n y W o je w o d a z d e f ra u d o w a ł w c z a s ie o d 3 0 lip - c a 1 9 2 5 d o 3 1 g r u d n ia 1 9 2 7 k w o tę 9 5 ,2 8 6 ,1 3 z ł.
Os k a r ż e n i F u l a r c z y k , K i e r a j i A s z m u t d z ia ła li w s p ó l
n ie , d e f r a u d u ją c s y s te m a ty c z n ie n a o g ó ln ą s u m ę z ł. 6 .0 5 9 ,7 8 . P o z a te m o s k a r ż e n i S z c z y g i e ł , F u l a r c z y k i K i e r a j d z ia
ła ją c w p o r o z u m ie n iu s p r z e n ie w ie r z y li k w o tę z ł. 1 2 .2 8 4 ,9 4 . O s k a r ż e n i Gr a b o w s k i J a n i R o z ma r y n o w s k i S t a n , w s p ó ł n ie z d e f r a u d o w a li s u m ę z ł, 1 5 0 0 .—
W s z y s c y w y ż e j w y m ie n ie n i o s k a r ż e n i s ą o p r o w a d z e n i e
f a łs z y w y c h k s ią g , k tó r e s łu ż y ły d o k o n tr o li p r z y c h o d ó w i r o z c h o d ó w .
O s k a r ż e n i A n tk o w ia k , S z c z y g ie ł i W o je w o d a u k r y w a li d e f r a u d a c ję w te n s p o s ó b , ż e w p o r o z u m ie n iu p r o w a d z ili f a łs z y w e k s ią ż e c z k i k o n to w o c z e k o w e , w p is u ją c d o n ic h f ik c y jn ą lu b n ie z g o d n ą z r z e c z y w is to ś c ią s u m ę , A n tk o w ia k , S z c z y g ie ł, W o je w o d a i F u la r c z y k o s k a r ż e n i s ą o to je s z c z e , iż w z im ie w r . 1 9 2 7 -2 8 z n is z c z y li w z g l. u s z k o d z ili k s ię g i k a s o w e i in n e d o k u m e n ty , i ta k A n tk o w ia k o r a z F u la r c z y k z M ie js k ie j K a s y G łó w n e j
z n i s z c z y l i 1 3 w i e l k i c h k s i ą g
b u c h a l t e r y j n y c h z r . 1 9 2 5 , 2 6 i 2 7 o r a z u s z k o d z i l i g ł ó w n ą k s i ę
g ę p r z y c h o d u z r o k u 1 9 2 8 p r z e z w y d a r c i e k i l k u k a r t , i ż u r - n a l r o z c h o d u z r . 1 9 2 6 p r z e z w y d a r c i e j e d n e j k a r t y .
A n t k o w i a k a o s k a r ż a p o z a t e m p r o k u r a t o r , ź e z n i s z c z y ł ws z y s t k i e b l o c z k i i k s i ą ż e c z k i a k t o w e z a c z a s o d 1 s t y c z n i a
1 9 2 6 d o 3 1 g r u d n i a 1 9 2 7 r o k u .
S z c z y g ie ł ja k o b . r e n d a n t k a s y p o d a t k o w e j z n i s z c z y ł c z t e r y k s i ę g i z a p ie r w s z y k wa r t a ł r . 1 9 2 7 o r a z c z ę ś ć k s i ą ż e
c z e k k o n ta c z e k o w e g o .
W o je w o d a z n is z c z y ł w z g l ę d n i e u s u n ą ł k s i ę g ę k o n t o - k o r e n t o w ą , o r a z 2 k a r to te k i k o n to w e .
O s k a r ż o n e m u K a ź m ie r s k ie m u z a r z u c a o s k a r ż e n ie f a łs z o w a n ie p o d p is ó w .
O d s a m e g o r a n a p a n o w a ł w W a r s z a w ie i o k o -
W s z y s tk ie z a k ła d y u ż y te c z n o ś c i p u b lic z n e j, ja k tr a m w a je , a u to b u s y , e le k tr o w n ia i t. p . b y ły c z y n
n e .
L I C Z N E A R E S Z T O W A N I A
W ła d z e p o lic y jn e a r e s z t o w a ł y n a te r e n ie p o w ia tu b ę d z iń s k ie g o 2 1 k o m u n is tó w , k tó r z y p r z e ja w ia li o ż y w io n ą d z ia ła ln o ś ć w z w ią z k u z e z b li
ż a ją c y m s ię d n ie m 1 s ie rp n ia , p r z y g o to w u ją c m a n if e s ta c y jn e w y s tą p ie n ia n a te n d z ie ń . Z e w z g lę d u n a to c z ą c e s ię ś le d z tw o b liż s z e s z c z e g ó ły n a r a z ić tr z y m a n e s ą w ta je m n ic y .
W r e s z c ie o s k a rż o n e m u r a d c y b . L ip o w s k ie m u z a r z u c a a k t o s k a r ż e n ia , ż e ś w ia d o m ie p o z w a la ł n a ta k ie o s z u s tw a , n ie w y p e łn ia ją c s w y c h o b o w ią z k ó w , g d y ż n ie p r z e p r o w a d z a ł k o n tr o li, ja k o d e c e r n e n t te g o W y d z ia łu .
W j a k i s p o s ó b w y k r y t o n a d u ż y c i a ?
W k w ie tn iu 1 9 2 7 r e n d a n t M . K a s y P o d a tk o w e j „ d b a ją c y o d o b r o m ia s ta " z a w ia d o m ił r a d c ę L ip o w s k ie g o , ja k o s w e g o d e c e r n e n ta , ż e u r z ę d n ik e g z e k u c y jn y J a n G r a b o w s k i
s p r z e n i e w i e r z y ł k w o t ę 2 4 3 , 2 1 z ł .
R a d c a L ip o w s k i s k ie r o w a ł s p r a w ę d o p r o k u r a to rji. W c z a s ie r o z p r a w y k a r n e j p r z e c iw k o G r a b o w s k ie m u in n y u - r z ę d n ik m a g is tr a c k i s u m ę tę p o k r y ł, c o w y d a ło s ię w s z y s t
k im w y s o c e p o d e jr z a n e i d la te g o r o z p ra w ę o d r o c z o n o i r o z p o c z ę to s z c z e g ó ło w e d o c h o d z e n ia . U c h w a lo n o n a p o d s ta w ie z e z n a ń ś w ia d k ó w , iż w m ie js k ic h k a s a c h is tn ie ją f a ta l n e n ie p o r z ą d k i, k tó r e z a k r a w a ją n a s y s te m a ty c z n ą d e f r a u d a c ję . - G d y p r e z y d e n t W ło d e k o te m s ię d o w ie d z ia ł, z w ró c ił s ię n a ty c h m ia s t d o K o m . Z w ią z k u K r e d , z p r o ś b ą , a b y p r z y s ła n o d z ie ln e g o r e w iz o r a w o s o b ie p . L e n a r ta . R e w iz je r o z p o c z ę ły s ię w M ie js k ie j K a s ie P o d a tk o w e j d n ia 1 8 lu te g o 1 9 2 8 r . w c z a s ie k tó r e j z g in ę ły k s ię g i itp .
J e s z c z e r e w iz ja w K a s ie p o d a tk o w e j n ie s k o ń c z y ła s ię a r e n d a n t K a s y M ie js k ie j z g ło s ił n a d s e k r e ta r z o w i R a c z k o w '- s k ie m u , ż e d n ia 2 0 lu te g o 2 8 r . ja c y ś n ie z n a n i s p r a w c y w t a r g n ę li c z y w ła m a li s ię d o G ł. K a s y i o d z iw o „ s k r a d li
wa ż n e k s i ę g i k a s o w e
p r o w a d z o n e p r z e z k s ię g o w e g o F u la r c z y k a a c z ę ś c io w o p r z e z k a s je r a A s z m u ta .
P o n itc e d o s ta n o s ię d o k łę b k a i o b e c n ie 1 0 u r z ę d n i
k ó w z a s ia d ło n a ła w ie o s k a r ż o n y c h .
R o z p r a w a tr w a ju ż k ilk a d n i, p r z y n o s z ą c s z e r e g s e n s a c y jn y c h o d k r y ć .
R o z p r a w ie u r z e w o d n ic z y s ę d z ia C h m ie le w s k i, ja k o s ę d z io w ie z a w o d o w i z a s ia d a ją s ę d z ia R o s z a k i a s e s o r T r z c iń s k i. O s k a rż a ją p p . p r o k u r a to r z y : D e w iń s k i i P o le s k i. O s k a r ż o n y c h b r o n ią : A n tk o w ia k a i L ip o w s k ie g o — m e c R u d k a , S z c z y g ła — d r . P e h r , W o je w o d ę — m e c , S o k u ls k i z T o r u n ia , K ie ra ja — m e c . F ilip o w s k i A s z m u ta , G r a b o w s k ie g o i K a ź m ie r s k ie g o — d r . M a y z e l, F u la r c z y k a i R o z m a r y n o w - s k ie g o — m e c . S ia te c k i.
M e c , F ilip o w s k i z n a n y je s t ja k o ś w ie tn y o b r o ń c a , a lb o w ie m n ie r a z w y s tę p o w a ł w w ię k s z y c h r o z p ra w a c h ja k w o - s k a r ż e n ia c h o m o r d e r s tw o i t. p . P a n u m e c e n a s o w i F ili
p o w s k ie m u ż y c z y m y , w ie le s z c z ę ś c ia i p o w o d z e n ia w o b e c n y m p r o c e s ie .
( S z c z e g ó ło w e g o o p is u p r o c e s u z e w z g lę d u n a b r a k m ie j s c a p o d a w a ć n ie b ę d z ie m y — o g r a n ic z y m y s ię je d y n ie d o p o d a n ia n a jw a ż n ie js z y c h s p r a w o r a z w y r o k u .)
Z e p p e lin n a d A tla n ty k ie m
B e r lin 1 . 8 . D z iś o g o d z in ie 2 m in . 3 0 w y s ta r to w a ł z F r ie d r ic h s h a f e n s t a t e k p o w ie tr z n y „ Z e p p e lin” d o n o w e g o lo tu tr a n s a tla n ty c k ie g o . O g o d z i
n ie 8 ,,Z e p p e lin ” p r z e la ty w a ł n a d te r y to r ju m F r a n c ji n a d m ie js c o w o ś c ią B a u m e - L e s - D a m e y p o d D o u b s (3 0 k im . n a p ó łn o c o - w s c h ó d n a d B e s a n c o n .)
Z a b a w a K . S . „ P o m o r z a n k i44
K lu b S p o r to w y „ P o m o r z a n k a ” u r z ą d z a w n a d c h o d z ą c ą n ie d z ie lę , t. j. d n ia 4 s ie r p n ia b r . z a b a w ę la to w ą w o g r o d z ie „ Z a c is z e ” d a w n ie js z a „ S tr z e ln i
c a ” , c e le m z d o b y c ia f u n d u s z y d la r o z w o ju to w a r z y s tw a . Z a b a w a o d b ę d z ie s ię w o g r o d z ie . B ę d z ie w ię c o k a z ja w y p o c z ą ć n a ś w ie ż e m p o w ie tr z u , a r ó w n o c z e ś n ie p o łą c z y ć p r z y je m n o ś ć w ła s n ą z d o b r y m c e le m — to je s t z a s ile n ie m k a s y to w a rz y s tw a Z a b a w a ta , ja k s tw ie r d z iliś m y , je s t n a d z w y c z a j p ię k n ie p r z y g o to w a n a . N ie z a p o m n ia n o r ó w n ie ż i o m iłe j r o z ry w c e d la d z ie c i, k tó r y m n a jw ię c e j u c ie c h y s p r a w ią w y ś c ig i w e w o r k a c h , z ja jk ie m , w je d z e n iu p la c k a itp . D la d o r o s ły c h r ó w n ie ż m n ó s tw o u r o z m a ic e ń i p r z y je m n o ś c i.
M a m y n a d z ie ję , ż e O b y w a te ls tw o m ia s ta W ą b r z e ź n a i o k o lic y , m a ją c n a u w a d z e w z n io s ły c e l
„ P o m o r z a n k i” , k tó r a p o s ia d a w ś r ó d tu te js z e g o O - b y w a te ls tw a d u ż o s y m p a tji i u z n a n ia d la s w e j c e lo w e j i p o w a ż n e j d z ia ła ln o ś c i n a p o lu w y c h o w a n ia f iz y c z n e g o n a s z e j m ło d z ie ż y — w e ź m ie g r e m ja ln y u d z ia ł w te jż e z a b a w ie .
W W ą b r z e ź n ie p lo tk u ją , ź e ...
.... p e w ie n z o k o lic y s o łty s s t a r a s ię d la k a ż d e g o o p o ż y c z k ę w n ie m ie c k im ,,V o lk s b u n d z ie “ i p o n o ć z a w s z e s k u te c z n ie .
...n a jle p s z ą z a b a w ą u r z ą d z o n ą w b ie ż ą c y m r o k u w W ą b r z e ź n ie b ę d z ie z a b a w a P o m o r z a n k i...
W i a d o m o ś c i p o t o c z n e .
W ą b r z e ź n o , d n ia 2 s ie rp n ia 1 9 2 9 r.
P r z e p o w i e d n i e .
K ie d y s ie r p ie ń n a s tę p u je , r e s z tk i z b o ż a k o s z ą , A lb o s ie rp e m d o ż y n a ją i p r z e p ió r k i p ło s z ą .
KALENDARZYK HISTORYCZNY:
4 . 8 . 1 3 0 8 . W y m o r d o w a n ie m ie s z k a ń c ó w G d a ń s k a p r z e z K r z y ż a k ó w .
5 . 8 . 1 8 6 4 . S tr a c e n ie c z ło n k ó w R z ą d u N a r o d o w e g o w W a r s z a w ie .
— D z i ś n a w e t j u t r o m o ż n a z a p is a ć s o b ie „ G ło s W ą b r z e s k i” n a m ie s ią c s ie r p ie ń N a jle p ie j je s t z a p i
s a ć o d r a z u n a d w a m ie s ią c e , g d y ż p r z e t o u n ik a s ię n ie p o trz e b n e j f a ty g i c h o d z e n ia n a s tę p n e g o m ie s ią c a n a p o c z tę .
F E R E N C Z H E R C Z E G ;
A W A N T U R N I K
P O W I E Ś Ć
Z w ę g ie rs k ie g o p r z e ło ż y ł C z e s ła w Ł u k a s z k ie w ic z .
—o — ( C ią g d a ls z y ) .
S ta r y n ie p y ta ł ju ż n ic w ię c e j, le c z k a z a ł s e k r e ta r z o w i z a b ra ć s ię d o r o b o ty . M ó w ił p o a n g ie ls k u , a s e k r e ta r z p is a ł to s a m o p o w ę g ie r s k u . B y ły to p a m ię tn ik i H u d s o n a .
P o c h o d z ił o n z e s ta r e j s z la c h e c k ie j r o d z in y i z w a l s ię n ie g d y ś F r a n c is z e k A v a r f f y . J a k o m ło d y o f ic e r k a - s v a le rji b r a ł u d z ia ł w z a c ię te j w a lc e o w o ln o ś ć w r o k u 1 8 4 8 /9 , a p o k o m a r o m s k ie j k a p itu la c ji p o s z e d ł n a o b c z y z n ę . „ S a lv u s c o n d u c tu s ” w ła d z a u s tr ja c k ic łi n ie w z b u d z a ł w n im w ie lk ie g o z a u f a n ia , to te ż w d a ł s w o je J o b r a H u s z t s p r z e d a ć f ik c y jn ie m ło d s z e m u b r a tu A le k s a n d ro w i, k tó r y ja k o c z ło w ie k m iłu ją c y p o k ó j, a z a r a z e m c ic h y s tr o n n ik A u s tr ja k ó w , z a b e z p ie c z o n y b y ł p r z e d ja k ie m k o łw ie k p r z e ś la d o w a n ie m . P o n a s ta n iu s p o k o j
n y c h c z a s ó w m ia ł s ta r s z y A v a r f f y p o w r ó c i ć d o g o s p o d a r k i. T y m c z a s e m z a ś w y je c h a ł z K o s s u th e m i in y m i z n a c z n ie js z y m i e m ig ra n ta m i d o A m e r y k i. T a m o d łą c z y ł s ię w k r ó tc e o d s w y c h to w a rz y s z y i n ie m o g ą c p o h a m o w a ć a w a n tu r n ic z e j n a tu r y , u d a ł s ię d o K a lif o r n ii. N ie m ia ł s z c z ę ś c ia .
P r z e ż y ł s ie d m la t w n a jo k r o p n ie js z e j n ę d z y , a w r e s z c ie , g d y b ie d a d o k u c z y ła m u ju ż z a n a d to , p r z e s ła ł p r z e z p o w r a c a ją c e g o d o k r a ju r o d a k a lis t d o b r a ta A le k s a n d r a , b ła g a ją c g o , a b y m u n a d e s ła ł c z ę ś ć d o c h o d ó w
to g o m a ją tk u . P o d łu g im c z a s ie n a d e s z ła o d p o w ie d ź
’ r a ta , k tó r y w y r z u c a ł A v a r ff y ’e m u je g o r o z w ią z ły ń a i m a r n o tr a w s tw o . O d o c h o d a c h je d n a k n ic in a ł. N ie o m ie s z k a ł p r z y te m z w r ó c ić s ta r- u w a g i, iż m a ją te k o d n ie g o , k u p ił i z a p ła c ił
c o d o g r o s z a ż ą d a n ą c e n ę , n a c o m a n a jw y r a ź n ie js z e p o k w ito w a n ia .
„ W y p ła c iłe m c i z a tw ó j m a ją te k o lb r z y m ią s u m ę
i t y ju ż w s z y s tk o r o z trw o n iłe ś ? C o b ę d z ie z c ie b ie , s tra c e ń c z e ?”
J e d n a k ż e , a b y d a ć d o w ó d d o tw e g o s e rc a , p r z e s ła ł b r a tu p ię ć s e t g u ld e n ó w . F r a n c is z e k A v a r ff y , k tó r y ju ż o d s z e ś c iu ty g o d n i ż y w ił s ię s a m y m i o c h ła p a m i, p r z e c z y ta ł lis t, z a p a k o w a ł p ię ć s e t g u ld e n ó w i o d e s ła ł je b r a tu b e z je d n e g o s ło w a . P o te m p o s ta r a ł s ię o o b y w a te ls tw o a m e ry k a ń s k ie , p o z b y ł s ię n a z w is k a A v a r ff y i n a z w a ł s ię o d s w e j p o s ia d ło ś c i H u s z t. N ie w s p o m n ia ł n ig d y , ż e je s t W ę g r e m , a n a w e t, g d y z d a rz y ło m u s ię n a p o tk a ć r o d a k a , n ie p r z y z n a ł s ię , iż u m ie p o m a d z ia r s k a .
P o k ilk u la ta c h r ó ż n y c h p r z e jś ć i c ią g łe g o b ie d o w a -
n i a , lo s m u s ię w r e s z c ie u ś m ie c h n ą ł.
C ó r k a b o g a te g o f a rm e r a H u d s o n a , k tó r ą u c z y ł je ź d z ić k o n n o , z a k o c h a ła s ię w n im n a z a b ó j i w y s z ła z a
n i e g o . P o ś m ie r c i te ś c ia d o d a ł H u s z t je g o n a z w is k o d o s w o je g o i z w a ł s ię o d te g o c z a s u H u s z t - H u d s o n . D z ie c i n ie b y to ; s k o ro z a te m ż o n a p o d w u d z ie s to le tn ie m p o ż y c iu m a łż e ń s k ie m p r z e n io s ła s ię w k r a in ę d u c h ó w , s p r z e d a ł f a r m ę i p r z e p r o w a d z ił s ię d o S .ik r a m e n to . N ie z n o s ił p r ó ź n ia c z e g o ż y c ia , z a ło ż y ł w ię c f a b ry k ę k o n s e rw . P r z e d s ię b io r s tw o p r o s p e r o w a ło z n a k o m ic ie i w k r ó tc e o c e n ia n o m a ją te k H u d s o n a n a k ilk a m ilio n ó w d o la r ó w .
W c z a s ie , g d y r o z p o c z y n a m y n a s z e o p o w ia d a n ie , m ia ł la t o ś m d z ie s ią t. Ż y ł s a m o tn ie , m a ją c p r z y s o b ie je d y n ie s ta r ą g o s p o d y n ię i p a r u s łu ż ą c y c h . P r z e d p o łu d n ie m s ie d z ia ł z a w s z e je s z c z e w s w e j f a b r y c e , p o łu d n iu z a ś d y k to w a ł s e k re ta rz o w i p a m ię tn ik .
N ie m ó g ł d o o s ta tn ie j c h w ili ż y c ia z a p o m n ie ć o p o d ło ś c i b r a ta i p o s ta n o w ił z e m ś c ić s ię n a n im o g ło s z e n ie m s w o ic h p a m ię tn ik ó w . C h c ia ł w y d a ć k s ią ż k ę n a W ę g r z e c h w ty s ią c a c h e g z e m p la rz y i w te n s p o s ó b n a p ię tn o w a ć n a z w is k o A v a r rf f y c h n a w ie c z n e c z a s y .
p o -
J u ż tr z y m ie s ią c e tr w a ła p r a c a p a n a H u d s o n a , g 5 p e w n e g o p o r a n k a p r z y b ie g ł d o m ie s z k a n ia m ło d e g o : J k r e ta rz a c z a rn y p o r t je r i z a w e z w a ł g o d o s ta rc a . >
M im o to z a p is a łe m im w s z y s tk o .
— P r ę d k o , p a n ie s e k r e ta r z u ! d ic e z
m n ą !
i c h o d ź p a n ze p a n e m m ó w ić !
M r . H u s z t - H u d s o n ] U b ie r a j s ię p a n
L e ż y b e z ru c h u i m ó w i
C o s ię d z ie je z e s ta r y m ? * P r z e d c h w ilą r u s z y ł g o p a r a liż . _ _ _ _ _ _z w ie lk ą tr u d n o ś c ią .
W je d n e j c h w ili s e k re ta rz b y ł u b r a n y d o w illi H u d s o n a . S ta r y le ż a ł w łó ż k u .
B y ło w n im r z e c z y w iś c ie ź le . O d p r a w ił s łu ż ą c e g o i s k in ą ł n a m ło d e g o c z ło w ie k a , a b y u s ia d ł o b o k n ie g o .
— Z b liż a s ię ju ż m ó j k o n ie c ... r o z p o c z ą ł s ła b y m g ło s e m . N ie je s t to w ie lk ie n ie s z c z ę ś c ie , g d y ż ż y łe m d o ś ć d łu g o i m ia łe m a ż z a n a d to c z a s u n a u p o r z ą d k o w a n ie s p r a w m o ic h . P o z o s ta w ia m c a ły m a ją te k m e to d y s to m . W p r a w d z ie s a m n ie je s te m m e to d y s tą , a o s e k c ie te j w ie m ty lk o ty le , iż n ie d a le k o s tą d r n a s w ó j k o ś c ió
— w k tó r y m c o n ie d z ie lę r o z le g a ją s ię n u d n e ś p ie w y M im o to z a p is a łe m i m w s z y s tk o .
— D la c z e g ó ż w ła ś n ie m e to d y s to m ? — z a p y ta ł s e
k r e ta r z z le k k im w y r z u te m . .
— B o m a ją b y ć b a r d z o s p ry tn y m i lu d ź m i, c o d a y m i r ę k o jm ię , ż e g d y o n i r a z p o ło ż ą r ę k ę n a m o im m a ją tk u , m o i k o c h a n i k r e w n i A v e r f f o w ie n ie b ę d ą o g lą d a ! a n i je d n e g o c e n ta .
— A c h ta k !
— P o z a te m n ik o m u n ic n ie z a p is u ję . N a w e t s łu ż b ie , b o ta d o ś ć s ię m n ie ju ż n a o k r a d a ła , a ta k i J im m j w b a n k u N e w a d y k o n to n a p ię tn a ś c ie ty s ię c y d o la ro W
— M ię d z y p a ń s k im o to c z e n ie m s ą w s z a k ż e i ta c i n ę d z a r z e , k tó r z y n ie m a ją k o n ta w b a n k u ... — p o w ie d z ia ł s k r o m n ie m ło d y c z ło w ie k .
— W ie m — p a n . W ła ś n ie c h c ę m ó w ić q p a n u . S e r c e s e k re ta r z a z a c z ę ło b ić ż y w ie j.
(C ią g d a ls z y n a s tą p i) .
i b ie g ł z J im e m ]
