18 7 8 .
P i ą t y r o c z n i k
Stowarzyszeń
ZAROBKOWYCH i GOSPODARCZYCH
w G alicyi i W . K s. K rakow skiem .
Z e b r a ł i o g ł o s i ł
D r A l f r e d Z g ó r s k i
R edaktor „Z w iązku“.
L W O W.
N a k ł a d e m a u t o r a .
Z I. Związkowej drukarni, stowarzyszenia zarejestrowanego z nieogr. poręką.
1 8 7 9 .
T r e ś ó.
Część ogólna.
Wiadomości ogólne . . . . .
Związek stowarzyszeń . . . . Stow arzyszenia zaliczkowe i kredytowe Stow arzyszenia zarobkowe i gospodarcze S taty sty k a członków stow arzyszeń zaliczkowych
L ite ra tu ra . . . .
4 7 8 9 10 10
C zęść szczegółow a.
Stow arzyszenia zaliczkowe i kredytow e
Stow arzyszenia zarobkowe i gospodarcze: a) Spółki rolnicze . . . . b) Stow arzyszenia spożywcze
c) Stowarzyszenia produkcyjne i handlowe
11 30 31 31
Tabele.
B ilanse stowarzyszeń zaliczkowych i kredytowych . . . 34
Bilanse spółek rolniczych . . . . 3 8
B ilans stow arzyszenia spożywczego . . . 38
B ilanse stowarzyszeń produkcyjnych i handlowych . . . . 3 8 W ykaz lokacyi funduszów publicznych i pożyczek, zaciągniętych przez tow arzystw a w zakładach
finansowych . . . 40
S taty styka członków stow arzyszeń zaliczkowych . . . 42
Uwagi W ydawnictwa . . . 44
, \ O T H ę p
y N ' v -
c B ACOVi£ N S l 9
1S7S.
P i ą t y B o c z n i k
stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych w Galicyi i W. Ks. Krakowskiem.
W iad om ości o g ó ln e1).
Liczba stow arzyszeń, k tó rą w r. 1877/8 (C zw arty R ocz
nik) wykazaliśm y, w ynosiła:
zal. i kred. 92, roln. 3 2) spoż. 2. prod. i handl. 5 razem 102 w r. 1878 i w I. półroczu 1879. przy b y ło :
zal. i k re d . I I 3), roln. — spoż. — prod. i handl. — ,, 1 1
razem 103 razem 3 razem 2 .ra z e m 5 ogółem 113 w r. 1878. i w I. półroczu 1879 uby ło :
zal. i kred. 4 4), roln. — , spoż. 1B) prod. i handl. I 6) razem 6
zostało „ 99 7) „ 3 1 4 „ 107
1. Wszelkie daty, odnoszące się do szematyzmu i kroniki sto
warzyszeń, sięgają po 30. czerwca 1879.— bilanse zaś i wy
kazy statystyczne są z dnia 31. grudnia 1878.
2. W dawniejszych rocznikach zestawialiśmy spółki rolnicze wraz z towarzystwami zaliczkowemi.
3. B iała („W zaj. pomoc11), Busk (kredytowe), Drohobycz (Spar & Credit-Yerein), Jaryczów, Kołomyja (urzędn.), K ra- kowiec, Kraków (kred. rękodz.), Maków, Milówka, Podgórze i Żywiec.
4. Chodorów (nie weszło w życie), Rymanów (zaginęło bez śladu), Suszyca rykowa i Tłumacz, powiatowe (dobrowolnie likwidowały).
5. Towarzystwo spożywcze „U l“ w Stanisławowie likwiduje pozasądownie i dla tego w spisie tegorocznym jeszcze się znajduje.
6. Do majątku Towarzystwa posługaczy publicznych we Lwo
wie otworzono konkurs w r. 1879 — w tegorocznym spisie jeszcze umieszczone.
7. Z tych dwa: Skole i Żywiec jeszcze nie weszły w życie.
8. 7 towarzystw nie weszło w życie: C h o d o r ó w To
warzystwo zaliczkowe (1877), L w ó w , Pierwszy dom za- stawowy (z r. 1875); L w ó w , Tow. hr. kat. kliru archiep.
lwowskoj (z r. 1875.); K r z e s z o w i c e , Tow. zal. (z r.
1875; obecne z r. 1877. jest nowem towarzystwem); N o w y S ą c z , towarzystwo zaliczk. (z r. 1874., kasa zaliczkowa z r. 1877. jest nowem towarzystwem); M o n a s t e r z y s k a , towarzystwo zaliczkowe (z r. 1876.) i R a w a r u s k a to
warzystwo zaliczkowe (z r. 1876). Z tych towarzystw tylko dawniejsze towarzystwo zaliczkowe w Krzeszowicach zostało
Od początku ru chu stow arzyszeń pow stało praw nie w Galicyi to w a rz y stw :
zal. i kred. 117, roln. 3, spoż. 3, prod. i handl, 10, razem 133 ubyło , 1 8 s) , — „ 29) „ 610) „ 2611) zost. jak w y ż . 99 „ 3 „ l “ „ 4 „ 1 0 7 12) W edług c z a s u p o w s t a n i a następstw o stow arzyszeń je st ta k ie :
W r. 186 0: Lwów, stow. wzaj. pomocy rękodz. m ieszczan 1
„ 1864: B r z e ż a n y ...1
„ 1865: Lwów (u rz ę d n ic y )...1
. * 1867: Drohobycz, Oleszyce, Przem yśl (urzędnicy) . 3 z rejestru stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych wy
kreślone, inne zaś d o t ą d nie są wykreślone; 5 towarzystw przestało istnieć bez likwidacyi: Towarzystwo urzędników w K r a k o w i e , (z r. ?), S o k a l u (z r. ?), T a r n o w i e (z r. 1874) i Ż ó ł k w i (z r. ?) i Towarzystwo zaliczkowe w R y m a n o w i e (1875.) 5. tow arzystw : Towarzystwo za
liczkowe powiat, w P r z e m y ś l u (z r. 1872.) Tow. zal.
kom. przemysł, w S a m b o r z e (z r. 1870.) Tow. zal.
w S u s z y c y r y k o w e j (1875), Tow. zal. pow. w T ł u m a c z u (1875) i towarzystwo zaliczkowe rolne w Ż u r a - w n i e (z r. 1875.) likwidują pozasądownie. Do majątku 1 towarzystwa: Tow. kred. miejsk. we L w o w i e (z r. 1874.) otwarty został konkurs w r. 1878.
9. Towarzystwo spożywcze w S a m b o r z e (1875.) i Towarzy
stwo spożywczo-produkc. „Ul“ w S t a n i s ł a w o w i e (1874).
10. Towarzystwo Posługaczy we L w o w i e (z roku 1875.) nie weszło wcale w życie. Towarzystwo do wydawania książek szkolnych we L w o w i e (z r. 1874) przestało istnieć do
tychczas bez likwidacyi. Towarzystwo magazynowe grajzle- rów we L w o w i e (z r. 1873) sądownie a Tow. prod.
szewców „Praca" we L w o w i e (1872) pozasądownie likwi
dowały. Do majątku Towarzystwa produkcyjnego krawców we L w o w i e (z r. 1871) i Tow. posł. we L w o w i e (1876) otwarty został konkurs.
11. A mianowicie: 8 nie weszło w życie; 6 przestało istnieć bez likw idacyi; 2 likwidowało sądownie, 7 pozasądownie;
3 podało o konkurs; razem 26.
12. Z tych funguje obecnie: zal. i kred.: 97. spółki rolnicze 2, spożywcze 1, produk. i handl. 4, razem 104, a 3 towa
rzystwa : zaliczkowe, jako t o : w Skolem (prawdopodobnie)
i
1*
4
W r. 1868: Tarnów, p o w i a t o w e ...1
„ 1869: P rzem yśl (kasa zaliczkowa rzem ieśl. i rolników) 1
„ 1870: D ąbrow a, Gorlice, Kraków, Lwów urzęd. kol.
K arola Ludw ika, Lubaczów, Rzeszów, Toporów 7
„ 1871: Lwró w : Tow. zal., K asa zal.; Sam bor przem.
i zaliczk.; S anok; S ta n i s ła w ó w ...5
„ 1872: Lwów, I. Związkowa D rukarnia; Ł a ń c u t; P rz e m yślany ...3
„ 1873: B rody, Jaro sław , Lisko, Rozdół, Tyśm ienica 5
„ 1874: B iała, B obrka, B rzesko, Buczacz, Gródek, Jasło , Kałusz, Kolbuszowa, Kraków, wzaj. kred.
Krosno, Liszki, L w ów : urzędn. dróg Żelazn., zal. rolne, właść. realn., przem ysłow e; M ielec;
Sanok, u rz ę d n ic y ; Sokal, Stanisław ów , urzę
dnicy ; Strzyżów, Szczerzec, Tarnopol, Z abło
cie, Z b a r a ż ...24
„ 1875: Busk, Cieszanów, D elatyn, Kęty, Kołomyja, Lwów, spoż.; M ościska, Przem yśl, ro ln e ; Ro
hatyn, Rudki, Tłum acz, Złoczów . . . . 1 2
„ 1876: Bircza, Gliniany, Grybów, Kołomyja, (urzędn.) Komarno, Lwów, Towarzystwo handlu skó r;
Radziechów, Ś niatyn, Stanisławów, S par- &
C redit-V erein, S tarem iasto, S tary Sącz i W y
koty ...1 2
„ 1877: Andrychów, Busk (kredytow e) Krzeszowice, Lwów (zakład kredytow y i zastaw niczy), Nowy Sącz, Nowy T arg, Oświęcim, Pilzno, R ado
myśl, Sieniawa, S kałat, Skole, Stanisławów (handel skór) Z a k l i c z y n ... 14
„ 1878: Drohobycz (S par- & C redit-V erein) Dobrom il Kraków (kredytowe rękodz.) Lim anowa, L w ów : Dom kom isowy; U rzędnicy p o c z t; M aryam pol, Milówka, Stanisławów, spółka roln.; Stryj, Ż ó ł k i e w ...1 1
„ 1879: B iała („W zajem na pom oc“), Jaryczów nowy, Krakowiec, Maków, P odgórze i Żywiec . . 6
--- razem . . 107
Żywcu, jak również i Dom komisowy rolników we Lwowie jeszcze nie weszły w życie; roku zeszłego funguwało 96 towa
rzystw, obecnie zatem więcej o 8 towarzystw. W wykazach na
szych pominęliśmy: O g ó l n y r o l n i c z o - k r e d y t o w y z a k ł a d d l a G a l i c y i i B u k o w i n y , spółka zarej. z nieogr.
por. gdyż zakład ten, chociaż przyjął formę stowarzyszenia, przecież w gruncie rzeczy jest spółką kapitałową, a nie stowarzyszeniem osobistem. W stowarzyszeniu tern istnieją udziały po 1 0 zł. których liczba jest dowolną, jednakowoż czynne prawo wyborcze na Walnych zgromadzeniach mają tylko delegaci powiatów i dłużnicy hipoteczni z sumą z wyż 1 0 . 0 0 0 zł. i wierzyciele zakładu z sumą z wyż 25.000 zł., co najmniej na 3 lata w Zakładzie ulokowaną.
Zakład ten wydaje listy dłużne, których było na 223.800 zł. w obiegu dnia 31. grudnia 1878. własne zaś fundusze Zakładu (kapitał zakładowy i rezerwowy) wynosiły: 183.810 zł. 20 ct.; udziały członków 33.700 zł., udzielone członkom pożyczki hipoteczne 765.325 zł. 96 ct., zaliczki 48.077 zł.
60 ct. W Roczniku naszym pominęliśmy również S p ó ł k ę m a g a z y n o w ą s t o l a r z y l w o w s k i c h , gdyż ta ma wszelkie znamiona spółki komandytowej. Podobnież opusz
czamy z naszych wykazów kasy zaliczkowe powiatowe i inne pożyczkowe instytucye, które nie są wcale stowarzy
szeniami, chociaż tę nazwę często przyjmuję.
Z ty ch stow arzyszeń s ą z a r e j e s t r o w a n e :
W sądzie k o ł o m y j s k i m : Kołom yja, urzęd. Ś niaty n . 2
„ k r a k o w s k i m : A ndrychów , B iała 2, B rzesko, K ęty, K raków 3, Krzeszowice, Maków, Milówka, Liszki, Oświęcim, Podgórze, Zabłocie, Zakliczyn, Ż y w i e c ... ... 17
„ l w o w s k i m : Cieszanów, Gródek, Jaryczów , K ra
kowiec, Lwów zaliczkowych 8, roln. 1, spożyw
cze 1 i zarobkowych 3, Lubaczów, Sokal, Szcze
rzec i Ż ó ł k i e w ...2 1
„ n o w o s ą d e c k i m : Gorlice, Grybów, Lim anowa, Nowy Sącz, Nowy T arg, S ta ry Sącz . . . . 6
p r z e m y s k i m : B ircza, Dobrom il, Jaro sław , Krosno, Lisko, Mościska, Przem yśl 3, S anok 2. S ie n ia w a ... 12
„ r z e s z o w s k i m : Ł ań cu t, Rzeszów, Strzyżów . 3
„ S a m b o r s k i m : Drohobycz 2, Kałusz, Komarno, Rozdół, Rudki, Sam bor, Skole, S tarem iasto, S tryj, W y k o t y ...1 1
„ s t a n i s ł a w o w s k i m : Buczacz, D elatyn, Koło
m yja, M aryam pol, Stanisław ów zalicz. 3, roln. 1, zarobkowe 1, Tłum acz, Tyśm ienica . . . . 1 1
„ t a r n o p o l s k i m : S kałat, Tarnopol, Z baraż . 3
„ t a r n o w s k i m : Dąbrowa, Jasło , Kolbuszowa, Mielec, Pilzno, Radom yśl, T a r n ó w ...7
„ z ł o c z o w s k i m : B obrka, Busk 2, Gliniany, R a
dziechów, R ohatyn, Z ł o c z ó w ...7 razem . . 1 0 0
N i e r e j e s t r o w a n e : Brody, B rzeżany, Lw ów : ręk.
mieszcz., urzędników kolei K arola Ludw ika, Oleszyce, P rzem yślany, T o p o ró w ...7 1)
ogółem . . 107 Z p o r ę k ą n i e o g r a n i c z o n ą : Andrychów, B ia ła 2, Bircza, B obrka, B rzesko, Buczacz, B usk 2, Cieszanów, D ą browa, D elatyn, Dobromil, Drohobycz, G liniany, Gorlice, Gródek, Grybów, Jarosław , Jaryczów nowy, Kałusz, K ęty, Kolbuszowa, Kołomyja, Kom arno, Krakowiec, Kraków 2, L i
manowa, Lisko, Lwów, (Towarzystwo; Kasa, urzędn.; urzędn.
kolej.; urzędn. poczt.; Przem ysłowe; I. Związk. druk.; h an d lu skór); Lubaczów, Ł ańcu t, Maków, M aryam pol, Mielec, Milówka, Mościska, Nowy Sącz, Nowy T arg, Oświęcim, Podgórze, P rz e myśl (rolne, k asa zal. rzem. i roln.), Radom yśl, Radziechów, Rohatyn, Rozdół, Sam bor, Sanok, Sieniaw a, S kałat, Skole, Ś niatyn, Stanisław ów (B ank zal.), S ta re m iasto, Strzyżów, S tryj, Szczerzec, Tarnów (powiat), Tłum acz, (Oszczędność), Tyśm ienica, W ykoty, Zabłocie, Zakliczyn, Zbaraż, Złoczów, Żółkiew, Ż y w i e c ... 76 Z o g r a n i c z o n ą : B rody, D rohobycz (Spar- & C redit - Yerein), Jasło , Kołom yja (urzędn.), Kraków (wzajemnego kred.), Krosno, Krzeszowice, Liszki, Lwów (dla rolnictw a ; właść. realn.; spożywcze; gal. zakł. zast. i kred.; dom kom i
sowy), Pilzno, Przem yśl (urzędnicy), Rudki, Rzeszów, Sanok 1. Towarzystwa zaliczkowe w Brodach, Przemyślanach i To
porowie ze swej strony wszystko zrobiły, co do zarejestro
wania firmy jest potrzebnem — wszelako napotykają na nieprzezwyciężone trudności ze strony c. k. sądu obwodo
wego w Złoczowie.
urzędu., Sokal, Stanisławów, urzędrn; S par- & C red it-V erein ; handlu skór i spółka rolnicza, S ta ry Sącz, Tarnopol . . 2 5
N i e r e j e s t r o w a n y c h ...6
razem . . 107 Stosunek zatem tow arzystw o nieograniczonej poręce do tow arzystw o ograniczonej poręce był w roku bieżącym ja k 76 : 25, w zeszłym zaś ja k 6 8 : 27 a rejestrow anych do nierejestrow anych obecnie, ja k 100 : 7, w r. 1877. ja k 95 : 7.
Z tej liczby stow arzyszeń powinno było nadesłać zam knięcie rachunkow e 9 7 5) towarzystw, nadesłano zaś 9 52J.
Stow arzyszenia te liczyły członków:
a) zaliczkowe i k r e d y to w e ... 38.046 b) spółki r o l n i c z e ... 2 0 0
c) s p o ż y w c z e ... 360 d) produkcyjne i h a n d l o w e ... 219 Razem . . 38.825 (W roku 1877.: 34.043)
P osiadają k ap itału w łasnego:
a mianowicie w udziałach3) . . . . 2,048.308 zł. 72 ct.
w funduszu rezerwowym 4) . . . . 164.275 „ 52 „ razem . . 2,212.584 zł. 24 ct.
(W r. 1877: 79 stow arzyszeń. . 1,953.867 „ 58 „) K apitału o b c e g o ... 4,531.498 „ 65 „ Stosunek zatem k ap itałn obcego do własnego był, jak 2-04 : 1, a w r. 1877, ja k 2 ‘08 : 1.
Przychód ogólny w tych stow a
rzyszeniach w y n o s i ... 23,229.290 zł. 74 ct.
R o z c h ó d ... 23,074.996 „ 64 „ Gotówka z d. 31. grudnia 1878. 154.294 „ 09 „ Ogólny ruch kasowy . . . . 46,458.581 zł. 47 ct.
W roku 1877.: . . . . 40,550.260 „ 55 „ Czysty zysk wynosi: 208.488 zł. 69 ct., czyli 9 ’40°/0 własnego kapitału.
(w r. 1877: 175.824 zł. 11 ct.)
K apitały obce, którem i nasze stowarzyszenia rozporzą
dzały, pochodziły częścią z w k ł a d e k o s z c z ę d n o ś c i , czę
ścią z p o ż y c z e k o d o s ó b p r y w a t n y c h , częścią z l o k a c y i f u n d u s z ó w p u b l i c z n y c h , częścią zaś z p o ż y c z e k o d i n n y c h z a k ł a d ó w k r e d y t o w y c h .
Pożyczek od osób pryw atnych zaciągnęło 13 tow arzystw w łącznej kwocie: 57.202 zł. 90 ct. W kładki oszczędności w ynosiły: 3,259.335 zł. 98 c t.5)
1.
2. 3.
K tóre prowadziły interes w r. 1878.
N ie nadesłał: Gródek i Stanisław ów (urzędnicy).
Tow arzystw a z a lic z k o w e... 1,974, 391-82 175-—
230-71 511-19 4.
5.
Spółki r o l n i c z e ... 24 Stowarzyszenie s p o ż y w c z e ... 4 Stowarzyszenia produkcyjne i handlowe . . 45
razem . 2,048 Towarzystwa zaliczkowe . . . 158 Spółki r o l n i c z e ... 2 Stowarzyszenie spożywcze . . . .
Stow arzyszenia produkcyjne i handlowe razem Stowarzyszenia zaliczkowe
Spółki rolnicze
razem . 3,257.335"98 .308-72
825-51 .899-27 453- — ,097-74
N adm ienić wypada, że dział oszczędności utrzym yw ały jedynie tow arzystw a zaliczkowe8) i spółki rolnicze, tow arzy
stw a zaś spożywcze, produkcyjne i handlowe nie m iały wcale w kładek oszczędności, natom iast winne były za tow ary i do rachunku inw entarza kwotę: 111.953 zł. 41 c t.7)
Lokacye funduszów publicznych przedstaw iają się, jak następuje:
W ydział krajowy ulokował w 3 tow arzyst. 20.674 zł. — c t.8) Rady powiatowe ulokowały w 5 „ 34.765 „ 30 „ Gminy ulokowały w 18 tow arzystw ach 32.973 ,, 31 „ Razem władze krajowe w 19 tow arz.:9) 88.412 ,, 61 ct.
Pożyczek udzielały naszym stowarz. następujące z a k ła d y : Austro-w ęgierski Bank 5 towarz. w kwocie 132.652 zł. — ct.
Towarzystwo wzajemn. ubezp. w K rak ow ie:
a) z funduszu żelaznego
Pożyczki 32 tow arzyst. 78.443 zł. — ct.
b) z innych funduszów 1. Lokacya w Towarzyst.
rolnem we Lwowie 23.050 „ — „ 2. Lok. w Tow. urzęd. gal.
dróg żelaz. we Lwowie 72.050 „ 35 „
Razem 34 towarzystwom 173 543 „ 3 5 ,, 10) Galicyjska kasa oszczędności:
a) poż.na sk ry p ta2 3 tow. 149.919zł. 22 ct.
b) pożyczka na zastaw
papierów 1 tow arzyst. 885 „ — „ c) reeskont weks. 21 tow. 162.442 „ 90 „
Razem 39 tow arzystw om 11) 313.247 ,, 12 Z akład kredytowy włościański 5 tow arzyst. 9.799 „ 58 Towarz. kredytow e ziemskie 1 „ 2.759 „ 18 Gal. Bank kredyt, we Lwowie 6 „ 37.900 „ 30 Kilka zakładów lwowskich i prowincyonal-
nych na reeskont drobnych weksli 5 towarz, 49.400 „ — Kasy oszczędności prow incyonalne:
a) krakow ska 3 towarz. 7.196 zł. — ct.
b) przem yska 4 „ 29.970 „ — „ c) rzeszowska 1 „ 3.000 „ — „ d) sam borska 5 „ 36.256 „ 26 „
e) stanisławows. 2 „ 3.150 „ — „ 79.572 „ 26 do przeniesienia: 798.873 „ 79 6. 8 towarz. zaliczk. nie miało żadnych wkładek oszczędności.
7. Do tej kategoryi długów wliczyć prawdopodobnie wypada nie wykazaną przez spółkę rolniczą w Tarnopolu kwotę 101.838 zł. 07 ct. w. a., razem więc 213.791 zł. 48 ct.
8. 1 te kwoty, przechodzące z pożyczki z r. 1873., otrzym ały stowarzyszenia za pośrednictwem R ad powiatowych.
9. Lokacye te były tylko w tow arzystw ach zaliczkowych.
10. Oprócz tego ulokowało towarzystwo W zajemn. Ubezp. jako u d z i a ł w Tow. W zaj. K red. w Krakowie 100.000 z ł . — i udzieliło K asie zaliczk. w Ropczycach 1500 zł., a nadto likwidujące Tow. zal. w Suszycy rykowej winno 300 zł. — razem więc na cele stowarzyszeń w Galicyi udzieliło Tow.
W zaj. Ub. z dniem 31. grudnia 1878: 275.343 zł. 35 ct.
Cyfra ta różni się od cyfry wykazanej w zamknięciu rachun
ków Tow. W z. Ubezp., gdyż Towarzystwo to zamyka rachunki 31. marca każdego roku, a więc obejmuje i ruch z n astę
pnego roku.
11. Oprócz tego winną była lwowska spółka stolarska za reeskon- towane weksle, 33.410 zł. — razem więc wynosiły dnia
— 6
z przeniesienia 798.873 zł. 79 ct.
Towarzystwa zaliczkow e:
a) dąbrowski 1. towarzys. 1 . 0 0 0 zł. — ct.
b) krak. wzaj. kred. 6 tow. 19.860 „ — „ c) lwowskie1) 25 towarz. 66.039 „ 96 „ d) przem yskie 1. towarz. 1 . 0 0 0 „ — „ e) Samborskie 2. towarz. 1.200 „ — „
f ) stanisławowskie 8 tow. 26.781 „ 9 3 „ 115.881 „ 89 „ Ogółem korzystało w innych zakładach 6 8
tow arzystw z kredytu w kwocie 914.755 zł. 6 8 ct.
(w r. 1877 793.217 „ 18 „)
K a p itał zatem obcy, jaki posiadały w obrocie stowa
rzyszenia z dnia 31. grudnia 1878. przedstaw ia następujący wzajemny procentowy stosunek:
W kładki oszczęd. 3,257.335-98 czyli = T—( 00 00 J* U 1877 68-78% ) Pożyczki prywat. 57.202-90 „ = 1.26 ( „ 5> 1-65% ) Lokacye publicz. 88.412-61 „ = 1.96 ( „ 55 5.6 5% ) Poż. od inn. zakł. 914.755-68 „ = 20-19 ( „ 5 5 20-46% ) Kred. towar, i t. d. 213.791-48 „ = 4-71 C „ 55 3-46% )
razem 4,531.498-65 „ = 100% (100% ) Zestawienie powyższe dokładnie wykazuje, że stow arzy
szenia coraz więcej zyskują zaufania u siebie w najbliższem otoczeniu, pomiędzy szeroką publicznością. W kładki oszczę
dności, pożyczki od osób pryw atnych i kredyt towarowy wy
nosił bowiem 77-85 °/ 0 powierzonych stowarzyszeniom k a p ita łów. Stosunek ten wzmógł się w porównaniu z r. 1877.
o 3‘96°/0.
N atom iast spadły lokacye publiczne tak, że stosunek ich i ta k już w r. 1877. niski (5 '6 5 % kapitałów obcych) spad ł o dalszych 3-69°/0. W prawdzie niektóre stow arzyszenia jak n. p. R chatyńskie nie wykazały osobno lokacyi publicz
nych, prowadząc je w dziale w kładek oszczędności, mimo to jednak nie wieleby dodanie tych kwot nieznacznych polepszyło stosunek ogólny. Przypuszczać należy, że zeszłoroczne p ro jekty W ydziału krajowego obudziły u niejednego W ydziału powiatowego (a tu ubytek lokacyi najwięcej w oko wpada) przedwczesne zam ysły objęcia w swoje ręce ruchu kredyto
wego w kraju.
U instytucyi publicznych, otw ierających nam kredyt, pozostał stosunek dawniejszy bez znacznych zmian. Jedynie wzajemne udzielanie sobie kredytu przez stow arzyszenia wzmaga się corocznie. W roku bieżącym zarejestrow ać możemy po myślny zwrot w stosunkach naszych stowarzyszeń z austro- węgierskim Bankiem, co zawdzięczać należy jasnem u p osta
wieniu sprawy przez an kietę kredytow ą i W ydział krajowy.
Obecnie jed nak nie wiele korzystać mogą stow arzyszenia 31. grudnia 1878. fundusze przeznaczone przez gal. K asę oszczędności na cele tow arzystw kw otę: 346.657 zł. 12 ct.
1. Oprócz tego winno było d. 31. grudnia 1878. Towarzystwo stolarzy lwowskich 980 zł„ a upadłe Tow. posługaczy pu
blicznych we Lwowie 350 zł. — ogółem 27 tow arzystw kwotę 67.369 zł. 96 ct., nadto zaś żyro obligu 3 tow arzystw w su m ie: 6.464 zł. 52 ct. Cyfra ogólna dla tego się nieco różni od wykazanej w bilansie tegoż T ow arzystw a, gdyż w wykazach naszych mamy zamknięcie rachunknwe Towa
rzystw a spożywczego we Lwowie i I. Związkowej drukarni z dnia 30. czerwca b. r„ nie zaś z 31. grudnia 1878.
z tego taniego kredytu — a stoi tem u n a przeszkodzie ogólny naw ał gotówki, który i naszym stowarzyszeniom już dokuczać poczyna.
Stosunek obcego do własnego k ap itału w poszczególnych stowarzyszeniach w r. 1878 wykazuje poniższe zestaw ienie2)
Lokacyi publicznych w c a 1 e nie posiadało 78 tow arzystw : (w r. 1877 : 50).
Pożyczek w zakładach finansowych nie zaciągało 29 to warzystw (w r. 1877 : 25).
Tylko w kładki oszczędności posiadało 8 tow arzystw (w r. 1877 : 12).
Żadnego obcego k ap itału nie posiadało 5 towarzystw (w r. 1877 : 7).
Mniej obcego niż własnego k ap itału posiadało 18 to w a
rzystw (w r. 1877 : 4).
W ięcej, jak 1 raz tyle obcego, ile własnego posiadało 21 tow arzystw (w r. 1877 : 19).
Więcej jak 2 razy tyle obcego, ile własnego posiadało 22 tow arzystw (w r. 1877 : 19).
Więcej ja k 3 razy tyle obcego, ile własnego posiadało 16 tow arzystw (w r. 1877 : 11).
W ięcej ja k 4 razy tyle obcego, ile własnego posiadały 7 tow arzystw (w r, 1877 : 7).
Więcej ja k 5 razy tyle obcego, ile własnego posiadały
3 tow arzystw a (w r. 1877 : 2).
Więcej ja k 6 do 21 razy tyle obcego ile właznego po
siadały 5 tow arzystw (w r. 1877 : 5).
N iejednokrotnie zw racaliśm y uwagę, że wysokość przy znawanej członkom dywidendy od udziałów corocznie spada s k u t k i e m c o r a z k o r z y s t n i e j s z e g o r e g u l o w a n i a s t o p y p r o c e n t o w e j .
Najlepszym tego dowodem je st następujące zestaw ienie:
W ysokość przy W r. 1877 W r. 1878
U w a g a znanej dyw i przyznało ją przyznało ją
dendy towarzystw towarzystw
15% — 1
14 5 „ — 1
14-4 „ 1 1
14 „ 2 —
13 „ 4 —
12-5 „ 1 —
12 „ 12 17
U „ — 4
1 0 * 31 28
9 2 „ 1 —
o „ 3 8
8 n 4 7
7 5 „ 1 1
7 n — 1 >
6-5 „ 1- —
6 „ 4 8
5 „ 5 3
4 n — 1
o . 1) 14 11
Trzy tow arzystw a nie wykazały, ja k wysoką udzieliły swym członkom dywidendę za r. 1878.
2. Im iennych wykazów nie podajemy, gdyż wszelkie szczegóły zaw arte są dokładnie w tabelach 34— 39.
3. P raw ie tylko te tow arzystw a, które pod koniec roku 1877.
i w ciągu r. 1878. powstały t. j. te, które w myśl statutów dywidendy jeszcze nie rozdają.
Opuściliśmy w powyższej tablicy Towarzystwo zalicz
kowe w Oleszycach, które posiada udziałów wpłaconych 675 zł., gdyż w Towarzystwie tern dywidenda wcale nie je st uregulo
waną. Za r. 1877. n. p. nie udzieliło to Towarzystwo ż a d n e j dywidendy, a za r. 1878. aż 3 0 % .
S tratę poniosło w r. 1878. tylko Towarzystwo zalicz
kowe w Krakowie w sum ie: 5.394 zł. 54 ct., niezawodnie skutkiem mniej oględnej cenzury weksli już od dłuższego czasu. Przeprow adzone reform y m ają jednak podobnym s t r a tom na przyszłość zapobiec.
W sprawie podatkowej nie zaszła żadna zm iana na l e p s z e i owszem coraz nowe przykłady świadczą o nadm ier- nem przeciężaniu stowarzyszeń podatkam i. Pozostaje jedynie nadzieja, że nowa R ada Państw a, ja k to zapowiedziała naj
świeższa mowa tronowa, przystąpi do uchw alenia ustawy zwal
niającej, a przynajm niej zniżającej podatki dla naszych sto
warzyszeń. Nie wątpiemy, że D elegacya polska poprze podobnie, ja k w zeszłej kadencyi, interesy stowarzyszeń.
W w ykonaniu uchw ał zeszłorocznego Sejmu powołał W ydział krajowy dwie ankiety, z których jedna rad ziła nad p o t r z e b a m i s t o w a r z y s z e ń , a druga nad ustanowieniem k r a j o w e g o z a k ł a d u h i p o t e c z n e g o dla włościan. Pierwsza an k ieta nie została jeszcze zw ołaną do ostatecznego załatw ie
nia poruczonego sobie zadania. Jak o re z u lta t usiłowań tej ankiety zaznaczyć jed n ak możemy, że utorow ała nam przystęp do austro-w ęgierskiego B anku. D ruga ankieta wypracow ała pro je k t zupełnego krajowego zakładu pieniężnego, jak o hipotecznego
i eskontowego. Rozwinięcie dalsze uchw ał sejmowych uważamy za postęp w kierunku pożytecznym i zasługę ankiety. Jeżeli równie zasadniczo i energicznie weźmie się do dzieła Sejm krajow y, to będziemy mogli posiadać prawdziwy B ank n aro dowy, B ank polski — a jeżeli wykonanie w organizacyi i doborze osobistości dorówna zamiarowi, wtedy nie tylko stowa
rzyszania, ale i kraj cały radośnie powita przyszłą krajow ą in sty tu c y ą l O t. z. p ó ł m i l i o n o w e j pożyczce nie wspomi
nam y, gdyż ta zapewne nie przyjdzie do sk u tk u , a naw et i w tym wypadku nie spodziewamy się po niej korzyści dla stowarzyszeń i kraju.
W końcu powtórzymy dawniejsze i dodam y nowe uwagi co do ujem nych, zdaniem naszem, stron w organizacyi i p ro wadzeniu niektórych naszych stow arzyszeń, a czynimy to w nadziei, że p rzestrogi nasze chętnie przyjęte będą. Nad m ieniam y jedynie, że przestrogi nasze już w kilku wypadkach okazały się słusznemi, a jako przy k ład przy toczymy na t e r a z jedynie Towarzystwo kredytow e m iejskie i Towarzystwo po
sługaczy publicznych we Lwowie.
Uważamy więc, że:
poręka ograniczona nie zgodną je st z zasadą stow arzy
szenia osób, a nie k a p ita łu ;
w stowarzyszeniach powinien być tylko jeden, a nie w ię
cej udziałów ;
prawo głosu n a walnych zgrom adzeniach i w yboru bier
nego powinien mieć każdy członek bez względu n a ilość wziętych udziałów ;
prawo przenoszenia udziałów na osoby inne, choćby za zezwoleniem Dyrekcyi, niezgodne je s t z duchem stowarzyszeń, lecz je st naśladownictwem spółek o akcyach im ien n y ch ;
takiem samem naśladownictwem, jest postanowienie, że udział nie wpłacony w term inie przepisanym , przepada na rzecz stowarzyszenia, co naw et sprzeciwia się ustawie z 9.
kw ietnia 1873.;
członek powinien wykonywać swe p raw a osobiście, a nie przez pełnom ocników;
osoby nieletnie nie powinny należeć do stow arzy szeń ; prawo korzystania z kredytu nie powinno być zależne od wysokości wpłaconego ud ziału ;
członkowie Dyrekcyi powinni być na czas w ybieralni, a nie stale m ianow ani;
D yrekcya pow inna składać się z trzech członków, o ró wnych praw ach i znaczeniu, kasyer i kontrolor powinni n a leżeć do D yrekcyi;
członkowie D yrekcyi nie powinni należeć do Rady n ad zorczej (jak w tow arzystw ach ak c y jn y c h );
wynagrodzenie członków D yrekcyi n ie powinno polegać na prowizyi od udzielonych pożyczek.
R ada nadzorcza nie powinna wdzierać się w atrybucye D yrekcyi, a zatem nie powinna decydować przy udzielaniu członkom pożyczek, gdyż R ada nadzorcza je st organem kon
trolującym , a nie adm inistracyjnym ;
ogłaszanie rachunków rocznych je s t obowiązkiem sto
warzyszeń ;
byt stow arzyszenia jest zagrożony, gdy zaległości tak ie przyjm ują rozm iary, iż odsetki zaległe przewyższają zysk czy
sty ; dywidenda w takim razie w ypłaca się bowiem nie z rze
czywistego, lecz ze spodziewanego zysku;
obowiązki kom isyi kontrolującej powinne być ściśle w ykonyw ane;
zarząd stow arzyszenia nie powinien polegać na sam em zaufaniu, lecz trzym ać się ściśle i w innych zakładach pie
niężnych lub handlowych przyjętych rygorów i odpowiedzial
ności w obec władz stow arzyszenia i publiczności, stow arzy
szenia nasze są bowiem zakładam i p u b l i c z n e m i , a nie interesam i pryw atnym i.
Z w iązek stow arzyszeń.
W r. 1878/9 nie zajm ywał się Związek spraw ą centralnej instytucyi dla stowarzyszeń z powodu, że oczekiwał re z u lta tu obrad zwołanych przez W ydział krajow y ankietow ych komisyi.
Żadna też inna spraw a ogólnej doniosłości nie nasunęła się pod obrady W ydziału Związku. N atom iast z uznaniem podnieść należy ścisłość w załatw ianiu spraw bieżących przez biuro Związku, niemniej gorliwe i skuteczne pośrednictwo w w y
szukiwaniu kred y tu dla stowarzyszeń, zwłaszcza nowo pow sta
łych. W tym jednak względzie nie można pom inąć milcze
niem w spółdziałania i pomocy ze strony lwowskiego Towa
rzystw a zaliczkowego i stanisławowskiego B anku zaliczkowego które szczególnie młodym stowarzyszeniom i stow arzyszeniom produkcyjnym i handlowym, którym gdzieindziej tru d n iej o kredyt, b ratersk ą podają dłoń. Korzystne są również dla s to warzyszeń lustracye, które P a tro n a t u rządza i uwagi, które na mocy pisem nych spraw ozdań stowarzyszeniom udziela.
8 -
Przyznać zarazem należy, że i stow arzyszenia chętnie poddają się kontroli Związku, czem dowodzą, iż nie boją się jaw ności i nadzoru.
Około zakładania nowych towarzystw k rz ą ta się Zwią
zek równie gorliwie. W ubiegłym okresie pow stały za współ
działaniem i inicyatyw ą Związku następujące tow arzystw a:
Jaryczów nowy, Krakowiec, Maków, Milówka i Podgórze.
V. walne zgromadzenie odbyło się dnia 8. września 1878., n a którem delegaci zajmywali się przeważnie projektem W y
działu krajowego o 5 -milionowej krajowej pożyczce dla u sta
nowienia powiatowych kas zaliczkowych. W alne zgromadzenie uznało projekt ten za szkodliwy i zwróciło się przeciw niem u w petycyi do Sejm u, a Sejm nieprzyjął projektu W ydziału krajowego.
Liczba towarzystw do Związku przystępujących wzmaga się. W roku zeszłym było ich 53, obecnie 63, a m ianow icie:
Andrychów, B iała 2, Bircza, Bobrka, B u sk 1), Cieszyn, Dąbrowa, Delatyn, Dobromil, Drohobycz, Gliniany, Gorlice, Jarosław , Jaryczów , Jasło, Kałusz, Kołomyja, Komarno, Krakowiec, L i
manów, Lwów: Towarzystwo zaliczkowe, Kasa zaliczkowa, Tow. urzędn. galic. dróg żelaznych, zalicz, rolne, przemysłowe, I. Związkowa drukarnia, Towarz. handlu skór, gal. Z akład Z a stawniczy, Tow. urzędników pocztowych, Ł ańcut, Maków, Ma
ryam pol, Mielec, Milówka, Mościska, Nowy Sącz, Podgórze, P rzem yśl: rolne i kasa zaliczkowa rzemieśln., Radomyśl, R a- dziechów, R o hatyn , R ozdół, R udki, S am bor, przemysłowo- zaliczkowe, Sieniawa, Ś niatyn, S k ałat, Sokal, Stanisławów:
B ank zaliczkowy, spółka rolnicza i handel skór, Stryj, Szcze
rzec, Tarnów, powiatowe, Tłum acz „Oszczędność", Tyśmienica, W ykoty, Zakliczyn, Z baraż, Złoczów, Żółkiew.
Skład zarządu Związku po wyborach dnia 8. w rześnia 1878. był n a s tę p u ją c y :
P a tro n : Józef Pajączkowski.
Z astępca P a tro n a : D r. Tadeusz Skałkowski.
W ydział: Dr. K arol Mały (prezes), Antoni Żabicki (wi
ceprezes), Dr. B ern ard Goldmann (sekretarz), Dr. P io tr Gross, Juliusz Ross, Tadeusz Romanowicz (członkowie), Adolf Ale
ksandrowicz, Dr. W ładysław Zajączkowski i Ludw ik Golden- th a l (zastępcy). S ekretarz b iu ra: Szczepan W icherek.
W ydział krajowy udzielił w tym roku na cele orga- nizacyi Związku 300 zł. subwencyi, a nadto 300 zł. n a cele pism a naszego „Zw iązek11.
S tow arzyszenia zaliczkow e i kredytow e.
Do wykazanych w czwartym Roczniku 92 tow arzystw przybyło w r. 1878/9 11 tow arzystw zaliczkowych. Z daw niej
szych wypuściliśmy ze spisu jedno Towarzystwo, które wcale nie weszło w życie, 2 interes swój zw ijają, a 1 zaginęło bez śladu. Z pozostałych 99, prowadziło interes przed 31. g ru dnia 1878. 90 tow arzystw ; 7 weszło w życie przed 30.
czerwca 1879., a 2 nie rozpoczęły jeszcze swoich czynności.
Liczba członków w 90 stow arzyszeniach zaliczkowych i kredytow ych wynosiła z końcem r. 1878 : 38.046, w r.
1. Towarzystwo zaliczkowe w Busku wystąpiło w r. 1879.
ze Związku, Towarz. spożywcze we Lwowie opuszczamy ze spisu, gdyż pomimo uchwały swego 'Walnego Zgroma
dzenia do Związku nie przystąpiło.
1877. wynosiła liczba członków 33.360, wzrost zatem w roku ubiegłym wynosi 14-04°/„.
w r. 1877. w r. 1878.
W łasny kap. wyn. w udz. 1,772.204 zł. 6 6 ct. 1,979.391 zł. 82 c.
127.490 „ 39 „ w funduszu rezerwowym
łącznie 1,899.695 zł. 05 ct.
Obcy k a p ita ł w wkład.
oszczędności . . . pożycz, od osób pryw.
w lok. instyt. publiczn.
w poż. od zakł. kred.
niewyjaśnione . . .
158.825 „ 51 „ 2 ,1 3 3 ,2 i7 z ł.3 3 c . 2,666.077 „
57.093 „ 219.367 „ 761.629 „ 78.447 „
82 55 ,
73 , 26 36 ,
3,033.054 „ 54.702 „ 88.412 „ 780.943 „
18 „ 90 „ 61 „ 79 „ łącznie 3,782.615 zł. 72 ct. 3,957.113 zł. 48 ct.
Stosunek zatem obcego k ap itału do własnego był w r.
1878. ja k 1-85 do 1; w r. 1877. jak 1-99 do 1.
Pożyczek udzielono w r. 1877.: 13,030.564 zł. 46 ct.
w r. 187 8: 13,120.510 z ł.2)
Stan pożyczek (portefeuille) wynosił dnia 31. grudnia 1877: 5,687.685-41, a 31. grudnia 1878: 6,052.319 zł. 99 ct.
W udzielaniu kred ytu sta ra ją się stow arzyszenia zasto
sować się do potrzeb swoich członków. W y s o k o ś ć k r e d y t u je st przeważnie ograniczona; ja k to poniższe zestaw ie
nie wykazuje:
Maximum Ustanowione Ustanowione
udzielanych było było
U w a g a członkom w r. 1877 w r. 1878
pożyczek w towarzystwach w towarzystwach nieokreślone
10.000 zł.
9.000 „ 8.000 „
7 1 1
7
1 0 2 towarzy
stwach nie w ia
domo nam, ja k ie
6.000 „ 1 1 jest maximum
5.000 „ 4 5 udzielanych
3.000 „ 2.400 „
4 1
6 1
członkom poży
czek.
2.000 „ 5 2
1.500 „ 1 —
1.200 „ 1 1
1.000 „ 5 6
800 „ 1 2
700 „ 1 1
600 „ 2 4
500 „ 14 17
450 „ — 1
400 „ 7 5
350 „ — 1
300 „ 7 11
250 „ 1 —
200 „ 10 10
100 „ — 3
50 „ 2 3
T e r m i n y s p ł a t y są również zastosow ane do potrzeb członków, tylko jednę część pożyczek udzielają stowarzyszenia n a term in trzechm iesięczny, lub krótszy (kredyt wekslowy)
2. W zrost ten, w porównaniu z rokiem poprzednim niezna
czny, tłumaczy się tćm, że w roku bieżącym wyłączono ze spisu towarzystw zaliczkowych spółki rolnicze, które udzie
liły w r. 1878. pożyczek w sumie 1,331.644'58, a których stan z 31. grudnia 1878. wynosił 420.722’30 — drugi raz tem, że towarzystwa, obliczone na ludność wiejską, udzielają pożyczek na dłuższy, czasem kilkoletni przeciąg spłaty, stąd też i ruch kapitałów jest stosunkowo coraz mniejszy.
— 9 który się wzmaga ze wzrostem tow arzystw i liczby kupców i przedsiębiorców do nich przystępujących; dla ludzi umy
słowo zarobkujących ustanowione byw ają term iny rataln e m ie
sięczne, dla rękodzielników i przekupniów tygodniowe, dla rolników kw artalne lub półroczne w zastosowaniu do potrzeb i zbytu w gospodarstw ie rolnem. Że niektóre stowarzyszenia odstępują od udzielania pożyczek ratalnych przenosząc interes trzechm iesięczny, pochwalić tego nie możemy. Nie należy bo
wiem zapom inać, że interes nasz nie je st głównie eskontowym, ale pożyczkowym.
I n t e r e s z a s t a w n i c z y , prow adził dotąd na większy rozm iar tylko B ank zaliczkowy w Stanisław ow ie i gal. Zakład kredytow y i zastaw niczy we Lwowie. U siłow ania towarzystw w Dąbrowej i Nowym Sączu o utworzenie oddziału zastaw ni
czego dotąd jeszcze nie zostały zrealizowane.
Wysokość s t o p y p r o c e n t o w e j , pobieranej od człon
ków przez nasze stowarzyszenia, uwidoczni następująca ta b e lk a : Procent,
jaki pobierały towarzystwa
zaliczkowe
Ilość ich w r. 1877
Ilość ich w r. 1878
Kwota udzielonych pożyczek w edług tej stopy procen
towej w r. 1878
16—10°/o 1 ____ _ —
14— 10 „ — 1 23.654 —
12 „ 36 36 837.326 93
12 - 1 0 „ 3 4 63.173 70
1 2 - 9 „ 2 — — —
1 2 - 8 , , 1 2 438.674 78
U » 2 4 275.939 30
10 „ 20 24 2,572.028 39
1 0 - 9 „ — 1 25.211 65
1 0 - 9 „ — 1 40.567 77
1 0 - 5 „ 1 — — ■ —
9 n 3 4 1,180.308 81
9—81/, „ 1 1 856.091 72
9 - 5 „ — 1 165.665 30
8 „ 2 4 457.090 66
8 - 6 „ — 1 82.935 —
7% a 1 1 5,899.523 22
6 „ 1 2 15239 25
Trzy tow arzystw a nie wykazały, jak ie od członków po
b ierają procenta (kwota udzielona nie wiele nad 1 0 0 . 0 0 0 zł.).
Cyfry powyższe każdego przekonać m ogą, że stowarzy
szenia nasze nie u stały jeszcze w usiłow aniach około zniżki stopy procentowej. W r. 1877. było 45 towarzystw, które po
bierały wyżej 10°/o od udzielanych pożyczek, w r. 1878. jest ich 47, chociaż przybyło tow arzystw 13. Poniżej 10% pobie
ra ło w r. 1877. 29 towarzystw, a w roku bieżącym 40. Z po
rów nania szczegółowego przekonać się m ożna, że z nowych tow arzystw 8 przyjęło wyższą niż 1 0% -to w ą sto p ę, 3 10%
lub niższą — o świeżych 2 towarzystwach nie m am y w ia
dom ości— natom iast zaś 16 dawniejszych tow arzystw zniżyło u siebie stopę procentową ’). Obecna chwila, cechująca się naw ałem k apitału, nadzwyczaj też jest stosowną do dalszej w tym kierunku pracy, zwłaszcza przy równoczesnem, choć wolnem zniżaniu stopy procentowej od lokowanych w naszych stowarzyszeniach kapitałów.
W roku bieżącym dodaliśm y rubrykę (6), wykazującą s t o p ę p r o c e n t o w ą , opłacaną przez stow arzyszenia od
1. Osobnego przeglądu udzielonych pożyczek w stosunku do stopy procentowej nie czynimy w tym roku. Odnośna tabelka sama bowiem mówi za siebie. Dość nadmienić, że powyżej
1 0 ° / 0 rozpożyczona jest zaledwie % część portefelu ogólnego.
w k ł a d e k o s z c z ę d n o ś c i . Przegląd wykazuje, iż stowarzy
szenia nasze dążyć m uszą do zniżenia tej stopy, gdyż je st za wysoką, skutkiem czego obdraża kredyt. Płaciło bowiem:
1 0% 10, 7 i 6%
9%
9 - 6 %
1 tow.
1 „
1 „
6 „
7 °/0 14 tow.
7 - 6 % 4 7 - 5 % 1
6% 16
8% 16 tow.
8 - 7 % 4
8 - 6% 1 1 8 - 5 % 1 7 - 5 - 6 % 1 „
8 towarzystw nie przyjm ywało wcale w kładek oszczęd
ności — a o 5 tow arzystw ach nie wiadom o nam, jakie od
setki płaciło od w kładek oszczędności.
Również nową w tym roku ru bry ką jest rub ry ka k o s z t ó w a d m i n i s t r a c y i (rubr. 24). W ykazane w tej rubryce koszta adm inistracyi za r. 1878. wynosiły u towarzystw zaliczkowych i kredytow ych 127.846 zł. 77 ct. Nadmieniamy, że w tej ru bryce mieszczą się już opłacone (lecz nie należne jeszcze) podatki i należytości rządowe, k tó re znaczny procent kosztów adm inistracyi przedstaw iają. W kosztach adm inistracyi są jednak wielkie różnice między poszczególnemi stowarzyszeniami. W nie
których adm inistracya nic lub bardzo m ało kosztuje, są to m łod
sze lub mniejsze stowarzyszenia, w innych zaś są w ydatki znacz
niejsze ja k n. p. w gal. Zakładzie zastaw niczym i kredytowym we Lwowie.
W ogóle jednak koszta adm inistracyi przy rozdrobnieniu interesu i rozdziale ogólnego k ap itału obrotowego niespełna
6 72 m iliona n a 90 samodzielnych instytucyi są ta k niskie, iż uczuć się daje w sam ych cyfrach ofiarność i bezinteresow
ność wielu funkcyonaryszów w stow arzyszeniach. Koszta a d m inistracyjne wynoszą bowiem w r. 1878. 1'98% k ap itału obrotowego, 0 ‘97% udzielonych pożyczek, a 0-03°/0 ogólnego obrotu kasowego.
S tow arzyszenia zarobkow e i gospodarcze.
A. Spółki rolnicze.
W niniejszym „Roczniku11 odłączyliśm y już spółki rolni
cze od stowarzyszeń zaliczkowych, gdyż sta ją się zwolna rze- czywistemi przedsiębiorstw am i handlowemi, na wzajemności opartem i. Powiedzieć to można szczególnie o S p ó ł c e t a r n o p o l s k i e j , k tó ra w yrobiła sobie już stanow isko w świecie kupieckim i znaczenie w kraju. Zwrot te n uważamy za po
myślny. Żałujem y jedynie, że zarząd tej spółki nie dostarcza nam m atery ału do dokładniejszego poznania tego interesu, i że skutkiem tego inne stowarzyszenia nie wiele nauczyć się mogą od tej spółki.
S p ó ł k a s t a n i s ł a w o w s k a , jako m łodsza, ogranicza się na razie na interes komisowy lokalny i n a udzielanie swoim członkom pożyczek n a rachunek p rz yszłych sprzedaży. Żywimy n ad z ie ję, że spółka ta rozwinie się szybko i świetnie, ja k t a r nopolska, a bliższe jej stosunki z innem i stowarzyszeniam i wyjdą obopólnie n a korzyść.
D o m k o m i s o w y r o l n i k ó w w e L w o w i e nie może wejść w życie, złożono już wpr awdzie kilka tysięcy n a udziały, ale brak dotąd sprężystego w prow adzenia w życie dobrze i w stosownej chwili obmyślanego zam iaru.
W ogóle uznano ju ż potrzebę zak ładania podobnych insty
tucyi w naszym k ra ju r o l n i c z y m , przynajm niej w głównych
2
1 0 — punktach, sprzyjających handlowi produktam i rolnym i. Więc wprowadzenie w życie lwowskiego domu komisowego i urze
czywistnienie zam iaru założenia podobnej spółki w Jarosław iu, może obudzić nadzieję, iż handel produktam i rolnym i we wscho
dniej części k raju przejdzie w ręce producentów, połączonych w spółkach rolniczych, a za przykładem wschodu pójdzie za
pewne i zachód kraju.
Cyfrowego zestawienia obrotów operujących ju ż dwóch rolniczych spółek nie będziemy pow tarzać z tabeli II. (str. 38 i 39), a nadm ienim y jedynie, że obie te spółki dostarczają swym członkom różnych potrzeb domowego użytku, zastępując im w ten sposób stowarzyszenia spożywcze.
B. S to w a rz y sz e n ia spożyw cze.
Z istniejących jeszcze zeszłego roku 2 stowarzyszeń spo
żywczych pozostało już tylko jedno we Lwowie, gdyż S tani
sławowski „U l“ p rz estał istnieć.
Lecz lwowskie towarzystwo w ostatnim okresie, dzięki wytrwałości zarządu i niezachwianej wiary w potrzebę i możność istnienia, zapewniło już sobie, ja k się zdaje, egzystencyą. Hi- storya tego stowarzyszenia jest bardzo pouczającą, a świadczy, że stowarzyszenia spożywcze w naszym k ra ju nie są bez
względnie na zagładę skazane. Porównanie bilansu z r. 1877/8 i 1878/9 niejednego nauczyć może.
W szelako niechcemy przedwcześnie tryumfować zwłaszcza, że interes stowarzyszenia spożywczego jest trudny, a jeden krok fałszywy, lub b rak należytej kontroli w jednym roku kilkuletnie zdobycze zniweczyć zdoła.
Obok 2 spółek rolniczych prow adziły i w tym roku ubocznie tow arzystw a zaliczkowe w Ja śle i urzędnicze w S ta nisławowie interesy kupieckie (spożywcze) na rachunek swoich członków.
C. Stowarzyszenia produkcyjne i handlowe.
Z wymienionych w przeszłym Roczniku 6 stowarzyszeń zarobkowych, opuściliśmy ze spisu tegorocznego T o w a r z y s t w o p r o d u k c y j n e s z e w c ó w „ P r a c a11 we Lwowie, które interes swój już zwi nęł o. — T o w a r z y s t w o p o s ł u g a c z y p u b l i c z n y c h we L w o w i e popadło w konkurs, jak się tego spodziewać było można. I. Z w i ą z k o w a D r u k a r n i a i T o w a r z y s t w o p r z e m y s ł o w e we Lwowie rozwija się zawsze pomyślnie. — T o w a r z y s t w a h a n d l u s k ó r we Lwowie i Stanisławowie wykazują i w roku 1878. rezul
ta ty zupełnie zadaw alniające; to też skutki ich działalności coraz są widoczniejsze i do dalszej pracy również i w innych m iastach naszych zachęcające, ku czemu niezawodny da po pęd p i e r w s z y w i e c s z e w c ó w p o l s k i c h w e L w o w i e .
Stow arzyszenia produkcyjne liczyły 31. grudnia z. r.
219 członków z wpłaconymi udziałam i w kwocie 45.511 zł. 19 ct.
z funduszem r e z e r w o w y m 2.097 „ 74 „ Razem własnego k ap itału . 47.608 „ 9 3 ,, (w r. 1877. 6 tow arzystw 4-8.869 „ 28 „) K ap itału zaś obcego posiadały te stow arzyszenia
w p o ż y c z k a c h ... 52.302 zł. 94 ct.
W długach za tow ary i t. d ... 45,893 „ 05 „ Razem 98.195 zł. 99 ct.
(w r. 1877. 82.225 „ 71 „)
Stosunek k a p ita łu obcego do własnego był ja k 2-08 do 1 (w r. 1877. ja k 1-68 do 1).
Zysku osiągnęły te stow arzyszenia 6337 zł. 8 6 ct. (w r.
1877. 8539 zł. 25 ct.)
S ta ty sty k a członków .
Tabela III. uwidacznia nam staty sty kę członków stowa
rzyszeń zaliczkowych i kredytow ych. Pom inęliśm y zupełnie statystykę członków innych to w arzy stw , gdyż członkowie tychże jednolitego są sposobu życia, stosownie do celu doty
czącego stowarzyszenia.
W zestaw ieniu naszem m am y cyfry od 85 stowarzyszeń, brakuje zatem 5 — a m ianow icie: Brody, Busk (tow. kred.) Dąbrowa, Gródek i Stanisławów (tow. urzędn.) z łączną liczbą 2.176 członków. Różnice w stosunku procentowym m iędzy poszczególnemi klasam i zajęć członków w roku obecnym, a poprzednim tłum aczy się tern, że wykaz tegoroczny jest dokładniejszy i że przyjęliśm y do wykazu tego także i stow a
rzyszenia czysto - urzędnicze i dla w łaścicieli większych posia
dłości obliczone, przez co wzmógł się procent w klasie piątej i szóstej, a zm niejszył w klasie pierwszej i czwartej.
Uwidocznia to lepiej poniższe zestaw ienie:
r. 1877. r. 1878. różnica
1. kl. rękodzielnicy . . . . 20-95 17-33 — 3 6 2
2. kl. k u p c y ... 6-40 6-46 + 0-06 3. kl. f a b r y k a n c i ... 0-27 0-28 + o-oi 4. kl. r o l n i c y ... 48-50 44-02 — 4-48 5. kl. wł. większych posiadłości 3-30 5-29 + 1-99
6. kl. umysłowo pracujący 14-41 2 1 - 1 2 + 6 71 7. kl. bez określonego zajęcia 6-05 5-39 — 0 - 6 6 8. kl. i n s t y t u c y e ... 0 - 1 2 o- i i — 0 - 0 1
W każdym razie jed n ak praw ie połowa członków stow a
rzyszeń zaliczkowych pochodzi z ludności, rolnictw u oddanej, a t. z. inteligeneya i ludność rękodzielnicza i handlow a stanow ią blizko w równej części dru g ą połowę stanu naszych członków.
Literatura.
Głownem źródłem , z którego w spraw ach stowarzyszeń wiadomości zaczerpnąć m o ż n a , jest tygodnik „Zw iązek".
Obecnie wychodzi już szósty rocznik tego czasopisma, którego redakcyą prow adził, ja k i w roku zeszłym, au to r niniejszej pracy. Obok' dawniejszych, w poprzednich rocznikach wymie
nionych, współpracowników pozyskał „Zw iązek" w roku ubie
głym prace Dr. S tanisław a Bilińskiego, Rudolfa K orbera i Szczepana W icherka.
„C zw arty Rocznik11 także może policzonym będzie do prac, które ogłoszone zostały w zeszłym roku nie bez pożytku dla obznajom ienia publiczności z naszemi stowarzyszeniami.
Zresztą w ubiegłym roku nie wyszła żadna p raca spe- cyalna, dotycząca stowarzyszeń. N atom iast naznaczyć musimy, że we w szystkich krajow ych pism ach fachowych i codziennych z licznymi spotykam y się rozpraw am i, doniosłem i i pouczają
cymi w naszym zawodzie. Szczególnie zaś lwowski „E ko no m ista " i „G azeta Lwowska" um ieszczają liczne rozpraw y i arty k u ły w sprawach, obchodzących nasze stowarzyszenia.
P isałem we Lwowie, we wrześniu 1879.
I. Stowarzyszenia zaliczkowe i kredytowe.
Andrychów.
1. Stowarzyszenie oszczędności i pożyczek, zarejestr.
z nieogr. poręką.
Rok założenia: 1877.
S ta tu t z dnia 1 1. września 1877.; zarejestrow any w są dzie krajow ym w Krakowie uchw ałą z dnia 2. listopada 1877.
1. 29.723.
U działy członków wynoszą najm niej 2 0 zł. w. a., n aj
więcej 500 zł. w. a. spłacalne w 40 równych ra ta ch m ie
sięcznych.
R ada zawiadowcza składa się z 8 członków, obecny prezes R ady : M arian Koloszek.
D yrekcya składa się z 3 członków; obecni członkowie D yrekcyi: Juliusz Izraeli, Juliusz Zachradnik i Juliusz Unger.
W alne zgromadzenie odbyło 3ię dnia 16. lutego 1879.*) Stowarzyszenie to należy do Związku stowarzyszeń za
robkowych i gospodarczych.
Biała.
2. Towarzystwo zaliczkowe, stow. zar. z nieogr. por.
Rok założenia: 1874.
S ta tu t z dnia 29. czerwca 1874.; zarejestrow any w sądzie krajow ym w Krakowie uchw ałą z dnia 23. października 1874.
1. 29.959.; zmieniony uchw ałą z dnia 21. m arca 1879. 1. 7952.
Udziały członków wynoszą najm niej 2 0 zł., najwięcej 500 zł. w. a . ; najniższa m iesięczna w kładka na udział wy
nosi 50 ct. w. a.
R ada zawiadowcza sk ład a się z 9 członków; obecny prezes R ady: F rańciszek K nihinicki.
D yrekcya składa się z 3 członków ; obecni członkowie D y re k cy i: ks. Józef Z y c h , F rańciszek W yspiański i Józef Chrapczyński.
W alne zgrom adzenie odbyło się dn ia 4. m aja 1879.
Stow arzyszenie to należy do Związku stow arzyszeń za
robkowych i gospodarczych.
3. Bialsko - Bielskie stowarzyszenie pożyczkowe i oszczędności „Wzajemna pomoc* z poręką nieograni
czoną w sądzie zapisane.
Rok założenia: 1879.
S ta tu t z dnia 2. m arca 1879., zarejestrow any w sądzie krajow ym w Krakowie uchw ałą z dnia 11. kw ietnia 1879.
1. 10.068.
U działy wynoszą po 100 zł.; najniższa miesięczna w kładka na udział wynosi 50 ct. w. a.
R ada zawiadowcza składa się z 8 członków; obecny prezes R a d y : Stanisław Klucki.
D yrekcya skład a się z 3 członków; obecni członkowie D yrekcyi: W ładysław W acław Lech, Józef Nikorowicz i Izy
dor Rozwadowski.
Stow arzyszenie to należy do Związku stowarzyszeń za
robkowych i gospodarczych.
B i r c z a .
4. Towarzystwo zaliczkowe, stowarzyszenie zareje
strowane z nieograniczoną poręką.
Rok założenia: 1876.
S ta tu t z dnia 15. sierpnia 1876.; zarejestrow any w są dzie obwodowym w Przem yślu uchw ałą z dnia 18. paździer
nika 1876. 1. 14.229 i 2. m aja 1877. 1. 5.726.
U działy członków wynoszą od 10 zł. do 500 z ł . ; naj
niższa w kładka m iesięczna na udział w ynosi: 50 ct. Uchwałą walnego Zgrom adzenia z dnia 25. września 1878. zrzekło się Towarzystwo istniejącej i z Towarzystwem połączonej K asy Oszczędności, k tó ra sta ła pod naczelną kontrolą W ydziału powiatowego.
R ada zawiadowcza skład a się z 1 1 członków ; obecny prezes R ady : Dr. W ładysław Bodyński.
D yrekcya składa się z 3 członków ; obecni członkowie D yrekcyi: Frańciszek Nahlik, B ern ard K ropf i Zdzisław Malisz.
W alne zgrom adzenie odbyło się dnia 27. lutego 1879.
Stowarzyszenie to należy do Związku stowarzyszeń z a robkowych i gospodarczych. D elegat obecny n a W alnem zgro
m adzeniu: Aleksander Lewakowski. *) Bobrka.
5. Towarzystwo zaliczkowe, stow. zar. z nieogr. por.
Rok założenia: 1874.
S ta tu t z dnia 2 1. grudnia 1873.; zarejestrow any w sądzie obwodowym w Złoczowie uchw ałą z dnia 4. m arca 1874. 1. 1.481.
U działy członków wynoszą od 10 zł. do 500 z ł.; n a j
niższa m iesięczna w kładka n a udział w yn osi: 25 ct. w. a.
*) W spominamy jedynie o tych W alnych Zgromadzeniach, na
których zatwierdzono bilans. *) Na piątóm W alnem zgromadzeniu dnia 8. września 1878.
— 1 2 — R ada zawiadowcza składa się z 9 członków ; obecny prezes R ad y : Dr. W ładysław Kulczycki.
Dyrekcya składa się z 3 człon ków ; obecni członkowie D yrekcyi: Jakób Czarnik, W ładysław M iędlicki i M ikołaj Petrów.
W alne Zgromadzenie odbyło się dnia 3. m arca 1879.
Stowarzyszenie to należy do Związku stowarzyszeń za
robkowych i gospodarczych. Delegat obecny na walnem zgro
m adzeniu Związku: Ja k ó b Czarnik.
B r o d y ,
6. Towarzystw zaliczkowe, stow. zar. z ogran. por.
R ok założenia: 1873.
Istnieje dotąd pod firm ą: „ B r o d z k i e T o w a r z y s t w o w z a j e m n e j p o m o c y11 na podstaw ie sta tu tu 1 2. kwietnia 1873. zatwierdzonego przez c. k. Namiestnictwo we Lwowie uchw ałą z dnia 1 2. lipca 1873. 1. 32.564. W roku 1876. ukon
stytuowało się, jako „ T o w a r z y s t w o z a l i c z k o w e11 stow.
zar. z ogr. por., lecz sta tu tu c. k. sąd obwodowy w Złoczo
wie nie zarejestrow ał. D nia 24. m aja 1879. ponownie s ta tu t zmieniono i o zarejestrow anie dnia 10. sierpnia 1879. do c. k.
sądu obwodowego w Złoczowie podano.
W edług nowego sta tu tu udziały wynosić m ają po 25 zł.;
najniższa m iesięczna w kładka na u d ział 50 ct.
R ada zawiadowcza składa się z 9 członków; obecny p re
zes R ady: Antoni W itosławski.
Dyrekcya sk łada się z 3 członków ; obecni członkowie D y re k cy i: K. Br. W itosławski, Szczęsny Niemczewski i B ro nisław Garwoliński.
W alne Zgrom adzenie odbyło się dnia 24. m aja 1879.
Stowarzyszenie to do Związku stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych jeszcze należeć nie może.
Brzesko.
7. Towarzystwo zaliczkowe, spółka zarejestr. z odp.
nieograniczoną.
Rok zało żenia: 1874.
S ta tu t z dnia 23. listop. 1874., zarejestrow any w sądzie krajowym w Krakowie uchw ałą z d. 8. stycznia 1875. 1. 339.
Udziały członków wynoszą od 5 zł. do 1000 zł.; udział w płaca się ra ta m i dowolnemi, lecz musi wynosić 2 0°/„ udzie
lonej pożyczki.
Członek z udziałem od 5— 50 zł. m a na W aln. zgrom a
dzeniach 1 g łos; od 51— do 150 zł. 2 gł., od 151— 300 zł.
3 głosy; od 301— 500 zł. 4 głosy; od 501— 750 5 głosów;
od 751 do 1000 zł. 6 głosów.
R ada zawiadowcza składa się z 11 członków ; obecny prezes: T ytus Dobrzyński.
D yrekcya sk ład a się z 3 członków ; obecni członkowie D y re k cy i: Ja n Gótz, W ładysław R otter i Ignacy Kubasiewicz.
W alne Zgromadzenie odbyło się d n ia 27. lutego 1879.
Stow arzyszenie to nie należy do Związku stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych.
Brzeż any,
8. Miejskie Towarzystwo pożyczkowe.
Rok zało żen ia: 1864.
S ta tu t z dnia 5. m aja 1864.
U d ziały członków wynoszą najm niej 25 zł., najwięcej
2 0 0 zł., przyczem jednak zastrzeżono, że rocznie więcej ja k 25 zł. składać nie wolno, najniższa tygodniowa w kładka 5 ct. w. a.
K om itet składa się z przewodniczącego, kasyera, kontro- lora (zarazem sekretarza) i 4 wydziałowych.
Obecny z a rz ą d : p re z e s: K arol Merl, k a sy e r: Ignacy C heł
miński, zastępca k o n tro lo ra : Bolesław Rydzewski.
W alne zgrom adzenie odbyło się dnia 25. m arca 1879.
Stow arzyszenie to nie może należeć do Związku stow a
rzyszeń zarobkowych i gospodarczych.
Buczacz.
9. Towarzystwo zaliczkowe stow. zar. z nieogr. por.
Rok założenia: 1874.
S ta tu t z dnia 28. gru dn ia 1873.; zarejestrow any w sądzie obwodowym w Stanisław ow ie uchw ałą z d n ia 21. stycznia
1874. 1. 378.
Udziały członków wynoszą od 1 0 zł. do 500 zł.; najniż
sza tygodn. w kładka na udział wynosi 15 ct., miesięczna 50 ct.
R ada zawiadowcza składa się z 9 członków ; obecny prezes: Józef Bojarski.
D yrekcya sk ład a się z 3 członków ; obecni członkowie D yrekcyi: Józef Mierzwiński, Franciszek Reczuski i Grzegorz Zajączkowski.
W alne Zgrom adzenie odbyło się dnia 23. lutego 1879.
Stowarzyszenie to nie należy do Związku stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych.
B u s k : .
9. Towarzystwo zaliczkowe, stow. zar. z nieogr. por.
Rok założenia: 1875.
S ta tu t z dnia 25. lutego 1875.; zarejestrow any w sądzie obwodowym w Złoczowie uchw ałą z dnia 8. m aja 1875. 1. 4.097.
U działy członków wynoszą od 20 zł. do 2000 z ł.; n a j
niższa w kładka m iesięczna n a udział w ynosi: 1 zł.
R ada zawiadowcza składa się z 12 członków; obecny p re z e s : K arol Sawicz.
Dyrekcya skład a się z 3 członków ; obecni członkowie D yrekcyi: Filem on Michałowski, Frańciszek Markiewicz i R u dolf Grossmann.
W alne zgromadzenie odbyło się dnia 31. m arca 1879.
Stowarzyszenie to należy do Związku stowarzyszeń z a robkowych i gospodarczych; jednakow oż n a r. 1880. zgłosiło wystąpienie swe ze Związku w m yśl uchw ały W alnego Zgro
m adzenia z dnia 31. m arca 1879.
11. Towarzystwo kredytowe dla rolnictwa, handlu, przemysłu i rękodzielnictwa, stow. zar. z nieogr. por.
Rok założenia: 1877.
